—j-rr---- X lußiniMartyrii Explicationes
Qtuftio
Si hominibfls gaudium lstitia^ue ex De i niuneribu5,yt-
arrogantix gloriattenif^ue eifidens yctatat.animi auteni
ab iedio & modeftia iis q u ih s c id e p t i funt, a diuiois t o
ptis t ta d i ta fb n tq u i fievt mu'nera eos non, adiunent4g ffi
prafentiaboniilbsaccdmmodatiienfumafterienpnpoi-
‘Turn
* Explicatio.
Gaudete D e i muneribus cum gloriationeDeus v e ta t, vt,
qu od honeftam expcllat 'voluptatem. Gaudere autem
muneribus curn animi mbderatione no n fblum non vetat,
fed contra ad h o c etiam gaudium hortaturmterdum-
hisverbis conferuator,Gaudete i qubd'hominaveftrain
c s lis fcripta fu n t: interdum Apoftolus j v t hoc lo co , rra-
'tresgdudeteinDomihofemperiiterumdicogaudeteiiuodeftia
veftra nota fit homihibus 0 mnib usriteratib ney er-
b i , Gaudete, gaudij decrarans intenfionera. N o ft igitur
gaudium tbllit animi tiioderationem,nec animi modera-
tio fenfum gau d ij,fed v trum qu e ab vtroquecuftodicun
Q u ia riblinulli conie£hira quadam d u d i de mundi m oli^
tione & Habilitate dixerunt, mundum fextantum raili-
bus annorum elle manfiirum, fi id verumell , firmiscla-
rifque rationibus doceatur. Sivcro d iuinaferiptura, et-
iam li obfeuruns lit, intelligamus.
v-Explication
yëre dicit^qui ait, Qubiex eoJunt omnxa ? in omniDusenim
Sc quæ antca hbneranti Sc quæ nUiic funt , contineritur.
Licet ex plerifque feripturae verbis in tlUigi/v etumpro-'
nunciateeos qui fex annorum millia eftb terapus nurit ab
orbe condito tradunt. Alias enim dicit*!» extremis his tem-
poribus perfilium nobifeumloquutuseft, alias, In.quosfinesfeculo~-
rum»«rider«»?, interdum, Cum venit expletio temporii. H x e
autem omnia in fexies millelimo anno didta funt.
Quajlio • 71. ^
S i tum.vnulquifque iteinimbiriuidus efle doce tur, cum id
qu od feit, fi bonum facerepoflit, cum p roximisconimu-
nicat: quid eft quamobrem non inuidus lit D eu s , qu icu
omnes facere deos p o lfit,non famen facit, prafertimeum
Deum efle fitin bonis T Si inuidus non eft ^ fed quod non
poflit , h o c non pctfecit ', duoxum * necefle e ft1, * dis
qui ednferuntiri proximos beneficia & bona quae Sc race-
re poflunt, Scfeiunr. Q u p d ernra D e o proximum eft,Deb
non eget. praebitore'... Praetered ft deos tantura feeiflet
Deus, mundum non fecifletV Neceflarib jenim mundus
partes requiritv'quae fii'periorb atqubinferiore fitu inter
fediffetunr. lam verb fi nihilfiteorum qua: ficri hon pof-
fiintVnecfieri poteu vt fiat Deus, (D eu s enimnec c'reari
necfie'ripoteft)qui fieri poteft, quin abfurdum fit, Deum
inuidum dicer'e^ q u b d ea mihimb faciat ) quae fieri non
pofliihtTSweterea Deus in bonis eftj quod neque eftcrear
tus, & creatbtefir. N ih il autem eotum quieeflentia crea-
^ta funt, ho n creitum, id eft, Deus fieri potefti Similijs ell
autem haec quxftio illirationi, Bonus elloculus,pcdibuf-
que prqftantior Sc honoratiqi.Atqui fi inuidia caret, Deus
cur pedes oculos non fe c it) C bncliidit enim etiam haec
ratio eandem quae a ratione auerfa eft, ablurditate, Deum
aut inuidia,autirabccillitate non fecifle pedes o cu los .^
Quajlio 73; •
Si turn bonum videtur bonum>ibm maid comparatur
Sc bonumeft mundus jperfpicuumcftmalu efie id quo<
n 0n ell mundus, id eft, id qubd mundo an teebmt; A c f
vctumqueaDeoeft^ided:-, quod ante rnuhclu'm fu it , 8i
mundusjquid call fie afrerri poteft ■, quinvtrurrtque fit ex
e o ,id c ft ,u o n dm & m a ru n l ?• Si verb ilteruni ex eo eft
altecum non ei e o , quid eft quamobrem non fit; calu, net
eifubiiciaturid cuius authoriion eft? Q u o autempad;c
Explication
Ma lum aiiud çftnihil,nifibonipriuatio. Itaquepofterius
eft bono malum : eft enim eras priuatio. A tq u ih o c pfer-
[bicuumeft, b onu tunon mali comparatione bonum vi-
d e r i, led natura fuai Q ü od àu tem n o n era tante o rbem
con ditum ,pen itusn o n e ra t,he c bonum era t,necmalu.
