ctTtnrnnâÇ.
uiptitis
fortajjis
ttimfitw-
I
. +£ . _ ____ , : ' ' • *5. ItißiniMartyr^ Apoiogtk 11.
\ fed D e i gladius eft ignis , cuius cöh lum ptio fiun tii qhi
Pfil.109
mala agenda fulcipiunc & cligunt. O b eamque caulâm ait,
Gladius vos confient- os enim Domini locution eft. Na fi de gladio
qui fecat&ftatim mutatur,diceret,nödixift?lPleuorabit,fi~
ue dcpalcet. Quamobréquod ait P lato, Caulà eft id quod
probatum & eledum e ft, Deus autepü extra caulâm cul-
pamque eftpoficus,id à Mole mutuatus dixit. Antiquiot
enim Moles et iam omnibus hiftorrdsqùiapudGræcosflo-
r uer unt, fuit, omniaque quæ de animi immortalirate, vcl
de ftippliciis port mortem, vel cognicionc contemplation^*
qu e coeleftiü, aut de fimilib. decretis>& philolôphi &poetæ
prodiderunt,argumenta à prophetis mutuati & intelligeie
pöttierunt, & commémorauerunt. Itaq; in omnibus & a*
pudomnes veritatis lèmina videntur eile : fed inueniun tur
non accurate ac plane intellexi (Te, cum fibr ip£i contraria
profiteantur. Quocircaquoddicimus,resfuturas prædi-
d as elle à prophetis, non h o c dicimii$,eas fäti neceflitate
fieri, led D cum,quod prænouit res quæagehdælunt âb o-
mnibus hôminibus, & quod eius deeretum eft, pro eorum
quæ quilque egerit dignirate vnumquémque honiincnttç-
cepturum elle, & quæab eo fient, pro dignitaté eorum quç
agunturefle, relponlura,per Spiritum piopheticum prædi-
cere, ad animi contentionem rëcordatiqnemque lèraper
genus hominum incitantèra, d um & Curare iê e o s .& e is
prouideiè demonftrat. Opera autem mâlorum. gehio-
rüm,morSconftituta&definitaeftineosqifiH)'ftafpis,yel
SibÿJIæ,veFprophetarurfr,vatumquë1ibro$ icgunt,vt métu
homines qui leguntabducant ab e o , ne rerùm bonarùm
cognirioncm âccipiant,; fibi autem lèruos eos détineant,
quod’quidem tandem perficere minime potuérulit. Nain
non folu m fine metu eos legimus, fiel vobis quoque vt Vi-
detisj cqnûdCrahdds affcrimus, quod explora tum habea-
mu$fqre,vt ea quæ omnibus grata fünf, appareant.Quod
fi paücosin‘noftmnVîêntentiamadducimus,maximum lu*
cmrnreportâbimiis. ’ NaUi'yt boni agricole à domino
præmium feremus. Sedvt intelligatis, omnium parentçm
Oeum dudurùm fuifiè in coelum Chriftum poftea qjuàitn
ab infèris exciratüsellèt,eu mque ibi re ten turu m quoad d ç-
mones qui ei infèfti fiîntlupteret, compleaturq; coium numéros
quôsptobos&vjrtute præditos fore prænouit, per ■
quos etiam nondora tem iplam corroborauit : audite hæc
qua:a Dauidç prophe ta d id a lunt, D ix it Dominus Domino
tneo, Sedeà dextrisiiieisquoadponaminimicos tuos fabeüum pedum
Worum. -yirgdm fotentta tïbi ex Hiérufilem Dominus mit-
tet, & domuare in medtoinimicorum tuorutn. Tecum ffi principa- ]
tus adiepoipntia tiu in fanfiorum Worum fplehdoribus-exventre
anteluciferumégenui. Q u od érgo d id um e f t, Virgatnpotefir
fiatüaéxHietuftlem tibi mittet| prænu'nciat-yerbum in ouo,
Yiserat.quod eîüsApoftoliddieiôfelÿmis egrcfïï vbiqjprç^
dicauerunt. Et quanquam mors conftituta eft in eos qui
