m u s , ('necdura cnim vim habere iudieandipoteràmus,)
ptæcereaquaiatheorum cfïènt, qui àcommuni hominum
I (enfu difcedenrcs ,Deum auc prouidentiâ eflè negant : hæc
Atheorum enimuedigna quidem eflè, qüæ lëgantur, ne qua forte re.
' bri, vt vi‘ in quinarctur nobis anirdus, qui quum pietacem colere de-
beat, (èrmoncsaudiat diuino cültui répugnantes. Neque
enira ij qui templa adeunc, religiofù m pu tant, quidquam
om nino profanum contredare. Horum itaque libros ijs,
qui pietatem profitcantur,nulloin numero eflè debere : cæ-
teros omneseuolui, legiquefic opörtere; y the e genus vl-
lum , neclibrum ftrmonemveerudicum proférant, neque
contra reijciant,ftueGræcüm,fiue barbarum,ftd omnes au-
diant. Sapieuter idprorfus, & appofite: ne fcilicet vna
quæpiam horum, illorumve ftntentia audita & in precio
habita, quamuis vera non fit.ranquam vera fola eilet, fift-
mei in animum noftrum irrepferit,decipiat,fibique hos ven
dicans fie afficiar,vt necab eadifeedere ,r.ecillam, quafîla-
nam colore quopiam in fedam eluere poflîmus. V ehemens
enim & volubilis quædam resefthominum o ratio, varia
fôphiftnatibusatquefàllacijs, vtcum auresfubierit, menti
cito,quæ velit ingerat arque infculpat; & qüos femel occupant
, his vt ipfam pro vera colan t, omninoperfuadeat. :
itaque hæret intus, quamuis falfà, fallaXquefit, &inftar
præliigiatorisalicuius regnum obtinet,ipfius quem dece-
pentdefcnfa protedaque præfidio. Prona rurfusad ora-
nonisfraudem recipiendam, præceplqueadaflènfüm hu-
mana mens ,& prompta, priufquam diiudicet, omnefque
in partes exploret, vel proprer hebetudinem, imbecillita-
teinque fuam, vel 6b orationis ipiius iubtilitatem , ad ex-
ad um examen deficiens, réméré fèipfàm fallis plerumque
rationibus atque fèntentijs d ederè ,qtiæ& errent ip fæ,&
in errorem,quos inuaierintpmpellanc. neque hoc tantum:
fèd fi corrigere ipfam alia quæpiam oratio velit» haud eam
iamadmittat, neque aliud fibi periuaderi finat,opinione
hacobkflam renenre, & tyranniim placabilisinftar inea
dominante. Q u id enim, an aliud eft,qu od pugnantesin*
ter fèaduerfàfqüe fèntentias, & philoïophorum cotlten-
tionesinnexit ,dumalijaliorum placicisrepugnant, alija-
lia mordicus retinent, aüjajia pqtius confèdantur ? Ac phi-
lofophari quidem omnes volunt, Ôc hoc præftferunc, ex
quo fèmei aggreffi funt,dicentes non minusid veile fe,dom
inipfisdilputarionibusverfantur, quam cum easinierunt :
immovero acriore nunc philo'ophiæ ftudioteneri, poil-
quam guftumeiusaliquem ceperunt, in eaque operam po-
fuerunt, quam cum rudes adhuc & inexperti ,ad philoio-
phandum impetu quo'dätn dehri iunt. Hæc illi dicunt,
neciam qucmquam äudiujit eorum, qui aliter fentiunt.
