mm
T fil 17.
i .Car. il.
Gtnt, 3.
74 D io n y ft ï le x q n d r in i E f t f io U
mine rcfèlli poffit.veruritamen breuiter quæftionem tuam & in eo lapimus in C hrifto Iefu effè Patrem , ficUtnouit^
extriidam,&ex ore tuoredargueris.Etenim fi Chriftus fqr- Spiritus fandus,quifçrutaturpro fund aDe i,qu om od o eft 1
mam ferui,qu* per feeffèt, a c c e p it, ira vtelTetïeruus q u i 1 Pater in Chrifto filio fuo V e rb o , & Chriftus in Patre, tan-',
acceptus eft(hicenim eft àd u s tuæfalWæjoportebat^licut quam qui eft ift forma Dei., H o c eft quod aft lah d u s A p©-1
tu ai$,vt diceret Apoftbltis : Exinaoiuirfe,lëruum Hominc ftolus.eflejn forma Ejei-Iefum Chriftum , çflè ficu tante di-1
accipiens.Sed cuius feruum? Sc à quo eum emit? Sc quanti? xi,in D ep Patre filium jpatris, non rapinam arbittatus eft fe
& vbifaiftafuite^ptiofbrui J&quare^vendiditPominu^j ^ *'*-•- - -**’ f f i f i j i
aut quare donauit ? curve donauitaecipienti ilium adfuos
vfus, quafi ipfe non indigens ? Si vis hormam pnefcribcre
quoittodo Icripiura fcribi debeat ; ne pétas âfme v t tibi lo-
quar ex fcriptüra. fcriptum enim eft : Cum ftn d o ftn d u s eris,
à 1 cum electoelettus eris: f a ) & cumperuerfoperMerteris.Szd vides
quomodo fugifti quod fcriptum eft:Hoc fentite in\q->
bis quod & in Chrifto Iefu ; qui,cum in formaJDei effet,
non rapinam arbitreras eft elle fe æqualerh Dcp.^Ioui fal-
laçias tuas. Qupniam imago Dei dicimur, & ipfeChriftus
tanquam vnusex nobisjquia fcriptum eft : Eçce 4 damfadus
ejl tanquamvnus ex nobis ; h * c fentis & loquerisblalpheme,
iniqUitatem contra Deum denuntian^; quod,,qui Verbum
Patris Iefum vnigeniram dicit Deum,duos deos d icit;vtte
au d o re nemo dicat Chriftum Deum antffæcula. & tu n o .
dicens Deum ante £ecula,fed te Ecçlefiam vocan s , JEccle-
fia,inquis, duos deos non dicit, neque tradifum accepit.
T u y e ro diios tibitradidifti,vnum antefieculaingenitum,
& vnum eleâaigi Deum imextremis temporibus , qui eft
Chriftus. Sic enim non m ihifcripiifti, fedquiaudierunt,
mihifcripferunt ficte docere. Sed n e in illis o ccu p e r , ad
e aquæ à tenunc fcripta funt ,'me verto. Si,'v ttu d icis ,for-
ma lèrui quam accepit.eft per fe, qui eftin forma &aequali-
tate D e i Chriftus ;qui h o c qu od e f t , non rapuit, lèd cum
effet Deus’; in forma Patris erat, f a ) & ,h in cd u * form®'
pe r lè,Patris & filij; nontamen Chriftus éftduæper fe for-
ma^die n o b is , quando transfigureras eft coram Apofto^
lis, trarisfiguràtiopenullam quid effè dicis ? A it enim fcri-
pturafquqd trahsfiguratus eft. Hie enim liint quinque te j
ftiraonia q u o a transfigureraseft , &alialpecieseitis viia.
