H
irnpudiciflimi motus, quid aliud mfi libidines jioçëu4 &
inftigant? quorum eneruara corpora, & in muUebrem in-
ceflîim, habil um que mollira, impüdicas feminas inhone-
ftis geftib us,men11un tur. Q u id de mimis loquar corrupçe-
larum præfererçtibusdifciplinam ? qtiidocenc adulteria,
dumfingunt, & fimulatis erudiunt advera?Quidiuu.enes,
aiuyirgineS fàcianc,cum hæc& fieri fine pudoie,& fpeâa-
l i i fi berner ab omnibus èernunt. Admonencur vtique,quid
! facere po flint,& inflammantur libidine, quæ afpcâu nia-
ximè concitatur, acie quiique pçp fèxu in illis imaginibus
préfigurât»probantque ilia, d tmïrident, & adhærentibus
vitiis ,-corruptiores adcubiculaiéucrcuntur:nec.pueri modo
quos præmaturisyitiisimbui non ©porter, fed etiam je nes
quos peccareïam non dccec. Circenfium quoque lu-
dorum ratio quid aliud habet,nifi leiuta tem.,vauitatem,dn-
fàniamîTanto namque impecu concitanturaniini in furo-
r em , quanto Wie impetu currirnr, v t iam- plus/pe&aculi
exhibeanr, qui fpëâandigratia veniürit, cum extlamare, &
efferri, 8c çxiiire coepërint. jÿitanda ergo fpe&aculao-
mnia , non lolutti nequid vicioium pe&oribusinfidat ,
quæfèdata, & pactfîca elïèdebent, (èd ne cuiusvnosyplu-
piaos cpnfuetud'o delin jat: & à Deo,,atque à bonis operib.
aucrtat.Namludorumcelebrariones;, deorumfeftafunt:
liquidem ob natales eorunv?el templotpm nouotum dedi-
carionestant çonit icuti. Et primitus quidem venationes,
quæ voçanrur m un ér a, Sat ur noàtt u b u cæ fun t , luçl.i autem
fceiiici Libero,areemes Neptuno. Paulatim vero & aeteris
dits,idem honos tribui coepir, fingulique ludinuminibus
eorimconlècrari lunt^ ficutSifinnms Gapito in libiis ipe-
<âaculorumdocet.Siquis)giturfpeâ:aculisintereft,adquç
religionisgratiàcôiiënicur, difceflxcà DeicultUj & ad de os
fècoutulif, quorum natale^» Sc fefta celçbrauit. -%,
s.iTc h o l i a .
Gbntra quinque fènfuum vqluptates] erat in libris impr
«/?^/contramiquosrenrusvoluptatjs,M«fcodeA;4»ri^tttw.
mï\u turnen mugis placer e t, f i legermus, volpptatum vel intquas
finfiis vàluptates. cum vtrumque cum minima liter arum mutatio-
nefierippßtr. nam puitloinferiuidicit| qttaomne$,&c. qua nonpof-
funtreferriad voluptatem m fmgulan numéro, illud autem , quoi
legïtur mUbïts tmprefiis, quinqueïènfaum.wiHnriüo modopla-
cet, qwavidtturnimif pueriliter& magisfibolaßtee diftum, quant
eleganter} autgrautter.
De aurium voluptaùhu, & facris Uteris.
C A P . X. X I ,r .
M
V riumvoIuptasex,vqcum,& cantuumfuauirate per-
cipitur, qua: Icilicet tarn vuio(%eft,quam q^lebkatio
ilia,de qua diximus, oculorufn. Q^Wenim nqn luxurio-;
fijm,acnequatnpüteteum,quiicenlcasartes,dprnihabeat?i«
Acqiii nihtirefert s vtmtnne luxuriarnlplusfddmi , an cum
populoexerceasin theacro. Sediam de fpeÄaculisdiblum
eft.'reftatVnum,.^od eftnobis expugnandurn, ne capia^
murii^;quasad lenlumincimUmpenetraht,jiam ilia orgnia,
quae verbis ca ten t, id ejft» aqßis, & neruorum kiaues foni,
runt;.CarmenauEemcompofitum,&dracio.cum fuauitate
d.ecipieni', capit mentis & quo vo^ueric, idipellit. Inde ho^
mines literati cum ad, Dei religionem acceflei'jnt,fi non.
at pento } foerintab aliquo <* | impetitO do^tqre fundati | minus cre-
dunt. AiTueti enim dultibus, &:(po!itis;.fiue ota.tionibus|;
fiue carminibns,diüinarüm .literal um fimplicem, comma?