Neque igitur quifquathexVetèribtis vllumex recentiori-
bus, aut ex Peripateticis ad fe fèquendum, fuam que philo-
fophiam ampledendamallicere conatuseft.nec è contrario:
hec denique vllusvllum. Nemo enim facile adduci-
tu r ,v t (ententia mu tara, alicnis a flèn tiatur, atque adeo iis
ipfis, quibus fi ci pçrfuafum fuiflèt lludere ,antcquam in-
cipercc philofophari, tum primum certe libenter aflènfiis
eflèt, quippe nondum animo blijs occuparo : neque alia
iam admitteret : imo vero neque in'ijs acquieftèret, aepro-
pcerilia,hisipfis aduerfàretur, quæiam ftntitac tenet.Ta-
iem nabisegregij&difèrnflîmi, folertiffïmique Græci phi-
loi(bphiam;exhibuerunci quæ,primum quifque n adu seft,
.impetu quodam d u â u s , hæclola vera eflè dicens, reliqua
omnia aliorum philofophorum, nugas cenfet, atque falla-
ciam. cum ipiènihilomcliusfiia confirmer, quam cærerio-
mnesfua quifque defendunt ; ne de gradu<exire, iènten-
tiamque aut v i , aut peiiuafione mutàré cogatur: nullam a-
liam,fi verum fateri lib et, habens præter ineptum à philo-
ibphia t ad hæc dogmata a t placi ta,quæ vera credit, impe-
tiim atque deled umrf& ne incredibile quoddico vidca-
tu r ;nullamaliam, præter,cæcam iudicij êxpertem fortu-
nam ,hæe vnufquifque amans ; in quæ primum incident.
Aquibus quodam modo irretitus,alijsrebusdàreoperam
nequit, fi quidfiwte habeat quod de fingulis rébus cum vc*
ritatis demônftratiouc diflèrat, & qUo falfas aduerfariorum
rationes eflè doceat : quippe quîctiam fine probationefet-
pfum temerc, tanquam inopinatum atque incxpeôhium
quoddam luctumipérans, anticipatis rationibus addixit.
B
Orationis
thiravisad
perfuaden
dum.
Mens &ci*
lis ad allen
(üm.
Vndé fine
Phil,
(bphorüni
çomçntioobuia
quç
que fine
iudicioar-
ripiunc, &
inillishæfortè
ad
philolôpii
atqj
hzc placi-
ta.&c.
Porro f hæ, quum in cæteris rebusCebtatores faliunc V thïn
vero in ré omnium maxima.ac necellaria, in D ei côgnitio- i
ne atque pietaté. Et manen t nihilo.minùs fic iliis irretiti, -vt |
eos iam nemo Facile cfipere polfir, tanquam ex’palultri &:
inuadofopatenriîfimicampi lacu, qui femeliog eflbsVhcc
gcadumreüocare,neçtraijCere,&euadere finir,iîd ad inbrtem
vfquefiCconftridlos tenet: atït tanquam exalta, denlà-
que ac profunda (ÿluhj in quam viator quis,quali inderur-
fiisexiturus,& purofe campo,redditurus /ingreflus è ft, præ
longicudineautem a t denfitatenon potefl: omnes enim in
partes lêipfum verlàns, Vialque intüs'continuas bflendens,
has, illafque, tanquam exitum per aliquam ear um r- pertu-
rus,perambulat; illæ vero ad intima tantummodo dtlcunt,
nulquamextraferunc,vt quæ ipfiusfyluæ Iblum vise fint.
Qitareicflus tandem ac defperans viator, quafidylûaeflènt
omnia, & nullum in terris domiciliumlupereflèc ,ibi mane-
re, ac domicilium collocare ftat.uit, IpaciUmque agri,quan -
turn po te ft, in (.ylua occupare: aut tanquam deuiqùe ex la-
byrintho,adquemcum vnicus appareat ad ;tu s ,n ihilfub-
d olum, ex iis quæ (une extra, intus latere fiilpicans * q u it
piam, quapatec ianua,ingreditur: deinde ad intima vlque
progrèfliis, poftquam artificiofum , foldrfque opifîcium,
quaqua venus peruiurti, âc perpetuis ingteflibus&cgreffi-
busintextum atque elaboratum contemplatus éft ,egredi
cupiens, minime poteft, {Iru&ura ilia , quam artificiofam
iudicabat, interceptus. Nullùs porro eft neque labyrin-
thus adeo ad explicandum difficilis,& varius, neque fylua,
quamuis dénia ôc varia, neque campus,aut palus, quæilla-
pios atque ingreflbs fie recinéar, Vt ora tio , fi qua eos occu-
petaliquornm iftiufmodi phjloiophorum. Nob is ergo ne
idipiiimquod imperitæ multitudini cuenirétj advnicum
nos.philoibphicarum opinio nu m genus non admouôbac,
necin eo çonfiftere finebat; ièdper omnia ducebac, nullins
nos Græcanici dogmatis rudes aùc ignaros eflèpermiettens.
