Mundicre
ationc pro
dignicatc.i
cloqui nemo
paced
Eccededtvobis omnem herb am feminantem fenieti, qua eft tnfuper-
fieie vntuerfs terra > & omnem arboreta, in qua eft jruftus arboris
& qu a [em eu feminet,vtftntvobUin efcam. Sedtyomnibeftis
ten s,, dr cuncio volatiU cceli, atque omni illi quod reptatfiiper ter-
ram, in quo eft anima viuens, dedt vniuerfum virortm herbs in «•
bum idrfaftum eftita. Ef vidtt t)eus omne quod fecerat\\&ecce
erat valde bonum, & f a f t a eft vejpira ,fuitque mane dies fextus.
Etperfettifuntcaeh&terra,&omnisexeratusillarum. Ctmfum-
mauitqueDeusmdie feptimo opmfuumquoifecerat,&quieuitiifi
die feptimo ab oftmi optre fuo quodfecerat. Etbenedixit Deusdiei
feptimo, & fanftificauit eum, eo quod in eo qttieuijfet ab omni optre
fu o , qmdcreauitDem vt facer et. Caeceriin» Hexaemeri nullum
homo poteft vel ordincra, vcldifpoiitionc.nl pro dignira-
re c loq u i, ticc fi quis haberet decies mille ora , totidem-
qa elinguasi nequefi totidem annis in h o c mundo pere-
grinalis, viueret v cl fic quippiam tanta materia dignum
profatipoflet. Tantaeftexcellentiamagnitudoque,&tan-
txfuntdiuitixdiuinxiapiemixquxlatetirtprxfcripto H e- ;
xacmero. Plurimi’Sbriptoresimitatiiurit prxdi&aiexdie-
rum opera, & deijs iermonem faccre inftitoerunt. Acce-
ptaigiturinde oecaiionediiTeruere, de mundi creatione,
de hominis natura : led eorum iermone vcl fcintillnlam
quidem vetitatis complc&itur: Ea quae Hiftorici, Philofo -
phiautPoetx tradidcre, nonnihil probabilia videnrur:at
vetborum lenociniam to lle , ftulta& vana eorum icripta
apparebunt. Siquidem icripta eorum, quid aliud quam
iofinitas nugas continent ? necinijs vclpatriculam verita-
tis quiscernere poteft. Prxterea ii quando credis aliquid
quodveritacenititur,ab ipfis prolatum, attamen femper
errore 8cmendacio corrupfumeft. Quemadmodum phar-
macuiU aliquod mottifetum, fi m elle, v in o , aut alio quo-
dam liquore amabili cemperetur ,rotum inutile & noxium
redditUr. Sic loquacita^quae in prxdiiftis feriptis reperitur,
vanus&irritus labor eft,6cmaximaiucommoda fert ij$,qui
garrulitan illorum fidem habent.
D H
' Mundi crd
at io contra
hnmaiam
• conlueto-'
dinecn in-
Itituta. -
Prxterea de die ieptimo, qui inter omnes mortales Celebris
e ft, magna apud pleroique ignorantia eft. Hfc cnim
dies, qUi ab Hebsxis Sabbatum vocatur, G razee, fiquis no*
men in terpre ter s , feptimus dicitur. Ho c nomine mor-
taies omnem diem iftum appellant, ar nominis caufamne-
feiunt plxrique. Quod'-Hefiodus Pocca canit ex Chaos
proceififie Erebum , rerram & amotem qui dijs homini-
bufque imperat, quis neiciteius fcntentiam planiffime efie
vanam&fiigid am, &pluriraumabipia veritate exorbitare?