D ie igitur an forma ferai transfigurata fuerit in m onte lan-
d o ? H ic èn im non^otesdicereformam (cruirransfigura-
tam elle,liquident fcriptum eft : Hoc fentite in vobis,quod & in
ChriftoIefu,quicum informa Deiejfet i ipfuni Iefu'm Chriftum
dicit in forma Dei elle 'j & de ipfo d icit : Ajfumpfitlefus Pe-
truth&'Iacobum & loannem, &a fcend itin moment, &transfi-
guratus eft ante eos. Rcfp ond e iam : dicisne formam qua
transfigufatuS<eft:>eftèpcrieJan hon pe rlè ?qu àd fi non po-
tes dare hypoftafim transfiguration!, neque formas date
poteris,neque veftimentis : Sc ip la enim fadta funt alba fic-
ut nix. Verum tu-, Sàmofatenfis,extra quæftionem eie&us
es procul. Ais enim , quôd Verbum erat ante Mariam,
Chriftus yero non erat ante Mariam : & quod Maria Uoh
^enuit V erbum ( ’non enirçilcnior V erbo eft^ fedgenuit
Chriftum eximie honoratum in filium Dei. Paulus vero
doAorgéntittm omnibus feribit ; Hoc fentite in vobis, quàd
& in Chrifto le f t , non d ixit: Q u p d & Chriftus Iefusfentit:
fed,Ho cin Chrifto Icfulentite. Inipfotnim v iu inm , moue-
mur ■ >& fumtit: Sc in iplo credimus,quod fi accepimus,quod
cUm in forma Dei e ffe t, hon rapinam arbitratus eft elfe iê
æqualemDeo. Q u om od o igitur tu Samoiacr ifis n o n d i-
ccns Chriftum effè ante fæcula, dicis accepiffè formam ferui
? Si enim Chriftus non eft ante fiecula , fed ex Maria,
igitur vt tu fends, feruus feruum accepit, omnia enim funt
lerua Dei. Igitur d u s deinceps formæ feruoru m reperien-
tur. Explica igitur n o b is , vnde, Chriftus ex Maria natus
accepit formam ferui quæper fè effet. Vanaenim cogira-
tioSamofatcnfis plagiarium facit Chriftum,nifiprobatum
fit vnde feruus, quein Chriftus ex Maria accepit y v timpo-
ftor dicir. Sed nos illo ptocul proiebto Sc feriptis cius, Ve-
niamus ad enarrationeni d j iïipæ: fciip turie f Sc atterlda-
musle&ionem in fide ÿe yeritate, ficut Paujtis *Timothëo
filio probô commen da t. Igitut quandoquidem totum
myfterîum (antftus Apoftoliis in hoc argumento iubet no-
bis fapere in C h tifto , cum fie in SpirituTànâo feribit : Hoc,
in quit, fentite in vob&, quod & i n Chr'tftojefu. Eft in C h R | s t 6
Pater G h r ifti, Sc Spiritus iànbhis. in hociubemurlapere,
ne quidamplius fapiamuspræterid quodaccepimusilcm-
perenim Chriftfis D eivirtüs Sc D e l lapiehtia eftin Patre:
e.flc æqiialem D eb .h o c d ic it, quia non ficut qui per virtu- 1
tem Sclab ores&fatigationes ac certaminarapiûtregnum
D é i, (fçriptum e n im e if,: R^ww»i ccdorum vim p a titu r,& v iô -
lenti rapiunt illud ) fie Chriftus Iefus confummatis labori-
bus^virtiitis comparaüit elle Ce æqualem D e o j quin pptius
opernit coelos virtus eius , & laudis eius plena eft terrau
fplehdotjeiusvt lux erit. teftaturque iplè qui yere eft fem-
perin Pâtre, cùm ait ': Egofum lu x mun it qu ie ftDominus
mundi,qui habet in (eipfo Patrém viuincum ac D om inum
Spirifum: verum lèipfum exinaniûit. Quam obrem
& royfteriumillud inenarràbile fie ab ipfo vocatur noüum
te ftam en tumD ei, dare fe ipfum nobis in myftica coena:
non ficut olinxlècundiim legem làcerdotijAaronis carnes
animaptium ratio ne careiitium fuper âlcare imponebant;
Ôrieribit Mpyfes ini^uiens i Carnes fandst erunt fuper altare,
ércômedetpopulus -, & omnis quicumquetetigeritexeisimmundus,
pefibit. Nu iïc aütem non l ie ,iè d ip icDominus Sc D eu s lf-
raet iâluator npfter ait^ m andu cat me, & ipfe viuet propter
me. DeusigitUrquihab ita tinnobis fècundumteftamen- I turn qupd ai/pofuit nobifeum, dicens : Accipite&diuidite
inter vos.hoc nouumteftamentum eft,hoc facite, Scc. Hæc eftçxi-
Uianifio D eifàdtaadvfiim noftrum, vtpoflîmus capereeü.