Ipiè autem iimul incedens præibat, manuque ducens, tanquam
in via,fi quid viquam Hexuofum occurveret, autirifi-
dum, & ad fraudem compofitum, velut peritus artifex, cui
ex long© viù atque exeteitatione philofophandi nihil in-
iblensiit,necinexpertura,&fiubiimis ipiè in tuto manct,
acmanum alijs porrigens, veluti quidemergantur extra-
hens,feruât:ica quidquid apudfingulos philofophos vti-
le ac verumerar jdeligens, nobiiqueapponens, quæ vero
fa lià, fte em ens ,tum alia.,tum maxime, quæ hominum
propria iùut ad pietatem.
î Et horum qüidem v t nihil attenderemiis, fuadens.ne
fi vciàpientiifimus quidem quiipiam ab omnibus célébré-
rur,icd v t vni Deo operam daremus,eiuïque prophetis,ipiê
prophetarum intérprerem agensf&explanans,- quidquid
viquam obfcurum & ænigmacicùm e ra t , qualia funtiaià -
crislitteris permulta :fiue ica Deo libeat cuni hôminibus a-
gere,ne indignara animam, cuiufmodi multæ func, nudus
& inteélus diuinus fèrmo iubeat : (lue quod àpertiiîimum
quidem naturaacfimpliciflîmum fit omné ocàculuhvdiui-
num,fed nobis qui a Deo rece (Tîm us, 8c audire propter tempus
& antiquicatem déiùeuimus, obfcurum., ac tenebriço-
fum videatur, dicere non habeo. veut fit,declarans & in iu-
cem,proferens, fiuc ænigmata fint, tanquam idoneus ôc in-
telligentiifimus Dei auditor: fiueobfcutum aeflexuofum
natura nihil habeant, nec iù te lle âu arduumipfi j qui vnus
omnium,qui nunc viuunt hominum,quos v cl nouerim ipie
veUliisnarrantibusaudiuerim,puraatque peripicuaora-
cula meditahdo,& mente jpic perciperc poteft, & reliques
docere: quoniarn ille omnium princcps,'qui D e o caris pro-
phetisfuggeritatqueinlpiratomnem prophetiam, fermo-
nemque myfticum ac diuinum, eo ilium honore afficiens,
velut dileâum interpretem conftituit :quæ ahis indicauic
duntaxat,eorum per liuncjniîituens difciplinam,ômnium,
quæ digniflimus fide cum fit,vel regio more iuifit, vél cen-
fuitrationes inueftigare & inuenfie, huic concedens ; vtfl
quis animo durus ôc incredulus, aut difeendi etiam cupides
exiftat, ab hoc difeens, & intelligere & credere quodam-
modo cogatur,& Deum fequi. Hæcvero ille non aliter, o-
pinor,enuntiat,quam cxdininifpiritus communications
Eadem enim vis prop/ietis,& prophetarum auditoribus eft
opus : nec pfophctam capete quispoffit, cutjpiritus idem,
F
j p t à
le.cx labjr.
rincho.
Gemilidhl
libros fuis
cautepra-
legcbac.
