nutethanc vocem v irieflè fapientis, quae poteft latroni- Scoicor'um decretis obcemperaret, qu o s fe&abatur , no -
bus aptillîmè commodan; 1 , I luenque fuum grandi aliqu o ftciop re . c la r ifie« « . cui
I quid’maliaccideie potuerit,fi'yiuerer, n ouinu çnio . C.. ç-
S c h o l i a . • him Csefàr, v tclemenserat, nihil aliud efheere volebat,,
• ’ etiaminipfo bellicitiilis a rd ore ,qu àmv tben e mereri de
Si autem fituia funt, & luimorisindigentj habtnt Itbri Repub.videretur.duobus optiiîfis c iuibusj Cic e ro n e 8c
im p n ß i&m u h i mariuferipti. fiâutëm leuiafunt 6c hamis in- j Cacone,jpruatis. Sedredeamusad eos ,q u i m ortem pro
d iiy^M ^ c o h x ter cn o n p b ffa n t Jegedumpuio,vt'efttö anttquo | b on o laud a tiu Devita-quereris : quafi v ixe ris ,au t vn-
codicejam ante,&pofi loquitur de hainàtis.Uûiaeniniyium diet- j quam tibi ratio conftiterit,cur omnino fis natus. Nonne
yet ejftprimordtà tSa Epicurus,coùfequebatur,vt coharerê non pof- ! igitur tibi vertis ille, 8c communis omnium pater T eren-
fent, quod, Yt euitaret, adtutigebateis hdmos, hamoris autem legt j tianum illüd iure increpauerftS Prius d ife e , qu id be v i-
nulio m d o poteft quia humor additus leuitati, nonfolum rtulktti ! uere. fi d ifp lk eb it vitajttim iftoc vritor. Indignaris te np^'
cobafionemfiedlapfum potius efficietjntelhgenda verp f u n t b d iv t lis efie fubieftum : quafi quicquam mereaus b o n i, qui
f i t antecedens ab Epicuro datum' atomaleuu ejfe,<fy hamata : quid l patretns qui dominum ,• q u i regem tuum.-nefeis : qui
alitereoharerè nohpojfunt. ex hisvere ia âa n tiu s, mutât»I potius ! quamuis clariflîmam lucem intueris oculis,mente tarnen
verbù,quamféntenttaiolligit: hamata igitur effe oportet, vtpoßmt 1 cæcuses,&mprpfundis ignorantiæ tenebris iaces» q u *
catenàrt ï qua repetïtio valet 'ad hoc ; Ÿt abfurdîtasipfafententia r. jgnorantiaeffecic,vt quofdam d icere non pu d ere t, iteir-
Epicuri melius inteÜigatun
De Fjthagoficoruni,& Stoicorum difçiptina, & morte
voluTftana.
C A P V T X V I I I .
ALij autem contraria bis diflèruntjfüpereflè animas
port morte,& hifurit maximè Pythagorici, acS toi-
ci.quibus etfi ignofeendum eft,quiaverum ientiunt.'non
poflum tarnen non reprehéndere e o s j quia non feien tia,
fed cafu inciderunt in veritatem. itaque in eo ip fo ,q u o d
re&è fenticbantjàliquid errarunt. Nam cùm rimèrent argumentum
illudjquo colligitur, neceflè elle, v t occidant
animascum corporibus,qiiià a im borpöribus riafeuntur ;
dixeruntnonnafci animas,fed infinuari potius.irï corpor
a , 8c de afijs in alia migtare. N o n putauerunt a lif
ter fieri porte , v t fuperfint animæ poft corpora j hifi vi-;
dean tur fuiflè ante corpora. Paf igitur^cprôpé fimilis er-
ro ié f t partis vtriufque. 9 ê à Hæciripræterito fa lfacft, ilia
in iuturo; Nenrioènim v id it,qu 6d 'dtvèriffimumi & na-
fcianimaSj&nonoccidere: quia,cur id fieret,aut a quæ
ratioeflct^hominesnefeiérurit. M u lti ërgo e x ijs , qüia
æternas eile animas fufpicabantur j tanquam in coelum
migraturi efient, fibi ipfis manus inculeruntj v t Clean-
thes, v t Chryfippus,vt Z enon ,ytEmp cd q cle s , qui iè in
ardentis Ætnæ lpecum intempefta n o d e deiecitj v t , turn
repente non apparuiilèt, abijfiè ad D eos credere tur : 8c
conose(Ie natos.vt fcelerum poenasluercmus, quo' quid
delirlus diei po llk ,non * inuenjo. V bi enim, vel qusbfce-
ierapotuimns adniittefe, qui omnino non fuimus ? Nifi
forte credemus inqpto illi le n i , qui fe in priori vita Eu-.
