XiK Coeltj Luttant ij de ver a Sapient ta Reliqtonef
moquinto : iJenderelinquesanmam meantapudinferos, necda
bitfanftum tuum vtdefeinterttum. Item in terdp : Egodormiui
& fomnumcepi,&refurrexi,quoniamDominas auxiliatus eft mi-
h i. Ofeasquoqueprimusgdaodecimprophetarumdere-:
iurre&ibne eius teftifieatus eft i-Hjc^Z/Mï meusfapienspropter.
quod nunc reftftet in cqnttihuUtionefiliorumfuoruml3 & de manu
infer orum truant eum. Vbieft indicium tuum mors, autvbieSla-
culeus tutu ? Idem alio loco : ViuiftcdbitnospoH biduum f a tertio.
EndeoSibyllà,impofiturum elle morti termihum,dixit
poft triduiibmnunn
té/ â-cbur* itXifH 'ifi'fot 1iftMÇ iw tm tt »
%r «if (pdu «4«
uiitfûnus *Xijr«îî , vmS'ei£*tt. . '
Vitamenimnabisacquifiuitfliorte Tupcrata.
Nu lla igitu r fpcsalia confequendæ immortalit,atis hominidatur,
nifi.credidericineum,&iliamcracemportaridam
paciendamque iufccpetit.
G R Æ C O R V M L A T I N A I N T E R - .
P R. E T A T I O.
>m , &ç.ideft,T««fft verbfcindeturvelum, & medio die
Nox erit tenebrofa ingens tribus borif.
^ d ccA â eA -, M om fatum fintet triduum fopitus, & tuned
mortuis egreffusin lucem vernet.
Primus rcfurreftiohisvocatis initium oftenient.
De lefu morte3fépultura & refurreftione : ibtquedeiit
rebus prddifta*
C A P V T X X ;
l}R o fe & u s e r g o in Galilæam ( n oiuit enim fè ludæis o -
jL ftendere.ne adducercr cosinpoenitentiam ,a tqu eira -
^iosr-efanaretj difcipulisitcrum congregates , fcriptuiæ
fa n ^ li t e r a s , id eft j prophetariim arcana pa tefeëft, q u *
ante quampareretur)per(picinullq modo,pOterant ; quia
ipium pailîonemqueeiusannûnciabant. Iccirco Mofes,
&ijdeuîipüprophetæ,legetn,qnaeludæisdataerat)tefta-
mêntiim vbeant; quia nili tëftator mortüusfueriç,nec cô-
firmariteftâmemum p o te ft,n e c feiri quid in eo feriptum
lit-, quia claufumScobfignacUmeft. tcaque nifiChriftus
mortem fulcepliîèt,apeEiri ceftamcntum,id eft,rcuelari dc
« Verum feriptura
omnis in duo ceftamentadiuifa eft. I llu d , quod aduen- ■
cum Domini paflionemque anteceflft, id e ft ,le x Acpror/
phetae,vetos dicitur. .Ea va:0,qu«pbftreiurre(ftiooem'evecen
ytüntur.hosnóuo; fed tarnen diuerfè non iuntjquia
nouum vereris. adimpletio e ft,& in y troque idem teftator
e ftÇ hr iftus , qui pro nobis morte fufeepta, nos hæredes
régni æterni fecit,abdicato & cxhæredato populo Iudæb-
rum, fiçiit.Hierèmîas propheta teftatur, cùm loq uitu rtà - :
iiià i Ecce diesveniunt,duit Dominus:&conjümabo domui lfrael,&
domui hula tejiameutum nouum , non fecundum teftamentum,
quoddijpofmpatribus eonm,in die,qua apprebendi wanton eorum,
rteducerem illosde terra Aegypti ; quia ipji nonperfeuerauerunt in
teftamento meo,&ego neglext eosfdicit Dominas. Ite m alio loco'
limiliter ait ; Deretiquïdomum meant, dimiii hareditatem meam
in man us intime or um eius. Facta esl harêditasmea mihifie ut leoin
fdua: déditipfafuper ntevocemfuam3ideoodiedm. cùmiît hære-
ditas eius coelelie regnum,non vtique ipfam hæreditatem
fe dicte odillë,(èdhæredes,qui aduerfus eum ingrati&im-
pij extiterunr. Fdttdefttihquit,»iifci bmditas mea,ficutle03id
eft,pr*da&deuoratio faiftus fum hæredibus meis,quime
immolaueruhtfieütpecjds. déditfupermevocem fuam,
id e ft, fentenuas aduerfus me mords crucisquedixerunt.