Dcumerenim voluptatevinrinequaquam oportet: Siquidem
homines quidam inueniuntur tanta ifiodeftia prx-
diti,ytabftineant abornni inhonefta voluptate iuperent-
que malatn cupidjnem. Prxterea quod i terreftribus 8c
infimistelamcreationis vniueribmtn exorditur, humano
! more facie. Siquidem ea omnia plane humilia 8c infirma
! funr reiperftu Dei. Nam homoqu i invnamundi regione
eft, iuper terra aedibcium ponere folet:nec niii fundamento
ia«%o,faftigium aedibcio imponere poteft. Cazterum Dei
I potenria hin c innoteicit. Nam ex i js quae non funt, facit7vt
libirumeft,quaz vult. Quaeenimapud homines funt im- |
podibilia, apud Deum poffibilia habentur. Qnapropter
Prophetia teftatur y creationem cceli fadam efte primo,
-no'nyvt homtnum mote f i t , fed in modum faftigij. Dicit
enim: in principio crcauit Deusccdumjde ft, per principium
coudicumeftccekim, quemadmodum fupra edocuimus.
Terram dicens, intelligit fundamentura 8c quad pauimen-
tum : Abyftum nominans, aquarummultitudinem 8c abundant
iam repraeientat. T en ebras pronuncians , ob ocu-
losponit caliginem,qux ccclum creatum obfcuratunc8c
conrexctunt, quemadmodum aq ux potu falubres operu-
ere fupe rfi cie m terrae. A t ipirituih, quiferebatur fiiper aquas,
largitus Deus creaturae y t eius opera poilit producerc vi-
uencia, non iecus achomini animam attriboit, tenuetc-
nui com mifeens: Spirims namque fua natura tenuis eft, iti-
dem & aqua. Caeterum aqua additaipiritui nutrit & con-
ieruat creaturam vniueriam, per omnia means. Vnum
quidem fpiritum lucis qui fotmara o b tin et, inter aquam
8c cesium conftituit medium, ne tenebrae communicarent
cum ccelo quod proximum D eo e ft, antequam ipie dice-
ret; Fiat lux. Vetum non iccus ae fornix ccclum ^terram
glebsaftimilatam compleditur. Nam propheta quidam ' , t
nomine Eiâiasde coeload huncmodum fatur Deus quj.
fècitcoelum 8c fornicem iiue cameram,& extendit v ttaber- 4<’40,
naçulumad iuhabitandum. Hxervero Dei ordinatioeft,
némpeièrmojiis.accertdentis lucem quad in domo, quaz illuminât
Ctelutn
quoddaiQ
Içuiûbilc,
RefijrreQi
onis exen
pla.
otbem fub ccelo vniueriwm. Lucem Deus yoca-
uit, diem: teuebras nominauit nodlcm. Nullus .enim mor-
talis potuiilet lyei aut tenebris, vt par erat, nqmina impo-
nere. Alij alijs nomina indidere9 at ilia à (bio Deo nomi-
naftia açceperunt, v tqu ie a crcaftet. Primoiautem lo c o ,
vbi feriptura (àera tra&ac creationem ieu mundi generatio-
ne,non loquitur deiftofirmamento vibbili,ièd aliud quod
dam cdzlum nobis inujfibile proponit,iecundum.quod vift
bile hoc nrmamentum nucupatum eft,qùod quidem aquae
diraidium furbim rapuit, v tin hominu vfum, pi uuiam ,im-
btes & rorem funderet. Reliqua aquarum dimidiecas reli-
<fta eft terra:,vt fint flumina, fontes arque ftagna, mariaque.
