Gru<felis,quem non potuit reuerentia diuûm,
Non ius boß>itijfidum,facrataque menfit,
Tie ft ere,quin ipfum mifere demitt er e torco.
T alis fi fuit Hercules, mirum non eft quod inlaftiuit,
quodque rogo fuccenfo feipfum crcmauit. D e Æfculapio
autem Hefiodus,
Pater hominumquedeûmque
fulmine Latoid'emfublimis ab athere,diro
lratuspercußit.
EtPindarus,
Vïncïturér
C eftt & Afdepiut auro
Prafenti, op'tfervirum
lam letofunäum vtreuocaret. '
iratus a t illos Saturnins
Atro fulmine traiecit.
Vndeviisjpirandiclaußs
Ambointerieruntßatim.
Atq u i tales ft dij fuerunt.quis csedat ita pecilniæ 8c auri
cupidine captos, v t homines folent?
O quam beatsfe put a t ab auro genus
Mortalium : non vt magis vetliberi
Parentibus,velgaudeanthiliberis.
A th e n a g o r a A t h e f t . c h r i f i . P h i l o f o p h i ' '
de dijs vulgus hominum 8c poefæ celebrant fabulas, Ht
' Gentilium
dii q u i,
Tç quarc.
Nul la enim re indiget numen, & omnetn concupifcen-
tiamftiperat. Sed n eque mortem obife potuiflent. Sin
homines, improbi illi p ro fe d o , rudes & nimium auari c-
rant. Q u id multa ? An etiam C aftor & Pollu x & Amphia-
raus me detinebunt? qui n onifad um homines ex homi-
nibusnati,numinäcen(entür? Q u id quod etiam Ino foe-
minam,poft fuum fu roré , 8c quæ in illo pçrpefta eft, D e o rum
or di ni afcifcunt ?
Périclitantes in mari banc cognomine
Diu am vocabunt Leucotheam.
E cd eF ilio ,
Nautainuocabunt opiferum Palamonem.
Q u o d ft reprobi etiam & D e o inüift homines,in Deö-
rum numerum relati Tunt : 8c Decretus filiaSemiramis,li-
bidinofa&lànguinariamulier, SyriæDeæhomine culta
e ft;& propter eandem Decretum, columbas 8c Semira-
min honorant Syri ( in columbam enira mutata eftniu-
lier,vt nugatur Ctefia:) quid mirum fiimperio & tyranni-
de florentes aliqui, d fubditis Deorum nomine nuncupati
fint ? C o nfenti t nobis Sibylla,cuius 8c P lato meminit,
Extitit in terrisdecimum mortalibus au um,
Poßquamdiluuiis hominesperiere priores.
Porro Saturnus,& Titan, lapetufque
Regnarunt.Coclo quos&Teüure cream
Dixerunt homines,Terra Coelique vocantes
Nommeiquod tun clos homines virtute pr air ent.
Alij vcro propter fui corporis robur dijs adnumerati
funt,vt Hercules & Perfeus. Alij ob præftantiam arris, v t
Æfculapius.Itaquefadum eft v t alios ipfi fubditi v l tro ( 8c
aftèntatione ) venerarentur: alii veroà fubditis, vel m etu
affedis,vel vir tutis ipforum reuerentia inuitatis , cultum
diuinum obtincrent. An tino o quoque,maiorura veftro-
rum facilitate , contigit v td lu bditisDei lo co haberetur;
cuius etiam pofteri cultum,nulla amplius inquifitione habita,
admilerunt.
Mendacesfemper Cretesfunt:atquefepulchrum
Greta tuum oßendit defunäi lupiter.at tu
Immortaliseras, es,erijqueper omniafecla.
T u vero Callimache genitum quum credas Iouem,
nonadmittisfepulphrum ? Imo quum veritatem ita te putes
obumbratarum,ignorantibus,etiamvtmo£tuumefle i
non dubie ftufpicentur.authores. T u quum vides antrum,
Rheæ partum animo recolis : loculum vero ccrnens,mortem
eiusoffufcas, nefcis nimirum folum ætérnü elle Deû,
qui & ingenitus eft. Certe aut fide dignæ non flint quas
flipernuus omnis illorum cultus eft: ( neque èftirti vfquam
extant illi de quibus inanes feruntur fabula: ; ) aut fi vere
prædicantureorümgenerationes, amores, cædes,furtâ,
caftratione^.fulmina.non amplius funr,& jàmpridém eile
defierunnitavtantequamnaicerentùr etiam, non erant.