nomen Chçlftidocent ,aut qmnino cpnfiientur, nos ta-
menvbique& am4m u r ,^ d 6 cemus. ,Qûqd fi vos quoque
vt' ho lies hæc verbaaecrpitis,.nihil amplius poteftis, quam
quod antèdtximus, intefficete , id quöd ndbis ouidem
nullumdamnum affert: Vobisautem&omnfbus qui. iniu-
ria infefti funr,nec mutant lèntentiam, poenas ignis æternas
préparât. Sed ne aliqui àtatione auerfi eorum quaedocui»
lôus refèllendorum caüla dicant, nqsconfiÈmareChriftum
ante mille & quingentosannos nàtum clïè Quîrino præto-
re, eum afitem docuifle quæ dicimus, pqfteà Pontiq Pjlato
pr£etorfr,& aceulênt,quafiornnes homines qui lùperiorib
lèculis extiterunt extra culpam fint : occupaticne dubita-
tionem explicemüs^ Chriftum quidem Dei primigenium;
eflé didicimus, ätqueexpofuimus eüm rationemSt yerbum
efle^ cuiusomnehominum genus fadum eft parti ceps, &
qui^um ratiöne vixerunt,Chrilh'ani;i(ûnt^; etiam fi Àthei
habiti fint, velutapud Græcos Socrates & Heraditus, eo rum
que fîmiles: inBarbaris autem Abrahamus, Ananias,
Azat as, Milàel & Elias, aliiqüe multi,quorum a d a vel hb-
mina enumerate quoniam longum eilèlcimus,nuhc omit-
timus.Itaque ii etiam quianteafiierunt,&rationemin vita
ducem non iecuti lunt, mali inimicique Chrifti extite-
ru^r> patricidacque eorum qui ex ratione viuunt. Q u i ait*
tem t x ratione yixerunt arque viuunt, Chriftiaifi ,ab omni
metulunt pcrttirbationeque lôluti ac liberi. C u r v erà vi
Verb]3pa rentiïqucomnîumaoDominib ciconfilipex^'rI
gineconcept«snaturquefit,àclefiisvocatus,&crucirüffi-
Jxus,mortüulque reuixeri t, a t q uc in cæltim redierit, ex iis tS
ni^t^qnÆepmmemorataruhtjïapiensintelligërepoterit.
Nosutitem quôtiiàm nécèflàrià'non eft hoc tempore quae
;hbe docèat orauq,addcrnô,ftratioriesnècelIarias hune ve-
niemus. Terram quidem Iudæorùm expugnandàm fiiifiè
vtintelligatis, auditequædprppheticb Spiritu d id a fu n n
Verba autem fa d a fuht quafi ex pet/ona populorum, ea
qua^fâdaTuntadmirantium.Suntautemhæc|F4fl<tf^de-
ferttSioiii quafi de fer ta vrbs Hterufaletnfafta (fi, & domusfantta
rnftradjris deuota efi,glortaque quam laudaruntpatres noftri, ïgù
deleia&confumptaefii qtiaque in eapraclaraprèciofaque erant, d- ;
mntaconcïdemnr.&haett<hfti, ta cu ifi^no fjuevddeab in fii.y t-
bém autcm rlietufalem deleEtam fuifie, quemadmodum
foreprædiduraeft/optimefeitis. Deillius aurem lblitudi-
ne, necqùenquam eorum habitandi caofa eo reuerfururn,
ab Ëlàiapropheta d id um e{thocm odo,T érraeôrum deferta,
eùjpettantibùsac vïdtntibus earn hofies illorum euertent, nec erit ex
ipfis qui eamincqlat. j Eam porro à vobis euftodiri , y t nemo
in ea f i t , mortemque in eum conftitutan\, qui m- |
troiiiîè deprehëndàtur,cetto fcitiSiNoftrum verôGhriftü
vt morbosomnescuraturum fuiflè,mortuolquè ab infens
excitaturum ex prophètiàintelljgatis, audite h i c quæ pne-
d id a lùnt, ln eius aduentmfaltabit daudus,vt ceruus: mutorum^
lingua plana diferta^erifxetci videbuntjeprofi mundabuntur,mor-
tuique ab inferü excitabmtur & ambulabunt. H æ c autem àb Co '
