Um
. ViBorini Commentarij^ ■ , . > ^ >
num dici,ôç ipfum cpfaficcf i,&Ghriftufn in opère non habere,
ideft,eiuspræÈcptahon facerè. Sexta clàlïis,id eft,
conueriatio colfedionis pprimæ,cônf&;tQdineSrapdtôrn
'dcckrar,horüfciôcétiquihütnilesinÇeenïoi & rufticiin
fcfipturis fidem immobiliter tedenti aeeornnino yllo car
/u territi retrahuntur à fide, ideo air ad illbs : p ed i ante vos
ojiiufn apertum,6c ttit. Quoniam fefùafti verbum^ariejHiæ
mcae in tam paruis yiribus : ôcego te fèruabo de hora ten-*
tatte>riis,vc teiant huiùfinodi gloriam : nequeki.tentatiG-
ftemeos tradi permittit. Q u i vicerit,inquit,fuiteolu mna
in'temple» Dei.ÇÔhimna,decor eflædificij,jd eft; qui per-
fèuerauerit,totum nobilitaturin'Eëclèfià. Seqttitnr hæc
quoque colleétio^Sèptima claffis d eclarathomibesleeu-
pletes,apud qjios in cubicnio quædïunTçriuturæ trad an -
tuE,-foris autem anfinr fidelëid nemine intelligicüi>(cîlïcec"
iadantes ôcdicentes fè omnia eognofçere,præditi fidiicia
literature,opera autem riegaiites.Et ideo ait ad illBç neqj-
frigidos;neêf; fcruëntes illos.elïe, id eft,neq; incrë^uïos;
neq;fideles,ad omnes enim onmiafuttt.Etquoniamnee frr-
gtduses>nec calidtu es, tipidusesi & naufeamfacts: yomam^inquit,
te de ore meo. NaufëaqaaWuisbdibilis fit, n érn inem later,
fic&huiufmodihomirtesÈumfuerintproiedi.'Secl quia‘ 1
.remplis eft pasnitentiae,aitr C on 1 u lo t i b i yternas a me aà^u
rum éohflatü,idëft,fi qüo modo poteftisprb n omin epo -
minia liquidpà ti.EtcbllytiQ,inquit,mungco çulo stuo s:
v t quodlib éter cognofcisperfcripturâ , h u iu s& opusia-
cere côrieris. Et quonia fi buiu lmodi homiues de magn o ,
èxcidio ad magna r é de a n t p oeift te n ti 5, hlô n îplû,fi bi vtilesi
ièd multis prodefiè pofturit,non n^e'dibcrë eismercedem
promifit,id eft.lëdéin fohbiudicisj Oftium.apêrtüin eoe-
I lo nôiu teftaméti prçdicator vidit Joannes^: drçjt ei'.Jtjie- j
de &j<c.Quiindoapettum.pftenditur, claufiun fuiflè homi-
nibiis manifeftum eft.Satisantem^plenèratisrattum eft
quando Chriftus inpôrpt>reinvçce'los ad patrèm afeëndit*
V o x aütem prior. qùàm;mtdicrat,.cum dicat-illuin fècu
loeutu®?ime cd.ntràdidiôae arguit qui alium-in Prpphe-.;
tis;,a liümiiïEuangeliodicuntfuiflè îo cut4m ,cum m a g is
ipfè.qai yenit,ipféin próphetiS Iôèutuslït. lôànnes enim
ex circnmciiionc eiat,8comnisiile populus veteris téftà» ;
mentiprædicaribiiéâudierat,illavocekdifiéatus eft. lUâ
eade m q j;vo^,in quit,quâ au dieçàm jillami Ki dixitÿ afçéde
I hue.Idem fpiritus,' qué paulbaptèquam filiumhomihîs,
in ^ r candelabra aurea ambulantem fëvidiffefatetur, SC
1 hune exinde recolit quæ perlegêm i n fi m 11 i t il di nibiis re »• '
‘ niinciara erant, S t per hanéferipturâm coniungit omnes
! prióxés prophetas,ôcapc'rit feripturas. Et qhiapoftqoàm
, iimitaUitin ccelùm omîtes crédences in nomine fuo D o -