Quæ enimratio hæcperluadebit, v tgigniquid em Creda-1-
musjinterire non item ? Atqui credibile non e ft, poetas, a ~>Corum
quibus$c dij elfe crediti flint, & hiitoria eorum lplepdidésS foîuln
celeb rata eft, pafli onçs & mortes eorum ementiendoiglo- &
r S Ïik fo r JÜ __. ta ? ■ ott«
riç ipforumdetrahere vol uifle. Quan turn igitur in me fuit,
etft nqn dignitate re i, nequaquam nos elle a Dco alienos ,
quivniuerfitatishuius ppifieem , fimulqueeius Verbum
ceu verupDeum,veneramur,demonftratum eft.Illi vero
etiam epulas deteftàndas & concubitus ineèftos fingere
de nobisaudent, partim ne teraerenobisinfenft vidéâtur;
partimquod itaexiftiment vel nos metu perculfosdno-
ftra profeffione abduci : vel Principum an imo s , propter
flagitiprum maignitudinem-, aduerlus nos concitari & ex-
afperari polTe. . N o s vero illudi n o s intelligimus, & non
contra no$ tantum,led omnibus retro feculis, more hunc
fùiftè fcimus diuina quadamlege & ratione,yt contrariam
fibivirtutemimprobitas impugnaret. Sic & Pythagoras
cum trecentisalijsigne combuftus eft : Democritus ab E-
phefiis pullus : Heraclitum Abderitae, tanquani infanum.
exilio,Socratem AthenienfesmorteafFecerunt.Verum v i
illorum virtus nihil eft imminutapropter exiftimationem
vulgi : fic nobis etiam temerariæ quorumdam calumniæ
fandtioris vitæ inftitutum non oblcurant : neque per eas
gloriænoftræcoram Deb a liqu id decedir. Relpon debo
tamcnad hasc etiam o b ie d a nobis facinoraretiamft vobis,
fapientiftimi principes,exiisetiam quaehaftenusdixi,fatis
ea elfe diftolptavideri poflint. N equ e enim dubitare vos
puto,homines illos, quorum vita omnis ad D eum , veluti
norma acregulam,dirigitur, vtinculpatum & irrepreften-
fibilem vnufquifque ei fe præbeat,ne cogitatione quidem i
Vel minimum crimen vllum admilfuros. Si enim folam
hancpradentem vitam n o sv id u ro s crederemus.fufpicio-
ni foret locus,nos carni & languini indulgentes,aut auari-
tia,aut concupilcentia captos,peccare. nos.vero omnibus
non modofaiftis, led etiam cogitationibùs & lejrmonibus
noftris, rum no<ftu turn inrerdiu, Deüadcftè fcimus : eum-
que & totum elfe lumen, & quæ in co'rdibus noftris latent
v id ç re ,& hac mortali d efund o s vita, alteram hac terreftri
longe m eliorem,nempe coeleftem; nos viâ:uros,('/y t apud
Deum $c cum ipfo,iam immutabiles & impaflibili anima,
nontanquam caro , etiamfieamçircümferamus, lèdtan-
quam Spiritus cccleftis , maneamus) non autem aliorum
lapfusfequuti ; deteriprem & in flippliciisignis, perfuafi
fumus. N o n enim nos qu oqu eD eu s obiter ranquam pe-
cora autiumenta, neq; vt periremus & aboIeremur,crea-
uit. Q u o d cum ita fe habeat,fponte nos malos elfe, & mà-
gnoiudici traderc nos ipfos puniendos v e lle , probabile
non eft. Illos quidem ea de nobis fingere , quæ de fuis et-
tiam diisreferunt: quorum ( vt dixi jpalfiones (sôc libidines
Improbi
cotrarian
fibi virtui
impuguä
) myfteria nommant : mirum n on eft. Atq u i fi liccn-