phorbumfuifle m entituseft. Hicered,o,quod eratigno>-
bili genere natus, familiam fibi ex Homeri car mini bus
adoptauit. C> miram, & fingularem Pythagorae memo-?
riam! O miferam obliuioncm noftram omnium;qufne -
feiamus, qui ante fuerimus 1 Sed fortafle vel errore,aliq
u o , vel’graria fit effedum , v t illefolus.lethreumg.urgi-
tem honattigerit;nec obliuionisaquamguftauerit. videlicet
fenex vanus (ficut otiofjE anieulae folefit) fabtilas
tanquam infantibus credulis finxit. Q u o d fi bene fen-
fiflet deijs, quibush£ec4 oeutus eft,, fi homines e b s exiftir
mafiet : nunquam fibi tarn petulanter meiitiendi licen-^
tiam vindicaflet, ied deridendaeft hominisleuiffimi va-
nitas. Q u id Ciceroni-faciemus? qui cum iu principio
cOnfolationis fure dix flet,luendoriunfcelerum caufa na-
fei homines? iterauit id ipiiim po ftea, quafi obiurgans
eum,quivitam,p05nam non efie putet. re die ergo''1 pro-
fatuseft,errore,ac m iferabiii veritatisighorantia fe tene-
ri. A t i l l i ; qui de mortis b(fnodiiputant, quia nihil veri
fciunt,fic a rg um e b tan tn rS i,n ih il eft poft mortem, non
eft malum m ors, aufert enim ienfuro mali. Si autem In,-
perfiintinirhre;eftetiam b o n um , quia imiylortalitas ie-
quitur; Q u am J(ententiam C ice ro de LegibitS lic e x p ji-
cauit: Gratulamui-que nobis ; quoniam mors aut me-
Iiorem,quam qui eft in vita, aut cette non deteriorem al-
G al.prafaex
Romanis Card,quiFuitino’mhi fu i v itaSocraticieya- latura eft datum. Namfinefcorpore animo vigen re , di-
nitatis imitator. Nam Democritus in alia fuitperitfafio- uina vita eft, fen fu * carente, nihil p ro fettb eft naali. A r ne.
Sed tamenSponte fualcco caput o bu idsob tulitiple ; gute^vt fibi videbatur,quafi nihil efie aliucl po lllt. A tq u i
;aj.. per-
cuiuc.
quonihilfceleratius fieri poteft. Nam.fifiomicidd,nefa- vtrumque h o c fifthm eft. D o cent enim diiun^lirefae,'
riuseft, quiahominisextiiidloreft; eidem fceleri obftri- nou extingui animas,, fed aut pro iuftitiaprieffiid'aiHci»
iftusfeft, qu iien ecat,qu iah om inemne ca r; Im m o v erd ; | aut pffina prbfeeleriftusriempiterna; N e c enim fas eft,
itiaius efleid. facintis exiftimandum eft , cuius v ltlo Deo' ! au te um , qui fceletatiis in v ita fcoliciter fu c r it, eifugere
fijli fubiaceto Nam ficutin hanevitamnbnnoftirafpon- I quod meretttr;auteum,qui obiuftitiam miierrimus tue-
te veriimus, ita rurfus iex ho cdomicilib Corporis,quod J rir.fuamereede,f^audari, Qucfdadeo verrim cft;vcidem
tuendum nobis affignattim e ftje iu fd em iuflu re te a en^ l T u lliu s in con folation e, non fcafdeiii fedes ih co le re iu -
dum e ft, qui nos in hoc-corpus induxit; tamdiu habitatu- j ftosj-atque impios,pr£edicauerit.. NeC£nim omnibus,in-
ros,‘ .doneeiuBeatemitti, & fi visaliqua irtfera®:, xq u a j quit,ijdem illi fapieines arbicratifunt eundem cbifum in
mente id ferenduni eft ;,Cum ex tln d a innocentis anima ' coelum patere. nam vitijs; & fceleribuS contamin*y>*
inultaefle non poflit,habeamufc[ue¥vindicem magnum, deprimi irt tenebras;atque in ccenoiacere docuerunt; ca-
cu iloli v iridida integra Temper eft.- H om id d * igitur iHi ftbs autem animos; pi^ros*,-integrosl incorruptbs, bonis
omnes ph ilofop hi, & ipfe Romanae fapienti^ pririceps etiamftudijs, a tq u eartibusexpo litbs, leu iq u b d am ^ lc
C a to : qui antequaRifeocciderec,perlegifiePlatonis li- fa cililapfu ad dcosjideftiadnacuramfa ilimiiem peruo-
btumdicitur,quieft feriptus de aiterfiitate ahimartim;& j lare^ Quae fentencia iuperiori illi argumefito iepiignat.'