Ho c enim myftcrium pertiméicendumdicitlàndlus Ap o-
ftolus,quod icipfum exinaniuit. non reliblo Patre in nobis
habitauic , apage. immo ipfius verba afferam cum dicit:
Ego & Pater veniemus ad eum , & manfionem apud eumfacienius,
credenrem in me j fiçutiplè ait. Vidpce quanta diligentia
vtiturdqiftor v eritatis, vas clèbfcioms; : Exinaniuitfemetip-
fu n t , formam ferui accipiyts , infimilitudinem homimrn f actus.
Exinaniriy beat Apoftolus,vt an te dixi,çapi à. nobis my fte-
rium vitæpermanuseiusincontaminatas&incorruptibi-
les,& diuinas, v roollimus qui fumus fidèles e iu s , capere
eum,& fieri man fio eiüs , accipien tes eum totum. Atq u e
h o c quidem erat quod olim à Moyfe prædelineatum Fuïc
in agno fine m acula , Sc anniculo , quem mablatum vni-
uerfa fynagoga filiorum Ifiracl comedebat, qnando pafeba
celebrabant. Iubebanturagni carnes affàs ig n i , de caput
cum pedibùs S c inteftinisfeftinanter comedere. Verum
illi non poterant tappt cum pedibus edere. Q u om o d o e-
nim caput agni cum pedibus in pafeha edi po te ra t, cùm
lex Iudæis iuberet non frangere os ex eo?.Illisqüidem pro-
hibebatur hoc proptercriideli ta terp&duritiam cordis,fi-
quidemnon pe rmittèba tu rîllisve fro tum animalcôtne-
dere. Vcruntamen qui le exinaniuit Chnftus lefus habens
ih feipfp caput patrem ( caput enim. Chrifti eft Deus ) f i -
cïtpotentiam in brachiofuo\&exaltauii hümïles\ v t ipfi càpiant
altilîimum , Sc habitetin nobis propter ftiamin homines I
cnaritatem Sc bonitatem, qua^ileixit nos.Hæc eft cxinàni-
tio dexteræ exeelfi. Itaque exinanitio non mutâtionèm ip- j
fiusfignincarjabfithoq; lèdperexihànitipnemeiusquàm j
nobis dohauit qui (èipfum exinaniuit, Spiritus f a n u s fil- 1
per omnem carncm fc cffundens,manet plcnus: Sc languis
îanftusacviuificus effufus ex profundo lateredluino ma-
netitem plenus •, qui fe ipfum exinaniuit Iefus. Chriftus,
quiin'coftupribilem& vilium aç v it* datorem fangUiliem
ïùum in nos cffudic.PergamUs deinceps ad eâ quç lequuri-
tur. Sicutpriusfcriptum eft ; Fotmam feruiaccipiens, in fimilitudinem
homnumfadus i ficutfiepçnumerodixi, forma
ferui non cïl feruus. Si enim velit Dominüs inducre lèt-
uum pelfembuis , vol fadere Vt difctimbatin prihio ac-
cu b itu , & h o n Velit donareeüm libertäte ne lèrUiat; non
quia pellèiP ouïs gc lie t,o ue m acccp i t j neque quia in primo
accnbitu difeubuir, idefteolibertatem acccpir, qb iaitl
primp loco ledit. Iclus Chriftus igitur Domihüs Sc DëuJi '
Apoftolbrum-, cum âccépiftèt formam lc r ü i , cCena rhyfti- '
ca fadla, fûrgi t à cce na Detis Âpoftolomm Iefus , de panic
veftimeota?Jua,&cum ftccëpiffètiinteum præcinxit le.hæc
eft forma (crui: Sc habitq ihucntusv| homo, illicinuentus I
eft feruus ab ijs qui eüm non qugrebartt.nbn enim ferilUift
(ccuti I.
