A f oil r.
mnis ftafus, & mottis, onflnis cqh riexîô £ omnis tempera-
■ tiö', omnis âpiickià, ömriisconùeniëntiâ, oitiriis ditnfio,
oronlsterminus ,e£teraque omnia, h o c iplriqürid ftint,
quaè funt omnia , defignant. A b eademetiarn rerunrb-
mnlurii caufe orttim habent, efîèndæditiiriorurhange-
lorum, quæ atlftno intelligurftur, & m entis font cofii potes:
animOTumq.ue actodusmuridinaturæ, Scquæquo-
quomodo auc in aliisihelfe, fiue cdgitatione eflè dicun-
tùr. Etçnimfen^tiflïmæahtiquilîîmaeque virttiteis, qiiæ
verè lunt tdfentia:, & qUafi in véftibülis diuinæ T rinita-
tislocatæab ea, atqtiein ëa Scelle, & d iu in è eflè hâtent,
ac fecundùm cas inferiores, infenbrem^Itimaeq^poilre-
tnumjVt ad angel os : noftra atitem ratioiie,vmundo liipé-
ïiorem. E|^:mcjhe ratione&animi ,& quæ funt omhia,
& ftat^mToC ptæclânim habent: fiiritqüë^creôfè funt,
quod ab eo^qui eftâritê omnia ÿ fe tüm reôlumqüé fta-
tum habeantrâtq; in ipfo & fu n t, & beriê huit : principi-
umq;ab codemhabent, 8c in iplb cuftodiuntur,atqueiri
ipfiim dêfinünr.Ac primas quidem partes exiftcndæ præ-
ftantioritfhs eflèndis âc nàturis tribuft, quas dtiam æter-
nas feripta diuina nuncupafit : ipla âiîtem exiftentia eo-
rum quæ-fimt omnium nunquam relinquitur: atque exi-
ftenda ipla tùm ab-eo'cfty quieft ante omnià1', tùfn eius eft
eXiftentiâ, n o nip fà çxiftcntiæ, & in ipfo eft exiftentia,
non rpfé mexiftendüreumque habet exiftentia, nonip/c
eXifténtiam habet. Idemq; ipfius èxiftcQtiæ e ft,& æterni-
tas,d^fihcipium-,& itienfiiraçtim antiquitate èflènriam
ahreCedar,fitque SC eius quod ett,& cetèrnitatis3& omni-
umeftèntiæemcfèns principïum, medium atq; finis. O b
eamque câuiàm àferïptis diuinis is qui vërèprimus eft, 6-
mni éorum, quæ lunt intelligentia ,'muitiplicaturSc cre-
fcit : atq; ineo^râ%èft,erit,ficbar,fit,fiét,prdpriè laudart-
tur. Hæeertimdmniaiis quidiuinèii^telligùtit : eum dig
ni ni intelligentia Sc cogitâfibne eXcellentius, quàm cf-
fentiam eflè déclarant , 5c ebrutii qüæqubuis modcflunt,
Câulâm <5c audorêm.-Etenirn nog ÔC h o c eft, & illud non
elf, fed eft omnia, Vt aU&to&omnium', atq; in le principia
omnia, omncs conclulipnes atque fines éorum quæ Hint
omnium condnens, & ante otnriia.habens : idemqye o-
thnia fuperat, v t qui ante omnia præftantiore m odo fît
quam eflentia. Iraq; omhia de eo .atq; id fim'ul dicuntur,
nihilq; eft omnium : figuraq; omiÜ, & omßi forhiaprstî-
ditus eft,cùm intereaformæ expcrs fit,a cp u lÄ d tgd in is
frincipia, m edia, & fines éorum, quæ furitlibcrèacpræ-
j fiptic in fèp ccu p au it, omnjbusq; exiftentiamvnaeaoue
fi^pliçicaulàintegrè&inco rruptèimpertit.Sienim^o l
hic quem vide mus,eorum quæ lub lènlunacadunt elïèn- |
tia s&qualita tes,quanqülm multæ fufit âc diiïi mileS,ta-
menipfé, qui viius e ft^ iia b ilite rq ; lumen fuïidit.reno^