,^ d a e lïe ,.e x iis quæ.Pontio Pilato Prætore in eum fada
lun^ intelJigëre poteftis t & qüemadmodum à prophèti-
coSpiritu p r id id um eft, fore vt de medio tolleretur vhd
cum hôminibus qui in eo Ipes omnes fuas fitas haberent,
fauditehæc quaetib Efaia com mem oraK lpnt, Ecce quemad*
moduïn iufiwperijti & n em o anmopercipiiïvmque iufii de medio
tpümtur,nec qutfquam confyderat. Afaeie mquitatit fublattts efl
iufiut, erit que ernfepulc hr urn in pace* de rhediojublatiuèfiiÉx fur-
fus,quemadmodum abeodem Elàia d idum e ft, populos
gentium qui eum minimèexpedafefit,elîè adoraturos, lu-«
dæos autem quieumlêmpcr expedantjcundem ignoràtu-
roselïè. cum venilïer. Verbà autem prolata-’lùnt quafi éx
Chrilli p e rlbna,qu ilunthu iûlmod i, jtpparüÊjs qui me non
îitifenbgabant, inuenius.fum abijsquinonqudrebant.dixi ? E»s ad-
futri,genus qit&nojnen meum noninuocauerunt. Expàndt manm
me as ad populum incredulum & aduerfantem, ad eos qui via non
reftainceduntjedpeteatafitafetjuunturypopuiùs qui me concïtat«
InHæi enim quiprophedas habebant'i' Chriftumquè vch*
turumlèmper expedaru ntyign ora uer un t ,n on folum aure,
lèd etiam iis abufi lunt.Qiji autem ^ gendbus orti luntycum
nihil vnquam de Chrîfto accepilïènt ad iiiad tempus,cû A -
poftoliHierololymis egteffi, ea quaeillius erânt, nunciaue-
runt,prophetialque tradiderunt: tüm gaùdio'fideq; ’com^
pie ti, idolis ,id eft fimalachrisnuncium remiferun t, Deoqv
qui origine caret,Çhrifti benighjtàte le conlècrarünt. Atq j
vt ^btelligatis ânte cognitum & prouilum e flè , fpre v t hæc
ma led id ain eo s qui Chdftum profiterenttir , iaeerentur*
futurofque mileros eos , qui eum conuiciis maledidil-
que afficerenr, veteraque Ihftitutà lêruanda efie eum làu-
ae aicerent, audite quæ paucis verbis a b Elàia perftrida
lunr, VaijsquidulcMamaraiejfedicunti&qMamaïaJüntjulcïa*
Eum verb qui no ft ri caulà homo fadus f i t , paflîim eflç ne-
cari lè & ignominie affici, rurlulqùecum gloria elle vèntù-,
râm, ex his prophetiis cognolcite Itaque animum fuiim ad
mortem tra u d it, & in numéro feeleratorum habitusefi: ipfeptcca-
tfifàultinufhpertulitieritquepeccatoribuspTopitius^Ecceemmpuer
meusintelligit,extolletur, ajficieturque magna gloria. Quemad-
modum tibi multi afiurgent ffic ab hôminibus Jpècies tua contemné-
tur, & gloria tua ab hôminibus prbficifietur ,it a gentes multa mi -
rabuntttr: ofquefuum reges cohibebunt, quia quibus nihil efi de eo
nunctatum, & qui nihil audiuerunt, intelligent. Domine i quis aù-
dituinofirocrediditl&Dominibrachium m reuelatum patefaftü-
qjte efhnuncïauimus in eius conjpeftutvtpuerum,vt radieem in terra
fitienti. Non efi in eo decor, necgloria-.vidimufque eum % nee f f estes
ineo inerat, necpùlchritudo , fe d pulchritudo em prater homines
ignomïniofa eft, at que euanuit: homo eSlpercuJfus, ditlicitque tnfira
mitatesperpeti:quod os eius auerfum e fl, contemptum, nec vllo in
numéro habitum. H icpeccafanoftrapèrfé r t c a u f a noHra
’ "• • p S P S / - doliv.
