Bonum
vnde exi-
ftat, & vn-
demalum.
c
Anima n6
cftcauft
mali.
i f f f S.Bhnjßix^freopagiiJe ___
ia : ipfa etiam ex bono fit,neceflè eft : atq; aut bonum tiæ, quoddeniq; nufquam eft v llo r a o d# Q u o n am m a
Malum
imbecilläk
tas eft,atq;
priuatio ..
D !
Malorum
omnium
priricipiÖ j
& finis dl ;
TOnttm*
mma : lp la__ *
jmaliefncicns cric, aut malum,bonum, v t quod fit cx,bo-
n o , aut màhim boni effidens : Aut b onum, y t qu od ex
m$io fit, malum ; lu t eertè duo rlirfus prindpia erunt,at-
qüë eaàb vno capitepèmdehtia.QuôçL fi materiam ad to-
tius mundicxplecionem aDfolutiqnemque neceflariam
efle dicänt,. qui malum eft mâteria? A liud enii#eft malum
eflè, aliudnetefTarium. Q u om öd o autem bonus ex
malo aliquain lucem profère ? aut quo paéto malum eft,
id quod bonum requirit ? Fugit enim boni haturam^ma-
lum.Q u om od o verô naturam &gen.erat & a lit materia,
fi mala eft ? Malum enimhq£ ipfo,quod malum eft,nihil
propreat, autalit, aut omnino fa cit, autferuat. Q.tràdfi
dicanc.eam quidem non pro ere,are malum in animis,fed
èostràhere, qiibmodo hoe verum erit? Multi enim eo-
riim fififc habent propößtum bonum : q u o d qui tandem
fieret, fi eos materia omnino ad'maium alliceret ? N o n
igitur ex materia in animis eft malu m , fed ex inprdinato
ineompofitoq; m otu. Si.verohoc auèrunt,eos materiam
lèqui omit>:.np,eftque neceftària inftabilis materia iis qiiæ
per le eonfiftere non poflunt ; qupmodo aut inalum ne-
ceflàriùm,eft,autquouneceflanum eft,ma![um ? Q u in ne
h o c quideih qiiod dicimüs priuatiôüém',fyifuàbono re-
p ugnat.Perfe ëtaen i m &abloluca omn'i ex parceimhecil-
laeft priuatio .quæ autem ad partem accom'modarar,no
quatenuspriuariö eft,yimylläm habet,fed q daterais pri-
uatioperfe&anpp c.ftt Si enim priuatiosböhi fi^, quæ ad
partefti accommodatur, hondiim malum eft i &>ß fa d a
fit,natura etiammaliabiic.lSed,vc fiimmatim d icam,bonum
e x vnaintfegraqV cäufa exiftitj malum aütem ex miil-
tis firigularibusq; defe&ibus.Scit Dëus malum, qûate nus
bonü eft, atfcp apudefi? Caufie malorum,iu hrb onoiüm e f-
fedriccs.poteftates. Q u o d fi malum Sternum eft^effici^
poteft,eft,&: facit fvnde ei hæc omnia ? num ex bono ? ah
bo,no ex mâlo ? an vtriqf ex àlia.caufàîQhyne enim,quod
fcftlecundum naturam,ex certa^definitaq, caula nafeitur.
Malum autemfi caufkm nô'habët,necdefinitUmeft,non
eft fccundiim naturam. N eq; enim in natiira eftlquodeft
contra naturam : neq; in feitiæ in arte in cftratio ;.Num a-1
nimus caufa eft malomm,quemadmodum calorisignis ?