Ceterum cum aqua adhuctenetet iuperficiem rerræ, maxime
tarnen ièrecepifiet in cauernas eius, Deus per iêtmo-:
nem ilium id præftitit, yt aqua in vnum abiret lo cum , &
terra, quaz prius haud cernebarur, aparerct. . Verume-
nimuero terra quamuis oculis eflet fu b ie â a , attamen or-
natu fiio, vt quæ foret informis > catebai.Quapropter Deus
idnegotij fibi defumpfit, & earn qüampulcherrime exor-
nauit omnigenisieminibus,floribusplantifque. Inhisob-
ferua, o h om o , variam & diuerfam turn pulchrkudinem
turn multitudincm. Per haec manifeftiffime vniueriâlis ho-
rainum refurredtio demonftrari,quit,quafi apertiffimo&
euidenriilîîmo exemplo. Q u is enim, fi modo aduertata-
nimum non niiretur ex paruo ficus iemme nafei arbórem
ficum i aut quemnon admiratiodefigat cerncntem ex reli-
quis iemiuibus & quidem minimis arbores çreicere maxi-
roas £ Cæccrum mundusfirem reófereputare volumus,
comparatur veriifima ratipne, mari. Quemad tn odum mare
, ni fublnde fentiret & experiretur foritium numinumq,
foecundum inftuxum, & alimemum caterer ex ialiltgine
iua vfque dulcibus aquis diluta * iamdudum intercidiftet :
S ic&m u n d u sn i haberee legem &prophetas roanantes&
fubinde icacurientes dulcedinem, miieri.cordiaro,iufti tiam
& docltinam iànâorum Dei prazeepto^um,propter pecca-
tum 8c maliciam, quæ duo in eo potenter & copioie regnant,
certe iâmdudum interiiflet. Quemadmodum m
mariiufukequardam prominent habitabilei^frugifer« ,&
quibuscftaquafilubrismecnonnaualia&portuscommo-
d i , quo fe naufeagi receptent ; Sic Deus dedit mui?do qui gedefia
peccatorum tempeftatibusôt naufragijs iadiatur, iynago^ portas yc'
g a s , quasEcclefias nominamus, in quibiis veritatis dotftri-i r“atis
naferuer,ad quasconfugiunt vericatisftudiofi omnesquot Iuciï'
quot faluari, D eique iudiciu.m 8c irameuitate-volunr. V t
vero & aliæ iunt iniulx iaxofx, aqua pocabilrvacux, fieri les,
efteratx 8c inhabitabiles j quæ que plurimum dam ni cum
nauîgantibus cum naufragé after un t, in his etiam naucs after
un tur , 8c quotquot ad cas appellunt, exrrema pencula
fubeunt : Itafunt dodlrinx crroris,dicoau£em hxtefes,
q u x iuos fedkatotes perdunt. N o n enim d veritate prxuia
aucuntur,veruro,quemadmodum pirarx,vbiimpleuerunt
fuasnaues, penetrant adprxdidta loca vt exitium apportent
: Sic accidie his, qui re liâ a veritate in hxreies a beun t ,
aquibus tandem perduntjar. Diesquartus erat quo lumi-
naria creata font. Deus etenim prxiciuerat nugas vanorum
Philoibpboxutn,quod|diâ;uri client (vcirrituraDeum face-
rent) omnia qu x terra profundit,fieri ex caufis elementotu.
A tv c rci veritas omnibus conipicua fo ret, oftendir plantas
&feminacreationeiuaanteuertiiïèelementa,quxpofteji'
ora cum fin t, quis adeo delirus eft, v t credac ea potuiilè fa-
cere c a ,q u x creatione fimtpriota ? Cazterum aftra h x c ty-
pum magni myfteti) prx fe Krant. Sol etenim Deum quo-
dam modo reprxfen tat, Luna veto hominem. V t So l m ultis
(quod diciturj paraiangis antecedit lunam potenria & g lo ria
H
HacKticiV
ftnilesfr
racaium-
Opusf !
di«. I
SoI*>S
,D°f
; Sic Deus plutimum excellit hominem. V tS olplcn u s !hoffl‘Dli
femper confpicitur,ncc vnq.uam diminuitur: Sic Deus per- jtypU
p«tuo'perfedusexiftit,p}enus potenria, iateMe&u<fapien-
cia^mmortalitate fic reliquis bonis omnibus. Luna fingu-1
lismenfibus occtimbic, eiufque poten tia emoritur,liqrni'
A ftraMy
fticcquid:
I OpUS 5-
diei.