. mmus,Rofter,ftatimSpirituhifandura cffudit,qui latmus
j eft in ccclum,ait,Statim fadus fum in fpiritù. Et cumape»
riacurperSpiritum fàndum raens fidelium, & imid illis
•maniiëftetur, quçid 6ç prioribus eft prædicàtum, ftgnifi-
canter folium pofitum eft le des fudicjj & reg-isjfupér quod
fofium vidifle aicftmilitudinem.ialj>ïdis & làtrcli^- lalpidis
aquae color eft: lard ij ignis.Haec duoiudiçiapoiita efle vf- •
que ad cbnfu m matio nem or b isfu per tribun alDe i exin-^
de manifcfta.ntüx, quoniam iudieiorum dùBm,Vmim iam
confummatum in catadyfmo per aquam , aliud autem
confummabitiu per ignëm.IwT» autem çircafol)uni.BôÇàem\
colores habet iris, êcatcusdicitur , de quo etiam ad N c ë
& ftiioscius rocmuseftDominus.nëtimerentin rêfurce-
iftioaiöDeii'IamftamamjinquitjarcumméuminhiTDibus:
nçc iam aquam cinieatis,lèd ig a en u AnteAlblium autçm
tanquammare vttreuni fimilècryftallo,dôhumbaptifmi,:
quod per filiutn fuum poenttentiæ tenapore antequara iu-“
I diciumiudieet,effudit,ideo ante folium,id eft,ante rudi-
cium. Gumautemd icit mare vitrepm limile cryftài]o , a-
I quam m undarn, ftabilem, non vçnt o agitatam ,noh'in
■ procliuodefluencêm^fedtanquam d.onütn Dteiimmbbi-
j|e traditumoftendit. Q u a tu o r animaha^qtlatiiof.fiint E-
j uangèlia. PrimumJnqUtc/fimileleonij'feeundum fimile
vitu|oitertium.fimire ltonîini,qüartum’fitnile.aquil* vo-
! lanti: habent«alasfenasinCirçuitu,êfôeulos intusôc foi
bri funt prophetarum & iegis,refërentes teftimonia iudiëipSunt
autem yigin tiquatuor pa tresduodedm A p’ofto-
11,^ d u o d e c im Patriarehæ. Animalia igitur quod differentia
vultibus fuhr, hanc Habëtrarioneïn. Simile,leOrti
animal,Euahgeliumïècund lifn Maicum,»n quo vox lcb -'
nisin eremb rugietitisauditur. V o x clamantis in defertp, {
Parate viam Domini. Hominis autem figura Matthaeüs
e nrtitur en un ciare nobisgenuSTvlatia; ,vn<ie cairnem ac-
"eçpit Chriftus. Ergb dum enumerat ab Abraham yfque
ad M u p fc vfque ad jb fep h , E anquamde.honiinelôcu-
tirs e f t .. Idëo^prædicatib eius hominis effiglem oftendir;
LucasfaeerdbtiumZ'acHatfæ oftërcntis hoftiam pro po-
piilo’ , & apparentemlibiangelüm dumenarrac, propter
facecâôtium^& hoftiæ çoniCrîptionem , vituli imagina-
tioneintenet. loannësÊuangelifta aquilæ fimilis,aflum-
■ ptis permis |d altiota feftinaris; de v eibp Dei dilputat.
• ^afcusEuangelifta fie incipit, Initium Eûangelÿ iefu Cbrifti, ■
jtcutftriptum eft in lfaiaFrèphetas. Voxclatnahtis'iüdefirto^hxc
m léonisèffigieW j'dattKteus, Liber generattpnis Iefu Cbrifiv
pli} Daüidfilij Abraham. Hæc eft faciès hommis. X-ucàs aulier
et dtfiïahus Aaron:hæc eft imago vituli; Ioànnès fie inci^'
,pit, In p rm ip ù eraf verbum, hoeërai in principleapud Deism.
H a» celt fimilitudo aquil^vblantis.Npnfolum autem,fed
& ipfiim V erbum D e i patois' oinmpôtehtis,‘qui eft fil'ius.