Nam quod fuperius ait,confummatutû fe domui Iudare-
ftàmencum nouum , often dit, vêtus illud teftamentum,
quod pet M ofeneft datum, nonfuiflèperfeótum j id au-
tem,quod per Chd fium dan habcrct,coniummatü fore.
Domumautem Iuda & lfracl non vtique Iudæos fignifi-
cat.quos abdicauit, fed nos,qui ab eo conuocati ex gen ti-
bus,in illorumlocum adoptione fucceilîmus, de appellant
ur ûlij Iudxotum,quod déclarât Sibylla, cum dicic : '
Quodautem mturuin effétidgenus, Efa^as docet,apud
quçm pater lü mmus ad filiüm löQuitur,dicens : Ego Dominus
Deus3vocauiteitiiüftitium,& tenebo mamm tuam, é r ep rifir-j
mabotfrdediteïn teftamentum generis met3 ïn lucem gentiuyt, a-
penreoculos catorum ,proAucereex vinculisaïïigaUs 3 ^ de domo
car tertsfedent es in tenebrù. Cùmdgitur nosantea, tanquam
cxci~, 8c tanquam carcere fttil tftix inclulîfederemus in te-
nebriS,rgnorantëspeum&ç ventatcm>illaminatiabeofu-
mns.qui fioateftametito fuoadôpt^uit/& liberatostnalis
vinculis,atqueinluccm fapieritiæ produÖiöSjin hæredita-
tem regni cadeftis allciuit.
G R Æ C O R y M L A T l N A I N -
T E R P R E T À T / ! O.
u îo (m 9& ç. id e f t , ludaorumbeatorum diuintmgenus cale-
D t le ft aftenßone3 eaquepraditta > & difeipulorum pradi-
cat'mey&geftU. < | -
C A P V T X X I . /
Rdina tav erb difcipulis fuiseuangelica , acnomlnis
fui prxdicatione,!dtcumfudit fe repente nubes,eum-
W f i
que in coelümluftulit', quadrageftmo poft paftionem die;
heut Daniel fore oftenderat, d icen s : Et eue in nubibus ccelivt
filiushowinisveniens,vfqueadvetuftumdierumperuenit. Difci-
puli verb per prouirjieias d iip ed i, fundamenta E c c le fis v-
bique po fu erunt, mcientes & ipfi- nomine raagiftri D e l
magna, & peneincredibilia miracula , quiadifcedenSin-
ftruxerat eos virtüre aepoteftate, qua pöüet nouie annun-
ciationis ratio fu n dari & conftrm a i l e d Üc futnra aperuit
illisomnia, q u * Petrus..& Paulus Koma; praedicauerunt:
& ea praedicätio in meröoriam (cripta permanfit,in qua cu
multa aliamira ,tum'etiäm hqcfuturum e lledixe runt, yc
poft breue tempusimmitteret D e u ^ r e g ^ , qui exfugna-
ret Iuda:os,&ciuitates eorum folo adsquare t,ip fos au tem
fäme. fitiqüe confeÄospbfideret. T um fo re, ve eprpori-
bus(uorum v.eicerenrur,& Gonlumerentfeiriuicem. Po-
ftremo ? vt capti venirent.in manüs hoftium, & in cönipe-
(äufuo vexariacerbiffimg coniuges (uas cernereiit ,viola-
ria cp rQ ftitu iyirg in es ,d irip ip ue ros ,a llidipa ru u los fp -
mnia deniqj igniierroque vaftari, captmos in perpetuum
terris fuis cXterminari, eo q.ubd ex ul tauerin t fu per ama n -
tiflimum , & probatiilimum Deifilium. lt.aquopoftillo-
rum o b itum , cum eos N e ro in ceremifltd j lüdxorum no-
nien & geptem V efpafianus extiäxit,fecitquebmnia, quae
illi iuturapraedixerant. ^
Argumenta contra lefuincarnattùnem.
