ponebau
B
vicaeortim; nomen ne culpcfür. P o tto nutac ab initio in-
ftimc*öratk>nis m ë io b fe c ro vos>fummi Imperatores,*-
quis & b enignis animis aufculcare vc dignemini, neq> vOs
cottimunis & iiu lla titi0 tic vigehtis famgprsiudicio oo*
cupari.& ad fifius veluriimpecum raprpatiamiöKQldri il-
lud veftrum fapienti* Sc vcritatis auidiffimum ftndium
m e a q u o qu eo ra r io y tièn tia t,fin ite.S ic fietv tn equ ev o s
per igaorantiam delinquatis: Sc n o s , depulfisconfutatip
que ijs, quae teittërein ftos Vulgus ho minu m effurit-, quie-
tiores agamus. Ï rium igicur flagi ti or u m infamis rumor
d e nobis fpargitünimpietas qu x deos to lla t, epüla; Thye-
fte * , concubirus incefti. Qua; fi Vera (tint, nulli Vel (exui
v el s tad pärdte> ad pdma'srapite, cumvxo ribus&libe ris
fundicus extirpate , fi qui ïnter nos^hömihes belluarum
more viuiriit.quamquam & b e llu s gentiles fiiasftflita rqK
cam,fiuefifigeneris)animantesnon attingüntc& lege naturae
& deftinato ad procrearionem tempore , tanquam
fobolis potiüs q u a ten d s quam impudéter libid inis eau-
fa, inter (emifcentur. Exdem beUeficosin (e agnofcunt.
Q u o d fi quishomoipfisimmanior belluis >• ea q u * dtxi- j
musfacinora pcrpeträrit j quonä ille Tatis dignbfuapra-;
üitätefupplicioafficietur ? Si Vero commëntaimprptjö.-J
rum hominum & inanes calumni* hxfunc ( quura ita na- ;
ruracomparatum fit, vttnaliria fêopponatvirtuci, & d i- |
Ui na quadam le g e , qu x inte r fe co n t raria fu n t,dépu gn ét) I
& nihil ininftea nqbis-committi, vos ipfi teftes nobis eflq (
locupletiflimi poflids.-veftrümtam fiieritinquirere d evita
ftofira,de opinionibas, de ftudio & obed^ntia erga vos, I
familiam Sc imperium veftrum; atq; i cademum4tanfumr
dem iuris& * q u i ’taris, quantum aduërfarijsnöftris^am-j
plius enim non petimus) concedefe.Vincemusenim pro--
culdubio illos,qui proveritate yitani etiam d fiiüdere parad
uimus. | . '*
__Pdmüm igitur,'( vtfingufisquxnobTs obijciutitur, re-
Impieta- (pondeam, neque fimplicic’er ea hegattdöfVifu excipiar)
tisdiluit. nègare nos diuinamnatnram4calumniaeft.Diagorjeqüi-
d.mJacri|egtm impietatemiure dam nabant Athenien-
fes,quLcum arcanos Ö rphei fermoncs v u lg o expönebat,
I & Herculis ftaruam, ne ligna fdpts ccyquehdisdèelïent,
diflècabat: deniquc palam & dilêrtè Deum efle negabat.
NosVero qui Deum a materia feparamus, & aliud quip-
piam eflè maperiam, aliud vero Deum * doccmusi alia in-
luper quamplurima in medio ( pattfin ma ted * , partinT
D e o propip,ra?)nempeDeümingenitum xtdrnumqiie afferentes,
jndteriara.genirarn Sc corrüptibilem, non né irii- •
quë impietads accuïLnr ? hJamfi ita Vt DiagöraS (entire-'
mus, quurn t.ottan tzque resagnofcendi cplendiqué nu-
minis nos admoneat,ratus omniumbrd.o', cóncinnapro-
pprtio,magnitudo, colo r, figiira, fitus atqj digeftiomün-*
d ieiufqueparriuin,meritonobis turnimpietafiscrimen,
tam cqndemitarionis^ptêna impingeretur. Sed quoniam
omnis fernio ftofter D eum ynhm celebrat', cöbditofèm
ilium yniuerfitatis, qui ingenitus ipfe Tnequë enimgene-
rari pdteft quad e ft, led quod non c ft^ om n ia Vèrb o fuo
crearituum verbis, quödinculämur: tum re.quodinfefta-
mur ac profligamur.iniurianobis fid- Atqui P o e t* & Phi-
loiop hi.qu i an inmmad cótemplattonem de D,co inrcn-
dere ,,&alitcr.quam vulgus hominuiti d eeoprönuntiare
iaufiibnfjimpij idcircoiudicatinohfiint. HempeEuripi--^
&desdiuiniUtem eoriifti quos vulgus tejmere E)eos e tfc ex
j communiperfijafione pu ta t, in dubitationem his verfi-
bus vo cat.