atq; o m nia,ad quæacceflèrit,malis impie?:? an bqria quidem
eft animi natura ,^(Sbonibusiautem alias it%affe<ftps
eft,alias non item ? Sinaturaquidcm,ftatus etiam eius eft
mahis.Sed ynde ftatum habuit ? an a caufa bona, quæe£
Fe6|rix eftrerum omnium ? At fi ab e a , qüomodo eft malum
per fe , & eflentiaßia? Eiusenim e ffeda omniafunt
bona. Sin autem ipfis adionibus, ne h o c quidem effcim-
mutabile. Afioqui vnde virtutestfiafcerenturinifi ipfe et-
iam%oni fpeciem præfërret ? R elinquicur ergo,maluim-
becillitate.m, atqué priuationem boni efle.Càufà vna eft
b onorum .Si bono malum eft contrariû,nialicaufæ erunc
multæ, non tarnen efficientes funt malorum rationcs at-
qiie façultates, fed imbécillités, infirmitas, & non apta
diffimilîum compofitio : neq; immobilia funt aefemper
eodèm modo fehabent mala, fedinfinitafunc Scincerta,
in aliisq j& us innnitisalirer feruntur. M alorum eti^m d-
tnnium priheipium ôafinis efthonum. Boni enim,caufa
func omnia, & quæ bona funt, & quæ mala : quippe cum
haeequoq; bonidefidqrio agarnus. Nemo enfin propqfi-
toûbi.ihalofacit,qfiæfaçit.Idcireôhon;fubfiftit malum,
fed fubfifter^viderar, çùm boni caufa'^nori fui fiat. Po-
nendum eftmalum efle.nonper fe ,fed pro pte r aliud, ac
nori excaufäTfua. Itaque eùÂ fit,red um illud^quidem vi-1
detur e fle, propterea qubdborii caufa agatur ,fedreucrd
redurh no^eft,quippecumid,quoqnon,eftbpnumjbo-
humeflè exmamemüs^emÔftràcutO eftàliudefîè, quod
expetatur,aliud quo^fiac.|faq; malum deiflexit de yiajeft
contra inftitutiim & propofitum,contrâ naturacQjprærcr
cau{am,præterprincipium^.fihe,àtermino,à-volunrace,
ab hÿpôftafi denexitiPriuatio igitur eft malum,defedus,
imbecillitas^apttecompofitionis vficuitasi pec^atum, va-
cuitas pfOpofiMfpulchritudiniij yitæ ^ è n t i s , ràtionis,
pe rfediod is , fedis ; quod caufàm non habet, quodincer-
'miriatuth^ftjqubd fkrü^ignauumiimbècillüm,ihbrdi-
nàturh, :diflimile, infinitum, tenebricqfiim,experseflendb
malum aliquid omnino poteft ? Sui cum bono per-
mixtione. Q u o d enim plane expers eft boni, id nequë eft
aliquid,neq; poreft.Eténim'fi.bonüm ipfum éft,fi völun-
' rate appetendum, fi ëft vaiiëns, fi e fficax: quonam p a d o
boni contrarium aliquid potërit, cum 6c eflenria caré^t,
& voiimtate, & p o ten t ia , & a d io n e ^ J o n omnibus, &
omnino eadem,eademque ex parte funt mala, D sm on i
maliim eft,quod a deifbrmi mente de.ftexitranimo, quod
a ratione^corpOriiquoda hatura.Quomodboxrantepro-
uidenria mala funt omnino..?, Jjjfoü ëft malu^n, quafénus
malum eft,nëqvAiiqul4 ineq> i " h s fhd^:.ncc quicqua
eorum quae funt, ptouidenriam effiigit^Neq u e eninjdft
ma luipjquodhqn fit admixcum bono. Qu.odfi nihil eft
in rerum najrura,quod non fir 1^oni parxicepS: nialum au-
tein eft dëfed us poiij :nec res vlla.bmnino po iib ca re t:
pro|ei^oad ea,quae funt omnia diuina prbuidentia pjerth
net, necres v lla effugit pronidëntiam. qufiietiam iis, qui
rnali eüafèrunr, ad eprurn, v el aliorum priüatiim aut c,ó-
munem'vfum prouidenciabenighe vtitur,proprieq,;fin-
güli^ rebus cohfidit.Itaq; iiiconfideratiim vanum.qi mul-
tocum verbum hbnprobabimus,cjuiaiunt oporterepro-
uidentiam inifi^os etiam nos ad virtutemimpellere. Ne-
que enim prouidenti« eft,naturam interimere Sc tollere.