üàt,alitÿtüetur,perficitjdiuidit,coniungiç,foUet,fcecun-
d ared d it, au get, mu tât, firmàt, edit, mouer, vitalia|ûe
facit omnia, & vnaquæque res huius vniUerfîtatis pro ca*
ptu fuovnius atqueeiiifdemSolis eftpatticeps, caufâsq;
multorum, qüæ pwticipant irt Ce *quabiliter,ânticipatas
habet : certé itiaiore ratione in eius atque omnium caula
prius conftitilïè omnium terUm exemplarîa^sonceden-
dum e ft, Vha, quæ efîèntia lüperior fitv-edniumftione,
quandoquidèm elfentiasetiamm lücem proféré, quod
lê&tétug%t âb eflentiia.„Exemplariaautëm dicimuseflè
elienti^ rèrum ëfteÀfiùes râtione s, qua: in D é ö cön-
iun«5tæ âhtè.fuerunt, quas ifripta diuiha^rædeftinatio-
nes appellàfitydiuinasque acbonas voiuntates,qu^ cçn-
ftituunt 8c facxünt otphia,quemâdmodüDeüs quieflèn-
tiaè an tecellir^ea quæ fîmt,& ahtè ftatifîtfScirilucé protü-
fîÇlèmeris Philofophus vult e tiam ,q u i inreb.
äici exemplariä ad aliquid rl~
ferri:progrçdltur quidem ttön pröpriis geiieralibus^ue
ac fimplicibus Verb ôe iu soraûo , led v t cqncédamus h o c 1
etiafti reéte d ic i, tarnen meminilïè debemus Theologia:,
quæhæcait, Nônoftèndi ilia tibi, v t ea lequërèrisftêd v t
hofU'maccommoaata & eonlèntahea cognitione àd return
omnium catilam pro Virili parte euehamur.
igitur fîirit pmiii'â, ei vna atq; ea lecreta ab omnibus coiir,.
iunétiônë mbuenda fîitic î^quippe cùm ip la , quæ ab exi-j
ftentia progrefluscilèhti^effeflôris atq; boniratis ëxorlà !
e ft, 8c per omffiaambulat? omniaqiië ex leiplà elïëntia
complet, atq; omnibus qu^lurttjdeîewaxuj:omnia quidem
»'SqutJ
oraniijj
in le ante habçar,yna eaq; fingulàrifimplicitate;quæ
om nem ,v t ità dicam,duplici tatem relpuit, omhia autem
eodem m odo contineat fuainfinitate, quæ longe lateq;,
pertihet : 8t cum omnibus Vno mddo communicetuf :
quemadmodüetiam vna eademq» v ox amu ltis auribus,
v t visa ^>er.çipitur. Éorum crgo,qnâ: liint ditthium prinef.
pium,&fihisefl:is,Aquiônlniaahtlqüitàteantecedit:prin-
ct^ium quidem, v t a.u<ftor ; finis àute,pn j v t cuius câulà.fà'
ôta lunt omhia,eorumc[; tëtminus : 8c infinitas omrits in-
^finitàtis,açterminicöhim qùæfîinr,vfc.con|iaria. In vÂo
enirg, qüemadmodüm'fîepë^^iôtum eft,qusëlüncómriia.
& antè habet,Srefficit : prælèns eft omnibus,& vbiq;,at-
que id vrior&eodem,a"ceodem rqtdiàd omnia v enit,& in
le manet : ftat &.mouetur, & necftat j nfec mouetur : hec
principijum h ab e t, aut medium, aut fînëm \ neqüe eftin
aliquo eorumquæ funt”, nëè qüiCquam eftiCorum': nihil
éorum quæ ex æterrfîtaté liint , aut ex teinpore ei coripe-
nij:, feda tempore,ab æternitate,ab iis quæin^ternitate
liint', & ab iis qüæ in tempore, omniHus:lemdtus ac fe-
crptus éft.Ifaq; æterriitas iplâ mcnlüræq; oerumompium,
& quæ lub menfuram cadunt, per ipfum, & ab ipfo fa€ta
funt.Sedd eh is quidem aliislociscommodius dicetur.