C o n tr a P a u lum S am o fa te n f. 7 5
]^îuti erant difeipuli reliiftis bmhibus ( magna namqüe
ftulcitiafuilïèt,homines liberos reliquiffè om n ia fu a ,& le-
cutbs elle feruum non habentem in manibus argentum
velaurum) Iefum, quivoluidinceofepræcingefe,<3emit-
te re aq u am in p e lu im , S c lauarépedeslè ru o rum ,q ü inatura
Dominus,Sc non natura feruus erat; qui h'abitum fer-
ui accepérat,’ (23) in fimilitüdinem hominum fa<ftüis* H o c .
d ic it , quoniam non eft-vnus folus feruus in m undo qui
pedes Domini lauat, fed multi, neigiturputareturaccepif-
te femumaliquem,fub iungitmultos, inquiens : Infimilitudinem
homintim faeftus. Et pollquam lauit pedes Apo-
ftolorum, ponit lintèum, formam ôêhabitum fçrui ; Sc accepit
veftimenta fua, & (24)erudit eos myftiCe, inquiens;
Scitisquidfecerimvobis ? Vosvocatis me magifter & Domine, laui
pedesveftros, &vos Metis alter alterius lauarepedes. Exemplum e-
mm dedi vobis, vt quoi ogo feci vobis ,&vosfaciatis. Q ü om od o
cdtUr quod eft e xemplum, voce tut feruus ; qui perfe fit?
jarmam enim ferui ßchabitum b fteridit.& h o c dicit: Dedt
vobis. Si aütemexemplum quoddedit»cftleruus përiêfub-
fiftens, requiratigitûr Samolatenlîà ab A p oftolis , y t acce-
perint formam quam dicit p e r le fubfiftehtem; Deinde
lubiungit A p oftolu s jitiqilieniî HumiÜauiifemeùpjum. V ides
quid d icit,quod humiliauit femetipfuin? at ierüus non
Jfdj 6.&
’Cckfz.
p¥*.
W 7.6 <
D
redirent;remanfitpuerIefus in Hierulalem,& non çogno-
uerunt parentes eius , exiftimances autem ilium elle ni cp*
mitatUjVenéruntiter diei.&requircbaiitetim inter cogna-
to s& n o to s .& n on in ù én ien te s eun v , reuerfifunt Hicxu-
falemvj &inu ehe runtillumintcmp lo lèd entem. Deinde
fubiungitEuarigelifta, in qu iens: Et dix it mater eins âd ilium:
Öuidfeciftinobisficîecce pater tuus & ego dolentes quarebamut te. Si j
quxrebaturàpàrentibus inter notos Sc in comitatUjexpli-:
ca hoc nobis , quomodo cum opinaris duodeçiraànnos
hatum &-quçfitùm,propter quem parentes dolebanf quo-
ufque inuenefunt;fi hic eft non fa (ft us,& ex çternitate cum
Patre ? Scibèfiimno ripo flèphilo lophiccconcludi; qu o m
o d o f forma lèrui f i t , quam conclufifti cum ais.; quod
ciilicas non fert leges, ficut reX ; neque domus cum eo qu
eam ædificauit; operatur. H ic duodëcimum annqm agen-
tem neque fine hypoftafi dicis effè , nequepotes:quando-
qu idemres&v idetur & am bü la t ; &quæritur, & in u en -
ta êft, . . . . ,.
