Deimmor
talitatis
ftatu.
rificiaramóüe cradirionum benignitas ea q u * animo
'përilunturijs q u * lub fehfum ca^dünt, & quæefleritfam
iape rant, ijs qua:{uiit obtegict ?formasque ac figüràsijs
quæformis&figuris carent,tribuit: Sb n aui ram vinterir
tem riguraqU#eàrcntemfimplicitatem diuiduorumfi-
grioram varietàté & diftinguit & firigit. Cùm aittem
immôrtâles çrihmsy Scad ftatum condirionemq;Chrifti;
fimilfem bcâtilïimamque peruéniemus : tum femper, vt
fcriptadiuina tradunt^ eumDomino erimus, afpedabi-
lis qüidcmeius , Dei-paritionis in fan&iflïmis cohtem-
plationibuspleni, fplendidiflimis nosradijsilluftrantis,
quemadmodum d ifcipulosin d iuina illa fo r rrræ mutatie
one : èius autcm tunvilluftrationisqu* mente acrapone
intelligitur, mente quæab omni cupiditate & corporeo
afFedu libëraeritparticipéjSi tumcon iundionis quæ mé*
tèmvincir,pcrlucidorüra radibrum incognitis beatisqüe
effufiofiibus,diuina coeleftium m entiu m imitatione, E-
rimusehimficutApgeli,quemadmodumlcriptui*fan-
dæ veritas ait>& D e i filij, y t qiufuturifimus filij refurré-
d ionis. N une verô>quoad eius fieri poteftjproprijs in di-
uiriis rebife fignis vtimur, ex ijsquerurfum ad limplicem
I& coniundam Ipe&aculprum qua? animo cernuntur,
veritatém pro eaptu noftró nitimur, atquepoftnoftram
omnem deiforrniumangelorum cognitiónem, cùm métis
noftcæaôtiones cohibcmus, ad diuinumillum radiü,
quatenuS con ceditur, cortrendimüs, in quo ómnes omnium
cognitionum fcientiàrumque fines ac termini an-
tè conftkertïnt : qui nee cögitariintelligique poteft* nec
d ici,liccineffab ilim od o quodabomnibus rebusfecre-
tû sfit & penitus v llo modo, videri lupramodum inco-
gnitus, & cognitionum qüidem , quæ elfen tiarum (une,
atq; facultatum fines fimul vniüerios in fefingulari mod
o antiçipauelCt,poteftate autem quæcomprehëndi non
poteft, fupra omnes etiam coeieftcs mentes rit locatus. Si
enim cogriitiones fciehtiæque omnes in ijs quæ,fiint,yer-
fantur,& in eâ quæ funt, definunt : qui omniènén tiafu -
përîürefty ab omni etiam efecognitione folutus & liber.
Q u o d fiipfe omni fermone fiipprior eft, om nique feien-
tia&cognirione,fimentcmomnino efeririamquéfepê-j
rat,cùm omnia quidem co mprehendat &eonne éta ,t,&
conftringat, atque anticiper, à nulla autem rc prorfiis
comprelxendi polfit : neque èius lenlus eftvllus jneqüe i-
Quoniara autcm v t bonitatis eflentia ho cip lo quód efty
eorum quaeliint, . caulaVft Omnium, 'diuiriitatis proui-
dcntia;quxborii principium cft,ex omnibus èlFe^is lau-
da£idebet i quandoquidem S t circura i|flam füö töm-
n i a , & a d e am y t finem referuntur, & i^la omnia anti-
quitatt v in c it, & Omina in eaconftant, & ëö.iplo quód
eftjomniain lücem prólatafiint,aCcöriftitcrunt: & eim