Ceti, «raues
carni*
jjor*iM.yici
quid.
fera Hoi
minis p e e
ntoäffS
Creatio.
nis conditionem oftentans : deinde regeneratuf &.augetur
ad defîgnandàm reiurrediemem cun^orum futuram. Tres,
dies, qui prxeeflere creationem duorumlummariujn.,Tri-
nicatis myftenum facfôfanâûreprxientatjvidelicetDeum,
(èrmoucm, iâpientiàm .Quarc dies j tÿpus eft hominis qui
liunine indigër,nempe vc fit Déus fer mo, iâpientia, homo.
Arque hx c eft cauià,qiiare .quarto die luminafia fine con-
dita. Verum aftrorum pqfitio & o rd o , iuftos St pios.qui
(êruant legem'&Dei praKepta,dénotât.Nam illuftriora a-
ftrîi fuo (plendoteimicantur Prophètas. Quaproptcr nullo
mpdoinclinahturinecex vno iifalterum tranicendunt lo cum.
Aftra, qüæiècundûab hislocum dignicatisobtinent,
referunt qua fi ( y p us quidam,populum iuftum. Aftra mobi-
lia,quævagaex vnoinalterum locum ab eunt, &Planetæ
nominantur, o (ten dunt eos homines,qui à Deo dcficiunt,
eiuiqüe Iegem & præcepta deferun t.Dics quintus ptoduxit
anima liaqux ex aquaDei iuflu procreata funt, in quibus
mirabilis quoqne Dei fapientia elucéicit. Qu is enim horû
multi tudinem varia m que ibbolem enumerate valer ? Præ-
rereaanimalia,qux humor profeet, benediftionem Dei
coniêcJUuntur. Qqa re autem id fit ? V t notum fit mortali-
bus, fore vtpcenitentiam appréhendant 8c peccatörum re-
miifionem naneiieantur per aquam,regenerationis Jaua-
crü.quotqubt acccdunt ad veritatem,6t regenerantur acci-
piemesbeneclidionemdDeo. Ceci 8c volnctcs carniuorx
in memoriam nobis redigunt homines auaros& prxuarica-
tores.Suntetenimab vnaradice tam aquatiliaquam Vola-
tilia procrcata,& quazdam naturale ius oblêruantnulliim-
becilliori iniuriam infêrendo, verum decenter legem De i
cuftodiunt, 8c vidfitant feminibus terrx. Q nxdam veró ex
iftorum gregè tranigrediuntur De fleg em, carnes vqfant &
infirmiora iniurijs afliciunr. Ad eum m °d um quotquot
funtfin iuftorum album reläti,legem D el (edulo opièi iiahr,
neminem Ixdunt, nem inique iniuriam faciunt, fanóte 8c
iufte vitamagentes.Cæ:erum raptores, homicidx 8c impij
nihil différant i cctis,fcris 8c carniuoris auibus. Potenter
ehimd'eüorant infirmiores. Et quidem aquatilium 8c te-
ptilium ibboles na<5la benedidfcionem D e i , nihil proprii
prorfusacquifiuit. Sexto die cum Deus conderet quadru-
pedia, beftias,& reptilia teircftria,redcet benedidionem,
eamque reièruat homini,quem fextp die creareinftitucrat.
Cxterum quadtupedia & bëftix quxdam pulchrè nobis
depingunchominesquoidarriqui Deum ignorant, impia
patrant, terrena lapiunt, nee vnquam ad païnitentiam cön-
jiolant. N am qui conuertuntur ab iniquitatibus 8c iufte vitrant,
animoqUqj|ïiadmodum aues fiirihm vo lita n t, ccelc*
ftia& luperna curantes,Deoque placet c tatagen tes.Qui ve-
rövoluntatem Dei nefciunt,&impia facinora committunt
fimiles iunt auibus, q u x pen nas quidem habent, ièd onere
corporis prefix nequeuht furfiim volate: Sic & hi peccatö-
rumfaburradegrauati,non pofiunt ad fuperiora contendere,
& altiora dei tatis, humi repentes, ani.mo percutrere.