Num de re qüæfita contendit Samolàtènfis, (2i ) an de
v erbo ?& fi vnum ex duobus quæris, quid mi fees q u * non
poffunt milceri,confundens notionem reii dequainterro-
g a s ,& alia in alijs admilcens?Sed fiue Samofaténfis de ver-
b o interrogas, fiue d e te ; pofuifti qgæftionem v t relpon
humiliât femctipfum;fèd potius dominatio huiniliat, q u * deanr.relpondèo Deo duce. S criptum eft : I» die tribulftio-
poftulacycferuiat , ficutPharabpopulum liraelferuitute l nismeaDeumèxquiftuimanibusmeis,nodecorameo , & nou fum
oppreflît. ;Hic dicit : Humiliauit femetipjum. N o n eft igitur j deceptus. Dcipara quidem reuerfa eft vt quæreret Domi-
datus locu? blafphèmis reijciendi h o c quod dicit Scriptu-1 num fuüm,&Deumfa<ftum filium fuum. Ipfa quiden? pe-
.a. O cclu d iten im &ob ftrü iteosquihumiliau itfemedp -
fam i fddusobediens vfqueadmûrtem, mortem autem crucis. Se
namqufe v tpo tè Deus flexit j & exaudiuit preces fuppli-
cum lliorum ; & in c lin au it coelos , & d efc en d it v tlibera-
ret nos, qui erat lib er, vtpotè Deus & D ominiis g lori*,Ié-
fus Chriftus. C um igitur dicit, Tadus obediens, quia vt dixi,
exaudiuit làniftosfuos, Ôrvfque ad m ortem venir, vtfe r-
uaret nos a morcé, venit inquam ad m o rtem, mortem autem
crucis : propter qu od Déùscxaltauit'ilium. Ita fané*
Deus ènima it Deo m eo Ieiii C hrifto per Dauid : Exdltare
fuper coelos Deus; & fuper omnem tenant gloria tua .H o c eft quod
ait Apoftolus : Propter quod Deus exaltautt ilium , & donauit il-
linomen quod eft fuper omnenomen. Ecfubiungit: Vtinnomine
eius omnegenufleddturi & quæ fequuntur: Glorificauit eum
Pater; fed Sc Films Patrem glorificauir, inquiens: Egù teglo-
rificauifuper te n am , manifèftatii nomen tuum hominibus. Similiter
Sc Pater manifeftauït nobis Chriftum , q u icum e o e -
rat lèm p e r , in quo habitat plenitudo diuinitatis corpora-
liter * Audite quomodo d ic it fan<ftus Apoftolus Paulus
myfterîum. Habitaré ertimait corporaliret Patrem & Spi-
ritum fan dum in C h r if to , quia V erbum Chriftuscaro fa-
(ftumelh N o n igitur quia Chriftus fâ£tus eft corpus, dif-
ceflit P a te r , ita v t non effet in eo qui fadtus eft caro. Verbum
car o f adum e ft.P x demonftrat quàd Chriftus eftimmu-
tabilisfaètüs caro , fempercumcoquigenuitcoæternus,
in cjuohabicatbmnis plenitudo diùinitacis corporalicer.
Si qUis igitur non conhtetur Chriftum in carne yeniffb, hic
eftantichriftus. N o n in leruo iu h abitau it, fed in lanèto
fuo tabetnaculo non manufaifto , quod eft DeiparaMa-
riâi Illicenim in ip là re xn o fte r , rex glori*faiftuseftpon-
tifex ,& rrlanët in perperüum, feme! ingréflus in fancta, 8c
àteriia redefnptione ihuenta' Ex ipfa exiuit V crbiim fa6tü
pontifeX nptt feëuhdum Icgem carnalis mandati ; led lè-
cundiimvimitèm'yitæ ihdiffolubilis. Eadum eft Verbum çd$
r o ,& babiiauït in nobis, & vidimus gloridm em,gloriamqitafi vni-
geniti à Patre', plenum gratia &Vcritatis. Hancglpnantindi-
grii fu htv t yideanc ferui dàSmonum i qui le pràicipitauc* ;
runtj^UidiêluitDomiriumgloriié effè lerudm'3 aucviiühi
cofutn qui praicipud Sceximie iuftificaci fimt.nbn ehimfic
nos docefScriptura | ytformælcriii Heètamus g ën u a , Sc
iurëmusinipfb( honéniiti edbëti fumus habere D elima-
liumpraèter peunfnoftriim. N o n honio landlus, neq; 1èr*