Ç A P V T X X I I. / ' .. *4 '
a O hfirtnatafunt.v topin orJquæfe liâ & in credibü ia
putantur â^ijs’, quos vèra caileftium üterarum do-
an h an o r iim b u it, fed tamen ÿ t rêfellantur in o b is et(a'ra
illd, qui mmiùm . non fine malo fuô fapiunt, rebusque diuinisfidemdecrahunr,
ârgutnentisquoque illorum coar-
guamujterrorem, Ÿttandém aliquando peruideant ira fieri
oportuiflè, ficut nqsiôftendimus faiâirm. E t quanquam
apud bonos iudices iatis habeant firmicàtis vel tefiimbnia
'fine argumenris,vei argumenta fideteftimonijs, & j ta it c
non coiuentialceturroiumus,cùm fiuppecat nobis vmimqnç
, ne cui peruetsè ingeniofo au t non intelligeodi, aü t
co n tr id iflu en d ilocum reiinquamus. Neganriieripo-'
tu ifle , vr sa tu r* immortali quicquam dccederer. Ne-
gant denique Deo dignum, v t homo fieri velfet.fe'que
infirmitate carnis oneraret, vrpafiîonibùs, v r d o lo r i, vr
morti feipfeiubijceret, quaff nonfaciie illicflèr.citra corporis
imbecilbtacc'm,fc hominibuS bftendére , eosùuo
iuftitiamdocere ( fiquidcmidvolebac) maioreauùtori-
4.tefpôi
Infiittjtionum àimnatum} Lib.l V.
ta te a v t'-pro fçflî D e i.Tun e enim cundfcosfuilïè prçceptis
caeleftibus paritSrbs; fîad ea virtus, àc poteftasDci’præci-;
pientisaecederet; Cu rjg itu r ( aiunt ja d d o c e n d o s nomi-
nes non v t Deus vçnitî Çùr fètam humilem, imbecillcm-
que cpnftituir;Yt ab hominibùs'& cpntemni,& pcena affi -
ci polïetîcurvimabimbeçillisjôcmortalibus paflîis éftîcur
non mànus hbminuin aut virtiitÆ rep u lit, aut diuinitate
vitauit j curnoq maiëftàtem fiiab^ub ipfa faltem morte
patefecrtî{ed,vt inualidus in iudîciu m duâ:us eft, y t noces
damnatusfvt m ortalifoccilus. Refutabo hæc diligenter,
ncc quenquam patiar errare.lUa ënim magna, & rmrabili
ratipne funr fada .qifæquicLinquepe rcepedt,|nOritan-
turn mirari defi.net Deum ab hominibus efiè cruciatum,
verii m eciamfiacile peruidebit,nëDeûnJ quidem potiiifle
credijfîeaipfàjquæarguitjfada non ëfienc.
d-cxütiffe
S c h :b i. i a .
a V t jpræceptispei flegoexantiquo codtç.e3vtfttfenfus : Chri-
'ftum ftju am diuimatemftrac^uèoftendïjfetynpqueaft\umpftjfet bu-
manitatem}ni'aioreauftoritatepotûijfedocerpdoiïrinam fu am , v t-
potepracepiüpeïiftftruÜam3&confirmatain:qUodfilegamus^t:p-
I fe ffi D e i3v t eftinïmpreftis cpdicibus^nuUderitfententia : quem lo-
cum Ariarti quoque corruperuntfane valde Ut at us fum,cum bac lo f
coin antiquis exeniplaribus inueniïncorruptd,&cathohu doclrina
conuementia.recordorenims&nonftnegrauidolore^ntepaucosan-
nos3miferum ddblefcentem Lactantijftudiofum ob bacloca corrupt a
I male de diuinitate Cbrifti fenftjfè3qütob bunc3& alios errores3 quos
pertinaciftime defendebat, Rom A tuftiftime fuit combuftus. ex qüo
quiuispoteft inteftfgere,quanti momenti Jit collatio bac antiquorum
codicümv - .
'\V'' i j Depr&cipiendo,&agendo.