In diuini
Dcus «
c iufqM;
prophetï
vtaudi«
tuJgDDI
Pippjif
qui
A qui prophetauit,(crmonuifi feiuJE intelligétttiam non dedeeotum
tjt> Xalifqueiniacrisetiam litteris fentetttiaeXtat,eum fo*
' '^'°2 é 1 lum,qui,claufit, aperire affirmans; aliumveroneminemi
Glaufaautem aperit, dumaenigmata dedarat j fermo diul-
. .nis; nus. Donum h o c ille maximum diuinitus coticeflum, for-
aonuin>in temque de ccelo optimam habet, vt Dei fermonum inter-
joterpre- 1 pres fit apud homines, D eique verba, quafi D e o lo qu en te
lcl‘ intelligat; & hominibus, vt homines percipianc ,enarret.
Quare nihil nobis arcanum, nihil abditum 6c inaccefium
B
Adlufioad
Gcn.2&î-
Difccflum
fuuin dc-
plorat.tri*
plici copa-
tationC:lc>
Adarai extra
patadifum.
1. filij
prodigi p
tris domû
dcfcrctis
ladeorum
in Babylc
niaabda-
Luc. tj.
b
AbSxeni.
Filij
prodigu
noS foltim excipiet, inquofacrum mihi canticum canere
hon liceàts qiiohiodo enim in terra attïmæ m e i aliéna? vbi pfitlth.iió
qui deguntj,apprôpinqüâre Deo n o ilpófllihtjlèd Here tän- j
Him,& fiiïpirare, horum quæ hic fiippetünt, recórdatione, !AbE« m-
fi tarnen hoectiam rtiihiqüirquam concedat.Hoftesquon-
dam fenint, mâgnam& iacramciuïcatem,inqua Deus cd» byloniaml
lebatur, aggreflbs, eiufqüc inColäs ftum cantores, tüm abdufto-
Theologo sin Babylonïam patriam fuam captitios' pertra- ruro-
x iflc: h o sv e ro ;d um ibid ed n è reh tü r,n e rogatosquidem
erat:quinomniaperdifteredogmatalicebatj&barbarum, Jadominantibus, D ei laudes cantaré voiuifle,nec pfallere £raim.n6
&G cæ cum ,&m y fticum , & ciuile, ôc diuinum, & huma- j in terra profana, fed organamuficain falicibus fulpcndif-!vulg..alicj
num,cumomnilibertatecunélaindagantibus atquefcru- f e ,& a d flumiria Babylonis cöllacrymafTe. Vnus ego ex na-
tantibus, vt omnibus expléremur ,& anirni bonis affatim eorum numero eflèmthi v id eo f, ab hac facravrbeac pa*
perfrueremur: fiueprifcum quodpiatti veritatisdocumeii- triameaVipulfus: vbino6les,dicfqüc diuinælegcs denun-
tum , fiuealio quis nomine appellate malit , mirabilemin I tiancur, hymnique, & cantica,& myftici fermoncs,vbi luX
illo,plenum que pulcherrimarumurerum apparatum ac co- folis,diëiqueluce clarior, hobis-diuina myfteria ttaiftanti-
piam habebamus. A tque ( vtpaucis dicam ) hortus quidam bus ,& n o ó tu , quæmensinterdiu yidit egitque, per vifiirtt
reuera nobis erat, magniillius paradifiDei fimilicudinem rëpecencibus : vbi denique, vtpaucis comple&ar, diuinüs
perpetuo viget afflatus, ab hac pellor, & captiuus in tertam
alienam rapior : in qua mihi néc tibns canere, otganö ,vt il-
lis, ex falicibus (ufpenfb, licebit.- fed in fluminibiis vetfk- ffalm.ij 's.