Feras autem Graeci nominant, eft,
quodrenand o capiàntu r.Ncc tamcii.à rerum priniordio
noxiæ& exitiales creatxiunr. Nàm nihil noxium ab initio
à Deo conditurn eft. Sed hominis delidkum conditio-
nem creaturarumdeteriorem^reddidit, Vbiprimum ho mo
legem Dëi ttanigréfius e f t , etiam reliqua prxuarica-
taiünt°ëncfarunt. Vc enim fi paterfamilias iâpien-
ter vifamii&ftituitiùametiamdomeftici & reliqui familia-
fesordinate&decenter viuent ièquirur baud inconueni-
ter. Sin autem berus peccarit &hegligentiæ ic corrumpen-
dum dederit, hui! dubiumne eft quin & ferai délinquant
& focordiariiamplcólantiu? Pari rationc contigit in ptæ-
fenti nëgotio jvt-peccante homine, etiam reliquaquæin
hominis miniftêrhim creata erant,prxuaricarentur. Vb i autem
homo àd iûam naturarn & priftinum ingenium nec
non dignitatem redierit cëfians male facere, etiam aliqua
atiimalià in primitiuam reftituëntur mahiuetudinem.
Quodattinet ad hominis creationem, ferai eam ab homi-
nenon pofle fufficienter enarraci, quamuis bteuibus &
paucis feripturà (àcra eampronunciet.Nam cum dicitDeus;
**ciamus hominem ad imagintm & fimihtudinem nofiram, & c.
hominis excellentiam 8c dignitatem- prodit. Cum cnim
cateraomnia fèrmone nudo conftitueret Deus, & ea quafi
obiter nulla peculiad adhibica diligentia conderccy hominem
exiftimauit folum eile opus (empiternum, fiiiique ma-
nibus dignüm. Prxterea,dum h x c loquitutvvidecUceapro3
ferre quafi auxilio aliquo egeat: Eaciamus hominem adimagi•»
nem érfimilitudinem, 8cc. A t hx e verba ad neminem a lium,
quam ad lu um Iermonem fapientiamque d ixe rit. Creato
homini benediótionem im partitus eft,ytaugeicetet&. im-
pleret terram. Onfniaeius manui 8t poteftaci fubiecit. O r-
dinauit quoque priihitus,vt victum haberet a fcüótibus ter-»
rx, ièminibusj' herbis 8c glandibus quibus v-na vefeeretur
cum reliquisanimalibus quibus cadem ahmenta conftiru-
lift Cum in hunc modum coniummafièt Deus creationem
caïli&‘ terrx,raaris omnium' q u x in ipfis cotitinenrar,
die ie xto , ab omnibus operibus die feptimo conquieuit.