G A P V T X X I I I . '
/"'V Vicunquë præceptadat hominibus,ac vitam,morefi-
V ^ q u e fingicali orpin,quærojdebeatnë'ipfefacer.e, quæ
præcipit , an non debeat ? ^Sinon feceritj foliitapræcepta
lunt.Si enim bona finir, quæpræcipiuntur} fivicam homi-
numin op timo fta tuco llo can t , nonfedebetipfèpræce-
pto rà numerojCoecuquehominum legregate , inter quos
ag itj& ip fi ëodem m odbViuendümett, quo d oce tefle vi-
uendum, ne fi aliter vixCric 3 ipfepræceptisfuis fidem de-
trahatjleuioremquédoétrinam fiuam faciar,fî reipiarefol-
uat, qu od verbis niraturaftruefe. Vnufquifq; enim,cum
audit præcipietitem,non vult impo ni fi b i neçefiitâtem pa-
rendijtanquamfibiiuslibertatisadimatur.Treipondebit
itaquédb6torihpc rnodo.Non pofiumiacere, quaeiubës,
quonianffiintirnpolfibilria. Vetas ine irafçï,vecas Cupëre,
vetaslibidine commouèri,vetàs d o lo tcm , vetasmortem
timerc:fed hoc adeo contra naturam eft , v t his affedibus
anima liavniuerfàfubiedàfirit:veifi adeo putasrepugnari
pofte naturæj tu ipïè ■'‘quæ prarçipisjfacvtfciam,fieri po flç f
Cum autem ip/c non racial, quæïnfolentiaeft, v t homini
liberoimponere velislegës,quibus ipfè nonpateas?Prius
difee , qui doces , & antequam m ores aliorum corrigas,
tups corrige. Q u js neget iuftam eflè hanc relponfionem?
quin eciamin contemptiim veniephuiufinodi doPtor, &;
deludetur viciftim,quia vidèbitur Ôdpfe deluderer Qm d
ergp.facietillepr£eceptor,lîhæceifuèrintoppofita? quo-
modp adimet excüiàtipnemcontumacibusinifivtprçlên-
cibus^adis doceàt, poftibilia fè docere?Inde euenit,vt phi
lofophorum præceptisnullus obtéperec. Homines enim
maluntexempia,quàm verba, quia ioq ili facile pfi,præfta-
re difficile. Vtinamque tarn m ulti benefaeërent,qui mufti
loquuntur bene,Sed qui præcipiunt,necfaciunr, ab eft àb
ijs tides* fit fi hominesfh'crint,contemnentur,.vtlèuës} fi
Deiis,opponetureiexcufatiofragilitatis humanæ.Super-
eftjVt fadisvë rb a firmenuir, qu o dphiiofôphifacerene-
queunt : itaq; cum ipfipræceptoresvincanturaftedibus,
quo’s vinciprçdicantoportere.-neminempofluntad virtu-
tem,quam falfô prædicatït,erudke, ob Camqj caufampu-
tant,neminen) adhucperfeâ:Uriïqeftcfapientem,id eft,in
quo lummæ dbdrinae, acfciennæ fum ma vircus, & perfë- •
d a iuftitia confenlerit.quod qütdém vérum fuit. Nemo
enim poft mundurnconditum tailsextitit , nifi Chriftus,
qui de v.erbo fapientiam tradidit j & dodrinam præfenti
virtutefirmauic.:
W f i
Euerfto eorumargumentorum-. itidem^ deprmpiendo & "agendo.
C A P V T X X I V .
a Ge nuncçohfideremusj’an d o d o r è cælo miflïis,po£ '
fitn o n e lîeperfedus. Nondum d eh o c loq u p r , qu€
véttiftëi D e o n e g a n t ih g am u s aliqiiemde cæloeflèmit-
tendurc, qui vitam hominuro, rudimëntis virtütis infti-
tu a t,& a d iu ftitiam fo rm e c .'N em in i dubium potèfteftè,
q u in isd o d o r , quicælittisraittitur, tam feientiafitrerum
bmâium,quam’Srirtute përfedus.ne nihil inter cæleftem,
terrenumquedifFeranNam iri homineintptna., & propria
d od rip a eftè nullo p a d o pbteft. N e c enim mens terrenis
yifbMibnsinclufà,&tâbecorporisimpeditâ, aubçqmpre-
hëndereper fe poteft,aut capere ypritatem, nifialiude dô-
ceatur. Et fi maxime poffitj fiimmarn tamen virtutem ca-
pere nequ.eat,&omnibusvirijsfëfiftere,tquorum macôria
in vif céribus coptin etut. E o f it , vteerrenus d o d p r perfe-
dtfs eftpnon poffitiÀt yçrp cæle'ftis, cui feientiam diuini-
tas, virtiitem immortalitastribuit, in dôcendoqup'que,
ficutincæteris, perfedus , ^çpnfuirimatus fîtnëirèfîèeft.