I nemque fermoneln prq fbrdido aipernantuny5 Id enim
qux runc, quod iefifiitn demulccat. f Perluadec autem
quicquidTuaue ert,&animo pefiitus, dum deleblat, infi:
der. N ü p igitur Deus & ;mentis, & vocis, & lingua arrifex
diferteioqui non poteft? Imo verb ibmma prouidentia barere
fuco voluic ea,qf%T diuina funt,vt ptäneüs intelligeren r,
qua:jple.pmnibus loquebatur. Ergoquiveritatyi:udet,qui j
at. fubijei- non vulr f t ipfe dccipere, abijeiat mi micas, äc noxias vol u-
i.prates , qua:animam fib i* vinciant, vtcctrpuscibidulces:
prxfcranturverafalfis, sterna breüibufjvriliaiucündis.ni-
hiUfpeóluigtaturn'fic,nifiquod-piè,quodiuftèiicrivideaii
nihil audita iuaue, nifiquodalic animam, melibremquè te
reddjt Maxipièq; hic iènïus non eft ad vitjum detorquen?
du%qui nobis,^deo datuseft, vt dobhinam Dei percipere
poftemus. Icaquefivoluptas.eA.ftudirecatluis-j&carmina,
iPeii^udes.canere & audire,iucundum fir. Haze eft voltj-
ptasvera,quaz comes,&focia vimitisefi. Harceft non ca-
c^ica, & bretiis, vtillæ, quas ap^petutUiqqicopppr^vtpectt1-
desi feruiunr, fed perpecua, & fine vlla inreiniiffione delc-
6taus. Cuius terminos fiquis excefierit, nihilque aliud ex
vo Iupcate pctierir, nîfi ipfanî voluptatem, hic mortem me-
iciitaturV quia ficut vira perpétua jn virtute e.ft, ita.mors
in. voluptate. Q u i enim temnoralia maluerit, carebit az-
ternis ,, qui terrena piaztulerir , coeleftia non habe-
bit»w, ,
, S c H O,; L I A .
a Religionem acccfterint ab aliquo im perito dotftore,
& c . babenthbn tmprefit. cum ad Dei religionem acceflcrint,
Ci non fueiintab aliquo peritodoblore fundati,legendumefi
exaniiquocpdtce.fimfusverttefihifyVtdicat-hbntinesliteratos, &
politic literis imhutosyfilcum ad religionem accédant, non Imitent do-
ttoremreligionÿ} quiprateripfamr eligiomm,fit moque peritM,&
liter is wibutus> minusfolere credere, quod defpiciant fimplicttatem
ftrmdyiii facrarum literaruni^ WfimpUcitatem fenfus ipfius do^o-
rùffivulgarïquidimleSioneidemeftfenfus, veru moral toefi incon-
cinnior atque obfeurior , illud verb Vocabulum, fundatus , tametfi
apud politifimos firiptores non reptriatur , eo tarnen lurîfcon-
fu lti, ad .quorum atatem réfetri debet Laftanttus , vtitntur-.pr&-
clarofque ftüos antiquiores lunfionfultos, fundatos in hire appellant.
Deftporis, & oaoris voluptattbus.
v. c A P. , x ;x i i . ,
A D volqptates autem.foporisj, 8c pdoris, qui duo fenfus
^adfolnm cqrpuspertmerj t,nihil e |f,qu od ariobis dif-
putetur, mfi fotrequisexigit,.vt dicamus,turpecflc,fapien- _
ti,acbo|io, fi ventri, & :gulæ(êruiat, fivngubn«spblitus,aç
floribuscoronatus ineedatj^quod quifacit, vtique ib fip^
enSjineptus, & nihi]i eftiî& quemneodor quidemvirtut^s
aitigcrir.Fortaflequifpiam dixerit, C urergo illafabllaftinr,
nifi vt ijs ft uamur?,., !At enim iam fæpèdiblum çft, virtutem
nullam, fui (Te futuram,bifi habe.ret quæ opprimèrer. Itâq}
.fècit omni.a Deus ad.inftrudbdum certâm'en rerum dua-
rum-Ergo illecebræiftæyqluptatumarmafunt ulius euîus
g p usynu me û , expugnare v,i rc.u te m, iuftitiamq^b^qmni-
busjgxchide/e. His blandimentis,,& fu,autcauj>us titillât
animus/..SçitJenini, quia mortis eft ^.brieatriX voluptas.
