ratiqnibusadie^cbnfirmanda^ &.fpecieseïïèdi<;ar^rjutoj:eIes:feçuridiim
yrant'irr, acfiiam quifque lèntentiam præftantiorem pro- non fp ecie s , Fèd Deos'q uo ida m'q tiirati o n e intelligan-
baree.onèptur;hæcàbjîlisdi^,a;fiirî6;(^omodô'igiturjà- ;?ÉÜr,ëflèponir. Sic igttur dewbüà'-çôèlèftibui intet fe di£
tiimeft eosqui (alutcm adipifei cupiuntfèntire abfijs ye- fèn tiu n t& d iierepan t, v t pa rfitintciiigij e o sq u i non for
am rehgio neiri p©fie difci «a qui hbc'fibi perfuadfcrenon
lùm ea quæ hic apud nos finit, cognoFcere dptt>pdttié-
p o t u e rim,nein t e r fed i fli d ere n t , n ec faxiprorumientcn-
riint, fedetiam deillis inter fediflèderunt j non dignbs
tia^repugriarent^SedFofta^^eij qu ia v ete ri & antiquoillb
vifiunrri quibus de coeleftibus loquentibus credatur. Ac
crrpre d ifccdeteliberarique n o lu h t, ndn ^ a b ijsrquos di-
eîs nçde hum,ano quidem animo quihiceft j orationcm
xijfedab ijsphilofophisqui cr^riflirhiperfcftilfirhique ho-
& ien ten tiam conio riare'& con ftâre , e i ijs quæ àh y troque
minefapudipfijs habiti Flint, religionis ratipnem aecepif-
de eo tràdita.Funt, intclligi poteft. Nain Plato quidem
(eponcedunc, nempe aP 1 a tone„;& Ari ftotele.' Hosenim
irçrrespartes diuifiim eum ëflè dicit, quarumynara-
perfcdtanSveram^uc reJigio'neib p^rcepifiecenrcnt. Ego
Veto I,ibenter ab eisqui haze dicunt ^ qu&ram ;* prim urn a
quib.usillos dotftos earn fcire tenerc<|ue dicant. Nequee-
-nim p oil unt quires tamrnagnastamqucdiuinashon aba-
iiquiDuiquiicirent diaicerint^ yel fcire ipfi Vel alijs re&e
tradere.Deindeyeroexquirendasconfiderandaiqueeo-
rum femendaSaibittpr.Inrelligemm enini,riuin etiam vr
te rque hotu m ea quae alt.eri aduetiantur, cepiere videat uri
Q u o d fi fips etiam non inter ft; idem atque vriiim fentire
inuenenmus.facileeije arbitror eorum etiam cpgno fie ig-
norationem.: K am Plato quidem tatiquam e ca;lo dpJap-
fius f i t , refquexmleftes omnes & accuratius.didicerit & a-
crnis v id erit, fiimmum Deum in ignea eflentia pile vufo,
A riftp teles aute min 1 i brb que mad4< Iexan dr ujp Mace d o -
nem ieripfit v breuiceriphildfophja: fuatratiortem expo-,
ndnSja'pCrte&peripicuePlatonisrefeU iententiam, cum
aii^upn.ihignea eflentia efle Deum, (ed qaintam quandam
aztnerearn naturainimmutabiienf|ingic,iPquaDeumxfTej
certfet. Scripfit enim hisfefS v e rb ^ N o nque madmo dum]
quidam eo tiim qiii in rebus diuiriis errant * Deum in ignea
eflentia eflexpiifirmant. Deinde quafi non p^ntpntus ea
quainPla.t6nem yfiiseflet,c6 ntume1ia , Homerufti etiam
quiex repl ab ilio eiecfcus fuerat1 vt m e n d a x Sc qui, vfipfe
ait.,rertius fihau^lac-Krotuinaverit^teremotoruxqimitator
eriatjteftem; citat ad eacofifirinandapm ni^ quae de tetfiereaj
natufa'dicereti; S enp fitenih inodm pd o ; Sie enim etiam
Homerus a%,
luppiteraccepitfiimmumfuper tthcra cceluM, i :
quod v elie t Homeri tcftimonio iententiamifuain dignam,
cuicredaturoftendere, cdmign6rareti^>1t S o tae rote fte