Deinde, his expofitis, (cript ura fa era omnia quafi in quan-
dam iiimmam contrahens, in tu i t : ifis funt generations cce-
lo rum & te n s cum treat entur, in die cum facer et Dominus Deus
terram & ccelos. Et omnemplantulam agri antequam effèt in ter-
ra^dr omnem herbam agri antequamgerminaret, quia non pltieie
fecerat dominus Deus fuper terram, nec erat homo qui coleret hu mum,
8c c. H is verbis manifeïtf filme docet vniuetiam terra
primitus irrigatam efle a diuino fonte. Nec terta poftu-
labat laborious hominum manns,fua fponte^cx prxeepto
Deiproferebat frudtus, ne homo operarido laffaretur. Ne,
autem quazftio inter mortales moueretur imperueftigabi-
lis fiiper hominis formatione, cum dix\ttet$aciamu6hj)mi-'
nem,8cc. quia creatio eius nondum patefadlaera.: Idco in-
fërt feriptiura nos omnia docens: Fonsfiue vapor afeendebat
deterra, & irrigabat vniuerfum faciem burnt. Formauit quoque
Dominus Deus hominem,putuerem dehumo>&inflauit in n ow eius
fiat um v its, faftufque eft homo in animam viuentem. Inde a-
nimaaplerilqnc diciturimmorralis.Condito hominiDeus j
elegit regionem in locis orientalibus , ammnitate eximi-
am, iumine eorufcanrem,& iplendido aere illuftrem, plan-
tisvariisfcecundam. Etinhaccollocauic hominem. Vetum
verba iacrxjiiftorix’fic habent: Plantauitinfuper dominus
Deus hor tum in Eden ab Oriente, &pofuitillic hominem quem
fmxerat. Fecit etiam germinate Dominus Deus de hutno omnem
arborem>qusconcupifcibilis erat vifui dr eommoda in cibum:& ar*
bor vits erat in medio horti, atque arbor feientis boni & malt: Et
fluutus egrediebatur de Eden ad irrigandum hortum, & inde dim-
debatur, & e ra t inquatuorcapita. Nomenvniw Ptfon: ipfe eft
qui circuit totam ttrram Hauilacb, vbi eft aurum. Et aurum
terts illiut eft bonum, eft quoque ibt bdellium '& lapis Onjchinus.
N omen verofiuuij fecundi Gibon: ipfe eft qui circuit totam terram
AEtbiopis. Porrb nomen fluuij terrij Htdckel, & M c vaditado-
rientalem plagam Ajfyris : & quartus fluutus eft Euphrates. Füllt
itaque Dominus Deus ipfum Adam, &pofuit eum in hortum
Eden , v t coleret & cuftodiret ipfum. Pracepitque Dominus
Deus ipfi Adam, dicens; D e omni ligno horti comedendo com-
edes, de arbore vero feientis boni & malt, nequaquam comedes
ex illa: alioqui quacumqüe die comederis ex ea, moriendo morieris.
Etrurfum d ixit dominus Deus: Non eft bonum v tfit Adam folds fa -
ctamilliadiutommquodßt cor am eo. Itaque formauit Dominus
Deus de humo omnem beftiam agri, & omne volatile call, adduxit-
queadip[umhominem,vtvideretquomodoapptllaret illud: Omne
emm quod ipfe homo vocabat in anima viuente.illud nojne eius erat:
lgitur vocauitipfe homo nomina cuifyumento&volatdicoelitomnitfc
beftis agri: & pro homihe non inuemt adiutorium, quod ejfet cor am
eo. Etfecit illdbi dominus Deus foporem in Adam, & obdormiuit,
tulitque vnam ex cojtu illws & clauftt carnempro ea. Et sdi-
ficauit dominus Deuscoftam quamacceperatde homine in muhe-
rem, & adduxit eam ad hominem ilium, Er ait homo ille: Hdc vice
os de oftibus meis, & caro de came mea. Hinc vocabitur virago, eo
quoddevirofumptafitipfa. Propterea lieferet vir pattern fuum &
matremfuam, & hsrebit cumvxorefua, erunt^ incarnem vnam.
Erant autem ambo iüinudi, homo ihquam iüe & vxor eius non
erubefeebant. Serpens verofuit calltdior omni beftia agri, quam
fecit dominus Deus, & dixit ad mulierem: Etiam f t d ixit Deus, non
comederis de omni ligno horti ? Et d ixit mulier ad ferpentem: De
fruftu ligni horti comedimus, defiuäu veroafboris qua eft in medio
horti,dixit Deus,nequaquam comedetis ex ea, neque cottfinge-
tis Hl am, ne forte moriamini. Et dixtt firptns ad mulierem: Non
moriendo moriemini. Sed fe it Deus, quod ipfa die quando
I*
unmorta*
lis»
Par ad i fus.
terreftris» i
Fluuij+.cx
Paradiio
ttrreftri
profluctes.
Hidckel,.
fluuius,..
Gtn.i.
Matth, ip
Q 4 com ede