Itaque cum eb q iibd n ó éft} ho em bd b nihil comparatùr.
Prçtèred quod omni, ex parte n,o eft,id néqieX D e o eft,ne-
que exàlio,neqi forte,terherè Sc cafiivNihillgitur ante or-
3em conditumeràt , nifi D eus. Q u bd fi ea quæ lunt eum
is qùæfunt cômpàrantur, muiidus cùm eo quod mundus
noneft minime compatatur. N c c v c rb in mundo id quod
mundus nö eft,Gontiiietur. Q u bd on im n o n eft mundus,
nihil eft i quôdâutem cohtinetur, eft aliquid. N e c càm
Deum ex hifiilb,Tccifléôxnnia d îcimds, affirmationem
e iu lquodéfteiquodhpnefttribuimùSjfedperfçélamabfolutamqu|
eius qu od eft n e g a tio n em .’ ; ^ . ,
. 74. ;
SlqubdG entiüm" fupcrftitio à Gh'riftianbrum religione
viôtàeft, Ipem nullam Gënteshabént reqqcationis, quq-
modo vexa xeligio quæantea Gèntium luperftitioni.con-
ceflerat, nunCfeuocatiôhem àccepit î Véritatem enim
ànteërrorehibbtinüiflè,diuinæfcripturæteftesfunt,quæ
Adamum m ultolque qureum conlequuti lunt,non fimu-
làcfira,lcd Deuni coliiiflè déclarant, étiamfi nonnu llieb -
rum in abfhrdis rébus facinoribjufque manifefto dèpre-
nenfifiiit. t ,
Etyiicatioi.
S i huius fta tus finiseft iudicium p erignera i in iis qui a De i
religione abhorrent, quemàdmQtiiim Sc prophetarum Sc
apoftolorum feripta declarant,Sc præterea Sibyllæ, ficuti
beatus Clemens in epiftola àd Corinthios feribit , iudi-
cium autera hoe'fît a Ièfu Çhrifto qui à ludæis ih çrùçerà
a«5bis e ft, qui regia poteftate quæ æternà fitj eique Danie-
lispropheræfentcntiadatâ,Chriftianispræeft,reuocatio-
his fpem hullam Gentes habent,prç(ertim cùm fi eam po-
tentiam\ q u a Gentium error D e i popiilum vielt i polled
quam diflbluta Sc lublatà eft, nunquam eàln recipit, quid
eft quamobremnon fruftra priftinæ potèhtiæ fuæ ihftau-
rationemreftitutiónemquè expéélet ? C urautem fperant
fore Gentes, v t prifti nam potentiarti recipiànt ? plané vt
tormentis cogatic GhriftianqS'd filij Dei Sc M S Sc fide
deficere /fi verb attendant,dænibhum feqüireli^iohem ?
Attormehla hæé , quibuSetiam anted vfie Gentes leiplàs
indiflblubiles iutegtafque cohferùatum iri fperabant -,
Gentium quidem fuperftitiôneïh fuftuléfunt,Ghriftianö-«
rum autem firmiorenV religionem reddiderunt.
