eft pr*dica.Itafit,vc Temper oriri poflît. Si materiaptiua- pulchrum,fcd per aliud aduentitiaque yi, perfpictïum eft ]
tioncm formæ q u * eiufdem eft cuius ilia eft æternitatis, earn non per fe, lcd per aliud, bonum appetere. Eric igi-
amittere po te ft, poceft etiam priuatiènenï originis, q u * tur id qu o d diûipum e ft, non per fe bo'num, 8c exjJeceh-
êiufdemeftcuiusiila æternitatis,amittere. Sin o n fèeuiv- i dam arque defiderabile, ftd p e f aliud aduentitiaque vi,
dum,nequeprimumpoteft. Q ij i jgitur orirur ex mare- quod alienum eft dicere. Si matéria ex forma quidem o -
riaid quodfic,cùm materiapriuatipneraformæ cui cum ! riri,àpriuatione autem interirhipoceft, fèd p e r len e co ri-
ùla commuais eft æter ni tas, minime amïttat? Si vc ratio j ri poteft,nèc interire: materia 8c femper interire v el oriri
Ariftotele* ternionis diuerfa eft & dilîimilis c i rationi ! potem,8finunquàmab intérim o.rtüqueerit libera. Sem-
cernionis q u am P la to ponit, fie etiamdiuerfaeft ternio» ! per enim vel priuationi, q u * in eà in ter it, fübijeitur, vel
| /' r - r ' rorn^çquæincademoricür.Nohortüm^uèiriijs quidem'
q u * ortum h a b e n t, ortus originifque prirfatipnçm q u i
poteft eftè déclarât : in æternis autem naturis,amotionem
negatioftemque fignificat oriinis originis, 8c antecedefi-
tis 8c confequentis.vcluti æs quod flicurum eft ftatua,ante
quain fta tu aex eo fiat.nonortum fîue non fa£tum dicitiir
priua tione, prcpterea qu od ftatua ex eo fieri p oteft: in
Deo autem non ortum eflè,negationçm fignificat ôrigi-
nis eflentiætam fupcrioris,quàm fu tu r*. Cùm ig itü r duo
fint priuationis originis genera,vero tandem màtèria non
oriri poteftîSi priuatione,non generari ac non fieri poteft^
eo modo quo * s non poflè d icitur. Si negatione matêrià
cur non eft principium corum qua: fiunt fe n io , fed ter-
nio ? Q u od ft ternio non eft diffimilis, cur eius'modus
diuerfus eft ?
l x eodem libro.
£ aenim q ii*p ermanet, formam in gignendis rebus ina-
tris inftaradiuuat. Altera aucem repugnanti* pars fiepe ,ci
I qui animi aciem ad malum quod affert,intenderit,nec
efleomninovidebicur. Nam cum fit diuinum quiddam,
quod & bonum 8c expetendum e ft , altcrum ei contrariu
efle dicimus,alterun> quodfuapte natura eius cupiditate
ducatur. Illi verb concedere coguntur interitum fuum generari ac fieri non poteft,nihil fit materia, n equ e earn
àppecere conttârium. Atqui necîormafeipfàm appetere râtionem,quàm * s ad ftâtuatti habet,hàbere àd eflèntiam
poceft, quoniam fui non indiget, née concrarium fuum, materia poteft, quemadmodum Ariftoteli placet/ Si itd
contraria ënimfe vitro arque citro-iriterimunt. Sed ma- J ma céria generari oririque v t Deus,non po te ft,& DeuS po -
teria eft, q u i formam ica défi derat, vtmarem femina,8c te ftex eo qu odû ririnon po te ft, aliquid emcère , pérfjpiresturpis
pulchritudinem; hoc tameu intereft, quod ilia
turpiseft,nonperfe, fed alienavf 8c per aliu d ,q uemad modum
nec femina per fe , fed aduentitia v i concupifcic.