Nam fi eut Deus hominem ad vif am non hifi per virturem,
aclaborem |©car,itailfe ad.rnprtem per délices^ ae volu-
ptateS. & fi.cuc ad vërüm bbnum.per faliacia malà,,fic ad
vemmmalùm perfallacrabon^peruenitur. Çauenda fiint
igitur obleiftamehrapfta, tanqu,am laquei. S^ plagæ,ne fua-
uicu d • n urn mol i cie cap ti fubdition^pmbrtis cum ipfb.cpr-
pore redigamur,cui nos mMicipauimus.
Detatlus voluptate , & libidine & matrimonio &
\ continents.
C A P. "X X I I L
S Enionnncadeam,quaçpercipiturex tatftu, VoJtfptî
tem:qüt'fènfusçftquidem totius borpbris* Sed cg
non de ornamentis, aut veftipus,fed de fblalibidine dicër
,dum mihi puto, quazmaximè coercenda e ft, quiâ mâxm
uocec. Cum exçogitaflèt E)eus dûorümTexuütn rat ionen
attribuitijs, ycfç inuiççm appeterènt, & comundtione gai
derent. Itaque ardentiflîmam cupiditatem ciinblorum.2
'n imantiumpörpofibus admifcuitjVtin hos àfFeôbusauidi
: fimè ruçrent, eadlie rafronepropagari, & muftipficari gç
n era poflen t. Quæ cupidir^t,6c appetentia, in homihe. vt
nemëntibr,& àcrior.inuçnitur,vel quia hominum multitv
s EMHEi
1 :1 1 1
tlconfo
■ijuatur .
dinbm voluiteflè maiorem, yël quoniam virtutem foli ho-
mini dédit, y t effet laus, & gloria in coercehdis v.öluptati-
b u s ,& abftinentia fui. Seit ergo aduerfàrius ille nofter,
quanta fi vis huius cupiditatis,quam quidem uecefiitatem
dicere maluerunt,eamqj dreiäo, & bono ad malum,&pra-
uuni transfert.Illicita enim defidcriaimmittit,vtaiienacö-
taminen t,quib us habere propria,fine d e ü ä o licet. Obiicit-
qiie ocdlis irritabiles formas, fuggeritque fomenta, & vitiis,
pabulum fubminiftrar, tum intimis vilceribus ftimulos o-
:mnes conturbat, & commouet,& naturalem ilium incitât,
atqvinflammatar(loi:em>doneeirretitumhominem,impli-
catumqjdecipiat.Açhequiseflèt,quipoenarum metu ab-
ftineret alieno, lupanaria quoqj conftitui t ,& pudorem in-
felicium mulierumpublicauit,vt ludibrio haberet tain eos,
qui fàciunt, quamqua$ patinecefleeft. Hisobfcoenitatib.
animas ad fànblitatem genitas,'yelut,in coeni.gurgitc de-
mcrfît,püdoremeXtinxit^pudicitiam flagitauit. Idem ct-
iam mares maribus admifeuit, & nefandos coitus contra
nacuram, eontraque * iuftitiam Dei machinatuse ft.fie im-
buit homines, & armauit ad nefas omnes. Q u id enim poteft
eflè fànbtum ijs,qui ætatem imbecillam & prazfidio in-
digentem,libidini füaz dcpopulandam foedadamqjfubftra-
uerint? N o n poteft haze res pro magnitudine fceleris enar- I
rari.Nïhil amplius iftos appellare pdffùm,quam impios, &
paricidas,quibus non fumci^fèxus à D e o datus,nifi * & fuü
profané, ac petulantcr illudant. Hazc tarnen apud illos le-
u ia ,& quaff honefta fiint. Qu id dicamd e iis,qu iabomi-
nandam nonlibidinem,fèd iniàniampotius exercent? Pi-
get dicere. fed quid his foré credamus,quos non piget face-
re?& tamendicendum e ft,quiafir.Dciftis loquor quorum
teterrimalibido, & execrabjlis furor ne capiti quidem par-
citkQûibus hoc verbis, aut qua indignatione tantum nefàs
profêquar? vincit officium linguaz, fceleris magnitudo. C ü
igiturlibidp hæcedat opéra, & hazc facinora defignet, ar-
hiandi adueffùs earn virtute maxima famus. Quifquis affe-
â u s illos frenare non poteft, cohibeât eos incra præfcriptû
legitimi torijVt & illud, quod auidè expetit,^aflèquatur ,&
tarnen in pëccatum non incidat. Nam quid fibi homines
perditi vôlunt?Nempc honefta opera Voluptàs fèquitiir, fi
ipfàm per fèappetüt,iufta,& légitima frUi,licét.Qüod fi ali*
quaneceffitasprohibebit, turn Vero maxima adhibenda
virtuserit, vt cupiditaticontinentiareluâetur.Nectantum
alienis toris, qu â at tingere non licet, verum etiam publicis
Vulgatisq; corpor i b us abftinendum,Deus prçccpit docetq;
nos,cum duo inter Ce corpora-fuerint copulata ,vnum cor*
pus efficere. Ica qui fê ccenoimmerferic , coeno fit oblitus