Itaq jyt prouidentia vniufbuiufq; naturte cohferuatrix,ea i
qu a fuisappetitionibus vtuntur,vt eiufmodi gubcrnat,& ^
vniuerfos,&finguLos, accommodate Vtrifque,quatenus =nosad|
eorum,qutBprouidentiareguntur, natura capirvniuer& tutenij
prouidentix beneficia,'qiite cuique pro captu fiibdantur. |-niP l
N o n igitur malum eft aliquid,nec in iis q u i funt,malum
eft. Nufquam enim malum e ft, quatenus malum. N e c
qtibd malum fit, h o c a poceftate profSifcitur, fed ah im-
becillicate. A c d im o n ib .id quidem quod funt, 8c ex b o no
eft, 8c bonumrMaliim autem quod eis ex prolapfione
a propciis bonis concigtc, eft 8c emfdem flatus habimsq; J
mutatio,& acCommodatteeis arigelis dignte p erfedionis
iipbeCilntas., Expetiint êtiam bonum,quatenus exifteil- j
tiam,yitam,intelligehtiamqueexpetunr:&bonum n t)n ; f
expetun t,quatenus id quod non efl^optant: neq; h o c eft | L
ajipctitu^fed veri appeutus dë^clinatio.rn feientiaautem ^
peecantes vocan t feripta diuina eoS| qui in cognitibne pCCCJ
bohi, quae latere non p o te ft, a ^ in e ffedibn c imbecilles qUOsT|
infirmiqj funt.‘atq; eos qui voluntate feiunt, necfaciunt: ccc Jaj
' eos qui audieriinc q u id em, fed imbecilles innrmiq; func Ptufa'
infideiboniq; ad ione .Nolüncetiamnonh üliiin tellige- : s i
re,vc bené agant, propterdeprauationèm,autimbëcilli-1
tatei^oluntatis.Acq5Vtfummatimdicaimalum,quern- MalJ
admÓQumfepèdiximusiinfirmitaSiimbecillitasq; a.cpfi- qui<f-|
uatip e^ au%fcietitiï, autfcienci^ q f i* latere non pdrëft, I
aut fidei, aut appëtitüs, aut ad ionis boni. Sed ihce t q u i f
piam, infirmitati fupplicium honefeheri, fèdcontra,vê-
niarn.. Si nonfuppgteretpoteftaSjredèfëhaheret^hone-
ftaq; eflèt oratio. Sin ab on o poteftas'proficifcituhquod
datVy t diuina feripta tradunt,vnicijiqj ómhinoëa q a s ii-
li accommodate fu n t: laudanda non eft habitus ex bono
atqj b onis fuis deflexio, deprauStio, decli n a t io ,& prola-
pfioi Verüm h i c quidem a n obis in lfbrp d'e iuftb Ai’ui-
noq; iudicio fatis pto virili parte ,.dida .fim t: in quoqui-
der^f^ndöihftitutb^feriptorüm diuihorum verfiSs', fo-
phiftarum rationes, & quiiniquitatet^atq ; mcndaciiim
in peurn d icu n t, v t ftul tas t é r a fe . N fine aiitem fatis pro
virili no.ftra laudatuhl'eft b o n um , v t reiieraadmijgbile,
vtprincipium finisq; omnih 'm,vt eoranl q u ifu n tto r il-
plèxuSjVt fpedèi foröiteq; eorum quanion funt efficiëns,
vtbpnörum bmnitfm caura,vt malinulliuscaura,vVpro-
üidéntia, & bónitaspelifeda j q u iq u e tam ba quae lunt,
qudni quae non fitiït j föpe rat*& m a il bpiraracit|;fuique
| priuacionërn} omhibus expetendum,amahdum,öd;
'ddigehdüm,c2eteraqueomniaquce fuprd ve-
radëfnonftrauit, vemthi y%
decuri o ratio. . ,
fuppliö
debea»
" c A p T t !