Eadem autem materia turn interire , turn oriri & dici 8c
negari poteft.Vt cnim id eft in quo,perfe in terit, quod c-
nim in eainterit,priuatio eft: vt autem ex pbteftace fpe&a-
tur,non per fe interit,quin nec interire, nec oriri gignique
neceflario poteft. S i cnim oritur,aliquid primum lubefle
oportet,exquoinfitogignaturauc fiat. H o c autem eft i-
pfa natura. ltaerit,ante quam fiat. Appello enim materia
id quod cuique rei primo fubeft,ex quoinfito aliquid per
fe,nonaliena v i,nccper aliud efficitur.Sin interit quadam
ex pa rte, quoniam eo ad extremum perueniec , interibit,
ante quam intereat.)Si v t principium eft eorum qu$ oriu-
tur materia,atque forma,lie etiam eftpriuatio , qui materia
fimul cum forma caufa eft eorum quae generantur &
fiunt,ne c fimul caufa eftpriuatio ? S i forma ob earn cau-
fam principium eft,quod ab ea id quod oritur aut fit , fta-
tum fuum habet, perfpicuumeft etiam priuationemprift-
cipium efle,quod ea id quod fit non efle dieitur.. Q u i ig itur
principium dicitur efle eorum quae oriantur,ptiuatio ?
Si cum adeft fo rma, turn priuatio non remanet, profe&Q
fi forma non adeft,remanet priuatio. Quid, igitur Caufae
e ft , quin alienum abfurdumque A r id quod reman cat,
non efle dicere? Remanere enim eius eft quod eft. Si altera
repugnantiae pars eft priuatio, eique malum forma
affert, quid eft quamobrem forma no n fit & bonum 8c
malum? bono quidem materiae, v ta q u a rationcm nomc-
que eflentiae materiahabeat, m aloautem priuationi, v t a
qua ei interims paretur. Si quid eft d iuinum, & bonum
atque expetendfim,habetque concrarium, quod neque
bonumeft,neque expetendum e f t , eritid quoddiuinum
eft,8c bonum 8c non boilUm,expetendumqj 8c non expetendum,
itaetiam diuinum atq; non diuinum. Q u o d fi
abfurdum eft, non igitur diuinum id quod 8c borium eft
8c expetendum eft^qiiicquam habet contrarium. • Q u o d
enim omnino 8c plane bonum eft,bono eft omnibus,non
tantum quibufdam.Si boni contrarium, bonum non ex-
pCtit: interitum eriirn naturre (u x expetjt, fi bonum expe-
tit: 8C forma fe non expetit .' forma enim nihil requirit:
quod autem diuinum e f t , id appetendum 8c optandum
eft: ctiiappetendum 8C Optandum eft,nifi niaterise? eft igitur
materia animata. Appetere enim 8c cortcupifcerc eius
eft,qu6deftanimo pr^ditum.Sianimataeft materia,quid
afferri poceft,quin falfum fit, materiam rionefle in ijs qii£
funt aauentieil alienaqiie vi? Nam 8c animus in ijs eft
qu£ fiint,8c id quod animiim habet. Si vt femina marem
appetit,& vt quod tuipe eft, id quodpuichrum, fic mdte-
Cuumeft Deum etiam ex nihilo fafce^e aliquid pofle. Q u a
en im, v t ita dicam, inepticudinem habet id quod eft , ad
id ,v t non fiat vel oriatur quicqüam eX ipfö nätura,& atre,
eandem etiamhabet id quod femper origine caret,ad id,
-vt natura & arte nihil ex ipfö fiat & oriatur. Q u i ergo
D c u s e x e o q u o d e x om n i aecernitategenerari fieriq; non
poteft,aliquid fa ce rep btu it, 8c ex eo quod abfolute non
eft,id eft,ex nihilo facere non potuit ? Atqui perfpicue ac
plane primi quidem philöfophi ad'negartdam oninem
rerum ex materia originemimpulfi funt, qüod ex n ihflo.