ad dptfendum fe vera dicerevteretur,s0 re iv rm u ita eorum
qUceipfivifaeflentfhonveraeflevidercritut.Thdlesenim
-Milefius , qui prirfrus apud eos phiiofophiae'initiadedit, j
aceepta ab eo/dccafione ,'prithaseiusde principi jS impron'
babitdamnabit^ueientdnti^s.NamxumAriftotelesipic
Deum atque materiam principia eflc pp fiien t, T hale squ i 1
omhesquiapud eosfiierun t antiqUitate vi nci r, a qu am eo-
rum quifun tprin Cipium efledjtit. Exaquafenim omnia
& con ftareyuit,&inaqua inoccidere.;1Cpnie6luraautem
h o c cplligit , primidm quidem ex epqubdfemenaniman#
tmm omnium quodprihCipium eftjfit humidum: deinde
qubd ea omnia quae terra ex edit,huM6re alarttut d^ fru-
iaumferant,humoriSadtem,expertiaexarefcaht.Pr*cerea
tanquamei illaexquibuscpniediuraiiiudaflequitur, mi-
nime ^tisFacianc , Homerum e tiam yr dignum eifMdes
habeatUrjteftemproducifcjdicentemhdc niodoj '
OceaniyCunttisquirebttsorigopdr&turi
Q u id ergo cauF® e f t , 'quamobrem nph nieritbei T^halei
dicat s CurtirAriftoteles„j qui Piatpnisqnidbiii ifntbh-
tias reFellere &euertereYis > Homerum v t verum dicen-
tem audis: noiixain aiitem contrariam fefle fetitennam fta-
ruens, Homem m non verum putas dicere ? Eos igitur q u i
apud'vds;admipbife$ praeftantcique iapientc extiternfrt-
n e d e csteris quidem inter ic^conieniilfe V^exTjis etiam
facile eft cognoffcere'. 'Cdrh enim Plato triavniderfi prin-
cipia efle yelit, Deum , materiam , atque ipecienij Deum
quidem efte((ftorcm^prrtnium^m Fdbijci ac-.fub-'
fterni prim« eorum'qu« generaiitur origini ,' quacjueci
cauFam molitxonis. afFerat L:?Fpecicrh aucem vninfcuiuF-
que-eorum quae oriuntur exemplar : . ^riftpielesfpeciei
v rptincipij nuf^uam mentiopem Facft”, ' duo'v erb prin-
cipiaeffe d icit^Deum & materia^. RdrFus cdm f ia tb in
p r im b 'l^ tti^ c fffi inetraiiftegicxbd,, & priraum Deurii,
tionjs fit particeps, alterain quairaçuihardor exiftat,ter-
ria quæ volupéare alatur. ,Ariftoteles autem non vuît tara
latè patere animum, dum partes quæ intereuntnon com-
prèhenditidèd éam modô quæ rationis eft compos. Et-
Plato quidem omnem animum immortalem eflé clâihat:
Ariftoteles autem eum' id eft, aótiotiem fiue per-
Febtionemnomipans, nonimmortàledi, fèdmortalem i
eum eflè vult. Ille eum Fempitèrnorndtucieridici^ Ariftoteles
immpbilem eflè,, & omni motui antecedere. Sed
de his,quidem pùgnantiainteriè (entire docenturi Si qüis
autemeo;rum icripta accurate confideraré v e l i t , ne ih Fuis
quidem decrètis ftare yóluiflè videbuntür. Platb enirn a-
liis tn a refum principia dicjt eflè , Deum , materiam.&
lipeciem : alias q u a tu o f Adiupgit enini etiam animirm
generàle,m ,f iu e , v tita dicam,vniuerfiilem ,rurfidqüe xjia-
ceriemquamanteadrlgine‘& ortii carere d iie rat., poftea
oriri a f l^ it & qui rpeciei grincipiuni propriumante de-
d e ra t, aCpef Feconftare d ixé rat, earq poftea in mendis
perceptiombuseiTedicit r prætetcà cùro om n eq ü o d or-