!ad fuirinium nefasphilqCophi auab rita te Compulfus^ft. i Illud enhivficaflumpfiimeft, tanquairi necelle f i t , brn-
& hictamert aliquarri morteiidi caulam videtur habuii-- j nem hominem natUm;imiriorEalitare donaii. Q u o d ig i-
fe,odium ieruicLlcis. Q u id Ambraciotes ille’, qui, cum' ; cureriEdilcrimen vimuis,ac fcekris,ii nihirinreidt,- v-
eundemhbrum pbrlegiildc, prsdpitemfededir.quUam j trumne Ariftidesfitahquis,anPh.ilaris? vtiuin
aliam obb^ufam, nifi.quoet P la tin i crediqit ■ Execrabilts j Catilina ? Sed hanc-repugnantiam reruni, (ententmrum-.'
pforfas, ac higienda d o d iin a , fi abigit homines a vita, j que non cetnin, nifiqui tenet vemaiein. Si quis igitur
Q u o^ iifi:ifiet Piato,4i;qu(idpciiifiet, a q u o , & qiidnao- I. nos rogef^vtruinne bonum tit mors, ai> malum :reipon-^
do,-& qaibus; & qur^ob facta,'& quo tempore lmmorta- debinHis,-qnaliracem eius ex vita: rationc pendere. Nam
litas tribuatur,necUcombeqcpin impegrtleyin inortciq. ficur vira-ipliibonum eft, ticumvut-ute y iuatut, malUm,
voluntaiiain,nec Caconcm,icd cos act viram,& iuitinam | ticum tcclere: tic & mors ex pixtericis vita: aebbus pun-
potius erudiflet^Nam,Caro videtur,.itthi-tiiqiam qu«- j deranda eft. I ta f i t , vc ii v i t a 'n L p g f r c lj g lo n c t^ i^ ^
tifli^ monen di, non tam vc ( i.d a iem ftig e te t, quatii vt ' fit,mbis,inalumnoii.lit,quiatranslatioeitadimmortah?
tateiyfe
tatem. S in aliter, malnm fît,necefiè éft,quoniam adæter- î b Naçum gratulafil leoenduïkéftrvtiiittM . PU P ' r a r  : eirare fllos, qui aut mortem aDDetünt. canauam boniittu errare quiàut appetünt,tanquam bbnürtlj. • : ; / w • " -*
aut vitam fugiuiit,tahquarh malum ? Nifi qu ad fünt irii4s
quiiîi mi,qui pauÊiofà mala h o n p e n làn tb o ni s pfliiri B us.
Nam cura omnem vitam per exquifitas^ 8>C varias tradii-
cânt voluptatesj.mori Ciipiunt, n quid forte his ijjparitu-
dinrs fiipefuénit : & fichabent j tanquamilfis nuriquatri
fuerit bcne,fi aliquandb fuerit malè. Damnant igitüï v itam
omnem , plenamque nihil àlfud, quàm malisopi-
nantur.Hinc nata eft inéptailia fcn.tenriaifianc eflè mor-
tem , quam nosvitamputemuSj illam vitam , quam nbs ’•
pro morte timeamus: itaprimum bonum eflè, non ria-
rci,fecundum,citius mori. Quae,vtmaiorisfît audlorita-
tis, Sileno attribuitur. Çicero fié in confolatione : N o n
riafci,inquit, longé optimum, neçiù f hisfcopulos inci-
dere vitæ : Proximum ajitem,fi natus fis, quam primum,
tanquam ex incendio effugere fortùnæ. Cre.dîdiflc il-
lùm vanifilmo d i&o exinde apparetjquôdadiecitaliquid
defu o ,v torna ret. Quæro igicür,cuieflè optimum pütét
non nafcT, cùm fit nullùs omn in o , qui fènriat. nany v t
bonum fit alîquid,aut malum,fènfus emcit. DeindejCuà
omnem vitam nihil aliud eflè , quàm fcopulos, 8i inéen-
dium putauerit,quafi aut in qyoftrafuerit poteftatc,ne n à - 1
fcereniur,aut vitam npbis fbrtuna teibuat, non Deus, aut
viuendi ratio quicquam fimile incendio habere videa-
tur. NondiflimilePlatonis illu de ft, quod aiçbat,
tias ag e r f natura; : Primùm,quod homo natus. e ffe t, poj
tiusquàm mutumanimal :D e in d e ,q u o d * mafculus po -4
dus, quàm fönnina: quod Græcus, quàm Baibarus; ,vP o -
ftremb, qiiod Ariicnienfis, 8c quod te m porib us S o çâratis. •
Dic i non poteft,quancam menribus cæcitatem, quantof-
qu epariat error es igiiora tio ve ritatis . Ego plané con-
tenderim, nunquam quicquam d ittum elle in rebus hu^
manis delirius. Quafi vero fi aut Barbarus,aur m ulier,aut
afipus denique nacusieffet, idem ipfè P lato eflèt ,à c non
ipfum illud , quod natum fuiflèt. Sed videlicet Pytha-
g o ra c ted id it, qui vtve tare t homines ànimalibùs vêfci,
d ix it , animas de eorporibiis in aliorufii'animalihm corpora
commeare. quod & vanum , 8c impoflibile eft : Va-
num, quia neçeflè n o hfù it, véteres aiîimas in noua corpora
inducere , cùm idem ah ifeÿ^quîpriinas aliquando
- , * J --- — - . . .y . . »1» iininiit jij iivinu
Jtpiem gratulatur. & pm sd ix cra t ,grkia$dgerè naturaijiullibi
tarnen legitu'r,glóriari.