Deüm aliquid pofle facere non crederCnt. Ariftoteles autem
quihqccorrexit,adhegandamtbirendam^ue mate-
riae origineni. Si eftidqUod o ritur, eft<|ue aliquid, qüod
ho cip fumfit 8c o ritur,.quemadmodum fupra d ix it, nihil
fiorum m ateriaeft,fi nec oriri poteft necinterire. Si oriri
8c interire materia non po te ft, necefle eft cam vtroque
priuationis origirtis gentfre nonpofle generari. Nequ e i-
giturquicquam ex ea oritur 8c fit,neqUe in ea in terit.Qifi
i igitur interit priuatio in eo quod interire non poteft? Si
materia vna e f t , &mu lcafunt d iffimiliaqueeaquje ex ea
oriuntur, cur,necefle eft materiam non örtani mänere,
cum id quod in eafemper diuidüüm eft,indiurduUm ma-
riere n onpo flit ? Si numen) vna eft materia, fpecie du£,
neque eademoriri,necinterirep©teft,autigiturtota ori-
ri 8c interire non poteft, aut eius dimidium. S i tota oriri
interire.que non potcft,profedtb dimidium etiam eius ta f
le eft. Si dimidiaeiuspars oriri non pfoteftnecihterire,8c
dimidiaeiufdem pars reliqua non eft eiufmodi, erit in eodem
Vera repugnantia.4 quod quidem fieri non poteft. Si
id qu od formam in fe redpit,autilla fit,aut ex eadem oritur,
qui materia q u x formam accipit, oriri höh poteft ft Si
eorum quse funt eft proprium oriri non p o fle , quomodo
miteria neque in ijs eft qua: fu n t, neque oriri poteft , nee
intenre?Si id quod fifie origineiin eoe ft quod ortum neni
Habet,ortu etiam caret, qui priuatio q u * in materia fine
o rtueft, 8c Lofitur8c ihtetit’Sialterum contrarium, vc di-
ftum e f t , bum adeft aut abeft, facere mutationem pbteft,
quidham eft qüod m utaturjCumiiiateria nec oriri poflic,
necinterire? S i id quod oriri 8r interire hon poteft in ef-
ffentiacernitur ftartte eo qu od orcurn non habet nec in tent,
vb i eft id quod in materia oriri 8c interire non p o te
ft , eftm materia non fit eflentia ? ’ Si xes priore fua origine
ortum non e flet, ne ftatua quidem ex eofieret. Q u i
ergo fit materia, vel a liqu id ex materia brirufj fi antedc -
ius non fuit origo ? Si «es n on jnteritet, ne id quidem
quod xneumleft ihterirer. C u r ergo interit id qu od ex
materia cöfiftat, fi materia interire non, pbteft ? Si eX
ijs quad cbrpbfe vacant corpus non efficitur , qui -orria
bonum appétit, neemateriaper fe femina, riec qu o ii rutheftex materia'SC forma corpus , quæ perfe vacanC
cotpore?Si naturali neceflitate id quod oriri atque in teriri
non poteft,indfciduum eft 8cimmutabile, qui in fbrmis
qU£ per genera diuifig funt,incft.materiaquaeoriri 8c inte-
rire non poteft? 8c quonam m odo commutatione fiunt ea
quorum materia mutatur ? quemadmodum fuprain enu-
merationegenerumoriginisexplicatumeft. • '
Ex fecundo libro Ariftoteli* de Natura.
V no quidem m odo natura definitur fic ,Prima,quae cuiqj
fubijeitur materia eorum quae in fe motus 8c mutationis
principium fontemque contipent. Alio ante m odo , For^
ma 8c fpecies.qu* rationi accomodatur. Vcenim ars dici-
turid quod arte effedhim eft, 8c quodab arte proficifcitur:
fic natura 8c q u o d naturae aptum e ft , 8c qu o d natura con-
ftat naturaleque eft,vocatur.) Q u id ergo id qu od ex materia
eft 8c quod ex materia conftac, praeter materiam ap-
pellabimus ? Die efle aliquid aliud. Si h o c materiam ef-
fe dicemus , turn denique materia erit materia , .cum
erit id quod ex materia eft,6c quod ex materia conftat. E-
tenimscum natura eft cum id quod natura conftat 8c quod
naturale eft. Eadem eft artisratio'. Quieenim eode mqdo
pro.nupciantur,eandem inter fe rationem habent. Atq u i
fi turn demum materia eft i cum eft id quod eftex materia
8c quod ex materia con flat,materia in ijs non e rit,qu * oriri
geherarique non poflunc.