ïz .C fy .
P r o e h r i ß . a d A n t , P iu m Im p .
r f i m
ioleifflfqtieeum ihlabore, inplaga, & in malts iacereputauimus:
I {edipftvulairatus efi obfceferdnoftra:} & o b peccatanoftra infirma-
i Jtus gfi idtfciplinapacis infö'efiy. eius liuorerioscuraiifumus. Omnes
quafipuesp’iyuimtufitaquisqj via errautt: eumquepropter feeler a
nofirairadidit : & tpfecum nialètraólaretur, os fuum nonaperuit.
Tanqttam ouisadcadèniduüits efi ^çir quafiagnus coram tondente fe
wutusficn onaperiittosfuuty.Abiettiorieillwjmfublatimeftiu-
dtetunt. N am cum in cracem fublatusellet,notietiameius
omnes5 qu i eum 1c nolle negaflentj ab eb defecerünt. P oft
verbcùm abinfçris exçitatus e lïe t, eifq j lé oftendiflèt^do-
cuifletqûeéos prophédas,quibus h ç ç o mhia fore p rçd id a
ellentjlegçre^umqUeilliincoelumreucrtentemvidiireht,
atque credibiftèntV vimque illinc ipfis miftàm ab eo àcCe-
p illèn t, & ad omne hominum genus pro fed i efl’cm,hæc
dpeuerurit, ap pe lla tiq i'funtA pô fto li.Vtau temid em Sp i-
ritus nobis,pàtefaciat,eum qu i hæ cpéftulit, genus haberé
quod exphcarinohpoffitjregiaquepoteftatehóftibuisfiiis
præfutarum,dixit h o c modo , Ortumeius 'quisexponeiïqutidè
terra vita eius tollitur : propter eorum fteleraraptus eft ad mortem,
daboquepro emfepultura improbos, & pro eius morte,diûites,pro^
ptereàqubdpeccatum non fe cit,nec in eius orè dolus inventus eft: eum
Dominas àplaga mundkre vulp. Si deturpropeccato animus vefier,
femen quod diu manebit,cernet. Dpminus eitu animant vult à làbore
liberare,eï lucem ofiendere , informareeumfaptentia, defenders iu-
fttim qui tnuUis bene fermât : peccataque noftra ipfeperferet,ob eam-
quetauftm multos ipfe hared'ttatis iurehabebit , ffn’ttunique fi>oliâ
diuidet :proptereà qUod animus eius adnecém mortemque raptus éfl,
idmque in fceleratorum numéro; eft habitus, ac mùftorum peccata
pertulitià’propter eorum fceleradedituseft.Eanàcmin cçlum èt-
iam reuerfururn e lle , quemadmodum prædidum erat,ex
his Èpgno{cite,ToUiteportasc(eloru,aperite,vt rex gloria introedt.
Q Ü fih iç ffi & Doniintupôtens. Eundem
etiam cum glo’da ex coelis venturuméflè'cognofcite ex his
qbaî à Hiérémiar propheta ad h o c ipfum d id a fu r it, Eccevt
film hominis ex cceli nubibus venit, & cum eo fuiangelt. Q uoniam
igitur ea quæ iam fa d a Tunc omnia fore prædidum elle à
prophetis docemus, ea etiam quæ fimiliter prædid.a funt à
prophetis & futura iu n t , v tom n in o fu tu ra neççïlàtiô cfd-
dere debemus/ «Quemadmodum enim éa quæ iam fa d a
funt,cum p rçd id a elïent&'ignorarentur euienerunt,fic et-
iamfe liqua,ctiamfiign oren tur,necçredan tur,eüen ien t.