expetunt bmnia , ea qüidem qilïé mente rationequé v-
tuntur, ccfgnirione : q u i autem his inlériöriWiltleiiilus
’iudteio: aliaque m ö tu v ita li, aüt aptitudin e ad exiften-
düm fimpliciter,& cum aliqüa habitüali qtialititêv^
H o c enim T h eolog i cum intelligerent, eam & yc nö-
.mine vacantemlaudaht, & ex omrii notpine: v t vacèm-
tem quideiri nomine,v e lu t cum a,iuntdiüinitatëm ipfam
in visa myfticamm lym b o lic s cliuin^ derriofiltrarionis
vifioh.um obiurgalïèeum qui interrpgallet, Quodeftn'o-
men tuitm ? Sc quafi eum ab omni Dèmorhifiis cognitio-
•fie abducentem ,■ dixille : Cur qu&rif nomen meum^ quodeïï
mirdUlei A n hori nomen hoe verê planèque mirabile
left,qupdomhenömëruperat?quodvacatnqmine;quod
fuper omni nomine quod nominatur, fiue in h o c la cu -
l o , flue in futüro tanqnam fundamerito cólIoOatdöi e-
minet? V t autem multjs nominibus appëllatam lau-
dant^vektt cum rurlusiplam indliCunt diceritem, Ego
lum qui eft,vita, lux,De9, Vëritas: Sc cümijdèm T h e ö lo -
Igi omnium caulam & ,a u d p r e ih multis nominibus ex
leffeéfeis omnibuslaudanr, v t bonum, v tpu lcrum,vt la-
pientem,yt diligcridum,vtDèüm dec)rum,vtIDominuUn
[dominoru m, v t fandum lamftoriim ,vt*cernu m, y te u m
quieftjVt fzcplprum auétorem, v t v itifa rg ito rem, Vt/a-
pientiam, ytirientem, v t Verbum, v t cögriitorem,vtqui
eminenterhabet thelaurps vhiuerÉe fcienti», v t v im, vt
poten te m, v t regeinregnan tium , y t antiqti urn di eru m,
tftquiin leneélurem eompélli non po te ft, 8<c immurabi-
lem , vtfalu tem ,ytiu ftitiam, fanórifieationetn,redem-
ptionem, v teum qui Omnibus magnitudine aritb^llit,
& v t in aura tenui.
Quinetiamin mehtibiis eüm inëlïè d iciifit, & in ani
mis, atque in corporibüs»& in ccelo èflc atque ih terra.
a c lïm u lin lè ip lo , eundemitlmundo ëfte, dreumroun-
duni ,fupra mundurn,Tupra cceIü, fuperiorem ëllëntiai
lo lc , ftellam ,?gnëm, aqiiamjlpiritu.rorenrjnebulam, i-
plum lapiaern , & petr^n., omnia eflë qu^ fiin t, & hi-
|ijl eorum q u * ;fiinri Sic ergo cailfte Omnium, &:,qua:
ömniaiiiperat, tum nomen nullum conüériièt, tum b-
mnia eorumqua:luntnomina, yt cértè fit omnilirn re-
gnum, & circum feam fint om n ia , S c èx ea v t cau la, .y.t
prinëipio, Vt fin ep en d e an t, eadem^ue riti v t fcriptum
Quonam maginatio,neque opinio,n equ enomen ,nequ q o ra tio ,
modo da ne que ta&us,ne que feientia : quonani.môdo à nobis lu-;
M fil- feepta de diuinisnomiriïbus dilputatiotradabitur,cùm
üeptam diuinitas appellari nominarique non polie demonftrê-
diiputa* y tur, fed ,id q jp d diximus, cuminforrnationes T h e o lo -
rioncm gicaslexpofuimu5,ynum ipfum,id qUoqincognitum efly
iS ficM o 5 “ 0<l efteffcnt^ % etiusib 9^u& ip & m >fluodytirceft, è li.om n iiin om n ib u & ^ y c r^ u e là ffd a tu rV t omnium
