Cedet &ipfe mari veftor,nec nautica pinus
Mutabit merces,omhisferet omnia tellus.
Uonrafirospatietur humus, non vineafalcem,
Robufius quoque iam tdùris iugafoluet arator>
Tune etiam modifiauefeet campus'arifia,
Inculùfquerubempendebitfehtibus vua\
"Et dura quercùsfuddbunt rofeida niella
Nec varios difeet mentiri lana colores.
Ipfefed inpratisaries, iam fuauc rubenti
Mur ice,iam croceo mutabit veüera luto.
Sponte fua fandyxpafcentes vefiietagnos.
Ipfe, laite domum referent diflenta cap elle
Vbera,nec magnos metuentarmenta Leones.
Quæpoè'ta lècundum Cumeæ Sibylla! 'catpiina prise»
locutus eft.Erythrasa vero fie ait ;
il JVAwqi rtn uftiT ci ÿftrn ûftlXbS$•
3Cee%* -j$ Avyietf T tQtQeim* agg.
<*ç *%i ov?ftgr%»iTi» ifiùv È w»<r;
azcçi(ÿ€éç(& -rt Xian QiytT cc%vge> imgtf- <p»rta*t.
, ov> fiçiqmn» 7T iïpccwns ù.fec/.%gai tytftnrtfy
Et aîio loéo de vbertate return,
. »îj Xccçy.) piylxltjj 3-tif ctvfypn akni.
% yxinr
tflde-BVirtr ^TTBn'lÿ» dx>>6ivèt ui'foùinsrt
< ciste è fiiXt%s yXvxlus.Xdl/y.tsn pcXccx'lg;,
è tn'bv, oraç £îJ fiÿc'foïi j(jtlAisw ùiruvrur- ^
Et alia eôderâ modo:
autem diligentius hascvoluerit lcire,exiplo fonte hauriat,
8c plura quam nos in his libris complexi fumus,admirabi-
liarepcriet.Foçtaflé qüifpiam nuncrequirat, quando ifta,
qua: aiximus,lînt futura. * Iam lup'eriüs o ften di, corà-
pletis ànnoriïra fexrailïibus'mutationem iftam fieri opor-
te re ,& iam propinquârè lummurn ilium conclufionis ex-
tremæ die m .De fighis qüæ prædiéta Hint à prophetis, licet
nolcere. prædixerunt enim figna, quibus confiimtnatio
temporü ôcexpc&andafit nobis iijfinguïos dies,&timen-
da. Q u an d o tàhièû cômpleatur haecfammajdocent ij,
qui de temporibiis feripferunt, colligentes ea ex litcris
lanétis, & ex variis hiftoriis, quantusiit numerusannorü
ab exordio mundi. qui licet varient, 8c aliquantura nu-
meri éorum lutama cüllèntiat, ornnis tamen expeCfcatio
non amphus?quam ducétOrum videtur attnorum. Etiam
res ipfa déclarât,lapfum,ruinam que rcrum breuï fore,nifi
quod incolumi v rb eR oma nihil iftiûlmodivideturelïè
metuendum.Atvferocum caputilludo rb iso ç c id er it, &
pôftn eflè coeperit , quod Sibylla: fore àiunt : quisdubitet
veniflèiam finem rebus humàms,orbique terrarum ? Ilia
e ft enfin ciuiras, quæadhuc luftentat omnia : precandul-
que nobis & adorandus eftDeus Coelfifi tamen ftatutaeius
ôcplacita djffcrri pofiimt, ne citiüs.quam putemus tyran-
nus ille aboffiinandus Veniar, qui tantum fecinus molia-
tur,âc lumen illud effodiat,cuius intérim mutidus iple la-!
pfurus eft.Nuncad cæteraexeqùendaredeamus, quæ de-
inceps lecutura funt.
dSvtSlut ai ffsmv 'Tntvtg.'lgÿ oitu
»S-tfÿ-j j“ «A<^f i îw ■ ni'ipis viï'ïén vnyn s
v^^àx» r‘ ùfcCgeaîvtpdlau ■ mtnfcsri Slnglct;.