I v 7y-
Si * corpórum refiirreéliónis animiis * pfæmil non rê-
çipit * inquifîtiorie vfquead refurredioném.
1 Explication !
Ànimi h icnon cundem ftatum habent cum corpore que
poft animi a corpore dilcéflum| Hiâënim ea quæ coriiun-
d io n is eorüfunt,Scbonorùm 8ï mâlorurn inter ipfos lünt
communia jnecvllà'eft hac ex parte inter èôs differentia :
veluti hafci,Sc mori,yalete Sc ægrotaré, diuitiis abundare
Sc inopia laborare,çæteraq*, eiuldem generis. A r poft ani-
miàcorpQre excèflum ftatim fit bonorum malorumque
diftindio. Ducuntur enim àd locaduæeis digna fun t ab
ahgelis, bonorum quidem animi in paradifum, vb i con-
fuetüdo eft Sc afpedus Sc angelorum SC archangelorü > ViA
fione verb etiàra confitf uatoris Chrifti y e x verbis his, Pè-
1 ré'grinanteS;àcorporeVScpræfeutes'*apildDlommum. 1m-
proborum autem aniriii àd fnferoriim lo c a , e x filo qu od
I de Nab iich od on ofo tèBabylonis re ged id um cftjtiferi in-
II fràconturbatifunt^ùmttbiobuiamprodkrunt, Sc quæfequun-
• tür: cufto'dlunturquc inîloçisipfis dignis vfque ad refurrédionis
Sc remuficratiohis diem*
a g m .
■ gu àtfi. r i G e n t.C h r iß .p of i t d ru m . 97
\ 1 ! Qtuftio 76. " ' ,
Siantre ibfortédionem flMJa* funt opèrü præmia,.quisfra- j
1 acro“ni a cumin p ra d ifum eius animus iQtrojduv
dus eft, preefertim cum paradifusfub lenlumcadat,animi
auteW eflenri?. non pertipiâtur fenfibus ?
I -, Explication ~
Ho c latro conlequutuS eft,cu in pàradifum intrauit,qubd
fenfuWjintelligenti* fenfu qui d icltur,quo amtni & le ipli
Vident,& quae funt fub ipfis,Sc jradereà angelos atque d ç-
mones.Nam nee intelligir,pécVidet animus ammum,nec
angelus an ge lum ^ cdæm cmdæmonem , lèÆihtelligeritiæ
ferifii quem; d îx t& îe ipfi vident,Sc alij alios vitro ac ci-
beri captiuiBabÿlonem a b d u â i funtj,; & Gentibus diu in
ferumitem dati lunt, quideftqüamdbrçm nohin his vprè
d icànttjën tes,quodmu lta imp j| inïpforumDeqs fecerit,
hune tam aterb ttm eum ha|>uiflé exiturùî V b i autem eum
ihueniemüs* eiufm odireiftè fadtorum àc virt u tUrfi præinia
tu liflèî& qü èinâd pofterprüfêuétum&vtilitâtem çalami-
tatesqùç lofiampoft eiufnibdi rëitèfaiftorüm magnjtudi-
nc,oppreflerunt, literarum diuinarum monumentis pro-
ditæiunt ? ^
tr0j& prætereà örnhia quæ ad ébÈpùs pertinent.
H@9 h B 9 g & g
§ i lènfuum corporis opera &; àdiumento, corum quæ lub
fenfum caâunt/e'nfuin an irauspercipit,bonaauté & r à f
la te h tu pereipiütur, quid afferri pçftefti, qu in animus cùmH
àcorporëmigrauit,renfucareat?Sinon/entit,perfpicuum
eft eum elfe morcuum.Mortuorumenimyiuorumque d i j
ftindiônem priuatiofenlusiSc feqfus dijudicàt.
.Explication, , i .