njfius. ttin.amVnitatcm dico , quæ vna Deus fimul KÖ- in eho aitu a.& pe rfe airap.to creatrix.fccontîWfts 'CUnum,
ncc diçipoifiqneccogitari. Quinérianjfariaarjim ftodiâaedomkilium.,eadémquead(e 1 C j » - j ; ât-
vittutumdignæ AngelisconiunaianeSjquæfiueefFufiôsJ sfueBæc Ynitidrcttmfcripté , & é x tra o iffiia emihen-
nes,iiuc ruiceptionesplus qûdmincognit*)& perlucidæ I ter. Nequ e enïm cômplexusM o d i, v ely it^ iy c lp e r fe-
bonitatis diet d eb en t, (eftSonatus * nec eaprimi verbis | dtioriis caufa eft b y t à fola'hac, a u t alia prbui'déntia, bo-
poiîùnt.&iuntincpgnira: : ^ tq u c in ijs folis Angelisin- j nitasquæomnénomen ïuperar,-appeliata fir: ied omriia
('unt.quipræteçAngelicamfticntiatneisfuntdigniiudk qBefan tabfqlutèarqueindçfihitèin féanticipauit,per-
cati. Hisdiuiiiæ mentes, Angelorum iïnitatione,quoad J f e à a abfolutd^u^ vnius 'Cué prouidéntiæ ,y u ÿ omnïujn
e iu j fien,pbteft>;fçoniuuiftæ , quando pq ft omuis mentis l eft caufa, ijonitafe : ex ijs etiam q u * fttnt omnib.us teû è
atftiqnft ceilationem, mentittm diuinonuntinepérmo'-.j landatür.atquc noiûinatur. Etenini non h â c folùm di-
tarum eiusmodi fit curadiuinaluce con iu n ftib , Iücem;| u im n om in aT h eb lo gip red ican t,quæagenerab'busaut
ipfammaximeptopiijflandibitsafficiuqt, omnium^uæl fpecialibüs ptôuidentqs,auti}squibusconfulïïnt,fumitmtdetracliopc
, acqifc hbcipfum vere mirabiürerque : ptàfunt : vetùm etiam interdum à nonnullis diuinis,
illufttati à beatiffima cum ea cqniunaionp||idicemnt, , v i f i i , quæ in Ïaïïïs bafilicis aut alibi dotftores aut pto-
lufcemiUarh diuinam .cpuiSan quÿ:em eflq éptumquæ ; phetas iilu ftta tu h t, ali fs ajque alqs decàufts & yittuti-
& n t,iPtnu ium,eomnau tem nd d fijre jYfquæ fin g ftla r i'|> us ,b pq :i5 tem quæ& luoem fLip crat,& vaçatnom ine ,
ratiüne iectcta lit abjonmibus. .Supctiubftaniialitatcm ! nuncupant,formasq; ci & figuras v el hominis, vel ignis,
ergbptincipqéàiptpunicare quidquid tan demfitboni- i vplele atiittttbu umto relo sq ie iu^ àu res .ê tîne s ,facies,
tatîs,d:uinifatis,qu{bomtatcmotnncmfupetat,cxiftcn- tnannsjh'umerbSjpennasyfachiajpofterfôraipïdesftae
tia ,,q u« ex iftcn^in“omnem v in c it , nec v t Verbum aut
v im , neqne v t mentem aut vitam , v el eflentiam fas eft
laudare cuiqu amOoru mq ui veritatis-,qux yeritateomni’
ftiperioreft, amSrores lunt,{ed yte ximio mpdoliberäm'
;ab omni habitUjaut piotUivita* yifibne,Qpiiiiorie, nomi-
ne,Wrktone,cbgitari9ne»intdligentiäjeftentiaWattv,fir-
i^ a t^ n i r ib n ^ fine,mfinifate,deni<Wgrisfansomnibus.
laudant: coronas etiam, ledeS,pocula,crateras e i& a lia
quaedam myfterij plena adhiberit> de quibus iriTh eb lo -
gia qu® in^ftgnis v erfa tu r, pro virili parte dilleremus.