fumeft j interire ante ftatuiflèt , poftea quædam ebriim
quæ o riun tu r , diflpiui & interire n on pofle dicit. Quæ-
|nam cauFaeft, eufn on Folùm intejTe i verùm etiam Fecum
diFcqrdeht ij qui apdd yos Fapiehtes habiti fiint i Q u o d
LFcilieet noluerunf a dóó^is diFcerb, Fed putarunt FeipFos
humanq Fuo ingenio & ihduftria poflè res coeleftes pfanè
|cbgnofi:ere : cüm ne eas quidem quæ in terra verFantur,
potuerinti Huraaqum enim animumnonnullieprumqui
apud y os phil o FopHiæ Iaudeexcéliaerüii t y in nobis j alij
çircum riösefle ponunt. N t que en iin de ba c re idem Fén-
tire voldèrunt, (èd quafi diuira variè ignb ratiöhe, de animo
etiam certàndi ftudio diiputare inftitueriint inter
îe diflidetè. Alij enim ebrum animum ignem eife voluht,
alij aèr%nqnriuUi mentem, quidam mo tu fti, alij exhala-
tionpm,alijvimexaftn^delab entem&defluehtem,non-
nuUi numerum qui vim moüëndi habet , quidam aquàm
quæ ortum e fficit.O mninoque ineonftans quædam & d if -
Fqntiens apudeps tenüit.valüitque opinio.* eaque ho e vno
eisquiy^rèiudicareponunt plande aighav idetur * quod
e r r a n t e s npij verà dieentes alij adios vltró citro^ue in ftk
^uërurttrëfëliérA igitut Uihi
a'magiftrisyeftriydifcipófèft , ciim vob isia tis argumenti
iln o ia tion is jfu i mutua^diflenfloneprsbuerint, hoe con-
^ntànëûm àrbi^rqr^. cohfiigérè ac venire ad maiörés ho—
ft^>?vqhi & ætaremdoÀorii m.yëftror u m màgis. fiiperarüc,:
öc nihil.cx FüofenFu óos docuérunt ., nee iiiter iê difcrepa-
rd tîî, aütalij aîiorumTentéhiia§reFellefè ,.Fed
|finé Vinc^d^udib^&djiSènfibnibitói quamiDebFcienneccögnitiope
ind^iftriaqj iiuma.rra tam magnasdiüinaF-
qué res homines Fcire po flin it, Fêd-Bei Cbnçeflii ad mhhë-
re, quod è cctlo m fanóto^yirosrum dellpfum c f t , qui artes
vei;bo i^ h requifieturit, n é t y|lam bratiöfi erii adeef-
tandi yincéndiquéffcudiuin retuletunt: Fed Femetipfos pu-
ros , fanëti Spiritus opéra præbere deb iSm^
illu dp led rum quod è coelo delâpFum é ta t, quafi cithatæ
cuiuu}am ye l lyjræ inftnimento iuftisbbnifqueVirisytensj
nobis diuinarurh cceleftiumqi rërùm Fciennamnotitiam-
que pateFacéret atque ennqciarec. Q noeirca ranquam v-
nq b telinguaquevnadé D e o ^ d e mündimpHtione'i de
nominiSiefFeftjjone , deanimihumâniimmortalitate,de,
iudicib.quod ppft hanc viçàm f i e t , dejiique de ÔmnibnSj
quæ nob i^e ceflàriô cogtiofcenda tenendaque fiintj eon-
g rUeb te r &xonueniçnter inter fe, nos docueru’nt : arque
id ciim diuerfis diflun^ifgue tempóribiis ^ locis didih’a
nos diFciplinaimbuiflent.OrdiarigituraMoFciquiprimus
apuä nos & prdpheta & latorlëgts Fuic Vprimümque fem-
poraquibus damit* cum omni teftimonib,quod apudyps
muituniadfaciendamfidemvaleac:,exponam*Nonenim
Folumex diuinis hiftoriis quae penes nos funt, argumenta
ad hicdö cend ad epromeré eb iia b o f i 'quibUsypsvetpri
maiorumvéftrorum errore im b ii t i& impediti^nbhdum
öde habere vultis : fedetia ex veftiis q tisn ih il anoftrareli-.