Du p séfiimeiùs aduentus proplîetæprædixerunt :• vnum
quiiam eu e q it, quafi ingloriipatibilifque.hôminis : alré-
rum.cùm ex coelis in m aieftatcvnà cum fuo angelorum ex-
ercitUjVtprædidumeftjVenie^çùm etiam hominum corpora
excitabit .-tumque bonorum corpora immorcalitate
donabi t j improborum yèro ih æterno lenfu cum malis ge-
nijs in ignem æternum conijciet; ’H o c autçm ferè prædi-
dumefledocebimus,hisEzechiè'iisverbis^CôWïwijl«r<îC«w
commijfura tungetur:& os cum offe,carnefque renafcentur,omnéque
genufleftetur Domino,& lingua omnis eum la u d a b it.fQ u p y erb
qualique in fenfu ac fupplicio fu tu r ifin tim p rob i, éx his'
quæ fimiliter ad h ocipmm d id a fin ît, cogno feite ^Vermis
eorum finem non habebit necdefinet, neque eorum ignis refiingtte-
h(r; tumque poenitend;aeos fùbibit, cùm nihil proficipm*
Quæ autem Iudaéi d id u r i fadjurique fine cum eum in g lo ria
venille videbuntj Zaehariasprædixit liis verbis , tracts
piam quatuor ventis, v t dijperfosfilios coUigant: imperabo aqutloni,
vtferat, &auftro,ne erret : tunique Hierofoljmis planet us magnus e-
rit mon pris, vel labrorumplanttus, fed cordis planttus & dolor: nec
veftesfuaslacérabunt ,fed mentes plangent tribus ddtribum, ac tutti
vïdebunteum,quemconfoderunt,dkentque yCurnosDomineavia
tua aberrarefeciftil Gloria quampatresnoftrt pepererunt,nobisyttïo
verft eft. Multas quidem etiâ alias prophecias cùm proferte
poffimùs,finem faciemus,qubdhas làtis multas ad làtiera-
tem ijs qui aures quæ ad audiendum & intelligendum âc-
commodatæfint habenc,efiè putemus,eofqueintelligere
poflèarbitremur , n o n eo d em modo quo èa quæ de louis
liberis fid à funt,nos qu oq jfolùmd icere , demonftrareàu-
temnonjpofle. Q u a enim ratione homini qù iin crucejn a-;
d us èftjle & De i qui origine caret primigenium e lïè , & v-
niuerfiiifigënushominumiudicaturumafl'eieaticrederë-ï
mus, nifi teftimohia quæ deep ante quam vbhiflèt hömpq;
fadus efleCjprædida client,inuéniflèmüs, acq; itaeuenifle
cerheremùsîveluci terræ Iudæprum foIitudinem,ex ompi-
Biblioth.Vit.Patr.Tom.i. ' |
bus nationibus homines eiusapoftolorum d od rina credi-
dilJe:detcüatofquc;eflc veterainfticùtaS in quibus e r5 r e
yerlàti eflènt?cum ipfi nos quia gentibus pirti fumus,& plu
res efle videamus,& veriôrés Iudæis&Sâmaritanis, Ghri-
ftianoSjlciamus. Alia enim hominum généra omniaà pro-
pheticb Spiritu gentes vocantur , :ïudæi autem & Samari-
tanilfraè'ldomufquelacpbinominàtifunc; Atq; y tin te l-
ligatis prædidum elïè à vatib u s , maiorem numèrüm fore
eorum,qui àgecibus orti credereht, quàm eorum qu ia Iu-
dæis & Samaritanis, hæc quæ à prophéds prædida funt,
fito£cremnti£atdrefterilisquanonparfs,erumpeinvocerni & c la -
maqua noparturis,quiaplurisfiïntdefertarep_udffî j*
eius qua virum habeat. Dclèrtæ enim gétes omnes à P è p ÿero
erânt, quod manuum opéribus feruirent Cultum% præfta-
rehtïlüdæiautem atqVSaiharitàni cùm D e i verbum, quod
eisà prophetis traditum eft hâberéht ,C h r iftum q ; femper
éxpedaflènt:eumcùmvenitiignorauerunt,necagnouefut
prçtpr paùcos,quos pfbphëticusSpirituSpe’rEfaiam falùté
cphféçütüros eflèquafi e re o ram perlona prædixit his ver-
b is ,N ÿ Dominasfemennobis reiiquijfet,nobis idem quodSodoma &
Gomorrhaaccidïffet. Sodomaenim & Gombrrha quædâim- p
piprum fceleratorumq; hominum bppida à Moleliterarû
monùm.eritisproditâluric, quæ Deus ig n e& fulphure in-
cenfadiruitieprumquiîneis erant feruato nemine,mfiéx-
té f o quodahi Chaldæo généré^ cui nomen L p to fuir, cum
q u o e tia ir filiæfetùatæ fiint.: eoriimq}. regionçm délèrtam
atqj inçenfam & fteriiem,qui yo lup t pplïunt Cernere. Eos
autem quiagentibusgenus.duxerunt,& veriores eftre,&fi-
dëliores fore prædiduelTè,exhis Elàiæ prpphetæyerbis co
g n o fc iïe ,ifta ë l no circuncifo corde efi,gentes autem praputio. Hæc
igitur tam multa quæ videntur, apud eoà qui verumamât,
ac non gloriæcupiditate ducuntuir, nec perturbatiônibus
femiunt,latis viriùm habent cum ratione ad peffiiadendu.