Nu n c verb omiiibus quae hums inftituti noftri fiint»ex
leriptis diuinis cOllebhs , ijs,‘quae diximlis quail re'gula
quadanij quag^intueamur, vrentes,adlpiritaliadiuina
nomiria explariandaveniamiis | quodque lempernobis
fiiomnidilputatione,quæde.Deo.inftituitur,pontificia
le x præicribit, intenta in Deum mente diuinay vtpropriè
dixerim,' fpe£taculâalpiçiamüs:auresque lacrasKacris di-
uin orüm nominum interpretationib. adhib earn ù s , lari*
élis fanélà > v t feripta^diuinatfadunt,’ dan tes & inleren-
. tes, eamqpe ab illorum qui initiapi non lù n t , rifu ludi-
briblqueviîidicemus,aut eospotius,fi q iiifunt plané htj^
itifmodi homines , à b e llo quod ha cex parte eum D e cm<
gerunt, libéremus. T u quidem hæcoblèruaredebes,T i-
motHee,exfan(£tilIImainterpretatione ,neq-, dininasres'
vel diuulgareus quiinitiati non flint, v el enuriciare. Mi-
hiaute det DeiiS, vt pro D e i dignitatë m ulta variaqj no-
miiia diuiriitaf is,quæhec vocari poteftrièenominàrijèf--
fera laudibùs: neq} e t ore meo verum 1erm oné detrahat. '
C A P V T Î Ï :
De coniuntta diJlinffiafa Tbeologi/i, &qu<x,diuih(tcoft-
iimcliojit ,qüafepAratio.
I P s A quiderh bonitas diuinam rotam elïèntiam quic-
quid tandem lity definiens atqueenùnçians,àfcrip tu-
rafandalaudata eft. Q u id enirri aliild àfàcrà Theologia
licet difeere, cùm ait diuinitatem iplam narrantem d ix it
le: Q u id m e înterfogasde. bono î nemo bonus j nifi lo-
lusDeus. H o c quidemaliis etiam locisëxqüifîtum con-
fideratumque à nobis demonftratum e ft, d iuinanomi-
na omniaquæep digna lint y femper non fingillatim per
ne eam quidem eiulmodi oraripnem veram efle docere
poflearbitramur. N am ii is quidem omnino diuinis Icri-
ptis aduerlaturjprocul & :ommexparte a noftra Philolo-
phia aberit_& abhorrebit: i c nifi ei cu rx eft DeiWpientia,
q u x c x diuinis libris hauritur, quomodo'riobis curie erit
illius in d iiiinalcientiainftitutioiSin autiem diuinorum
lerigtorum yeritatemlibihabet propofitammos quoque
hac qiiafi nbrma & lu ce ad b ibita , conftanteracjdefendendanoftrapro
virili parteveniemusydiccmus6;Thep-
logiam alia eoniun£le , aUadillinabFfadere, nec fas efle
aut diuidereebniun6i:a,aut diuila & d iftinaa confunde-
rc : fed nos earn pro virili parte fequuti, ad diuinos fplen-
dores. contendere debemusilllinc enim diuinis interpre-
tationibusaceeptis ^ quail pulcherrim.a quadam veritatis
regiila, ea q u * ibi poll tafun tj non aira a , non imminuta,
non deniqj mutata & cotrepta cuftodireftudcmus,dum
& diuinorum feriptorum obftruatiohe conferuaiflur , &
abeiseamvimaccipimuSj yt eaferUanteseonferuemur.