Ijl ï r Stvmlncalolupiterpeuspr^efty . w L . t
j DebebatiUe Mrt fucere f tros bonos Calamitofos.
J Ilium vero qui humana fadone co gn o fc ip o tu it, Deum
iefte aftirmat,
- %pdèfjiefuM'tmetn htirtc èrimnienfum ttherem,
4 Omnemfluïtertam continet find fu o } %
WunttU louem putabis,hunteredtsDeunt
illórumenirnjtequeeflèrttias v id eb a f, de quibusefi-
rerrinominafolênc; ( Iouemenim, ih q u it, alium quam
qui oreKoraitium cirêurnfértur y neicio;) neque nomina
ip iade rebus exiftentibus diciarbitratur. Qtjorfnm enim
hotmnaconducunt non extantibusrebus? Vnum autem ■
Malta
nosagno-
icendi &
eolendi
.Nominis
admonc:.
& fummum Dcum e x opedbus q u x Ofculis & vifundftro
vfurpanturjapparentque aere, ccelo, terra percipiebat:il-
lum eflè cqhieélans ( omnium ^uthorem) cuius hæç opera
fim t,& cuiusSpiritu règuntur.
H u ic& Sophpclés'aflèhtitufé
Vriv!m re vera nurnen eft, & vnicum,
Quodccelum & tenant nutucondiditfuo..
Vterq-, icilicet illorum, D e i naturam ex tanta pulchri*
tudine mundi turn iriùenit,tum vnum e flè ,& v b i il lum elle
oportéatjoftendit. Philolaus quoque vniuerfatanqut
incarccrfe à Depconrineridicensjfimulvrium efleipfiim,
fimül & materiafiipedorem non obicqreinfinuar. Porro
Lyfis ( & alius quidam Philoiophus ) inhaefententia fu-
e runt,ytDeumnûmériirn quendam efteputarent; alter,
j ineffabilem ;a ltè ryerdexcefiTum ilium qu o numerus ma-
j ximusptoximum fibi fuperàr. Ergo ft numerus maximus,
vc Pythagoricis p la c e t, denatius eft (q u i& quaternaries
e ft , & ratioiiesnim numérales, turn harmodfeas omnes
concinecjeum vero proxime nouenariusantecedit,Deus
i vnitas fuerit, hq ceft vnus. vnitate enim denarius proxi-
1 mum fibi numernm excedir. P lato etiam & Âriftpteles
quid ièn{èrint,nunc dicammon quod placitaPhilofophi
rum d eD eo omn ia& ftudioièexponereinftituerim.Noui
enim vos.quan turn intelligéria fimu l& impe rio praeftatis.