C 'A p y t y .
véeoq u â d eiï,in quo etiamde exemplaribus.
NV n c ad diuinu m, qu od verè eft eius, qui yere eft,
nome^feniendum e ft, fi tantumadmonuerimus,
nobisefle ho elp copropo fitum, npneam efiëntiam|quæ
omnem efTentiam iuperat, qua ex parte efTentiæ praeftat,
exponere ( h o c enim dici nonpoceft,eftque incognittyn,
nec penitus exprimipoteft, arque ipfàm coniundionem
filperat) fed^iudarediuihæ principatümq; tenensgeflèn^
tiæad ea quæ funt omnia progrefTum,qui e ffô itiæ au do r
eft.Etenim diuinum boni nomen vniueffbs omniuitiau-
doris prpgrëfïus explicans, & ad ea quæ funt, & ad ea,
d quæ non funt, pertinet,atque ea quæ funt,& ea, quæ non
ffint,fùperat:eiusautem q iiode ft,nomen adeafluæFunt,
- ^omniâpertinet,atqi omnibus quæ funt, præftaf: vicæve-
rô nomen,adomnia, quæfunt, percinet,atq-, on$nia,quæ
v iuuntvfuperat:Sapienriæaürem, ad omnia qtiæmen-|
‘ rem, rafrôhem, fènfumq; habent,pertfi^r,vincitqqp ëa-
dem omnifa. Hæc igitur diuina n omin a, quæ prouiden-
tiara enuncïànt,fermo nofter laüdarc eupit.Neque enim
ipfàm diuinitatis,quæ omni éflèndæpræftat, bonitatem,
efïèntiam^itam, Scfiipientiam, quæ eade mlàmniçftèn-
tia fuperiot eft, atq ;in abftrufp,vt feripta diuina^radnht,
fixa eft,fe expleffurum eflè pollieetu»:,fêd patefadam bo ni
efficientem prouidentiam, præftantëmq-, bonitatem,
bonorümque omnium caüfam lau d a t, & e flèn tiam , vi-
tamq; ac fapientîam.quæefTènuæ atque<viræ &fapientiæ
caufa eft emciens èarum rèrumomnium, quæ fimtefïèn-
tiæ,vitæ,meiitis,rationis,fènfus cpmpotes.Sed nonaliud
eftè ipfum bohum d icimus, aïiud id qu od e ft , àliud vi-
tam, aut fàpiçntiam, nee multas ^ufks,alia^que aliorum
diuihitates quæres in lucem p’rofcrunt, tùm fuperiores,
tùm infëriores, fed vnius Dis i progrefïus berfignos o-
mnes i diuinaq; à nobis Iaudara npmina : atq-, vnum quidem
gènëralem vnius Dei prouidentiam, aliaautem ma-
gis minurvegeneralia eadëm munera deciarare. Verùm
dieet aliqujs, cur, cùth eflèntialatius pateat quam v ita;&
vita quém fapientia, iis quidera quæ fiint ea quæ viuunt,
iis alitera quæ v iu un^ ea quæjenfiim habent , 8c h isea
quæ ratione vtuntur,atqViis quæ ratione vtuntur mentés
præftant, ac circum Deum fu n t, eique propiores ? A tqui
ea quæ maiora à D eo munera hàbherunt , etiam fuperiot
râ ëflè opprcuit, çæterisqi anteçellere. Sed fi quis èfîèntiæ
quidem aevitæ expertia, ea quæmçnte prædita frnit, efïè
poneret : h o c r e d è dicëretur. Sin’autem diuinæ mentës
& ëfïènfia, cæter% $ quæ funt ,’fiipctant, ô&yita ^lia| qu«