Eiufdem ex eodentlibro.
QUocirca alio modo natura fit necefle e ft , eorum q u *m
fe habent motus 8c principium,forma 8c fpecies^qu* fepa-
rari,nifi eogiratione 8c ratione non poteft . Q u o d autem
ex his conftat,non e ftillud quidem natura, fed natura co-
ftat, vt homo.) Si a natura eft homo , 8c- naturale quiddam
animaljcur homo natura non eft?<Cum enim definiret, v-
fus eft his verbis, Natura dicitur id quod a natura e ft&
qüod naturale.
Ex eodem libro.
Acin ijs quidem, qua: ab arte proficifciintur, materiam o-
peris catifa paramuscin ijs autem q u * natura molitur,eade
fuppetitQ Q u oniam aliud eft opus qu od neque a natura,
neque ab arte proficifcitur, vbi eius opens materia ponen-
da eft ? N afcitur enim ex animali animal,^tfi non primum
animal,neque animal ex animali;8c natura quidem oricur
animal, quod ex animali nafcitur, noritame animal abfo-
liite. Atq u i fi in ijs q u * arte efficiuntur, materia aduentitia
eft, in ijsäutem, q u * natura conftant, materia inijs q u *d
natura proficifcuntur,incft:perfpicuum eft,materjam in ijs
operibus q u * nec arte e fficiuntur, nccnaturacoftant, ali-
ter inefle:cuius nifi defimfibrtc coftiruas, is qui in reb. natural
ib us verfatur,ea etiam q u * iam definita/unt, incon-
ftantia faciet,8c incerta.Si cnim turn demum vnamquam-
que rem feire nos arbitramur, cum primas caufas cognitas
habemus,primaquc principia, quonam m odo quifpiam
animal qu o d ex animali.nafcitur, cognofeet , qui animal
quod ex animali no n nafcitur,ignorabit?(iUud enim huius
eft 8c principium 8c caufa.
I E x eodem libro.
Quoniam autem cafiis 8c forcuna cauf* furiteorum, q u *
vel a mente,vel a natura proficifcuntSr,idq; turn demum,
cum aliqUid horum ipforum aduentitia caufa cxiftit,nihil
autem aduentitium prius ijs e ft q u * per fe fu n t : profeiftb
ne aduentitia quidem caufa prior ea eft 8C antiquiör, q u *
perfe vique fila cfficitiEx quo efficitut,.cafum 8c forcunam
pofterioraefle m ete atque ngxlira. ltaque vt cafus c^li caufa
quam maxime ponatur,tarnen 8c mens 8c natura in cm-
ciendis cum alijs pennultis, tum häc reritm vniuerfitatc,
prions partes-habeant necefle e ft.) In his nbn folum pri-
mamrn cau^ruvnj8c fecuridarum,quem minime feruäuir,
cbmmemorauit o rdinem,fed etiam c ttlt^ u , quod etiam
in fecundo de Natura libro patilb fuptdfö itu ito ortu libe-
räuit,h o c lo co Ortui fubiecir|nec fortuito^b liini, fedetia
ei qui d mehte;& hatiira pfotiiratu r: qub&^qilidem perfpicue
abfurdurri eft,eüm qui e flenti* ortum quem mens &
natura procuren t,a primis caufis acceperit, rurfus a fecundis
caufis eandem mucuari origincm.Prærercd quid cauf*
eft quin abftirdiflimum f i t , eundem alids fortuita origine
liberare,alias eidem fubijeere? 8c m odb origine carere di-
cere,modo ortum habere id quod à natura próficiifcatur?