gione difFerut;vt intelligatis, omnib. yc^ris fiue fapientib.
iiue poetis,fiue hiftpricis,fine pbilofopbis,fiue latoribusle
gum multoantiquitate piaeftare Mplem,qui primus Uobis
fuit d pdorrlib inareligionis, quemadmoaum ribbis Grae-
ebrumhiftbriaeindicant. Ogygis enim & Inachi tempori-
busquos etiärh terra éditos nonriulli apud vós tuiflë exil
ftimauerunt?Mofis v t Iudaeorum Imperatoris & ducisme-
tionemfecerunt. Sic enim'Sc Polemo primoGraecarum;
hiftoriarum librp mëminit * & AppionPo fidohij filiusin
libto quemin IudaeosFcripfit ; *> & in quarto hiftoriarum.
Seribitenim,Inacho A rgiuorumregerègnance', Amafide
/Egyptiis impe ra n te ,defé ciflè Iudaeos,'quibus MoFespraeflct.
ex C h a ss is quidem genus duxifle dicuntieius autenii
maiores etim feme coadia(I3hbEnfcefia -®gypcum niigraf]
fent,ibi eundemnacum ei^, quempb vircutem qusein co
elucebatjDeusin honoretanco habereinftituerit,yt^cdu-‘
cem & principem;', &legislatorem generislpfius-idTe Vo-
1 uiflet,cii mHeb t x o s exyEgyptbiare’gfonem teuerti
gquum cenfuiflet. Huic primumDeusmuhus ifluddi-
uinum ac prophe ticum quoU.e coelo inJianiftos’'bb,n,plque
viros delabitur, conceflit, eundenfque primum rehgibifis
noftf£e,magiftrum dodoremque cfleJnftituit; leeundumi;
eum poftea reliquos prophetas , qui&ipfi Mem muniis
coniecutiinnt', eademque deiiFdernfebus nobistradide-
runt.Hos quidem noSieligibnis npftrgdbdpres fuifle di-
cimus,eorqaeniHilnobisdemaienteritia, Fed inunereeo
quod ipfi e ccelo a Deb accepiuenf, tradidifle. Vpi autem
quoniam Fuperioremaiorum veftrorum errore caeci fiderri
hab'eri npn putatis opbrtcre, quos tandem religionis Ve-
•ftrte authores 6c magiftros, qui quidem digni fint quibus
credaturjFuiflediciiisJFierienim'nonpoteftjidqiiodFgpe
dixiiVtij-qui res tam magnas tamqiie diuinas afirea ab iis)
quifei an r in o ri d idiefrin t ,vel ftiancjpfi,Telaliosre(Sl'edb-N
Ptolemxus ctiam Mendefius res iEgyptiorum expo- .