viuunt, ahtecedfin tîj & intclligentia cognitionequè vin-
çunt', ea quæ fènfum aç rationcm habeiït : & prætëir o g
mnia quæ fiint, id quod pulchrura.eftac bonumexpe-
tu n t, eïusque finit participes :p ro fed b eæ magis præfto
funt D e o , quæabi^ridantereoparticipant,pluraque,ac
afpraabço eeperuntmunera. Quemadmqdum etiam
ea quæAratiolfe v cuh tu r,iis quæ fènfum h abent, an-
tecellunt, quôd ratione ilia vincanc, arqüe hæc iènfu, &
aliarvita. Eftque, meafèntentia, yerhm hoc, ea quæ vno
infinitisquemiÿrferidus prædito D e o maps participant,
ei yiciniora ^flè a ^ u e diuiniora iis, qui his rebus viçican-
tur.Quia eriam dé his diximus>age ipfiim bpnum-v^rerè
eft,itqi vt èfîèntiæ omniuiiÿquæ funt, audorem çaufàm-
que laudémiis. ^Qui eft, vniiiërfæ cptiusdue efïèntiæpo-
l ^ tiàjquæèfïenriam fiiperatj a u d ô te f t ,& çaufà,effedor-
que eius qûodçohær^c, èfîèntiæ, naturæ : principium 8c
menfiira æteçnita.tis ac remporuhi i v t ica dicam, entitâs,
j yk. æternitas eorum quæ fône , t$npus eorum quæ fiunr,-
• fixais eojrumquæ quroquo tppdo funt, ortus edrum qgæ
qiio m o do èünflup oriuncur. C x eopnim qui èft, æter-
; qftas,&cflèhtiâ, 8c qu od e ft,& tempüs,& o rtu s ,& quod
gignitür, |cquæ in fu n tin iis, quàeuinç,& quæcpioquo ;
* arq> codilanr. J^eus enim non qupdammodq,
eftfed<âbfpiutè 8c libéré fine y llo termino, y niuerfe
illo quod ëftefïe in fe compreh en fo&o ccupato . Itaque
rexfëcù|Qrum d iciturvqu.pd in eo 8c circujn eüm hoc tp-
Bibl.Vet.Pat. Tom. i.
rum eftè, & lit, & conftet,idëmq; nëçerac,neqjeric:neq^
gig^ebatur, neqv gigniturjiieqjtgigne^ur : autpbrius non
eft , fe d ip ^ e ft exiftentia éorium quæ funt : ne ceamod b
quæ funt, ftdipfaetiaiïvexiftentiaeoram quæ fiirit, exeo
pendet, qui eft ante fecula. Eft eriîmfeculutn fet^ilorum,
quifecula antecedit. Aldus ë i|q repetentesdjçamus^exi-
ftentiam ea qùæ funt omniade lècula,fiue ætermtatëm;Q-
mnem ab eo qui antea erathabere : atqj omn em q iî^ em
ætetnitatcmac tempus ë re o efTe .* omnis autem æterriita-
tis atqj t e m p o r i s ,omniu quæ quoqdo modo funt cunj
qui prius eft, principium efïè atq; caufàm;éèq; participate
omnia , nec ab eorum quæ. funt yllo ilium difeedere i
euridelnq; ppiniaantiquitaéë fuperare, & ih eo conftare
omniaràtq; vno nomine,fi quid quomodocuriq; eft,id in
eo qùi antecedit, & eft, 8c intélligitur,eonffthatur. Atq;
■ anteeætera, quæipfè cum rebus communicat, ëîiftentia
præponitur:eftq; ipfuin perfe efTe,antiquius ipfa vita,ipfa
fapiétia,ipfà fimilitudine diuina , cæterisc[; omnib. quib.