Naturasomncs 8c qu ç creatæfunt & q u ç rationi? funt pa rticipes,
dupïÿcem percipiendi vim habçnt,fentiendi,8cin-
telligendi ; q « * dicitur, qua & le rater
te peteipiunt: intelïigondiàutem, quà nqtitiamaccipiunt
çiusquodfupra êas,eft. N o n igitur corporfi operà animi
tentum perçjpiqnt épruraquælèn&s m ouent, ted animus 1
ipfe præfentiaîfiiâiènfijrai fuppeditans 8c affereûs>animân-
tem lenftis pàrticïpeni fa cit, 8c quodam m odo àd corpus
particeps eftfenfu s , quodam autem modo ad te fenfuseft: J
compOSinecvnquamanimusmoritur.Morsenimefteorum
quæàrii mata fùnt,, non animi. O pc ta igitur corporis
egetid quodanimatumeftàdeapercipiendaquæfubren- |
lurt/eadunt, non; anirtras. M ü j i e f t enim id qüod ariimâtum
eft,aliüd animus ;& a liü d id quocieftparticipatioriei
aliüdqViod'eftèntia.
'ou&fto .78.
Si Deus Dauidem fibi cordi cfîè d ix i t , quomodo pofteà
idempropKeta& adulteiip locôntaminauic, 8c cædem fecit
îQ uæ f i Deu$odit,curex adultéra Deus genus prophets;
èô fti tu i t ,D o mi nu ni que Ch'riftum ex eàdëm genus Volu
itducere? Q u o d cum ita fit,qUÖmodo feriptura vera ëft,
‘quæ ait, minime pe rfedô s eflè adùlterôrum liberosî
Explication ,
Dauid corredis errôribùs fuis pçbnitetiày faélum èft,Vtih-
uentus fie e lle cord iX jeo , qui peccàtoris mortém nôHralty''
at eum redire ac viüere; Q u cmqu e în a aultêïio ex V riæv- J
xdre generauit,eum D ominus m orte m ul£tauit,qubd àd-
lilterorum lint,Vt ita d icam,imperfediflimi liberi.Eos ati-
tem quos feèundumtiunc procrcaiiir,ri6 in tcrfécit, qüod
ipte V ria interfèdiô illarn vxorem accepit.Devis vero,apud
quem pcenitentia pro lîenignitare æq.uitate iuadnaio-
nóre eft 8c précio, in ijs qui ex ^(riæ y xbre procre^tiftint,
Dauidis genus donftitüitiÇliriftumqf óB eàndem caulàm
exeadeddei vb lu ic i. |
st -Quoeftio 79. < \(
Si omnium regûm ifraélis , & Iiidainæ tribus nerno lofia
’ tnâius ardentiur^ueftudium in rébgi9dcnydeclaràiiir , & ,
;brtcridit,qù|cblumnaafiinüldchro.runl Cotninuit, & cum
fimulacWqrürd arisipent^udiofla in jqhètêm.fédcci^lu-
; cofâue.errorispenitus e xcîd it, & eösqu iln é x c c lfiso dö -.
res |dcjçttdçbànt)8£.itomoïal>aht, a b d q ^ , n ë ld^ c ercn tj
diuinumquecuicum ë x d ilitf legilqiledies feftps f v t teiuî^
eft feriptura,cura Ip 1 endote'^pppulo agcd,os curiuit:glar,
cTiö qiïidera G élit i u m vie arti per v im a n u iit, eius autem li-
~ ^ MUotb.VeMtr.Tom.i. . . 7‘^ T i
E xplicatio.