Ç A P V T V L
NV » c autem nobis laudanda^ft akerria vita, efcqüa
ipfa vita,qmnisque vita p en d e tf^ d qua in omnia,
qua: qualem cunqj vitain degunt , v ita pro modo cuius^;
diffunditur.Etenimimmbrtalium angelorüm Vita,&im-
mortalitas, s tern usque arigelorum mottis, qui ab omni
interim lolutuS cftacliber,tmo cx^a ,tumpercam,& eft,
&coriaerer. Itaquc viuerelemper,immdrtaiesque djcün-
tur:rurfusque n o n i m m or tales, quod nori a le immotali-
tatefti s&rnamque vita habent, led a catifa yitali, 8c q tis
vitamomnem efficit ac contiftet. Atque id quod eft,dice-
bamusiplius fe tu s efle s tern i^jtc: lich o c lp fd ru rlu sv i-
tam,vitaomriiliiperioiem,diuinatuquevitamipfiusvit2e
vitale caulam eile diclm.us,& q u s fa c it,v t cohjereat. Vita
etiam omnisvitalisque riiotus a vk a ä quSviraln ornnem
fiiperat,&omrie tofitis \<ts.prine1pium,proficifdtur.Ab
eadem quoq; animiirnrnoftalitate habent:aniniantiaq;
ottinia,& quae ftirpibus nituntUr iii extrema v irsparte vi-
tam habentjqua fublata,.ytfcriptadiuina tradünt,vita o-
j mriis to llitu r : & ad qu am, fi ea dtiäm, q u a eius commii-
nionisfmbecillitatedefierunt, cbiluertatur, reutuiicunt. j
A c primum quidem vita ip'la, & vniuerfe v it s d a t , v t fit
v ita ,'& tn id f iq ; vt ntpro modo luo, qtih d Vt fit, vim Ha-
b e ta natura:c,aleftibus etiam vitisihätferiä: expertem,di-
uinam, immutabilemque irri mortalitatempö ricedit, &
lempiternunimotum ab omni erroreinflexio'neq; liberum,
atq; ad d smon um etiam vita,m profihgulariliia be-
nignltate pertirtet.hJeque enirtijliavtfit^& v ita fifetqUe
permärreat ,.ab alia CaUla, nifi a.b ea haber. Atq u e PJiatti
hominibus abgelorum vitam latgitur, quan^ concreti^X
mrihi^partibus adipifci pofliint: ae pro lummahumani-
tateluii nos.c|iam au d io s 8c abdmftos^ad le contiertit&
reuöcät. Qriodque m ulto eftdiuitiius,'nos etialh totos,
a^h'moS clicq>& paria corpota, le ad perfedld ablblUtamq;
vitam , & immortalitatöm^trädiKfturum efle prpmifit,
rem quae äntiquitäti quidem contra naturam fortalfö vi-
deatur, mihi autem ag tib i ^ f iq u e v e r fe t i , & diuina,;&
fupra natural® i ledfiipra naturam noftram d ic o , q u s y i ;
oattifam return omnium pnepote.fitem
d iu in s vitae. :+£i ehim ^t qua^fit natura d im vitarumd-
mnium »tum vel maxima dininarum, vicanullaeft cofi-
tratiat^ram,autfuprahaturam. ^ o c ire a am en tiftiin i
^ dc re contradicendi acrefellendicaufa
lib ri, procul a choroxliuino, & a fan & o arifiho tu o pel-
lantur. Ign o rau itca , m ta q u ia cm fc n t tn t ia . ätqücid
cam fap,ehs _fuo iu d id b , „ f e qui ruae f c a & . f i t ,
euidenti ftfititf rationfe .adiutttce v ti contra abftrufam,
iferum onfriium caufalti P ori oporcere: atque h ö e e id i-
cendum eft, ^»elie Contrariarilram d icpfp; ei enimhihil
eft contrànühi. Eâdctri vîtahVfiurit aç fouentur, Sc ani-
- mantia orimia,&ea quæftirpibus nituntur, fine earn di-
Xeris,q«*mentis e^>fiue cam quæ rationis,fiue eaftiqu^
fenlus1, fîue eaitï qua alimur & crç(ci'mus, fiue quamuis'
aliam vitam,autvitæfontemacprincipium, autvitæel-
fentiam : eâviuit^&'viuificat, qtfævitæomriianteceilit,
atque irieaçirilævi.ac nomine squ abilite r antè con fié
tic. Vira enim quæ vitam Tuperàt y v itsque fcft print^iu,
tum vitæ omnis catifa eft,tum vitam propagaf, complet
atque diuidit. Eftquê ex o m n iv i ta 1 aud aq d a, p top tg r o -
mnium vitarum propagationem & foeeuuditategi ,y t V-
iiiuerla & ab.pmni vita Ip ë fe ta &cëlébrata,^quevvt'ni-':
hil requireriSaut p^tius vitæ plena,ip là v fe drcitürÿkiyt'
ofpni v ita , vt ita dicam, vitalior fuperiorque vita^: aut
quemadmodiim quis vitam quæ expfimi non po te ft,
morehomiiîumlaudauerit.