• ciu^pominns noftçr Iejusl3 hriftus, £erèt ëafdem imagi-
nes iniempore aduentusfuiadnos^ Et cum prædicàtus
eft tànqnam iepj&catuhis'leonisyptoptërlàlutem homi-
[ nis homo fadfus eft ad mort emdeuihcerida m,& y ni uér-
[ fos liberandosV. Q u ô ÿ lèi pfu m obtulithoftiam patri pro
nbbisjvjtulusdidus efttEtquoniammor'temdeuiciCvbi
àfeendifin eoelos extc'ndens alas fuas', & protegens fiiam
plebern,aquila vqIans noininatus eft. Hoe"prædicatioûes;
quamuis quatüo r fu n t , vna eft rnmen , quia de vnó ôré
procèffit; ficuc ft tui iusi n h a r a d i fi>, cumfit vnus ,in .qu â -
timr pa rtesd iu ifuse ft.O cu lo sau tem in tu's& fo iish a b e -
re animalia, id eft prsdicatibnem houi Teftamenti, Ipe-^
cialemprouidentiani/oft^enditjquædcfecrcE^co'rdisinfpiciti&
fuperuenienda videtjquaefunt intUs Sifo r is .A te
l e n x funt teftimonia veteris teftamènti li^ornm^ideor-
que vigintiquatubrfaciunt to tnumeio ’s, quot 6c fciîiores
ftfpértribunalia. S é à ficur animal volare non pÔteft,nift
'pennâshabeab fie nec prædicatip noui Teftamenti fidem
habet ï hifi habeat; veçèrii teftam°enti praenunciaca tefti-
mo n ia , per quæ' tollitur à terra, & volà t. Sem per enim
quod ante dfétùtn eft^& po fte à fa âum inuenitùr,illud fidem
facit indubitabilem.^urfùm tamén & a l i f î non hæ-
'reantanimalibus, vitafn vhde trahant n o nhabenr. Nifi
enim quæ ptædixerunt prophetx,,.inGhriftp eftènt con-
'fum mata,inànis erit prâ^icatio illo rQm .H o ë ten eh s Èc-
clefi à C a th o li ca ,&i anteprædicata è c pofteà coh fqnim à ta
volaty&men totoliirïir'aterra viuüm animal. Hæreticis
autèm q u iprppheheö mftirnonip non Vtuntur, affuht ei
animalia, led non v o lan t, qui a lunt terrena. Itidæis autem,
quia nôaCCipiunr noui Teftamenti prædicationem,
f àfliint alæ,fèd no n viuunt, id eftj ihancm vaticinabonem
hpminibus afferitnt j fa d a di&is irôhcbnfcrentes. Sünc
autem, libti vetéris Teftamenti qui accipiuntur vigjnt£
quatuor,(jubs in Epitomis Thépdbri inu'enjes.r Sêd Ôc. vP
ginti'quataor, v t diximus,patres Ôc ApoftoloS iudi care p o -
pulumfuumoportet.Interrogantibiis enim Apoftolis 6fi
dicehtîbu^NwjaOTnitié nofiris reliais,fecuti fumits te: quid-erit
, nobis : rebondit Dominas tiojhr : Cum federit filïusbominis fuper
r foRuihglorufua',fedebitïs & yosfupçr fedes duodecim, iudicames
duodecim tribut lfrael. Séd de patribjisqui iudicatuii funt,
a i t^ tb b pacrîarcha", Dan iudicabit & ipfepopulum fuum inter
fratreSyfeçutvna tribüs ïfraei. ‘E xiréaùtem fulguia & voces.