nens,idemquodhiomnesfentit. liq u o q u eq u ire s A the- cerepóflint.' Q^ortiam^gituc'iat.isiis'qui ^dhuccommer
nienfium confcribunt Hellanicus>& Phil'ochorus-is qui) morataFunt, philofophommveftrorumres ignorationis
Atticas hiftoriasfcripfit,Caftor»Thailus'& Alexander Po- omnis & Frä^dis pleng efle demonftratae fiint: reftatvt refern
:iyhiftpr,& prætëçeâ lapientiffiitsi P hiïö & Iolëp hus qui de'
rebus ïudæorum Fcrip(ètun't,de Mpfe vt admódum vëtëri
& antiquoludæorumprincipe loquuntur.îpfëphus énim
cùm hiftoriæantiqüitatemlibrorum etiaminFçriptione fi-
gnificare vëiiët3principiohiftoriæ fcripfithis vcrbis.Flauij
iofephi Iùdæorum antiquitates , àntiquitatem hiftoriæ ,
!pùdidtis,reli(3:iF^ue\philoFopltis, ' quemadmoduiri anc.eâ
poëris,vbsadoraçulorumerro'iëmconuertatisivSicenim
quordam'audiuiquidicercnti-i'Quamobremcbnfen.ta-
neum eflë iü d ico , v t quæapudyos antea audiui de ü squ i
dicerent.ea nuncintempore apud vos'aicani. Gùmenim
iConFuletetquidam , y tipfifatemirff,, deorumquodapud
id ëftjdë antiquîtàtibuslibros nomirians.Dip-
doriis etiam quiapùd vos clariffimus hiftoricorum habe-1
tur,is qui bibliothecas diftinxit ße diftribuir ycùm trigin ta
bontinuis annis & Àftam & Europ'am,vt iplè fcripfit, magna
eum diligentiaperagraflèt, plu rimarumquë rerum ipFe
çft or.acùlüm , quos can detm .hpïnihés rliigiö n^' dedi-
tos aliquando eftè cpntigiflet hoe tefponfum elfe d f
citisjy Vs
Solis 0 tàld<zisfa p iem q fe ß it^ e b u i
Ingenium regem mente Deunique cólunt.
lpeâacor^xticiflè't'Ÿ^izadiâginta hiftbciæ. foæ^roSF.cîir; _ ^
pfit.Is cumin primo libro fë âb Æ gyptiorum faccrdotibus Qupniam igitur vose x veftris orâculis verum cognouièré
didiciflè dixifléç, M o fe mamiquu mprî m u m que latorem | poflè Iperatis le â is hiftötiis. *,iiiquequæ de Mofîs vitafenvos
ta Fu n t ab iis hominibus qui a reJigionenotóaaliehiFu^
cum Mofera. ex G h aidxoruni Hëbrxöruinque genere
prodiiflè cognpueritis, hihil mirurn& coötra opiniohem.
omnium fa&itm eflè exiftimate^fi Deuë virum qui ex bo-
iftorum pioruroquegenere eflet, dignfeque.maiorum Fub^
rum religione v ixii^t^ magni hüiüs.;müneris hb’noré af-
ficere , ac primum prophetarum óm'nium déclarare conr
ftin|erit.Nëèëflè aut^ eflè mihi arbitfor eaètiam tempora
nocare & coniyderare^quibus'philbFophiyeftnmoruerur,
vt-recens admodum &c bxeue ëflè tempus quod eos Vobis
jculitintèlligaris. Ita enin^demurh p o t e rfiis o fis e tia m
antiquitatém facftè cognoFcere. Se a he ego de temporir
bus diflèrenSjproSaherevospluribus arguiMntis videar,
If^is eflè arbicror,fiex tös docèarniSocrates enimPlaconis,
PJato Ariftotélis preceptor rait.Hi autem Philippi & A lc-
xandri «etat^ flönie tun r,, qua-étiam oratores A the nienfium,
legum fuifle,de eodera FcripFit his ferè vcrbis , Nam poft
yetereminÆgyptp viræ ftatum Sc conftitutionem, quami
fabulæ narrantfiiiflè D ebrum, heroumque ætateMolcm
virum & an imbmagno ,& vicaoptimaclariflimum a c prç-
ftantiflimum primum fer-unt péribâfiflë mulricudiniivçle-
gibusFcriptisVterchtur.