4 > ^ C A P Y T V I L
be/apïentia,niente1ratione>veri-'
Mtaie, fide. '
A G E vero , fi videtur, veram æternamque vitarri, 8c
l j L ' ' I B É l i É l i i É t t
q u s nihil admixtum' nihü^ 'e iriquiriatum h abet, illu-
ftra^; q u s eaderii facile diuina fenla! perlpicic 8c con-
templatur,partim q u ö d p a r tib u sw n fta t, partim quod
mäteriä vacat : partim quod fi'£titDeus;^nom(gntisin-
tuitu ad diuinärn fapieritiaque ^rieilantiorerii & men-
te in ,& ratipnetriexpriiriitrir atque forraatur. ,A diuiqa
etidm lapkritia animi vim ratiocinandi h a b e n t: aefese
quidem & in orbem inrertim vcritateverlantur; atque
t hoc ipfo fingularibus illis meritiB. inferiores filrit, <|urid
diuidua omnisquegeneris varietate vtürituc, fedmultö^
rdni in vnüm collärione ^ co lled io n e , parem etiam cü
Angelis vim in telligen dl, quatenus animis coriceditur,
aflequun|Ur.> Q uinetiamfi quis dixerit lenlus iplos fa-
pientis qüaridamrifte particulam &veftigium,fejlfcopo
non aberrabri-iAtque etiam dxnionum niens,qu3.tenus
mens eft,ab eaproficilcitur. Quatenus autem mens eft
auerfa & ratiorte:,q u s nec fd t , nec vult id quodappetit.
aflequijVeriüs d icenda eft a lapietiaprplapfio. Verum la-
pientiae qüi^em ipfitis, & v n iu e t^ , meneisque pmnis ac
i‘anonis,&ieriftis omnis diuin^m lapieiitiäm'p?incipium
efle,caülam?procreatricem ,pcrfedtionem,cuftodem,fi-
nemque dmmUs; Q u om od ö autem Deus iple, quieft
fapientia; o fhni lapienria pr^fehtior, dtque mens & r ä -
tio,atque CQgnitiolaudarur t iQuoenimpaiftdaiiquid
eorurn qusariimo intelligurit#u r , inteliiget,cum mentis
a<^iorifbus careat ? aut quomodo e a q u s fu b lenfum cadunt,
cognofcet ac feiet,cuni omni fenfu fit luperior?At-
qui eum feire omma,fcripcd'diuina tradun t,nihiiqffu“gp-
re diuinam Icientiam. lea; id qu ö d lsp e d ix i, diuina pro
Deidignitate accipienda fönt: Intclligeririi'rihim fen-
fusque vaeuitas ig D e o cxcellentiä. & prsftantiäporien-
da eft,nö prii;ationc,,quemadmodüril btitiri rätionis ex-
|>ers tribuimus e i quiratioriemomnem luperät, 8c, vt itä
Lvt lapientem,&vt lâpientiam iplamlaudemus,ât-
^ q u eæ d e è v t ômpislàpientiæ prpcreatricém,K omnife-
L pientiaintelligeritiaque lupcriorem. hlon enim Iblum
Deus præter moduiri plenus eft làpicntia , &in tellig en -
È’1* 6 tiæ eiusnon eft numerus. : yc|ùm etiam omnemjationé,
I intelligentiam fupërat. QijOd cum. éximiè intellexilïèt
! diuitius v erè.yir, cçmmunis méus ac ^æceptoris lo i:
\h.i. QMdfittliumeft,inc[mt,Dei,fapientm efthommibuc non lo-
• lùm q u o d omnis humaria cogitatio error eft quidam, f i
; cum diuinarum abFolutilBmarumquc intclligenciarum
! firniitate ftabilïrateqUe comparetur : lèd etiam quod eft j tlicam.imperfedioncmei qüiomniperfeôliohi anteçel-
j h o c in more pofitum T ,hcologis, v tin D e o ea quæ funt j lit,atq; caliginem quæ trattari cerniq;rion poteft,luci ad