b o r , lüteaq u eopé ra trad abo ,& hymnosdicere\ ttiamfi
meminero, renuam. Sed fortaflè præ'diutdrna aliarum
return occupatione, etiam obliuifcar j mëmoria ipfà fpo-
liatus. - •
Q u p d fi abiens, inuitus abirem, v t Captiui fblent : at vóreferens:
in q u o , non terram quidem colere hanc inferio-
rem,nec corporis alimentis pinguefeere, fed folas animi o-
pes, quafi fpeciofas qu afdam arb ores, vcl a nobis ipfis p!an-
tatas,vel ab omnium au(Store nobis infitas, augere cum \x-
titia & voluptate concefliim eft. Hic vere paradifus volu-
ptatis: h a e c vera Ixtitia, atque delitia:, quibus elapfo hoc
tempore obleiStati fumus,& quidem non exiguo, at exiguo
prorfus, fi nobis hinc migrantibus & abeuntibus finis hie
erit. Nefcioenim qu omeoinfottunio aurpeccatoiterum lensabeo: nonab alio ,quatn dmdipfb expugnatus ,cum
difcedo ,v ele xpe llo r. quid dicam , ne fcio , nifi quod ficut manerefof tafle liceret. abiens veroj non fine periculohinc
alter Adam extra Paradifum loqui ctiepi. Quam r ed e vi- proficifcar, tanquam atuta &pacata quadam ciuitatcdi-
uebam, loquentem audiens magiftrum,acfilens : quam 'greflus:fedverifimileeft futurum,v t iterfaciens,inlatro-
debui etiam nunc filereldifcebamtacens', fednön nouum nesincidam,accomprehendar, & nudatus plagismultis H
hoc fpedaculum, in quo Magiftrum ipfiim facerem audi- I vulnerer,& femiuiuusin via , proie<Stufque relinquar. Sed iLuc.
torem. Q u id enim mihi hac opus erat oratiohe Î quid his
affari verbis? quum non abire, fed perfiftere oportuetit.
A t enim antiquæ fraudis fimilia videntur hæc d e lid a , &
veterum pûenæ iftæ me adhuc manent. An non rurfiis re-
fragari atque obfiftere v ideor, De ivocem tranfgredi au-
dehs > cum ei infiftëte , & in ea manere deberem ? Q u o d
aütem difcedo,fagtensabhac beatavità,non minus quam
àfacieDe i vetus ille h öm o , &.in terram reuertens ex qua
fiimptus fum : terram proinde comedam omnibus diebus
viræmeæ, & terram colam, eamqué (pinas mihi ac tribu-
los p roducentem, m ole (lias fcilicet meas ; & curas hafce
probrofàs, honeftis bonifque curis deftitutus. & ad ca retiens
quæ rcliqueram, ad terram vnde exiueram, 6c ad co-
gnationem meam inferiorem, & ad domum patris mei: terrain
deferens b o n am , vbi veram mihi eflè patriam ignora-
b am, & çognatos, quos anitnæ mëæ proprios ac familiäres,
poftea nolle coepi : & veri patris mei domum ,. in qua
manens,abijs qui manere in ea Volunt, veris filijs pieho-
noratur & colitur pater. Ac ego pietatis ac grauiratis ex-
pers, indignufque inde recedo, oculos retro , gradumque
Adiuctitad
[verba,^H
* Luc. ic.
quorfumhæclamentor ? Eft vtique faluacor omnium, ft- Cófolatur
miuiuorum , & à prædonibus vexatorum curator ac tnedi- feipfum.