Viuent itaqiic homines trànquiliflîmam Vitam, & copio»
fiflimam,& regnabunt cum Deo pariter,& reges gentium
venient à fimbus tetræ cum d onis, ac müneribiis, vt adorent,
& honorifièent regem m agnum, cuius nomen erit
præclarumj acvèherabilevniuerlïs nationibus,qùæfub
coelo erunt,& regibus qui dominabunturin cerra.
Videnotam fupèrius ad cap. 14. Q u o d autem hic addit La4-
âan tiu sà fuo tempore ad finem vfque mundi tantum
fuperfuilïè du cent os ànnos:& experientia ip ïâ , & ma-
nifefta ràtione errorisconuincitur. VidelibrurndeAn-
tichrißo P.ThomaMaluehda Theolâgi Domïmca.hb.i.cap. 30.
J>£ damonis emißione: dltéroque ifiaximo iudicio.
C À P V T X X V I .
G R Æ C O R V M L A T I N A INT ER.
P R E T A T I O . ^
wanjî. & c . i. Totius enim terra mortalium confufio tune erit, &
ipfe omnipotent càmvenerit tribunals iudicareviuorum , mortuo-
rumque animas, &mundumvniuerfum.
*ASn, & c. i. Audite me hornines :rex fempiternusdominatur.
*5 » & c . i. Vrbem,quàni fecit Deus,earn fecit
Clariorem aßris,atquefolejunaque.
• iïï,ô c c . i. Et tunc lupicum agnis in montibusverfabuntur:
Herbamqùe lyncespdritercwn hcedis pafeentur,
Vrficum vituUsfimul omnibàfquépecoribus:
Carniuorus leo comedet paléas adprafepia :
Cum infantibus dracones niatrum 'orbis dormient.
»$, 8cc. i. Tuncgaudium magnum Deus dabit homnibus:nam&
terra&'ârboresl&.innumerabilmerrapecora dabuntfruäumverum
hominibus, vtni, & midis dulcißimi,&candidi lactis,atque
tritïci'.quod eft hominibus optimum omnium.
aCnS«., & c . i. Piorum autem folum faticla terra t é n ia bits
[ , ferety - . •
fluent um médis depetra,atque de fonte,
'"Et laCimmortalttatis manabit omnibus iußis.
Depoßremis tmporibus deque vrbeRoma.
C A P V T XXV.
HÆ c funt, quæ à prophetis futura diciincur. qüorurh
teftimonia,& verba poriere opus non éflè duxi:quo-
niam eîTetinfinituih , nec tantam rerilm multitùdinem
menfurahbri càperer, tam mulns v iiô fpiritu'fimilia di-
centihusy fimülque ne faftrdium legetttibusficret/fiex o-
mnibus c o l lé â a , & trdrislata'cohgerferem , præterea v t
ea ipfa, quædicercnation nbftris féd'alienispotiflimum
InerisconfitmâremVdoceremquè, nbn modo apudnos, .
yérurh etiam âpud eos ipfos , ‘qui rio s inïèâàntù r, vetita- î
tem cohlignatam teiiei v, quam rëcufàfttagnofeerte.figuis
DIximus paulo antè,in principio reghi fanôti fore,vt a
Deopiincepsdæmonum vincitaUr. Sed idem,cùm
mille anniregni,hoc eft feptem m illia coeperinttermina-
ri,foluetûr denùp ôC euftodia emifius exibit,arque orancs
gentes, qu£etûnceruntfub d itioneiuïlorum,concitabit,
v t inférant bellum fàmâæ c iu ita ti, ÔC colligeturexomni
orb&terræihnumerabilisp'opulusnatiohum,&ûbfidebit
&circundabit ciuitatem. tune veniét nouiflîma ira Dei
fiipergenteSj&debellabiteàsvfqueadvnum.acptimùm
concutiet terràm Validifiime ^ & à motueiusl'cindentur
montes Sy ria,& fublîdent colleis in abruptum,& muri o-
mniü'm çiuitatum corruent, & ftatuetDeus folera triduo
né oceidat,&iriflamabit eum, 8c defeendet æftus himiùs,
& ad u ftio magna fupra perduellesy&impios populos &
imbresfulfuris,&guandincsiapidum ôçguttæ ignis ,& l i -
'qüefceöt fpiritus eorum in calore-, & corpora conterèn-
türingràndine , ÔC ipfi i’einuicemgladio férient,&repie»
bûntur montes cadaueribu5,&campi operientur offibus.