i- j priuâtipnhVçpntrario iénlu negept%5 ic êénon alpeôta- I quam aditus non ha ter, lucis qüæ videtur præftantid.
s biledicutit feripta d ln in a lum e n Ip le n d id ilf im um e - i Quare diuinarnens o tnniacontïnét feienpa quîëfecreta
um qulmiiltis laudibus ornandus eft, m ultaqucnomina c fta b ornriibüs , quod pçr caulam rçrum omnium,in lè
K,c5 liabétiiiiëxpfeabiiei^ï careritcmque norriiner & quijO- ■ omnium rerum fciè|itiam anriçipadm habet; itavtan-
| f j | mnibus prælèns e f t , atque ab omnibus ih u enku r, v t ita j gclos ante quàm fièrent,eognolceretprofèrretque inlii*
dicam, ihcdttipi;ehenfiriilerri, inùeftigabilem. cem& quæ lunt omnia ex fè, atcjue ab ip lo , v t ita dicam,
1 Hpcigittir rii’^do etiam nunodiuriius Apoftolus fta l- initio,cbgriita habere^in lucemq; proferreti Idq; diuinà
• titiam D c i làüdare d ic itu tV d um id q u o d in ea radohi J ieripeatradere exiltimo,cum:a iun f,-Q3 no git omniaan-
eontrafium Sc ablUrdupi videtur ad veritatem qüæ ex- tè quàm fièrent. Nequ ë enim ea quæ lunt exijs quæfunc
pdiriiverbîs n on poteft, omniqiieratiorié eftantiquior,-®1 difeeriSj nouit diuina mens, lè d e x lè , S c in lëp e r e a u -
refcrc., Sed id qüpd alio lo co dixi,eùm ea tjuæ lupra ilos làm,. rerum bmhiuril tô gn itio n em , feipptiam elïèn-
funtjmbreiipft^o âccipimus ;"rçnfiiumquefamiliaritate ; tiamque andcipatam,& antè comprehcnlarri hàbet,non
& conluëtudineimpriçamUfi atquë diuinâ çüm noftris quàd per Ipeciem lingula cbnfideret, lèd quod vno cau-
coriferirhtis : tünT.dëcipimut^ quoddiufnum ab^rufiim- læ complexû bmnia feiat 8C cpntineaty : quemadmo-
quë Verbum ex ëd qu odapp aret, përleqüamiir : çùm j dura etiam ltiXj>etcâulàmiri lèt^ebraru iri notitiam an-
intelligëridiirin fit ; m enceiri rioftrâm vint quidem ad in^j tic&atam 8c informatàm habéc j quod non aliunde qiia
telligendüirihabcm,»;.qtiaca quæ incëlliguptur; cërnit; e xiucetenebrâSndrit. Seiplàmërgo riolèënsdiuinala-
| fed coniun&idnem ri|ætereasmehti5 nâturâ lupèriorem; j pientia,nouit omnia j fine matèria ,èa,qüæ ex màterià cô-
Enâ !# taGri^n1ijsquæirifitiTvliip6râtitiCbriiunginir: H æ c ig i- I ftant,linediuifiorieeaquçdiüidüàliifitimültàcdiun(ftè,
J L r e t tür diuina ;n o pih g eiiia noftrd intelligere debemus j lcd dum iplb vnp qmnià & riofcitj'&prbt^âdSifcnim cailla
Kiu s ; ita v t nos t0 i extra nos fiipu$,tGti<}iie D e i fiamUS. Præ- J vna Deus rëbüs omnibils elfe largitiirjeàdeifi ëtiàm eau-
® ft&t enim npsDeielTè, quàm nôftros:^ Itâèriimdëmum j laVriaùmniaiVtà^ prpfëôtajSc.in lè'àntècbhftàntiàcodluitia
nobistradentur, fi cum D.ëo fi mus; Haritèrgd gnofeet : née abijsq uæ funt ; iplbiruiri notiuam acci-
radohi#&mentis ëxpëttem ftultàtfique lâpientiam præ- piet,lèd&fingu lis luiiSc alijsalidram Hotitia itripâttiet.