eus, vigilans verbum, omnium hominum cuftos. Sunt &
nobis ièmina, quæ habere nos doeuifti, & quæcunquc à té
accepimus,præclara monita arquepræcepta, quibuftùm
difeedimus > lugentes quidem ,yt qui iter faciilnt} ftd rio- G
biftum tarnen hæc femina deferences. Fortàflè ërgd cöh- Adlufioàd
feruabit nospræfes cuftos, fortaflè iteriimad te ireüértemuf J
adferentes ex ftminibus hifte frucSliis & manipulos, perfe-
£tos quidem haud quaquam:qui enim ? fèd quales nobis ex
ciuilis v itö adionibus liceat: corrupros quidem facilitate
vél infrugifèra,vel malæ alicuius frugis j fèd noil amplius a-
püdnos corrumpenda, fi Deus ahnuerit. Alibi ergo h o t Pcroratio
ih locod e fin a torà tio , aüdacius quidem fortaflè f de quo 1
minime.decuit, elocuto*fedgratîas (nifa llo r )pro viribus
nöftris & ex anitno reddere conata : qüi dignutii fàiie hi-
hil dixinius, hec ràraen omnino conticuimus. q u æ f præ- îf
teréa etiam deploraüit,ficüt quiab araicis digrediuntur,
ftceréfblent. An puérile nihil, vel adulatürium; nihilve
obfblétum j vel fupèrfluum habéar, iiëftio j confidüm cer-
conuertcns. Filium quendam ferunt, accepta à pacre for- te nihil èiineft, hoc plane fcioivéritâs enim vbiqj r ed o fente
légitima,quæipfi cumalterofratrecompétebat,fppnte fu,&fÿnceràacintegraménteatq;confiliO; '
fuaàpatrisconfbrtiôabfcéfliflèinregionem longinquam* f T u vero éxfùrge, 6 caruhi capiit, Ôc bene prèCatü^ iam ( .
vitaque illic intemperanter ad a abhguriflè paternas fàcul- nos dimitte^jui præfèntes fàcris cuis difeiplinis fèruafti ,fer- !P^ adOri
rates,penitufque diflîpaflè,tandem veroiftopiapreflurn, uaetiam précibus abcùntes.côntihuoreddéàctrade; fed cm’
padamercede paftendis porcis operam locafle, fameque reddepotiuS ei, qüi ad ten os perduxit ,D eô : grâtiâSîrtpri-
vrgenté, communes cürti poteis eftas expetiiflé, nee coh- mis agcnS pro ijs quæ nobis obtigerunt: orans deinde,vtet-
ftquiporuiflè. poénasergo intemperantisvjtæiuit,quipro iam in pofterum vbiqüé præfèns nos dirigat ; menti hoftræ
patërnamenfà, regia illa ac fplendida, porcinas quas b on j fua mandata fuggerëns ,diuinumque nobis timorehi fiiüm j
* ^ ‘ * 1 /- ^ 1 J ” ' l j optiniütb p*flagogüm jimftiitléns. hohettim eadeih'quâ
apùdce libettatej etiam d igtefli, obediemuSilli. Ora,v j &c
cOiifolationem aliqüam ab cocapiamus, quando a tédëfti-
tüimüt : düdorcrhque bonüm mitrâc ; comitem Angcîum»
j?étéautemiVt &redire nos fàciens, iterum ad të datâ
t i quod vhum omnium maxime hOS
confolabitur. '
Thócideö Tptofpexerat, fèruiles eftas commutarat. T a lé quiddaril
d,cir, quia nobis euenturum diftedentibus videtur , hec tahien cutri
"°nPuta- integta cothpetente forte* nèque enim ijsacceptis, quæ
Cong tuehant ; difeedimus tameri, bona quidem accatâ te-
cuiii pat«1 Clihi & apud te relinquëntes ^ peiora autem omnia pérmu-
“am po- tantes* Excipient nos fiqùidem trillià, vniüerfâ jturbætü-
pofeit has- mültufquepro pace,& inquiéta ac turbülehca vita pro trail-
c ICÎtcra- qu illa& compofita, pto liberçatchac,ftruitus gtauisi fora*
1 & lite s j & contëntiones. A c d elitiæf qriuhique déincéps
pf*lm.rvs. hobisadtnêlioia nulli^fn erit. r ite diüina eloquia loqüë-
niür: fèd loqüehlut opéra hômindm ; ( quod fàné ëtiath
dirumquidpiam oihniho vifum eft prophète.7 noS véro j
hialorüm étiàm hominum* N o s vfere pro die,!prö data luce
tenebræ j pro fëfta celebricate lü d a s * pro patria/hóftilé
jiöw té» f f a t f a i r .tm .S i .