Populus autem D ei tribus illis diebps fub concauis terne
ôccultal)îtur»donec ira Dei aduerfus gentes eXtremtim iu-
-dicium teiminet. T ün cexibünt iufti delatebtisfuisj&in-
ùenientomnia cadaUeribüs> atque offibus teda» Sed &
genusömneitUpiorumradicitusinteribit, heceritinhoC
mundb vllaiamna'tioâmplius,prjeterfolamgentemDèi>
tum perànno^lèptém perpetesintââæ eruntfiluæ 3 nec
excidetur de m ôntibus lignum. Scd armagehtium com»
burehtur,& iam non erit bellum!,fedpâX> & reqüieslêm-
piterna.Gùm verb cômpleti fuerint mille anni,renouabi-
tur mundusà D e o ,& c'oelum complicabitur 8c terra mu-
tabitnr,&'trahsförmabit Deus homines in fimilitudinem
angelorum , & etu h tc an d id ificu tn ix , & verlabuntur
femperin co n fp e âu omnipotentis, & Dominofuo facrii
ficàbunt,& feruient in æternum.
Eodem tempore Set fecundailia, & p u b lie a omnium :
refurrectio> inquaeXcitabunturiniuftiad cruciatusfem-
piternos. lj funt,qui manu facta coluerunt,, qu iD om i- '
num mundi,ac patentem Vel nefderurit, vel negauerunt.
“ S e d T l
I Sed & Dominus illorum cum miniftris luis comprehen-
d etu r, ad poenamque damnabitur,cum quo pariter om»
s is turba impiorum pro fuis facinoribus'in confpe«Stù an -.
gelorum »atque'iuftorum petpetuoigni cremabiturinæ-
ternum.HæeeftdodtrinàlaTu3:orumpropKetarum,quam
Chtiftiani'lequfinur: hate noftralapientia: quam ifti,qui
velfragrltaêtdunt,.vël inaftem philolophiam tuentur,ta-
quam ftultitiam vanitatemque-derident,quia non defén-
d erehancpublicè, atqueaflèrercnosIblemus , D e o iu -
b ente,v t,quieti, ac filentes arcanum eiusin abdito atque
intra-nolkanvconfcientiam teneamus , nec aduerfus îftos
yerèprofanes, qui non difcendiylèd arguendi,arqueiilu-
dendigratiainelementer-Deum, acreligio.nemeiusim-
pugnant,pertinaci côtentione certeinus. Abfcondi enfin,
tegique myRerium quamfidelifiimè oportej , maximèd
n obis ,qui nomenfideigeriraus. Verùm illihanctacitur-
nicatemnoftram, veluti malam confcientiam,criminan-
tur. vnde etiam quafdamexecrabiles opinionesdepudi-
c is ,& innqeentibus fingûr, & libenter his,qqæfinxerunr,
credunt.* Sedomniaiam fàntîtiffimelmperatorfigmen-
talopitafunt , ex quo te Deus fummus ad reftituendum
iuftitiæ domicilium,& ad tutelam generis humaniexcita»
u it.Qupgub ernante Romanæ R .P.ftatum, iam eultores
De i pro lceleratis,acnefariis non habemur.Iam emergen-
te,atque illuftrata veritate non arguimur v t iniulti, qui o-
peraiuftitiæfacere conamur. N em o iam n obisDeinome
exprobrat, Nemoirreligio.fiisvlterius appellatur,qui foli
omnium religiofi fujmusjquoniam contemptis irfiaginib.
mortuorum,viuum colimus, & verum Deum. T e proui-
dentia fummx diuinitatis ad faftigiü principaleprouexit,
qui poflès vera pietate aliorum male confulta relcindere,
peccata corrigerc,falutihominumpaternaclementiapro
uidere,ipfbs deniq; m alos à R . P. fummouere ,quos fum»
funt
'inter has
ßelluUs .