A t id omnifip fieri non poteft 3 nifi mortale. fîbi corpus af-
fùmat.curautemfierinonpoffit,ratiô.çlaraeft.Namfi ver
niât ad homines,: v t Deus, v t omittam, quod m or taies o-
culi claritatemmaieftatisçius confpicercacfuftinere rîon
ppfiunt jipfè cërteDëus yiftiitèm docere non potërit;quia
expers corpora's nonfacftt,quædocebitiac perHoçdbdri-
na eius,pèffedà non erit. Alip'qui fi fatiima virtus eft,do-
lprémpatienter projuftitia, officioque perfèrre 3 f t virtüs
eft,mortemipÇam & intentatam fion m etueré,&illatam
fortiter fuftinere.-debetergo d o d o r iUep e r fed u s& docé-
re iftapræcipiendo,& Confirmare faciendo: quia qüi dat
præccpta v iu en d i, amputare dëbet.omnium excüfàtionü
y las:/, vtimponat hominibus parendineceffitatem,nbn
vi aliqua,,fed pùdore’,& tam en libertatëm relinquat, v t &
præmium fit cônftitutüm p aren ti bus, quiapoterant non
patere, fi vellerit, &: non parentiftus poena, quia poterant
parère fiv e llent.Q u omod o ërgôpoteritamputariexcufa-
tipinifi v t qui dbcet/aciàt quæ docet, & ficquafi præuius,
& manum porfigatfetuturoîquemadmodumaütem pp-
teft facere quæ docet,fi non fit fîmilis ei quem docet? nam
finu llifub iedusntpàflioni,pb tefteidocentihotno ficre-
ipondere.-Voloequidemnon DcCçare,fèdvincor.indutus
mm enimcarnefiragili,&imbecilia,hæceft,quæ conciipi-
fcit,quæj*iràfci,quædolet, quæroori timet. Itaque ducor
in uitus,& pecco,non quia v o ip,fed qui»cogor.Sentio me
& ipfè peccare,fed neceffitas firagilitatis impellit:cui-repu-
gnarenqn poflùm. Çiiid-ad hæcrefpondebit præceptor
illciuftiuæîquomodôrefucabir, àcredarguet hominé,qui
delid is fuis excufàtioqem carnis obtendet,nifi &ipfèear-
nefuerit indutusjvtpftendat.etïâ carnem poflè capere vir-
tutejn? G ontumaa a’enim' redarguinópoceftfnifi exëplo.
Nam haberé non poflunt, quæ doceas , firmitatem> nifi ea
prior feceris,quia natura^pminûprocljuis in viria, videri
Vûlt non modo cum venia,fèdetiam eum ratione peccare.
Oportèvna giftrüjdpdóremqj virtutis,hominum fimilii-
mum fieri,vt vincendo peccatum,dpçcathominem,vinci
ab ëô poftè peccatum. Si vtfro fit immortalis,exemplum
proponere nomini nullo môdo poteft.Exiftet;n.conftans
aliquis,ac dieet : T u quidem non pecCas^uialiber es ab
ho c co rpo re , non cócupifcis,quia imftiórtali nihileft ne-
ceflàriü.Mihlverô muftis reb.opus eft,vt tuearhâc vitam»
Mo rten on times , quiavalerëin te non poteft. Dolorem
contemnis, quia nüllam vim pati potes. A t ego mortalis
vtrùmquetimco,quia cruciatus mihi grauiflïmos inferiit,
quos tolerare carnft infirmitasrton p p tc ft.D o d b r ita q u e
virtütis etiam hanc exeufationem debuit hominibus au-
ferre,ne quis,quodpeccat,neCcftîtatipotius aferibat, quâ
culpæfiiae Htgo v tpe rfëd u s eftèpoflic, nihil ei debet op-
p oniab eo,qui docédus eft Vt fi forte dixerft > impoflîbilia
prçcipis ,refpondear,ecceipfèfaèio?At ego carne indutus
Fùm,ctiiuseftpeceare prppi iuinÆt egbf eandécarné gero»
&tamépeccàtû in me aominamr.Mihiopes côténere difficile
eftiquia aliter nô poteft i n h o c corpo re! E cce tn ihi
vébrpus,&tamë piig ncrcontra omnemcupiditatem. N o n \
I : .. A poftiim