omnibus,tantum etiam èxquifita feienriarum cognidone
cxcèllere : ira in fingulispariter fapientiæ partibus verfa-
toSjVtnihilo infèriores fids illis qui vnam duntaxàt aliqua
fibiexcolendam delegeruftt.Seâ quoniam commode explicate
n eq u co , non (bios nos D eum Vnitate dreumicri-
berè.nifi Phtlofophos eiufdcm opiniqnis nôminaüero,ad
proferenda fingulo^um dogmata defiexi. Sic igitur Plato*
Opificem & patrem vniuerii & inuenire difficile eft : &
quum inueneris? omnibus efifari impoflîbile. De vno videlicet
ingenito xternoque D e o fenriens. nametfi alios
qtioque hoc nomine d ign a tu t, v tS o iem , Lunam & ttel-
las ; genitOs tamen illos Facetur : ( v t quum ibidem Deum
fummurii his Verbis cottcionantem inducitj jD i j deorum,
quorum opifex ego & pacer fum , hæc attendue j Q u i à
me fâdfca fiant,mèita volente indiflolubiiiafunt. Om ne fi-
quidemquodvin<aumeft,roldipoteft.Sedmalieft,quod
pulchre compofitum e f t , feque habet bene , vellcdifib l*
uerCèQuaproprer, quiagenerati eftis,ïmmortàles quidem
L&indifîblübiles omniho non eftis , neC tamen vnquam
difiblüemini, nec mordsfatutti fubibids» Nam Voluntas
mea mai us præftanriufque vobis eftvinculüm ad V it* c,u-
ftodiam,quam nexus illiq uib us eftis tunequum gigneba-
rnintcplligari.Qùod fi non impia eft h * c Platonisde vno
vniUèrfitads ingehito D e o fententia i ne nos quidem
fiienmUs impij , qui ilium aghofeamus ôc oblèrüêmus
Deum, cuius V tV erbbxabncata funt,fic S piri tu continen-
turhècvniuÈïra.Ariftoteles veroeiufqj leâratoresDeum
& (pfiÿnfim celebrânc^red illum/tanquani animai quod-
d am, ex cor^ore & anima componune * Corpus eius ætne«
reum C vfel ipfum ætherêm ) elle arbitrât!, &ftellaS errati-
casj&iydetum fixorumiphæram, q u * in ofÈemltlo mo*
tu aguntur : animam V erorationemmotionisiftius * q ù *
qu idem ip,(a n o n moueatür, (ed corporis m otum efficiat*
eique praffiriPorro Stbici etiâmfî nominibus, pro diuerfi*
tate ma ted * per quam fpiritum D e i pehetfare a iun t, âlijs
âtquéalijs vtentes , multiplidareDeilmvidenruti reipfa
tamen vniCum e flepeumftâ tüunt. C ^ p p e fi Deüs eft
ignis artificiofus, ratione & via ad generationem $c créa-
tionem mundi pfocedfens, omneslèmihales 6c primage*
nias fâtiones in fe c om p lé^ en s , iu x r i quàs res fingul*
ratb fiuh t : Spiri tus autem ipfius m un du m Vniuèrfiim pénétrât
î fcquitUrëxilldrum qubquë fententia* v tp e u s fit
Vnusdfqüçdicatura G r*cis £t*t> eà parte ma ted * , qua
feruet; «e^verb* ( id e ft lu n o ) qü a a ere ft; 6c alijs«iuxtà
fidguiaVittateri* per qüam tranfit,partes ,npminibus ap-
pelletur. Q uumigiturDeunieflevnum,pleriqueomrleS
vtpiutimumv elin üideôn ieh d ant , vbi ad vniuerfbrüm
principia animum appliCauerinc i npfquc DéUttt illuttî
elle aftèramüs , qui banc return vnjuetfitâtem digeffir*
qui fi|,yt illis im pune.pr<yaibitdo de D e o cum ferabere,
B j â f j l
prpaca
Denari«.
nuuicms,
Platonfs
de ip» ■
ientemia.
turn
prophet?
r’deino.-S|
* teftes*
aUtione
r.aincic g
Vnicum
'-ffeDeUf.
G
tus non
%'nftat
pauibus.
mnTloqui liceat , hobis yero adufcrfarialéx ^ f ? qui ta p en
quod Deura eflè vnicuin Sc reële féntiamus,&: iure cteda-
musvfignisatque ratipnibusverimmisaftruerepoflumus.