défunt in
'‘fleriftiu
antiques
eodieibus
ftitiæ,ç6nferri,& coæquari nu llomodo poflime, Proindç
fi /apientes,fi bcati eflè volumus,cogitanda,&ptoponcn-
d am n t nObistion cantùm Tërentiâna illa,molertdum'ef-
le vlque in pifirinum,vapulandum, habendæ compedes,
led his m ultoatroçiora;carcer, catehæ,'tormenta patiert-
da,fuftinendi dolores,mors denique ipla & lufcipienda&
ferenda:cùm liqueat confeientiæ noftræ,nec fragilcm ifta
voluptatem fine poena, nec virtutem fine d iuino præmio
fo re. Vniuerfos igitur oportet operam dare vel vt lé quam
primum ad.re<5tamviamdirigant,*vtlufceptis,operatilqj
virtutibus & h u iu s vitas laboribus patienter e x ad is , con-
folatofem Deumhabcre mercantur.Parer enim nofter,ad
Dominus, qui con didit, firmauitque edelum ,q ui lolem
cum cæteristyderibusmduxit.r qui libràtam magnitudi-
nc fua terram vallauit mon tibus,mari ciiçpmdedit,amni-
bufque diftinxit, & , quicquid eftin-hoc opéré mundi, cô-
nauit,ac perfecit cninilo,perlpe<ftiserrÔribushornihum,
ducem mifit, qui nobis iuftitias viam panderer. hune fe-
quamur omnes,hunc audiamus, huic deuotiffimè parea-
mus, quoriiam fo lüs, v t ait Lucretius’*
Veridicis hominum purgauitpeftora diet is-.
E t finem fia t uit* cupèdinis, atque timor is:
Expofuïtque,bonum fiimmum,quo tendimus omnes,
Qmdforet,atqueVïammonftrauit limite¥puro,
Quapojfemus ad id Yeftrb contendere curfw.
N e c monftrauit tantum , fed etiam præceffit,hëqüis diffi»
cultatis gratia ite rvirtutis horreret. Deferatur{fi fieripo»
teft^via pcrditioniSj&fraudiSjin qua mors voluptaris ille-
cebris adopèrta celatur. E t quanto quifque annis in fene-
âu rem vergentibus appropinquare cernit ilium diem,
quo fit ci ex hac vita demigrandum, cogitet,quàm puruS
abfcedat,qüam innocens adiudicem veniar,non vt ïaciüt
tq ü o rum cæcis mentibus, qui iam aeficienrfSusfcorporis
al.torpedial.
paruo
ma pietate deie<5tos,in,manus tuas idem Deustraflidit,vc viribus, in hoc admonentur inftantis vltimdenéceWitatis,
elïetomnibusclarüm, quaefit veramaieftas.Illienim,qui | ytcupidius , vtardehtiushauriendislibidinibüs mten-
vtimpiasreligionesdefenderent'*, cosleftis, aciihgularis dant. Q u a ex voragihe liberetfe quifque,dum licet,dum
Dei cultum to lle re voluetunt, prqfligatiiacent.ru autem, facultas adeft , ftq ue ad Deum tota mente conuertat,vt
quinomeneiusdefendis:, & diligis,virtute ,a cfelicitate ilium diem lecurus expe<ftet,quo p r ife s , dominufq-, rnu-
praepollens immortalibus tuis gloriis beatifl.frueris. Illi i di Deus de fin^ulorum fa<ftis, cogitationibusqueiudica-
pcenas feeleris lu i& pendunt,& pependerunr 5 tedextera j bitiqu^cutique hie expeturitur,nqn tantum negligat,led
Deipotens ab omnibus periculis pro tegit: tibi quietum* öifugiat,pötioremque ariimam fuamiüdicet.quäm bona
tranquillumque moderamen cum lumma omnium gra- ifta fallacia,quorum incCrta 8c caduca pofteftio eft.migrät
tulationelargitur. Necimmerito rerum dominus acre- ênim quotidie 8c multo velocius e x eu n t, quamintraue-
ólor te potilumum delegit,per quern lanftam religionem ran t,&tamen fi nobis vlque ad vltimum liceat iftis frui,afuam
inftauraret, quoniam vnusex omnibus éxtitiftfiqui