tiofum & promifcuum coitum tantopere d am n an t, o-
porrebat cos v el Iouem o d ilfe , qui ex R h ea matre , &
Core fProferpina) filiajiberos fuftùlit, & forori fuæma-
trimonioiundlus eft : vel Orpheum poetam &fi«ftorem
huiufmodi fcelerum, qui ipfo etiam Thyefte deteftan-
dum magis ac fceleftum Iouem fe c it. Nam Tbyeftes
etiam oraculo monitus *■ vt fe fliumque regnum confer-
uaret, cum filia rem habuit. Nos certe tantum à pro- norum
mifcuaillaVenereabfumus, vt neintuitus quidem nobis n)^nditia
lafciuior aut libidini coniùmftuspermittatur. Nam qui & vit*
mulierem,inquit ( niagifternofter ) velafpe<ftufibi deft-
derarit, adulterium iam corde fiio defignauit. Quomodo I
jgitur non caftos àut pudicos fulpicetur aliquisilïos, qui-
businalium vfum oculos fuos vertere nefas eft quam à
Deo conditifunt, hoc eft,vt corpori luceant : & quibus
lafciuius iritueri ? adulterii inftar eft: quum in alios vfus
oculôs fibi fad o s , & fe cogitationum quoque fuarmn
reos futures intelligant ? Non enim cum humaoisle-
_ gibus nobis rèseft, quas etiam improbus aliquis effugcrit.
^Aȣ>eo |
H
GhriftiJ*
bfculum
huacenus
Kermis*
rc, non
hlcrcfto—
■ ( ornato
-nfiftit.
r c
A Depquidem difciplinam noftram efle traditam, Dpmi-
n i,ab in itio aflêrun Sum maapu dn ps léx eft , qûaéiüfti-
tiæmodum 8c exemplar in nobis ipfisrequirit, à nobis ad
proximüm transfert. Quamobrem etiam pro ætatis di-
ferimine, alios p roflliis 8c filiabus , alios pro fra tr ibu s&
Ibrpribus habemus : prôuediores ætate patrum & ma -
trum loco honoramus. Illorum igitur quos tanquam
fratres & foirdres , aut alio cognationis nomine coniun-
d o s nobis ducimus,inuiolata& integra mapere corpora,
maximi apud nos fir.
Rurfu sq iiumrelig iono ftrad o ce at, ( f icu tv ir quidam
làndus leripfit:) S i quis ofculum luæ cupiditatis caHfare-
petierit. E tm o x jS um m a ig itu r cautione communican-
dum eft ofculum, v tn o n aliter quàm piafalutatio,yelpc>-
tiùs adoratio quædam habeatur j quæ fi vel parum impur
fà cogitatione inquinata fu e rit,à v ita æterna posalienet.
Ergo Ipe vitææternæ freti,præfentem hanc éiusq; deliçias,,
& ftnluumetiaim animæque (nonpuras) voluptaijes con-,
temnimus. Itaque vxo rem, quam lecundum approbatas
nobis leg e s , fibi quisque duxerit, reputat, non in alium
quàminprocreandælobolisfinem. Quem admod u .n. a-
gricola, poftquam femina terræ mandauit, melfis ternpus
e xp e d a t, nee alia fuperinijcit : fic nobis efiam concupi-
feentiæ mod’ liberorüm proereatione definitur.’lnucnias
autem multos ex noftris in v troque feXu , qu iin coelibatu
conlènéfcanr, quod in hoeftatu D e o con iund iore s fefu -
turos Iperént. Q u o d fi virginum & illo rum qui (vltrôjeu-
nuchi lu n t , vita D e o magis conciliât : concupilcentia
vero&impurior cogitario ( quamuis non erumpens ) ab-
ducit, certèillaquæ cogitare rion fuftihemusv-miiltopri-,;
usmagisque, neipfopèrpetrémusfacinore, cauebimns.