Etènim Poeta; &.Pbiloibphi,,qui,probabiies quafdam Sc
fuo confénianeas xngenio rati.ones , v t alijs qu o qu ein re-
busindagandisjfequi ie oportere pu ta b an t: impulfi qui-
deindininitus pdmum v t hocaggrederentur,fuaquifque
& propriaint.eiligentiaè y i ,'Deum inquirere*tanquarq in*;
uenturi,nimia de Ce fiducia conad fiint.Nontamën illum,
cuius Vis adeoimmenfapatet ,'v e l repedrc^‘'vel animo &
cogitatione com ple^i potuere : merito^quidèm, quod
Dei nodtiam nón ab ip io peteren't D e o , fed intra ie qu iff
que eumdiiqüirerct. Hin'cädeo fadlunx e fty t aliter pro7
nuntiarent dé D e o , de mateda, de fórmiside m undo. A t
nosfententi* fideique n o ftr* teftes habemus Próphetas:
qui lpidtu diuino dë Deo^ac febus diuinis diflèrueruht;
Hie veftrum ( Imperatörës j ju d ic ium , Sc veftram ërga
verüm numen-piecatem, quibuspleröfque excellids,^p-
pèllamus; um n e& horninisjratione dignum fit , vt fides'fpirituidiuino,
quiPropketarumoratanquaminftrü-
mentapermouit,abrogata,humanisperftiafidnibus adhi-
beatur.Porrq D eum efle vnum, vniuerficatis huiüs' opifij
, cem, vtprofeflioniSnoftr*edam rationes percipi^tjs,hob
modo cpnfiderate. Si duo aut plurës ab initiö^clij füërunt,
yelconiundti illi pariterinVnaeademque natura, v el fe^
parad fuere finguli. A f coniunód iimul ;eflè nónpftte-
ranr, ytpóte diflimiles. nam yt diui^itate^fifniles4f in t : èö
tarnenéruht di'ffi^i'ilcs, q itod a lijAingenid..( vnusnémpe
veras-, Sc ium mus Deus,ingenitus e ftfa lij vero gehitifint.
Genitum autèm exëmplari fuqfi'milfe e f t : ingenitüm,inon
item ; qüuin neque d éa liqu onequ e ad aliquid fa ä iim fir.
Q ü p d fi quis ita plures Deós in vnum cphiunëtosexifti-
jnetyVt partes quajdam yhius fintatqjto"tids: ficürivnum
animanris corpus partes diuerfie conftiruunt, manus,jpës7
o cu lu s : audietille a nobis , Socracem , quatenusgenera*-
tióni & corruptioniobnóxms ëft partibus coinponi ,'ac
rurius in eas d iuicli: Deum vero ingeriitum & impaffibi-
lem , diuifionèm niillam admittere , néque ëxpartibus
éonftare.At fi eorum quifque feorfum fu e rit,èo qui mün*
dumfeeir, fupra. fiiundum,& arca. opera fua q u * fé c ic a t-.
que digeflite^iftente , alter aut rcliqui vb i e ru n tf Si enim
mundusorbiculans quiim f i t , fphx riscadeftlbüsconclu-
ditu r, mundivero architeëfus fiiis éft fubliinior operibus,
iifque prouidendo pr*é’ft i^ u iido , que innam alteri.aut;
reliqiiis afiïgnabimus Ipcum ? Nempe in mundo non
eft, quum fs‘ fit alterius f fupremi De i , f heqiie circa
mundumifuprahiuiccnimDcusmundi opifexeft. Q u o d
fi neque in mundd eft, nec .circa mu^diifti **ónijiis enim
file circuitus ab qpifice qccupatur ) quo tandem irilpcq
fupra mundum fupraque _Deum ërit?^]m alion mu$doj
aut circa alium ^ ^Sed lïu e in aliö mün d pfiue circa aliüm
é f t , n cn amplius Circa hos eft ( & nihilad nqs^iqui niijn-,