ôç çonitrua à folio D e i , & feptem facies ignis ardentis,
figuifiçae phedicationêS à D e o , & minas. Natn.fulgura
j aduéntum Domin^fignificant : vocesautem nôui tefta-
mentipraedicaciorhês,tonitcua autem,qu6d coeleftia funt
j verba. Facesignisarclençis)dpnum fancti Spiritus, quo-
[ristdc iipfi ceflabant dicere/hagios, hagioS"j hagios î, fan- : niatninljg-nuin paâxonis eftredditum. Et cum ha e fié-
j dus', fa n d u s , fahdusÔphiinus Deus^., fedentes viginti- tenc, cccidiffe diuerfosmaiorcs natu, & adotafte Deumi
'iqp a a io r Ichiorës h^behtës’tribunàlia'vigintiquatuor j l i - cuin^àrënt aihhïaüagloriam éc honotem', id eft y Êüan-
~ • ' ~~ ; gefta~
gelia adlonem,propheciam fcilicetDotmm,&db d rinam i p ligp o ëxte nfam fign ificat, id„eft, carnem Chrifti pallib-
cû adimpleflètante perillPspraenunciatü v erbum, digne nis ligno coniundamVphialacOhfelfionèmex notiifàcer-
meritoque exultant ^ferentes fecreta So verbum p om ip i J dqtij propagihe,& angëlorum m ültorum , ' iinmo oninh
mirtiftraflè. Déni que & rum venir qui mortem difiunge- um^Et vniuerfæ db minât io nps dominp noftro refererit
ret, 6Ç cbronam immortahmhs folum dignus fitmeret i of-* ian\gratiarum adiohém liberationis hopiinum de clade
mffes habentesp ro.gloriaaliqu aad u smiopnmrcp ron^,'j|mo itis. Refignatiofigillorum,yt diximus,apertio éft ve-
proieéerunt eas lubpedibusPius, id eft, propter eminen- [. teiris teftamenti ,&prædicatorum pfænunciatio in nouif-
temv id oriam Chr iftijom n e sv ido r ia slü bp ed ib u se iu s . fimotemporcfutarorum.:qii^licetlcriptura prophetica
H o c & in Euangelio fupplçuit Spiritus fah d a s oftenden-
d b .C ô enim pailiirus nouiflimè venitHietofplymps D o minus
nofter, 6£ cxiiret illipopulus obuia.m : ali) præcifis
ramis palmarum yiam fternebant,:. alijtunicas filas fubij-
ciebànt:duôs fçilicct populpsbftendënsjWhm pati hm ,&
alium prophetarum m àgnoium viroruin;, qui quafeunq-,
h ab ebant pal m a sv id o riar urucontra peccatum yi d o r io ƒ
mnium Chrifto eas fùb'^edibus iada'bant. Palma'aiîtem
& corpiia idem fighificat,quoniam non d ïtu én tfiy id pr i.
In dextera àutem fed en tis îu perttibun allibef,fcri ptusin-
tus & fons,fignatusfigillisleptem ».vécus tefta'mcntumfi-;
gnificat, quoftpft datum in manibusJgéi noftri» A pâtre
aëçéipit mdiciû. Pra ü , in^izpraconduitan* aliquisdignus effet*
a p tm ü i^ um ^ 'f^ um fi^ à c u U e im i^ i n em inuentuseft dignus
?iequeincoelo,nequein terrai nequeinftti tefram.^Aperirê autem
figilla,cftprohominemoitemdeuinceré.Hocdignus-fa-:
cefenembinuenthsneque ih a n g è lis in c ç b ,n eq u e in h o -
minihus in terra,nequé inter animas landbrum ih requie, «
nifi folus Chriftps falius Dei ; quem dicit vidifle àgnum ,
tanquam occiftm%habentem eprnua feptem.Qnod enim
erat tune prædicatum, & qu icq uid per vanasoblationes
& facrifieia lex i.hillum njeditata fuerat'jipfum implere o-
portebat. Et quiaipfeerat teftatpr, & raorcem,4euicerac
îpfumerat inftum coifftituH D eb hæredem, vt polhderët
fubftantiam morientis, id eft,m e m b r^h u matia,yndc di-
cit leohem de tab u lu d 'a viëillè,q,ui eft radix Öauid. Leo-
nem d etr ib u Iu däiivGenefilegimus vt Iacob Pbtriarcha
aitjluda te laudabuhtïratrëstui. ReCubtiifti ôç ©bdorrni-
f ti,& Eefiirrexifti tànquam lep,6c tanquam catuluslconis.