N o n enim in meditatione fermonis , & ftru d ura v e rbo -
rum, led in rebus operedeclarandis , tanquam d od r in a
viua,profelTio noftra pofltaeft.'quare vel v t natus eft vnus-
I quisque noftrûm m anet, vel nuptijs copulaturvnicis,le-
cundæenim decorum quoddam adullerium lunt. Q u ie -
nim vxorem fliamdimiferit,&duxeritaltcram,aduitcra-
tur,inquit (Dominusnofter : j neque illam dimittere con-
cedens,.cuius delibataeft pu d icitia, neque alteram duce-
re. Nam,qui prima v x d r ê ,licet defunda,feipflimpriuat,
adulter eft,quanquain d illimulâtcri&mandatuDeîtranS’-
greditur : quoniam àprincipio Deus virum vnum &jmu-
iierem vnam creauit, & carnèm à carne, & vnionem mi-
lcendi vtriusque lèxus fcparat< Cæterùm tales quumfl-
mu s ,f quid dicotacendâjn o n deflunt qui hæc crimina no-
bisob ijciant,& vtprouerbio d icitur j M eretrix pudicam.
Nam qui libidinis mercenariæ c eu fb rum fta tu un t,&d i-
uerfonanefanda omnis obfcoenævoluptatis adolefcétib.
proponunt,ÔC ne maribus quidem abftinent, mafeuli cum
malculis feelus perpétrantes:,corpora quæq; fpeciofa mui-
tis violantes modis,in pulchritudinem à D e o fadam con -
tumeliofî: neqj enim pulchritudo vllius hrtçrra per le ex-
o ritu r,lèdm an u& voluntatëDciimmittitur. Ilii,inquâ ,
facinorum,de quibus ipfi fibi confcij lunt, quæquc in flios
an viderint ipli quae dictint, nullus turn adeo impudcnter'
menclax eft, v t fe vidilfe fateatur. A tq u i 8c feruos aliqui
noftrum poftident, alijplures, alij pauciorÈs, quós ea qua:
faeimus latere non poflunt. Verum ne ex illis quidem vl-
lusaduerflum nos tale quicquam mentitus eft. Q u om o do
enim quisquam velhomicidij vel humanaruin carni-
umepulationis infimuiayet illos,quos ne iuftè quidem oc-
cidendi hóminis lupplicium intueri velle aót pófte co^
gnouerit ? Qu is non fp cda cu lailla , in quibus ghdiato-
res & bellUas p o p u lo , prxfertim vos Imperatores èxhibe-
tis,maximi facit ? N o s vero non ita multum.fiuelpedator
fit a liquis, flue author cardis , intercfleiudicantes,alieno
ab hislpedaculis animo fumus. Q u om o d ó igitur qui ne
ab alijs quidem fieri > ne quid inde fceleris & piaculi in
nos redundet, videre fuftinemus, homicidiuni commit te-
musipu ? Et quimulieres medicamepcis abortiuis vten-
tes, homines occidcre, & ratiorteip reddicuras Deo dici-
mps: qua ratione ( iam natos & perfedos) homines nos
iugulabimus ? N o n cn im eiusdem e ft , foetumin vtero a-
nirnal e lfe , ideoque curam eius a Deo fufeipi cxiftimare:
& poftquam in lucemedituseft , interficere , v t nequë,
non exponere infantem, tanquam omnes quiexponutit
parricide ( aut fi ita dicerelicet, infantieida:) fint : iam
veroeducatum occidere. Atqui per omnia nobis confta-
mus, & confen tanea rationi vDique fa cimus, a qua leges
accipimus , non ipfi praftcribimus. Qu is obfecro fiitu-
ram relurrcdionem perfiialus , corporibus relurreduris
feipfum prxbeat fepulcfirum ?.'Non enim ad eosdem per-
t in e t , ÖC relurredura corpora noftra-non dubitare, 8c ijs-
dem,ceu non relurreduris v e lc i: &terram quosaccepe-
rit mortuosreddituram , a l e verb qu o s intrale aliqu is
fepeliuerit,nerepetendos quidem exiftimare. - Imo contra,
longe credibilius cft,illos*qui p relent is huius flue pro-
b x fiue improbx vitae nunquam libi rationem redden-
d am ,n ec vllamfo tcre lurredionem , led animam cum
corpore fimulipterituram , veluti in e o extinguendam,
putauerint, nullum non facinus auluros; eos verb qui in
omnia 8c fingulainquifitionem a Deo futuramr, & corpus
qu od temerariis anima: motibus libidinibusque inlerui-
u it , communes ei pcenas luiturum crediderint, vel iri-mi-
nimis delinquere nequaquam conlentaneum eft» Q u o d
fi cui friuola & ftolida haec lententia v id etu r , putrefa-
d um , folutum & planèabolitum corpus, denuo coag-
mentatumiri', nonimprob ita tetamen, qu od noscredi-
mu s ,ipfede rid et, ledfimplicitati noftra: imputariab eo
squ um fu e tit. V t enim opinione haejnos ipfos dccipia-
m u s , cui per,earn nocebimus ? Refurreduros quidem
mortuoSi non noftra tantum aut nouaperflualio e f t , led
philofophis etiam multisapprobata : quod inpraelentia
li demonltrarem, extra orationis me<e proppfitum euaga-
ri forte viderer. ( * quamobrem pauciftimis attingam.)