neceflè eft: & corpus quidémeito abiui poteft,mens autem
contagione impudici corporis inqüinata non poteft,nifi 8i
longo tempore,& mul t is bonis operi b us, ab ea, quæ inhæfc-
ritjCoIluuione purgari. Oportet ergo fibi queraqv* præpo-
nere,duotüm fcXuum coniunâionem generandi caufa da*
tara eflè viuentibus,eafnq; legem his afteâibus pofîtam, vt
fucceflîoncm patenr.Sicut autem deditnobis oculos Deus,
no vt lpeâemus,volüprateinqj capiamus,(ed vt videamus, :
propter eos abtus,qui pertinentad vitxneceffîtatcm:itâgè- j
nitalem corporis partem,quod noraen ipfùm d o c e t, nullà
alia caufà, nifi efficiendæ fobol is accepi mus .fH u ic diuinæ
legi fiifnma deuotione parendum eft.fint omnes, qui Ce di-
fcipulos Dei profitèbuntur,ita morati, & inftituti,vt impe-
rare fibi poflînc.Nam qui voluptatibus indulgent,quilibï-»
dini oblèquûtutjij animam fuam corpori mancipant.m or-
teq-, condem nant,quia fe corporiàddixerunt,in quo habet
mors pöteftatem. Vnufquifque igitur,quantum poteft,for*
met fè ad verecundiartt,pudorem,colat ,• caftitâtera confci-
entià, & mente tueatur:nec tantum legibus publicis pareat,
fed fit fupra omnes leges, qui legem D ei fèquitiir. Quibus
bonisfi affueuerit,iampUdebiteün\^ in deterioràdeffcen^
dere, modo placeantreâa, 8c honeftâ, quæ melioribusiu-
cündiotrffunr, quam praua, & ïnhdnêfta peioribüs. Non-
,dum omnia Caftitatis officia exécutas fum, quam non ttto*
do Deusincta priuacos parieres,fêd etiam præfcriptoletftü-
li. ter minât, vt cum quis habetTvxorëm ,*ncq'» fèruam ,nèq;'
liberam habere infîipétVelit, fèd märrimoniö fidëth fètUëtî
Non enim, ficut iuris public! ratio eft,folà mulier adultetà
eft,quæ habet alium,maritus autem, ètiarafiplùrës habeat,
a crimine âdüïterij folutùs eft ^Sed diuinâlcfc ita duos fri ma- p
trimaniüm,quod eftih corpus vnû,pari iüré cqhiüngft \ vt »/. batf«ffi
adulter habeatur, qüifquisf compagcmcbrporis ih ditierfà
diftraxérit.Nec ob aliam paUiam Deus,cü cætèrâS animan3
tes fufceptofoe:u,maribuej3ÜgnâréVQluiffet, folam omniâ
mulierem, patientem yiti fecif, fciliçët ne fèriiinis tepugnfc
tibus, libido cogéré t yiros ajiud appêtctë,eoqtié' fa é lo , ca-
ftftaris gloriam non téherent.Sçd neqi mulier virtijtem pii-
dicitiæ caperèt,fipéccare nonipbflèt.Nam qtils mütum afai*
mal pudicum elle dixerit , quod fiifcéptô fQitu mari répli^
gnat?Quodideofacit.quiarieceffeeft,indolorem, atqjitt
periculumveniat/iadmifèrit.Nullaigicurlauseft, nonfa-
cere* quod facere non poflis. Ideo aütem pudicitia in ho*
mine.laudatur, quia rton naturalis eft.fed voluntariaj Ser-
uanda igitur fides ab vtroq;alteri eft,imo exempta contihe-
riæ docenda vxorivt fè cafte gérât; Iniquum eft enim, vc id
exigas.quod præftare ipfè non pttflis. Quæ iniquitas effecit
profeâ:ô, vteflènc a4 u|tèrià,feminis «grèferenribus præ-
ftare fe fidem.non exhibéhtibuS mutiiàm eâritâtem.îDçniq;
nulla eft tam perditi pudoris adultéra, qtiæ non hanc cau-
fàm vitiis fuis prætendat, iniütia fè pèccando nô fàcerè, fèd
referre.Quod optimè Quintil.expteffir:Homo,inquir, ne-
que alieni raatrimonij abftinens, neq; fui fcuftos, quæ inter
fe natura conncxa funt. N am neqj maritiis dreà corrumpe-
das aliorum coniuges occupatus, poteft vacare domefticæ
fàn6litari,& vxor, cum in taie inciditmatrimonium, exem-
ploipfbincitata,autimitari feputat,autvindicare.cauehdü
igitur, ne occafionem vitiis noftra intemperatia demus, fed I
affuefeantinuieem mores duorum.&iugum paribus animis
ferant-Nos ipfôs in altero cogitcmus.Nam ferè in hoc iufti-
tiæfummaconfiftityt nonfàcias alteri,quicquid ipfè ab altero
pari nolis,Hæc tan t, quæ ad continentiam præcipiun-
tur a Deo.Sed tamen ne quisdiuinapræcepta circunfcribe-
re fè puret p o flè ,f addantur ilia, vt omnis çalumnia, & oc* *l-a<
calîofiaudisremoueatur,âdulternmeflè,quiamaritofdi- .