G o h iu n a a quidem funt Sccommunia totius diuinitatis,
qhemi dmodum in Theologicis inftitutionibus ex diuinis
feriptis plufibus demonftrauimus, quod Ifonolupe-
riuseft, quod diuinitatCj qiiod eflentiajquod vita,quod
fapientia, quieq; funtpriltantis detraaionis 4 quibus ad-
duntur e a , q u x caufe ratiqnera habent bmiiia, y t bo -
num yv t pulchriim, v t qu od eft j vt quod vitam d a t, v t
quod-eft lapiens * & omnia q u * ex donis ac muneribus,
q u a ea digna funt j aut ex bonis omnibus eaufie nomipartes,
leflih to ta,p erfe aa ,inte g ra, pleriâque4iuinitate ( nantur. D îftin a a autem & propria fun t, patrisL_____
ädiuinK feriptis laudartîeaqueqmnm fine diuifioncjab- ; quod eflentiâm fiiperät, & res ipto, filiiq;^acWiritulicäm
folutèyfine diferiminisobferuarione, intégré, omni in -1 nullàprorfus inhisrecipröcatiöinducatür, àutçommu-
tegritati omnin ope rfe a*> rötiusqüe diuinitâris tribui. nitas:Eftpræterëapropria&diftinaa>naturàîëfuperfe-
Etenîm quemadmodum in T heq lq |ic is inftitutionibus a^fimilis ri6ftræ(inhumanitate)&immutabilisfimdiui-
admonuimus; ll quis h o c in tota diuiriitate dici hëgaue- ; mmte^quæqs funt eius benignitaris rcalitimyfteria. Scd
t i t , is temerè etiam yriitàtem, quæ plus quàm coniunéla nobis vid,ctür altius repetenddperfedtusdiuinæ&içpii-
eft, audet diuidere. Dicendum igiturh oe de totadeitatc , iund ionis , & d iftind ion is expqnendus modus,vtnobis
opoitere aecipi, ccenim 6c Verbum ipfum qu od natura omnis Ofatio itaplana & aperta fiat* v t värietatem quibnnnm.
diYir. F.trn Arm bonus ! nniAam Tïrnnli^ftirnm bonum ,dixir, Ego fum b o n u s : & qui dam Prophetarum I dom fir irt-' *
qui numine diiiinö permotus f lii t , laudat Spiritum bö-|
num ; Rurfus^ue illu d , Ego fum qui eft, nifi de tota diui-
nitare di dlunrefle concedentj led devria parte ipfum cir-j
^umlcribere conentnr:quomodo intelligent jH x cd ie it,
' quieft,quierat,qui yentüriis eft, Omnipotens j atqjhöc,J
f T u autem ide^n es ? & ii lu d , Spiritus veritatis, quid pa-1
tre procedit | Et nifi totam diuinitatem yvitam eflede-
derint, quomodo yerum eft ,- lacriim V erbum quod dix
it, Sicht pater fufeitat mo rtu os , & viuificat; ita& liliu s I
quos v u lt , viuificat ?& pr* tere a Spiritus eftj qui viuili-
eat ? Iam verb dominatum etiam totius mundi habet tota
diuinitas. A c d e D e o quidem qui Deum genüit, aiit
de Deo fifio, ne dici quidem poteft, v t opinor, c y o t fcri-l
p tu r* fan 6 t$ lo e is ,in Patre Sc F ilioriomeiiDomini ce-
lebretur. Atqui Dominns eft etiam Spiritus. PulcKrum
quoque & lapiens in tota diüinitatelaudatur: itemque
lüx. Sc qudd Deiiri^Facit, ac cattla^Sc omnia,qua: fiint to-
tiusQiuiiiitatis, a.d omnem diuinam laudemlacpeliter*
trarisfemnt: fummatim quidemjy tcum diennt,Ömn'mex
Deo: latius autem Sc fufius yvt cum ait quidarn ,OmnUper
ipfum | & h iip fom a ia fu n ti 8c ilhid; Omnidin ipfo,conßant:8c
Bnittesjpiritum tutmi, &creabitnttir. Atque v t aliqui&fiim-
d icat, cum di.uinu m; Verbum ipfum dix.it, igo ^r
pater vnumfumm: Sc Omnia qdmtnqUe habet pater mea funt:
Sc , Omnia mea tua fu n t, & tua mea: Scrurfus, Omnia, q u *
funt patris & ipfius filii, diuino Ipirituf cbmmuniter &
coniunftctribuit, diuina opera, vfe'nerationerri ,primäm
perpetuamque catilam, opti.morUm doriorum ac muhe-
rum tribiitionem, neminemque corum., qui in diuinis
feriptis non deprauatacorrnptaqhe intclligen'tia eduCa-
1 . || cohtradiiSurum eflearb i trot,, quin omhiayqu*
P | ridigna (unt yih'tbta dfiiinitate infiric, latio'ne ablci-
liiia diuinitatis.'His igit.ur a riobispaucis qUiderii hbelo-,
co,& expatte, aliis aurc fatis mu 11is dempnftratis ac con-
j irdtl|,äd qpalecunquc D eiriomen integcumexplanan-
diim äggpedicniur, id accipiehdum ecitin t(^ta ipla diu%
ditatekQuodfiquis: hoc pbijciat9nos haoex parte cohfii-
tQrtemconriaDeodignamdiftincftioneminduceremQS..