ter modumlaudaiitgs, earn omnis mends, rationis,lapi- ] N o n igitùr propdam fiiinoddairiTD'eushabetiàlïàmæu-
emiæ& iritelligentiæ caulàrn e llcriicamusreamquecftè tcUliqUæcommuhitërâegerieràliterèaqüæfiintipri11114
omrie confilium; Scab ea feientiam dmncmintelligen- j cbprchèndit. Ipla enim lèipïam dmriiumcaulàripfceris*
dariic{ue'p|oficifèi: atqueiriëri 0,W fs thefimros fcïenH<edfi j nuilôpèorlüsmpddeaquæà^prbj^iftafiiritï&^uorüm^l
fiapientke^eab{cpnditùs. Eteniiri çori^tuentec ijs quæ iam ! caulièftrignorâbiriHacergo D e9êàquæfiintiriblcit,nb
lu pràd ife luriVj lapièntia quæ onmi lapieritialùperior frç,rum.no tîtia,îèdliii.Etenim angélosqtioq;icripradiui
eft,& làpientiæ ipfius ,- Sc yniu.erfié, & ŸniüScüiusquëeft ; nà ea^qiiæih tërra fiunt, feirè tra.dunt, non quod ea lèn-
Diuinæ
mentis &
rationis
laudes.
proéreatrix: abeafimplicësbèatasóue fnentis percepti
oneshabeut angelictirum fnëritium qua: mentcbfntellh
gufttar, & mèntiftlunt fa cu ltatcs , qu$ rtonindiuiduis,
iu t diuïduis Yel feriftbus v el fatiqriibus fufis difiiriam
cömparéac,1 rieque alicuiuSfocietate, & qtiafi
c°hig29né citm hïs cbhaÈrenr, led ab omrii materia mul-
titudinëqi^ & admixtiörte folut^ ac lib ero, mén t e , fine
matcria,{Eqiiabiliter ëa quaè in dhiinis intelligërida.fun ^
intellijru nt; eisquc eft mentis vis Sc a<5d o ,q uam puritas,
fibus no leapt, etfi lub leriltini cadarit,led mentis fu £ diuinam
Ipeciem prafefenrisyiatque nattira. H o c autetti
lo c o ^ujerendum eft , quomodo fibs Dei riodcram ha-
beamus, cum neb animb cernatu^,ricc Ihb lenfum c i-
dar, M C fit quifjquam penitus eorum qiiae futit.Vel e for-
taffishoC dicctiir j D^pubs Habere n o d d a r ii, non ex i-
.pfiusfiatur^eftpriimiriebgnita, broriemque ratibriem
lrientem^ue fuperat) fed eXreturn brriniuititlefcnpdo-j
-ne,vc quae ab eo preflata fit in lueeift, 8c imagines quasda I
.1^1, :4 ,• . : v
Quomodo
Angali
sa, qüæ.. -
in terra fiant,
feiat. '
Quomo-
lo nos Dei