A d deuincendam enim mortem lep d ivd h s e.ft, adpatien-
dumpro
d u s c il : Séd quia m ortem dcuicir,&; piæueriit carnis offi-
cium , quib ecifusdiéfuseft : Hicërgo^apcrit quodipfefi-
gnauerat teftamentum* ? G b h o cP h in e e s ,ô cM o fe s legis
d atb r,quod oportebat eflëfignatum ôé celjitum v.fqupad
adùchtum e ius, ÿelauit fixâm facie m, &.ficeft po pu lo lo -
eutus, oftendénsyçlataeflèverÈapraediçatiohisvîquead
aduéntum tempotis. N an ï|c ipië tune lé g is t e populo,
Ac c epta lanafuccida ê c languine yituli ôc aqua , alperut
populura vniuetfum dicens|: Hjcfarjguistefamentteiùs quod
mandatât ad vos. An imaduemergo opoitet hominëm diligenterprîEdicare,
Ôc vniuetfàin mfindo cbercere. Nam
née fuflicit legem iilamdicivfed te^amentum nommath
eft. N u lla lex teftamentum v o c ^ d née tèftamentum à;
lîud dicitur,nifi quod faeiunt morjEUii; ÔC’ qiiodcjjnqiin*-
tTinfecusteftamenèieiilignatuhi ^eltyltjùe ad dienvmor-,
tis - Ideb modb' défignatur hiötituia pcc agnum occiiurn,
qvii tanquam léb confregit mortèm:6ç quiedeeoprpnunciatafuerant,
rcplèuit,& hohhnem lh>erauit,idèifc, carne
de morte,6c accepit poïïefliohenvlitbftàntiæmoriéntis,id
eft,: membrprum humânorum ; y t jicu tp e r vnùni corpus
omnes homines débitera mortes fidèepérant *• itaperv-!-
num corpusyniuerficiedctcs.reha’ti ihvitam îelurgetent.
M od o ergo facies Moylia^etitÜE,ÔC;precbtur , 6£ réirelatur,
ide6 Apbcàlypfis rëiielatio diefturunodo liber eiils rèfignatur
: modo hoftiæ
cérdotiumjcharifmajfabriçatio ædutrèftimbnia aperte ine
lliguntu r, vigintiquàtuor fëniores ÔC quatuor animaji"
... — b 11 .. . .... li \ /-onr.iVnm nAI1Mm
per finguîâ d ic it, omnibus tarnen finiul àpertis figillis,ôr-
ainem tamen fuümhaberprædicatio. Nàm apc ito primo
figillo,dicit te vidiflè equum a îbum, & equitem corona-
tum,habentem atcum,hoc enim primo fadum eft. Poft-
quamenjm afeeridit in caçlos Doniinus,&àperuityniuer-
ja,,mifir fpiritum fifümiÇuius verba prædicatiônis taquara
fagittie,aa corda bom iu um p d g e n te s ,v t vincérent inçre-
dulitaiemî Corona,àutem iiiper capuEprædicatQxibus eft
ptomilla per S pi ri tu m faridum. Cæteri très equi,bella,fa-
més^ & geftes, in Euangelio à Domipo prædieata manïfe-
ftiCfsfignificat : idcoque ait vnum dé animalibusdixi(Tè-,
quiao'mniaynum fun t,Vën i,& vide; Veni dicitur inuita-
to ad fid ëm 1, yide.dicitur ei qui itioéi videpat. Ergp equus
albiisAreibum eftpra"dicationis,cumSpiritu fando?mifio
in o ibem. A it enim DoniiriuS ; Fradicabitur hoc Etianéehum
pertotum orbem terrÀrum iniefiimoniumeoramgentibus , &-tutic
yenietfinis. EquUs.rofeus,& qui fedebat fuppreum hahens
gladium,bella lünt fignificata futura, v t legimus ïn Euangelio
: Sur get enim ÿms contra geritem & tegnumaduerfîtfre-
gnum : & erunt terramotus magiii,hic çA equps tolëus. Equus
niger autem famemfignifieat,ait enim Dominus: E/;/ 1 ƒ i -
mefpërlocd Fropriè autem extenditürrverbum vfque âd
Anrîchrifti tem p b ia , quoniam magna faînes eft ventura
quaque omnesiædentur. Statera in manu, libra' exami-
nis,in qua fîngu lorum mérita often defer. Ait dein, Vimun