DifiinëU
àt propria:
dem omnem & oblcuritatem répudier ; diftinétè autëmi
S cplanèjordineque propria, quoadëius fieri poteft,defi-
niat. Appellant autem,id q u o d etiam aliis locis dixi,lân-
<fti Id e o lo g ic * hoftrætradirionis'præceptorés.i coniun-
éliones quidem diüinasftabilitàtisquæexprimi oratio ne
non poteft,& ignoratur,abftriifas jnep vfquam prodeun-
Coriiiin-
, tes excëllentiffimas flrmitates : diftinéHones âùtem ac
ftionesdi-
propriètates, piræclàras diuinitatis progreffiohes atq; pa-
Uins.
tefaélionis : traduntq; diuinis leriptis parentés j Sc cpn-
iun<ftiones quæexppfitaeftjproprià:&rurfiis,diftinélio-
his proprias quafdam eflè^tùm çoiunétiones, tjimdiftin-
étionës : velut in diuirià ëôiun61ionè,fiùe'in eircntia q u *
eflèntiafiiperiprëftj ëbhiuhéla quidem cft& communis MSdiüin».
ptimæ Trinitàtîiëflèntia omni euentia fuperior,diuinitas I.
maior diuinitatejbonitas quæ bonitatemfiiperat: om n i-1 I onian--
um exeellentillîmajéxcellenriflîm* omniiuri totius (Di-
uinitarisjproprietatis idenritas : vn ita squ * vnumprinci-
pale fiiperat : quod dici non p o te ft, quod multis verbis
exprimitiirignoTatiOj quod Omniexparte intelliguntur :
omnium afhrmatio i omnium negatio, quod omnem &
affirmationem & ncgatibnem fiiperat :Perlbnaru excei-
lentiflîmèvnarü (fi ita dicendum eft) in fe inuicem man-
fio i 8c furidatio omninb fiipralhodum vn ita , & n u ila in
paifte eqnfula,' quemadmodum lUcernarurn-lumina j (vt
exemplis quæfub fenfum cadutttj &apri$y vtar jq uæ in
dqmo vnkftmtj& tota inter fe aemutuo intotis funt : in-
tegràm certathque inter fè qùæ prbprie eëhætet, habent
diitinâioriêihj cum Interim & coniunéta diftind ibn e,&
coniünélionediftinéèa fint: animadiiertimiis énim cùm
in eadem dorao cdniplures fiint- faces ,cum yno lumine
omniiimlumina cciniungi, Vhumqvlplendbtc ex feyqui
non diftipéius éft,effundere:iieminemqiie ai;bitrar pofle
Hu|us vel illiiis facis luinert dilcernere aiit diuidere à c * -
teris ex aère, qui ambit orniiia liimina, hec .viderc alte-
rurh finealtèrô , qu bd tora in totis finè cpnfufiphè tem-
peratafint: quirtetiàm, fi quis vhamfkcpm de domo de-
traxerit, fimül proprium quoque eius lumen vniueifiim
abibit ycùm interea nihil de aliis km in ib u s feçum tra-1
hef_, autaliis aliquid de fiiorelinquet,: cratenim ëoriiiii,'
ftionispto
pria: Sc di-
ftindionis
ioniunai-
onesaedi-j
ftindVioneS]
H