Q u i de rebus intelledilibus & lènfilibus, earum-
^ue conftitutionealiquid prodiderunt{ philofophi:) cor-
. . . * * , poralubtililfima&intelledutantnmpercipienda ,priora
ctiamdeos referunt, deq;ipfiseademranquam pra:dara j antiquioraque illis fa c iu n t, qua:lenfupercipiuntur, et-
predicant, nos accufant. Itaque adulteri & pucrorum ! iamix cognitioni noftra:lenfiliaprimum occurranc (at-
corruptores, ineunuchos & leme ln u pto s no sinueh un- ! queabillisdilcendiplerumque:initiumfiat,ordinenatu-
tur: quum ipfi pifeium inftar viuant. N am & p ilc e so b u iii raeconuerlb;) haecautem(lenfiliainquam) e xp r im is&
quemque deuorant, & qui inter eos validiorfuerit,imbe- ! fubtiliflimis ( qua:, craffiorum & leniilium comparatio-
cillioremperlequitur. H o cn em p e e ft (q u od nobisob ij- i ne,incorporea dixeris ) inuicem coagmentatis conftitui
citur ab illis) carnibus humanis v e lc i, quuni prxter leges, | aiunt. Ex principiis igitur & dementis illis in telledili-
quas vos 8c maiores veftri rebus omnibus iuftiifime per- ! b u s , vnde ab initio concreta lunt corpora , vt&Pytha**
penfis , fanciuiftis, innocentium fama vio la tu r, tanta i goras & P lato len t iu n t, rurfus poftquam dilfoluta fue-
quidem calumniatorurfx frequ entia, v t pxoconliiles & i r in t , coalefcere , & conftitui denub quidnam prohibet ?
praftedi a vobis in diuerlasprouincias m ifti, caufis au- j Vcrum hjec dc refurredione difceptatio diffeiatur. Vos
dièndisnonfufficiant: traducitur,inquam,famailiorum, v erpb vndiquaque in omnibus naturafimul & d ilciplina
quibus,quum verberantur,non licet non prxberelèiplbs,^ b o n i, mode rati, benigni & impe rió'digni Principes,
Reliure*
ftionem
alferunt
phiWo-
quum maledicuntur,non benedicerciion licet. N eque
enim illisiuftis elle fatis eft ( quum talionem & p a r parixe-
ferriiuftitiapoftulet) fed bonitatem SCpatientiam infuper
libi propbnunt. Q u is igitur non a'mens, in h o c viuendi in-
ftituto,nos homicidas appellet ? non enim carnes guftare
hominum licet, antequamcæfus|aliquisfuerit, quemad-
moduni autem primum ab eis falso dicitur : ita lecunmihi
|Gcotilium’
f Chri- I.
jftisnos I
( obfecro ) qui crimina nobis o b ied a d iflp iu i, &
infuper nos elle pios erga Deum , vita 8c raoribus ho-
neftos , animo fobrios ac temperantes oftendi, capitibus
regiis annuité. Ecquienim confcquentur æquius eaquæ
petiint , quamnos adeo yobis dcuoti addidique ? No s
enim pro imperio veftro preccs.ad Deumiirhdimus, &
vtfiliusC quod iuftilfimunveft^'in regno olim parenti fuc_
j <imn quoque mendacium eft. Iam fi quis ab cis rogitet, I c éd ât, vtqüe imperium veftrum magis magisque lempe
M 4