D e :s#crattitiifitplina,&d'$^
C A p ; y 1 x -
X T ld e am u s o ü n c , q u id in S o c ra e ipro talÉtnagnum j
_ V fiierit, y t homo fapiens meritè gratias agejrét, ilfms
je temporibuseflehitum. Nohinficiör.fuirtè ilium pau-
ló cord^tioreni, quam cateros, qui n a tu r a l rérum puta-
ueruntingeniopofle comprehendi. In qüo illos nón ex-
cordes tantum fuiflè arbirror,fèderiamimpibs, q u o d h i
fècreta cosleftïs illius pröuidentia, curio!fi)s óciilos vo-
-1 uerintimmittere. R om a , & ihplerïfquévrbifiuS fcimuS
efie q ijadam fiicra,qua afpicid virispefas habéatur. Ab -
ftinentigiturafpe<ftu,quibus .contaminate ilia npnUcët:
Sl^ fb r te y e le r rb re , yelcafu quilpiam vir afpexerit, pri-
raoptEnaeiiiSj-deinde inftaufatibne faerifieij feelus p'x-
piatur.; Q u id h is fa yia svquiincqn cefla fcrutarivolunt;
Nimirum m ultofceleratióres, quiarcana m undi, & hoe
coslefte templum profanare.inipijs difputationibus quorum:,
quam qüi adem V e f ta , aut B o h a d e a , aut Ceteris
intrauerinc. Quapenerralia,quamüisadire vitis non li- j
céaé, taipen a viris fabffcara funt. Hi vërb ribn tantum
impietatis crimen effugiunt, fed , qu od eft multó indi-
gniüSjisloquenti a fam am, & ingen ij‘^1 oriain co'nfèqüün-
’ tur. Q u id , fi aliquid inueftigare poïrenc-? Sunc ënïm
tani ftulti in aflèuerahdo, qnam impróbi in quarendd;
cum néque ihuenite qiiicqüain pbffint:, nee defeiidcrei
etiamfi inuenerint. Nam fi verum velförtuitó%;dérinc,
quod fapiuS'Contingir,cpmmittpnr,vr ab alijs id p io fal-
: fb refellatur. ^Nonènhn defcendit aliquisdecqelo , qui
fentenriam^ê' fiogulörmn opinionibus: fèrati quaprp-
' pretrieroêdubitatieriCj-eos, qui ifta conquifant, ftultöSj
| iheptosjififanoseflè. Aliquid etgoSpcraces hab^it c o r - 1
dis humani,qüi cüm mrèiljgerec h a c riph pp'ffefiriuenifi, I
ab eiüfmodiquaïftionibus fëremoilit.yèrcbrque ne in eo
fblo,. Multaenim func eins non m odó laude iiiligna ifed
etiam reprehenfionedi^yifiiha^in qöft),u|jfuit iuofuni
fimillimus. Ex nis vnum- eJigafc^,iquod afb omnibus -fit I
probatum. celebre h o e . ptouerbium, Socrates habuitü!