tins fecit coelum Sc terrain : dij autem qui non fëcefitiit
coülurn ôé terram ; pereant fiib omni cofiio, Sc qtii adorant
eos. , ’ • • • ' ' j . 1 ,
Reperimus iri Ëuàngelijsî quàd m féfto,ciini effet Iefus
^tiodeéith an norum, afeendit Iblèph & Maria mater Ièui
à Galilaia in Hicrulalem : ' conlummaci(qiie djebus cum
' f Eibliotb.Vet.Patr.tôm.£ ■ g ■
dibuscircuibatquærens non ablèntem ; ficutipfe Domi
nus doeet,ciim a it:( ià ) In ijsquaPatrismetfunt, opartetméef
I fe . Thohia s autem qui d iciturDidymus, manibus luis ex-
quifiuiteum , & noneftdeceptus,carném Verbumactre
d a n s , profunda De i in profundo intradiuinùm latus manibus
Deum quærens. T u vero Samplàtenfis deceptus es
cum audiftiformam ferui, &feruumintellexifti hominèm
per fe exiftëntem. | Quicumque igitur ipfum Dominum
qu*runc,cuminueniunt,euminuocant ; tuveroquiaau-
difti fermam lèrui, formam per Te exiltencem quæris : cir-
cuis iquia & præcipicia,feruum propter formam ferui qnç-
rens.Rurfus prædidtum fuir per Prophetam j quærenduiii
effè Dominum cum clamore. air enim mater Domirii mei
Deo meo'.Dolebamus quantités fe.S crip tum eft enim in Ofeè-
propheta : In Spintufando clamauerunt,iûc[\iit, tyrogauerunt
>nte,indonto mea inuenerunt me,& illic locutusfum eis. Dominus
autem a cDeusomnipotens erit m emoriale ipforum. V i des
vbi inuencus eft qui quærçbatur cum clamore ? Illic lo-
cùtus eft eis Dominus Deus,dicens: Quærebatis me:nefcie-
batis qubdin ijs qua Patris meifunt,oportet me effet in dotno mea re-
peterunt me ; aie per Prophetam,- în Euangelio autem dicit:
In ijsqito Patris mei furlt,oportet me e ffe .O m n iie u im quæ Partis
funt,ipfius funt.Siue igitur Samolàrènfis de verbis cohren-
dit non oportere quærerë D ominum, quia homo eftdicut
ipfe dicit; ecce-Scripturademonftrat ei quod Deus e ft, qui
quæfitus St eXquificus e f t , Sc iiiuentus ab ijs qui eUm quæ-
rebanr : à Samolàtehfi autem Sc ab ijs qui eum lèquuntur;
difcemc.Nosautem quætimiis, v t habeàrhur ctiam nos diJ
gni qui eum irtueniamus, ficut Philippus dixit Nathanaë-
li: Q uem fcÄpfit Moyfes & Prop he t* * iriuériimùs Iefum à
Nazaret. , - , _
Scriptum eftin Ëfaia : Deusmàgnusaternùsnohefuriet, ne-
qUefatigdbitur : neceft inuentioprudentia eiw. Scriptum verà
eft de I e s v q u àd é lu r iu it,& fâ t ig a tu s é ft, fiuclaborauic:
Detis autem æterniis i vc prius d ixi, non efuriet; ne^ùe la-
‘boräbiti
S cribic Apoftolus : No» ego laboràtii, fed gratia Déi me-
ctini. Gràtia veto D'éihori eft id eft; q u * non
fubfiftat,apage:quoniam quod non habet hypöftafini$ ne-
que labôrat; neque laborêm fentit. Erfimiliiesqüisôpe-
rani det v t reperiafaliqUid non fubfiftensjfiùè non habens
hÿpoftafim, quàd mbucàtur&laborec:Aoti poterie often-
dere; inanimataé leä cn utii fuo riort moileritur ; fiue tibia,
ficjfîuë cithara.rieqüe j^boreni fentiun^.Sanctüs Vero Pau-
lus.vas e ledion is (cribic; Plus omlifuslaboràui. E t lubiungit:
N on ego,fed gratid Ôei mecum. Scribit etiam vnus ex fapienti-
bus , „deprecansDeum vtmitcàttirfibi làpientiaà fàndis
fedibus,&ab cxcclfo glôriæ,vc fccum fir,<Sc lecum laborer.
G 2~~ - - - Gratia
E
Ibid:
fié eft,
Óuómodö -
roima fer.
Ulflt,&
nofetuus:
Rclponf
F
pfal.76.
Lue. 2.
toart.zo:
iu ci:
G
Ofeeiz.
tue. à
loan. t.
loan.u
H
Qu*ft.p;
Efai.+ô,
Matt. 4.
loan. 4:
Rclponf
Hid:
I Sap.7.