Proferam aucem ego verba quibus h * c facit,v t ex compâ-
rationefalfum quod continent intelligatur»
Ex eodem libm
Suntautém,qui etiam huius ceeli èorUmqj ômniürn,^!^
in m ündo fiunt caufam 8c forVun*8c temerita-ri tribuant. W j
CafuenimaiUntconuerfiohemmotumq-, fieri*, quæhühc
vniuerfitatis ordinem diftinxerint 8c conftitùerint.Etcer- I
te hocipfum rpagnaadmiratiohedighû eft,quôdaniman-
tia 8c ea q u * terra ex fe edat,nec fortuitó, nec cafu fieri aut
ftare cenfent,fed vel naturam,vel m ehtem, aut.aliquid a-
liud eiufdem generis eorum caufam eflè ponunr,quando- »
quidem non quod cafus tulerit,nec quidhis e-x femihe nafcitur,
led ex hoc tali olea,8c h o c ex humo : eorü verb qua:
e x ijsq u * apparent oftenduntiirqj n o bis , funt diuina maxime,
caufam fortun*8c cafuiafcribunt, eorumque dau-
fam nullam efle talem,qualis fit animalium 8c eorum q u *
è terraoiiantur. A tq u ifi jta e ft , coofyderatione dignum S
e ftjdeeoque non eric alienum d icere. Nam pr*terqudm
quod alioqui'abfurda eft h * c eorum fêntentia 8C oratio# I
hoc etiam abfurdius e ft, eorumhanc efle orationern, qui i
n ihilin ccelo cafu fieri cernant, in ijs verb q u * non fortui-
to fiunt,multa fortuirb euenire. Atq u i contra fieri dece-
bat.) Eum quidem ccelum cafu fa&um efle dicere , 8c rurfus
non cafu,declarantipflus verba,q u * e x fecundi deNa - I
tura libri capitibus duobus,vndecimo 8cduodecimopro- !
tuli. Arque ytomnes intelliganteundem ccelum ortum 1
nonliabuiflèdicere, 8crurfiis o rtumhabuiflè natura4eius j
verba quibus h o c expeeflit, proferam.
Ex fecundo Ariftoteli* de Coelo libro. I t*
Ornne quidem ccelum nec ortum e fle , nec iriterire polîe,
quemadmodumnonnulliisplacet, vnumque efle atque
æternum, quod 8c principium ae finem non habeat ab o-
mni*ternitate,8cimmenfiim tempus complexu fuo con-
tinéaf 8c coetcea t, eXijsqua^didtafimt, perfpici poteft.)
H * c de priuatione originis cceli cum cerifuerit Ariffiote-
le s , vide rurfiis quæde e iü so r tu in prirrio libro de Ccelo
aflerat : Reétè natura id qu od originis 8cintetitusexp'ers
futurum erat,exemiflè ex concrarijs videtur : quahdoqüi-
dem orcus 8c inreritus cernunnlr in contrarijsj S i eorum
q u * fieri non poffiinr,riec quicquam eft,riec efle poteft,
in ijs eft q u * fieri no pöflun t , id quod futurum e ft, ortum
no habere,nec principiu, riecfinem,& habere contiriîire-
q u e in fêinfinifumimmenfümquetempus : profe(ftbqui
hæc dicat,quid interid quod fieri poteft,Sc quöd fieri hon
poceft,interfit,ignorabit? 1
Exprime libro Ariftoteli* de Ccelo-.
N ih il enim cafu interire po te ft, nec expers efle originis.}
Cur igicur ajiquis ei fidem habeat, qui vtrumque de ccélo
aflerir ? in vndecimó capire cafiim ccfeli caufam effe dicit:
in decimo autem tertio idem principiuth no habere vult)
necoriginem.
Ex fecundo libro dénatura.
D u o autem genera funt principiorfi, q u * riafiïtàlitet tn’o-
uent,quorum âicerüm naturale non e ft , quoniam rriocui
principium in fe non habet,quo in genére eft, fi quid m 0-
uetneque m ouetur #quemadmodum id qu od moueririó
poteft penicus,& qu od eft primum omnium.} Q ^ ig itu r
mo tu after at naturaliterprincipiumfquod riec fithaturâ-
le,nec natüra m oueat ? S oli enim naturali principio quod
natura mouet,côueriit nacuralicet raouere. Si principium
' qüod naturale non eft,in le principiurri motus non continet,
perfpicuüm eft,principiu naturale in le habere mbcus
principium. A tqui principium qiibd principiu habeupriri
cipium nÔ eft.Si in ijs q u * e x *ternitateorta non funt ,-hi-
h ily llo altero prius aüc pofterius eflèpoteft,quî principiu