Tetnpùspraèmij eorum qui in vera religtone cum veritate
^vixeruntirion eft hoc,lèdfiiturum, in quo præmia reddita
leînp^r cum eis m a n en t jq u itu lè ru h f^ f umnolup'j atqup
luâuofu.m finem vitæjbapuit Ibfias^ quôd Hicremiæpræ-
fceptumneglexerrt,qüi iuflu De i ei vëtuerar,necum Ægy- 1
. pti rege bellum gereret, ficuti àpud.Hierêmiam feriptuni
eft. V t igi tur eu m liberü & cxpiatuip peCcatis ex yit^Deus
exciperet j idcirco eum glai^ib. Gèntium poenaslùére hu-
iusnegligentiæ paflus eft ,y t pollens documento el&t,nô
elle contemn en dos proph eta s,&li iuftus vix lâlutem adi-
pifcitur,quïd pë ccàto re&irnpio fùmrumfit?toftæ porrb
îibëri fiin pàtris religione perleuerantes iCaptimfujlTenr,
Gentium illaoratioaliquidhaberet ptpbabilitaris,.pro ijs
quæ Iô fiâ simp iè& fçeleratè in debrum ipforüm dclubrà
ïécinëtjèiusbâptiuosfadios elle lib eroK N u n c veroduni
àpatris religione dçfecerint,atq; fi mulàchirorura eu 1 cum
reubcaucrint,& tàm cumjfinrülachracblcbaiat,captifinti
falla eft prorlùs Gentium oratio. v ?
Quaftio - 8o.
Si nos leni clemèntiquein omnes ahimo ëffç fcrrptura do-
çët,quid alferri poteft^ quin Éljuæüs peccàuerit ; cum eqs
liberos qui iplutp contümelijs affeçiflènt per çonuiciuni,
morte mul<ftauit,maritoequeitt pUeri^infiriitbrum màlo-
.rum iniurias recordatus lît,eolquc pro leui in lècoutumc-
lia beftijsinterficichdbsobiecerirî,^
E xplicatio.
C um ^ eorum qui:ëbhtumelijs & iniurijs affëéli funt lp-
nitate & quafî lèntitudinecmehdatib nbn fèquitur , tum
leueritas &duritia,lenitate,îjs maxime qurcdrrigi-nô pot-
finit,vtilior e ft.Non igicurin propheta reprehendenda eft
feuericas^Çùmenimcôn^erilletlèniratçmijsquipeccai-
lènt peccati (ènlum nô afterre,qubniarnqùe verba,eà,quæ
puëri jpçr cohtumeliam prophetæ proferebanr, dparenti-
biis luis qui lèmper in piophetas infefto aninib luiuent,
didiciflenf,(lllud cnimïAtcèndc ialuè> irridëndi Eliæalcen-
fusCâufadicebàpt, qu afihb cdiçerehr, Rapiatetiamte
ventüs,teque inmon temin quem nôparear à dims, proij^
- ciat, y t etiam illunvdet ù)ir, v t te quoique liberémur ficuti
eo liberati fuq|u||i idejfcb cæde liberotüm pàrehtës càfti-
gàuityVt bon ^tbphetas^&.për eôSDéum vicuperare ignb-
minij fque afhcere dife^nt.
Qtùflio 8r. ; ;
§ i erroromhis Chrifti aduentu depuirus 8c extinuRuseft,
quifi^vcdiilinorum arted^mqpesloquahtürJ ^ u id a u tem
caùfæ eft, quin abie^dm çontemtionèque dighairi
r e dd an t G hri ft î a 11,0 ru mr e 1 i gio n era, cù m in GH ri fti an p r û
- cotporibùs oc errons opëta.oûêtenrJdcdiuinatiohis èdàn t
oraciila? ; , | ^ ^
> Tîfylicatït). '
’ Si ex iÜb Apoftoli lo co ,N on d um ei fubiedlafiint omnià,-.
, dum principàtum omnèm & poreftarem fuftulcrit ,,fit
pçrfpicuum nonâumdcletUm éftè omnem dæmoriiimicr-
! i brëm : at in ijs quidem çërtè qui Cnriftum probarunt, 0-
1 m riisér rordæitib n ara dytems e f t q u i autem eius àu<ftb-
r ita tem n oh feq uun tü r ,e iq uën o n dumtied un t,ihijser -
tdrem dæinbnes exercent. NeCverb imagines, oracula &
bpera,quibusdiuiniipijs dicendis & effiçichqis quæ funt
diuinati^nis propria, v tuntü r, vèra funt cbrjiOra, fedfa-
cftintarttfua dæmofies j v t beuli corpora quænoüfütit,'
I viderë vldeantiir; ’ .............. ... . .
H