Deinde paulo infra cum veterum laïorum legum me.n-
tionern vellet facére, MoFis primùih meminic. S.cripfit e-
nira his Fèrè verbis | Apud Iudæos quidemMofcmÿqui
Deusappellatus fit, fiue qubd admirabilem diuinam^ue
bipnino cpgnitionem inificarit eâm quæ multitudini hp-
minum proFu titra eflèt *■ fiue qubd Acilms raultitu|linëmj
di<ftpQbedientemForecxiftim^réty|ebrum^piIegfes;nâr
ueniflëdicerënturexcellentiam vimqjieconiyderaret:deindë
yerbSaüchin-ÆgyOtium præftantifapientiavirum lO-l
ges Fcfipfiflë ferunt, tertium Sefonchofii| rege_m narrant]
rem-militarem omnium quiiniFLgyptp iüerint , optirtie
adminiftrafle/ed eriimnationem adbellum natam öcbel-|
latriccm legibus inftitpiflè ac reprefliflè cpmmemöran't.|
.Quartum Ferunt Feriptorem legum èxtitifle Boeêhoriift
regem , (apientem quendàm, dëprudentià magna yiçnni.
Secundum huncTad leges accèflï (ïe.dicitur Amafis|cx,qqe
literarum.monumencis ea quæ lcgum^aëóres attinguht,
dércrfpriflèftattiiflèque p rodunt, quæque adomnem Æ-
gyptiadmiijiftratibiiem pertinent. Sextum Fetiint Xerxis
pattern D arïumanimünf ad leges"Agypt‘9 rum.
Hæcij quid réligiohe npftra ab hotter, de M ofis annquitai,
te literarum mbimmen tis p rb d id em n t, eaque omnia ab
Ægyptiorùm Facerdotibùs fe comperiflèprofitentur^apud
qposnon-Foliim AFofeseditus&natUs eft*fedptiam o r% i-
bus Ægyptibruin difciplinis ëruditus, propterea quod à re
-gis filia filij Ipcb educatus fic:pb earnque caüFam quam di-
H i magnæ curæfuit , quemaclmodvim commémorant fa-,
plentiinPni Jhiftotiographi , qui etiata èius vitam & res,
Sëgeneris dignitatem fibï liccris; m andanda cenfuèrunt^
Philo & Ioicphus. H i enim ïudæorum rës fcnb.ëntes;Mop
id quod nobis etiam aperè declarant Démofthe-
iiis in Philippumi-fcripta ©rationes. AriftbFelem.porro
cum Alèxandro; vèrfacum èflè tum efim tegno potiretur,
ij quirel%iexandriditeris mandarun c Vc ia tis indicant &
| docent. Omniigiturexparte facilè in tellig ip ote ft,h ifto -
ri^s omnes externas d M ofis hiftoria antiquitate longe
mdltümque Fuperari:praEfertim cüm n^hoc quidem ignorare
debeatis* nihil.certia Graècis anïeplympiadas atcuratèliterariimmonumentiseflèproditum,
neceflèvhiftoria
vllam veterem,quxGr«corü aut Barbarommres'exppn.at.
Solaautem Mofis prophetahiftoria antèceflit*
diuino inftiniftu & aftlatu Üeb rao rum literis F c t i ^
Gracorutfl enim nondüdrant inuentalicera.quemadmo-
dum etiam declarant ipfi literarü prpFfftorës & «ïagiftri;
qui tradunt Gadmumprimum exPhgenieë aIlatas:Gr*Cis
tradidifle. Atq; etiaPlacq is qui primas in, pbpoFöphisapud
)sbbtine t,e^ pöfteriüsinuentaseflè teitisemScrtpfirm.
ïu T im a o So lon e in iilum ,% icn f um % ien tiflim;Um,cum
ptium quendam f^cecdotèm d ón admodüm Fe.nenijcqm
B 4