Q v o Dfupra'nosinihil adnos. Pibcümbamusigituf irt I
jtëfram, & mkfius nobis adpraèlara pperadatas conuër- j
itamusin pedes.Nihilad nosccelum,ad cuiusiconcepTpli-
tiónem fumus excitati , nihil déniqueluxipfapèrtinèat. j
ceftèviëtusnöftricaufadecoslbeft. Q u b d fi liocfeiilitj.!
non eflè’db rébus cceleftihns d '^ ^ ^ h d um , np illórum
qiiidcm ratione nf po te ratcpznpiehen d ere, qu a fub ped
feéerat,pôtûerit fèm|fefnoù|s facere : Impoflïbrle, quia
reétle rationis anima*.taihmimutare naruram ftatus fui
non poteft, quàm ignis aut deorfum niti aut in tranfuer-
'fumjfluminismodo.flammanifuatnfundere. Exiftimauit
igitur homo fâpiens,pqtüifîè fieri,v | apima q u a tunc erat
in Plato ne,in aliquod m utum animal includereru^ eflèt^
que humano fenfu pradita, yt intelligecetj ac doleref, in-
congruenti fe corpore oneraum. Qu an to fanips fäee-
retjfigracias agère fe diceret,quon ingeniofiis ; qu o thd o-
cilis natus eflèt,quod in ijs o pibus, y t liberaliter erudire-
ibu shabeba cvQuidergo ?riumerrauithyy erbis?Verk
tur. Nam quod Athenis nacus e ft, quid in eo beneficij
fimile n o A e ftt fednimirum id fenfir^quod Ibcutusëftj
fuit ? ; An non plurimi extiterunt in alijs ciuitatibus ex-
religioni minimè fèiHïiendun^.qüpd fiipë rte diceretjné-
cellëim irigeö|piatque d o â rin a 'v ir i, qu i melioresfihgu-
mo^iatêretur. Qftïsferiim iion fènriat, hunc munduni
li.quàm b mn M^Athe n ien fes fue r u n t ? Q uànra hominutri
tam m|6abiliratione perfeëtum j aliqua pronidcntia guj
millia fuiflè érpdamus,quf& AtIignij>pati,&temporibus
bernari .-*qua6üoquidem;nihil eft; quod pófllc fine vllo
So la r is ,in d qd rcam en , ac ftulti fuerunt î N onenim aut ! moderatorVconlifteiè. Sic domüs ab" hab/tatore defèrra j
pavetes,au,t 1 ocüSiiu quo quifqiie eft éftufhs ex vtero, cÓ-
ciliat homini f^Éçntiaui. . Quidy«roattinuit,Socratis fe
cemporibus b na tu m*gl o liarifN um Socrates ingeniadif-
cenribuspötuitconiinp4 ate? Npn v.enit in mëntem Pla-
tpni, Alcibiadem qUoquë, & Gririam ciufdemSocratis
afliduos auditores fu ^ ,q u o rum alter hoftis patria acer-
rimusfuit,alter ciudcliiïimus Oinnium ryrànaorùm.
a Q u a ratio éflèthoniinis nefcierunfjWff antiquus co-
dex, & mthi probatur, vtleganuu honnms,non hommes- quia de
hominibtts vniitierfim nontYA^atiitiquodillanefcirmt \ fedde.Pyj^
thagoriciiyC1 StÓicis,ait eos,quijandyem lipnitiU nefciuerunt,qua
eft:vt homo ex duobiu principifjMUef| terreno, altcrO dterno con-
ftare debeat, nonpo^ijfi intejligere ariimas efie aternasfi cum cor-
por'tbus crearentur.
dilabitur. nauis finp gubernatore abit peflum, 5c corpus
refiiSlium ab anima defluit: nedum pucemus tanrain. il-5
lam moljein alirconftruifine arrificc,aut flare tamdiu fine
rpjft^e porufile^ Q uq}d fi publiCas ill^s religioiies voluilC
euertere,non improbo;,quin etiam laudabo;fi ipfe quod
eft lpeiius inuqneric;; Verumidem percanem.&anfeiem
deierab at^Ohoininemfeurramfv taitZ enoEpia ireus)
ineptum, perditum defperacum ! fi cauillari volu it reli-
gionemjdementem, fi miQ ferio fe c it, v t animahurpiffi-
mum, pro D e o haberet. Q u is iam fu'perftitiones ^Egy-
priorum audeat. reprehendere;, quas Socrates Athenis
aucftoritatp confirmauit fua | Illud^yero nonne fuoima
vanitati.s, quod ante mortem fa m i l ie s fifosfogauit, yt
iEfculapiogallum, quern vouera^pfafefaerarent 1 T h
nWih videlicet, ne apudRhadamanthum ^fecuperato
rern,vorircus fieretab '^£feulapioy.< E)emenriffimum ho-
minemputarem^ fi morbo affedus pefillet* Cfim verb
1 ! ■ ~ f)hr '