dum(aoftruin) non ïegat. Item (fiintra rnundiimeftjpo-
tëntia'èlus magna non fu e rit, qubddpco H éfimararErgo
fi neque in npftró"müh.dó eft, neqü.c circa-ripfffum: neque
in aliö , aut circa äliurri“i quonjam-yc vhus hichofter m uh-
dus corpora omniabceupat ,'có‘niplèturque ;ex omnibés
( ita vc nihil extraipfum relinquatiit : J fieppifëx eius to*
tüm ipfius ambitum vnicuaobtinerV^fcq ufiur vtom nino
n p n fit, qüum nullusei loeusiiiperlic. -Sed yic'fttdlicii^i,
quidnamfoperis)faciet? N ih il ,y t apparct, quumal‘us-2 c
ad quemmu ïidus perti nee: ipfeyerori'eque in m undp^nec
circa e iim, fcd ( extrinfeciis a licub i) nipra ppificëm muij-
di; Nihil certë aliud fupereft vbi Deus genftüSyyUmiante
fidèft.furnmöingënitd'qj )cpnftat.Hic_cnimibgenitus&
ca quxipfius funt, mundinn ita.ëxcedit, vc ïmpieat yndi-
quaquequidquid fupra jpuim e ft,n e c lp cnm vllum (evä-
cujmi rèliquac. Sed prouidëreforïan euin aliquis dieet*
Vëtum ne ptpuidec quidèthiis qfia: non fe citv^taquë’effi-
cicur,vt fi nihil faci c, n equepr o ui de c, heq 119 Ipcuyei/up ër- j
eftvlius(1iufquam &0mnihp,non extetv) vhu,s veró file a i
prindpio Sc folus mundi bpiféx Deus relinquatur. His & s
eiufmodi tantum rationibus fi nitereihur j meritj^huma- ^
nameflèperfuafionem hóftramaliquisxudica^t. Vèrum I
|nmpér Proph etatum vöcjss aiyim o stföft 0 )s m u nlun t;he <££
dubitó quiri vos eda rti, doiftiflimi ôc fàpiëntifli'mi princi^ -1|
pes,hiftorias&fcriptaMofis,E(aiæ,leremiæ,&reiiquorô
Prwphetarum aliqua ex parte cognoüedtis. ( próphetas ifk.40.fr,
n om in o j qui extra (è fuafque cögitatiönes ppfiti,diaim ƒ
fpiritlisimpulfu,q 11 i'cquidillë iliipfisefficie&ar, èloqué^
bantur: quum .Spirituseis ceu organis vteretur ; v t nbijs
ad inflandurn vti folet dbicen. Sed quid illf? Dominas,1
inquiünt , eilDeUs notier , non cbmparabiiuralius adipfttnt. E t ifiste.
rmfus4f Ego fum Deus primus; E t poft harc^E t prater me non.
eÜDeusï Similis anteme non fuitDeus alius , & poft me.non erfr^pl*'
Ego fum D eu s y & rion'.eïlpr&terme. Et demagmtuaiü'e eius,
Çoefüm mihi tbronus esï% terra veió fcabellum pedupt mcorum,
qUant vosmihiadem conßruetßi^ aut quis locus mef^biquiefcam-,
capiet ? Sed vob is f^ in qn ö qui fibrös nouiftis, ltudiofius
infilorum Prophedas inquicereac perpéndcre, v t a corii
tiiftieliisac iniiiriisquaS patimur, iufta ratione nos yindi-
fceds. Verumfads iäm mihidenronftratum e ft,nonhega-,
re n ó sh u iïien , qui vnum ilium ingehitum, «ternum, in-
.ihjßbilem, fin pâjfibilem.: q u i nep lo c o includi poteft, nec
aliter qfiam fola mente & ratiohecorfipreherfdi; qui luce,
pu|chrfiudinë, fpiritu & potèntiaineftabili continetur ; I
quofii.ëlafunt omnia per Vetbum'ipfius, .per quod Sc di-
g e fta fiin t& ftabiliunturjhunc inquamvnum prçdicamus
Deum. Q u in & Dei Fifium niënte'eömpleëlimur. Ne.cëft
quodaliquis ridiculum p u t é t , Dép filium a me attribui.