miflàmduxerit,&etim,qui præter crimen adultêrijvxôrem * *le °1
dimiferitjVt alceram ducatidiffbciarienim corpus,& diftra-
ni Deusnoluit.Prætereanon tantum adulterium eflè viran-
dum,fedétiam cogitatiofieta,neqiiisaipiciat alienam & à*
nimo concüpifcar,adultcram ,û-. fieri m entèmfi velimagi-
■ neiti voluptatisfibi ipfà depihxêrit. Mens éftéhim profc*
â o , quæpetca t,quæ inimoderatçlibidiniSfi:u<£him ççjgi*
tationecomple«ftitur,inhàc crimerieft , inhaç omnedéli-
éfcum.Nametfi éorpus nulla fit lâbé macüîatüm, nohcbn-
ftat tamen püdiciriæratiqdiariimiis inçeftus e ft, nec illiba|l
ta caftitas videri poteft, v bicôfcicnriam çiijpidicas inquina-
üit.Necverààliqtiisexiftimet 5difficileéfléifrépos impo*
here voluptati, éamq*, vàgam, &t érrantem, caftitatis, püdi-
citiæqjlimitibus includere,cum propofi tum fît hômintaüs,
eam vincere, ac plurimi beatâm^ âtqi incorniptam corpb-
ris integritatem retitlueriht:multiqi fintjqüi hoc cælefti généré
vitæfeliciffimèperfruancur. Q u od quidem Deus noii
ica fieri præcepir,tanqüam âftringar, qüià génefâri tiomineS
oportet, fèdtanqtiam finatiScit enim quantam bis a£fediJ
bus impofuerit neceflïtatem.Si quis hoc,inquir, facere pp*
tuent,h|bebiteximiam, incomparabilerhqüe mercederm
Qwpd coiitinentiæ genus quafî faftigium e ft, omniuthqüe
çontammariovirtutumïA(Sqü^fiquiSèniti,àtqiÈlu(ftâri
potuerit,hune fèruum dominUs,hune dilcipulum magi- pj
fter agnofeit, hic terram triùmphabit , hic ërittonfimilis
Dco, qui virtutem Dei cèpit. HæC quidem difficilia viden*
tur,fèddceoloquimur,cui calcatis omnibus tçfrehis, iter
in coelumparatur. N am quia virtusin Dei agnitionè confi-
ftit, omnia grauia tant,dum ignores,vbi cognoueris,taciliâj
per ipfas (hfficultàtes nobis exeundum eft,qui ad fbmmunl
bônum tcndimusi
S c ri Ô L î À : |
4 Pudiciriâm flagitauit^ ïegendum ejl ex omnibus antiquk côdf
tibus.flagitare vero ïn hacjigmficatione eft , déftupro tnftantius ali-
quam virgmem appellâre.quajignificattonevtitur hocvef.bo Vlpia-
nus in /. i). de prittd. délie.ff.Item f i quis aryfilam aliénant Jurrtpue-
fit} &flagitauérit} vtfaqueaClione tenebttUr.quam verbi butiufi-
gnificatlouent qui ignordbant,pro eO;,fitgaUit} Vel ptofiigauit, pofue-
rtint.in libris tamen à Pdulo Mdnutio tmprefiiSibicloctis erdt enten-
datusi&fine Vllo dftetifto état mprejfum,flagitauit.