præcipua virtutis,& fanótitatis exempla præberes,quibus
antiquorum Principum gloriam, quos tamen famainter
b onos numerat,non m odo asquares, (èd etiam ('quqd eft
maximum jpræterircs.Illi quidem natura fortailè tantum
fimilesiuftisftieruat. qui enim moderatorem vniuerfita-
tis Deum ign o râ t, fimilitudinem iuftitias aflèqui poteft,
ipfam veró non poteft.Tu vero &morum ingenita lanéti-
tate, & veritatis ,& D e ia gn ition e in omni aduiuftitiæo-
pera conlummas. Erat igitur .congruens, v tin formando
generis humani ftaruce au<ftore,acminiftro diuinitis vee-
returi. C u i nosquotidianis precibusfupplicamus,vt te in
qrimis quem rerum euftodem voluit elle euftodiat.* deinde
infpircttibi volnntatem , quafemperinamore diuitii
nom inis perlèueres.Qupd eft omnibus lalutaas,& tibi ad
liiscertereiinquendafunt. Nih il nobilcum ferre pqffii-
mus, ni fi Vitam bette,atqug innocenter aâam.Ille àd Deü
copiölüSjillé opülentüs adueniet,eüi aftabunt continen-
tia,inilèri cordia,patientiâ, charitas, fides.Hæc eft hæredi-
tas n o ftra ,qu i nec eripi cuiquam, nec transferri ad alterü
poteft. E tquiseft,qui hasebonaparare,acadquirere fibi
Vëlif ? Vcniant, qui efuriunt,vt coelefti cibo faturati,fem-
pitetnamfamemponanc, veniant, qui fitiunr;vt aquam
fajutàremdeperenni , coeleftique fonte pleniffipais fau-
cibuis trahant.Hoc dbatu,atque pota De i & cæçi videbut
& fucdi aüdieht,& muti lpquentur,& claudi ambulabüt,
& ftulti fapient,& asgroti valebunt, ôrmortui rçuiuilcent.
Quifqüifï enim corruptelas terræ virtüte calcauerit,hunc.
arbiter ille fummus, & vera* ad lucem,viramque perpetuum
lttfcitabic. Nemo di«itiis,nemo fafcibus,nemd et-
»l -pcrüeil felicicatem,& eseteris ad quietem. - * Q^oniam decurfis iam regiapoteftateconfidat. immortalemiftänofaciunts
i! propofitioperisleptemfpatiis , ad metam* proueCiifu- Namquicumquerarionem hominisabi^erit,acprasfen-
InniSjfiipereft, vtexhortemur otnneis ad liilcipiendamcü tia lecuttis,in humum leiple proft»auerit:tänquam defer-
verareligionelapientiam,cuius v is» & officium in eo ver- tor Domini,örimperatoris, & pateis fui punietun Inten-
titur,vc contemptis terreftribaSi&abie(ftiserroribus,qui- daraus ergo iuftitisc, quaenos inleparabiliscomesadDeü
bu s atttea renebamur,fragilibus leruientes, Sc fragilia cö- fola perducet,&, dum Ipiritus hos regit artus, infatigabi-
ipjfcentes ad aeterna cceleftis thelauri preemia dirigamur.- j bilem militiam D e o milicemus, ftadones,vigilialque^ce-
>1- Kfti-
toanda
quæ vtcapere poflimus, quaprimu omittendæfunt huius
prælentisvirx illicibiies voluptates,quæ animas hominu
perniciofiffimafuauitate deiiniunc.Quanta fcelicicas^ex-
iftimanda eft,fubtra6tum his labibus terrae, proficifci ad
ilium aequiffimum iudicem parentemque indulgéntiffl-
mu m,qui pro laboribus requiem,pro mtfrte viam,prq te-
nebris claritacem, pro terrenis, ac breuibus bonis ætefha,
& coeleftia largiatur,cum qüa mereede acerbirates,ac mi- ;
leriæ,quas perpetimurin ho c mundo, fiicientes opera iu -•
lebremus, congcediamur cum hofte.quem nouimus,for-
titeri vt v iÄo res , ac deuiiäo aduerfario triumphant
tes,præmium virtutis,quod ipfe promifit $
. •• •; iD om ih o con feq u a -
mur,
al.quidam