N o n enim,y t'P o e t* fabulanmr,qui nihfiomelioresho-
|mi nib usfuösDeps façi ü t,vel dë Deo & Patrë , vel de Filio
feridmus. SecbFiliüs D e i, eft Verbum Parris , in idea &
efficacià;Âb ip fo en im& pe ripfiim fada fiih tom n ia ,qu ü
Pater & Ffifiis* vnum fint: ita v t Filiiisfit 'in Patrë, Sc Pater Röm. iü-.
m pfiip , per ynionem Sc potenriam Spiritus, fi quidem toa.îo. 14^
mens & Verbum DeiyiiKfiüs Dei ëffi; ïa tn fiy obis,qui in-
telle d u s fubtili r ite exçeliitrs, àltius repetendum videtur,
quidnam fibi v el i t h icD e iPili us :pau ciS di cam : Pnmige -
niahiceft Pa tr isp r oge nie s ,q u * n oh v tF a d a (ap ri nd p i o I
enim Deus,qivi eft mens ætçrna, ip(è in jeipfp Vj?», h p c e iö
V erbumaut râtiohem, habéc,quümrâtipnalisip1è * te r-
nurh fit j fedvcrerum cundärum idea Sc perfedio fpret;
progrefläeft. hac enimindigebat matedainfprmisilla natura,
& terra ( c*teraque clementa | quæ omnia quum
mated*'duntaxat radön^m obtineant,& fiibiedi quod Ce
[•Fbtmaft dum præbet : confufa inctr fèaipdhüc, needumdifi
creds eraflioribus ab ijs qu * leu iö ra func ^ diuinicus d i-
geri perficiq; opus e ra t Orationi noftr* Prophedcus er-
iam ipiritus aflen titut Doptinus enim^mquitî creauitme,
initiumprogeßionis eiurudopera fu a . Quanquam & ipium
S p intum iänd um,a g entem illis quiPröpheticpsiermo-
mes.funduntj ita à Deo eraänarc adipfiim'que te fled i dici
mus^vtemiffiàfolëradijreciprocaht.Qiwsi^iturnon mi-
retur, nps qui Deum^Patrem prædicahnis , Sc Deum Fi-
iiujm, 6c^iritj|rn (aridumy ita vc>ßf vnionis eoriiravjm,
fi &Ör(dihis a jfti^diohè'ifi^wponâmus, impitó & fine D ep
homines ypcafi Neque tameniiitra hunc finem noftia
: de diuinis, eflentijs proteflio xontinetur : Zed etiam .mdM
gh tim num ecu m A h'gelorum & in ihi ftro rp m D eieffe
te hl.ur: quos opifex & architedus mundi Deus V erBö ïùô ;dCtatoresJ
tanquaui in clàfle^ ördinauit centuriaüitque,V t elemen~ | H
ta, coelos,mùndum ,i & ^ inmundo fu n t * yicefque & I
ördinem omnium modërareht, Q u o d fi accuratius forte
caufamnoftram exponö^PrincipesknörieftquQdadmi-
ïem in ïl idcircö enim hocTfacib, v t vedtatëm nofcatis ex-
adin s i he^ue vulgatam de nobis aç fine vlla ratiö.ne (par-
(Hm exiftimadbnem , ,ceu flu dum quendäm aut *ftum
impe tuofiimic quamini .P o ffiim us 'cërteëtiampeÉ: ipjà re*
ligiofiis noftiæ (“quæ viraqi m otefque ardnenc ) d o g p a tä -
apptpbarevobisquämn oh fimusà numine älieni. Q u **
nam fiihcigirur placita illa& p ton u n c ia ta , quibusnbs afi-
(uefacimüQ' JDico vobi y Dtligtn inimicos v^ßros : benep r^ -^M^ ..
caminiexecrantibus vos : orate pro qs.quiy.osinfeäamur, vtfid-
tis filü Patrisfveftrt q u iïn coel&eft : qui ß lem fuum exoriri fa -
tit bonis | | màlis , & p lu u iam aemittit iußis ac irti$fr. ' Per-
mittite iiic nfihi j qb&pro , d ic en d i, .imp exciaibafidi
ajtius libertatem , -quarn mihi çoram Regi^us Phi-
'löfophis diflerenci noh ue^tum^iri (pero. Ecquiuatn
illbrum ^ui fyifpgfimqs refqiuunc * Sc àmffigue d d i f -
io l