ôç oleum ne ht le ris, itl.cft, hominem fpiritualem ne pla-
gispercullèris. Hic eft equus niger. Eqiius autem polli-
d u s ,& q u i fedebat fupereùm,nomen habebatmors. Hæc
eadem quoque inter cærcras elades præmifcrat Dominus,
venturaspeftes magnas Ôéhibrtalitates. Cü'mënim cliçat,
.Etihfernusfequitureuhi,,id e ft ^ ëxpedabatdeüoracio-
nem ammarum;muitaturhimpiarùm • r îic eft equus palli-
dus> An imasàu tç in o cci fo r u mv i di fié fuS a ra ,id e ft,fub
terra. A raenini coeJu môc terra d i citur ficut lex ait, i maginaria
veritatisfacie medicante,quç duas aras aurea m in»
trinfecus fecerat.Nbsautem intëlligimüs auréam icadici,
D omino noftro teftimoniam perhibënce,àit ehïm : Cum
pffersmunus m m a iaram . Vtique munera noftra orationes
funéquas offerimns. Et i b i r-ecordatus fueris habere ali»
q u id fr atremtu u m adiiëifmn te ,< rélinque ib i munùstu-
umantearam.Vtiqiie adccelum âfeendunt orationes;Sic»
u tergo coelum intelligitur àra aurea , qùæ erat ihrërior
(nam & facerdotes ientel in ànno introibant,qih'nabe-'
bant chrifma, adaranj aiii'eani,fignificante Spin tufan d o
Chriftum hoc femel facturum) fie8çaraærea,terrairitélli»
gitfir fîib qua eft ihfernus, remotà poènis Sc ighibus regio,
Ôaequies fkndorunuin qua quidemabimpijs videntifirÔÇ
audiunt^F iüfti ,& n e q u e ill uc cran fin eare polhmt.Hos er-.
go«antos,i,dej^, animas.occifbrum , expeteteyindidam
Jànguinis,id.èft,corporis:fui de habit,âhtib'us'fuper terrain,
voluit nos,cognpfCçre qui omniâ-Videt. Sed qtiiain nouif-
limo temporè fàndorum rëmuneràtio perpétua , & im-
pipruimventuraëft damnatio, d id um eft eis^ J l^ e d a t e ,
& pro corporis fui folatio acceperunt, inqi^t, " l a s albas,
id eftîdonum Spirîtûs làhdi. Sextura figillum. Fadus eft
terræmotusmagnus .- ipfa èft perlequtio nouiiuma. Sol fit
yrfaccuSjincrëdulis lplendotdoéhihæobfcurabitür. Luna
fanguinea, Ecclefiafàndorum oftenditurpro telliguntur,vigmnquaruoriciuuicav^v1i . a . . ^ ^ 3. C•h r*i ftocicharas
Scphialashabentes, cantantes canticum nottum. j fangumemfundere. Stellas,emfdem(fidelesfurba,ri. Agi
C o ra an iä a v ete rKte to in cn tip lid ica tio cifft}.noiio,‘p9 - j ta ta a cu sam ic titJ^ flssp c r re a itio n e homincsabEpUc^
PttlumGhriffianümoftendit canranteincanrfcumnbufis , fi|feparat. CcEluminpoluiEccJsflademediofit.&molls
id.eft confefljonemlaarapublice.conferentem. Nouura I :
d t pilium D e ißominemfieri: nouum.cum corpore ju c? - lem Ä g s .v r metiretur Dei,rernplut^,& aw n ,fc a d p ra n .
io.afcendere-nduum.tcmiirionempeccatorumhomimr res inca^oreftatem dint quam drmiflus poftea eahiburt
bus d ari: nouiira,San£fco ipii'itu figuari hömiuessnouum, E c ^ N ^ » B t a ^ U ^ > ^ ^ . - ;C « 4 e fle tt
iacerdorium aceipere fa ct* obfieruationisi dc regnurirexpedare
immenfg repromiffionis. Cithara enim ehordam thantediffnfi perorbem >qonuexmrupt ad lllu d e fimtimis
v s " s""’ Sp? ’ i<- .Mr 4 ' ^ ’ prouinm
Caucc 1c-,
nanh' ■
auiftor la-
itfetuf
in errorêm
jquorandâ
jGrasborüV
{animas,
Sâctorum
non frai
data Dei
lîoneanciiinili
forirdeplc
niffima re-
muoeràticotporum
glorificacionem
nclud.t.