res eu participant, ante ipfa omnia exiftétiæ funt. compo-
tes:atq; adeo ipfàetiaperfèomnia5quib.ea,qrjæfupt,par-
ticipantjipfa perfe exifieptia$amcipant:nec quicqua eft,
ciiius n ^ > fà p e r fe exiftentiaeflèntiafit&æuû.Iure igitur
ae merito pciuS qua ex cæteris omnib. D eus v te f t , ex ïùo
mupere,q» aliis antiquitate nræftat,laudib.ornatiir.Nam
cùm ipfc priorc fiiperioremq;èxiftentiâ prior aefuperior
habetet : fècit, v t exiftentia omnis,ipfùm d ico perle efle,
antè fubififtetit^pfaq; exiftentia q u icq p d quoqtromodo
eft, conftitërit. Etenim principiaeorunj'quæ fumfomnia
exiftentia,participant, & funt, principiaqjlhnt} ^ p r im o
fu n t, deinde funqprincipia. Q u o d fi vis eorum quæ viuunt,,
quatenus v iu u n t, principium dicereipfam vitam,
defimilium yt fimilium,ipfàm firhilitudi^m:coniun&o-
æuihq; v t coniunëlorü, ipfàm coniun&ionem, apeorum
quæ ôrdinedifpouta fiin t, v t difpofitorum, ipfum ordi-
nenîj&alioruih omnium,quæhocvelillo,autvtroq;.aut
multis participant,de funt h o c y e lillu d ,au t vtrumq;, aut
multaika demum inuehies eàipfà quæ cum ill^commu-
nicantuf ,primùm exiftentiapartieipare, ac p rimùmeo
ipfo quod funt,manere, deinde huius,velillius eflèprin-
cipia,atq; h o c ipfo quod exiftentia participant, dp eflè,,&
çum aliis communicari. Q u o d fi hæc eo ipfo fiint,qubd
cum illis exiftentia commumcatur: m ultb certp magis ea
quæ ipfis participant. Primùmigitûripfius exiftentiædo-
numa c munus excellens ipfa b onitas depro mens,ex prima
& antiquiflima com'munioné celebratur.Eft etiamex
ea atq; in ea,& ipfà exiftentia, & eorum quæ fiint, princi-
p ia ,& e a quæ funt omnia, & quæ quomodocumque hoc
ipfo quod fiint, continèntur, arque id inuiëlè , copulate,
coniunëtè. In monade enim numerus omnis vn om pd o
ante conftat1. continetque omnem numerum monas in fè
vno modo SC numerus omnis coniunblüs eft quidem in
uïonade:fed quatenus à monade profieifeitur , eatenus
diftinguitur de crefcit.In centre quoq; omnes orbis lineæ
vna coniunëlione cohærent :punëlumque ipfum omnes
h a b e t in fèreiftas lineas vno modo coniunëtàs,&inter fe,
ôecum vno p rincipio, à quo prodierun t : atque in centro *
quidem penitus coniunguntur,fed ab eo pàulùm d isantes,
paulùm etiam diuiduntur : cùm autc longius diftant,
magis: ompinoq; quo propinquipres func centro,eô mag
is 8c cum e o ,& fn tc r fe coniunéiæ fun z:8c quo plus ab eo
diftant,eô plus, aliæ ab aliis abfunt.Quinetiam iri totare-
rum omniu natura omnes vniqfcuiuiq; naturæ rationes
colligatæ.fiint ,y n a ea% n on conflifà conitinëtione;atq;
in animo totiusfeorporis facultatesjquæ confùlere fingu-
lis partibus folentC.vno m o d o çpniunëlæ continèntur.
N on eft igitur alienum, cùm ex parais imà^inib. ac flihl-
litudinib. adcaufàm audoççjnqj' return ofnnium afeen-
derimuSjOmnia in rerum omnium auélore diuinis o culis
contemplari, & quæ interne contraria furiir, æquabiliter
atq; ôoniun&è. Eft enim dorum quæfùrij.principium > çx
quo & ipfum eflè efl^&omhia quæ quomo^peunq; fiint,
omné’ptificipiüm,omnisfinis,vitaQmhis,omnisimtifbr-
talitas, omnis fapientia, omnis ordo , omnis concentus,
omnis vis, omnis confèruatiq, omnis firmita^ omnis di-
fttibu tio , omnis intelligentia, ratio, fenfus, habitus ; o - 1
N ? " i mnisl