Q u i autem eaquæ à poëcis fida funt,tradunt, ijs nullam fi-
dem faciüt,prælertim fi eapueri edifeant : eaq; nos captan-
di abducendiqi;generis hominum caulà malorum genio-
rum opera expofita èflèoftendimus.Çùm.n.Chriftumqui
pfædiçatur à prophetis,venturum didiciflènt.impiofqj ho -
mines poenaignis affed um iri: mü ltoslouislibe ro s qu id i-
cuntur^didos elle obeéderune, quèdlèperlicere polie Ipe- ^
tarent, v th o é s ea qu ç dé C hrifto feruntur,mpftrorum,eo-
Tumq; quæàpoëtis'cômemorànturjfimiliaefle iudicarént.
Atq j hæc celebrata luntlèrmone omnium & apud G rçcos
& apud gentes om n e s , v b i plures audiebant elle qui pro-
•phetarumv^ticina tionib.addudiÇhnftpfidemhab erét.
Eos autem cùm e a quæ à prophetis narrantur,audireiit,nô
plané ac probè intellexillè i led quafi errantes eâ quæ de
Chrifto prædiçuntur,imitatoselîèdocehimus.Moles quidem
propheta antiqtutare, v t fiiprà d ix i , omnibus hiftori-
cispræftitit. A b eo hæc,ficuti antè diximus,prædida funt,
No« deficiet princeps ex Iuda,necduxexeiusfemoribus,dumveniat
eut repofitum e ftjffe eritgentiumfpes&expeüatio: deligasad vitem Gtn. 49.
putturtifuum, ftolamc^fuam in vuafanguineabluens. Hæçigitur
prophetarum verba cùm audiuillènt Dæmones, Dionyfiu
quidem lou is filium fuilTè d ixerunr, eundemq; vitis inue-
torem4 tradiderunt fuillè,vinumque in eiuslàcris produnt:
atq; eum cùm diffufusdiïperïùfqùè efiè t, i 11 coelum reuer-
tifle docuèrunt. Et qu oniamMofisprophetiauon apertè
fignificabatur, elïètne D e i fihus is qu i venturuseftèt, & v-
trum lèdensin philo in terra moraturus efièt, an in coelum
redictirus, pullique nome tam afini quam equi pullum de-
clarare pbterat,cùm m inime Icirent, vtrü âfihi pullüni du-
cens,an equ i,is qui prædicébatur, eius aduéciisfignificatio
é flèt,& D éin è fmus elfet,an.hominis, vt antè diximus.-Bel-
lerophontem etiam ipfiim, q u i homo exhominibus natus
eft, in equ o cui Pegafiis no'mc erat, in coelum reuertifiè di-
xerunt.Cumque in alio prophète* quiElàias appellatuspft
lcriptum legiflèntjéum ëx virgine nafciturhm éfiè,ac per fe
in^oeluih redicürum,Perlèa d id u efiè occuparunr. Cumq*,
in prophecijs quæ antedIcripræerant , illuacoguouiflènt,
'Forcis vt gigas ad currendam viam, H ercule m for tem e'fiè,
vniuerlàmq; terram peragraffè aflèucrarut. C ùm verôrur-
lum cognouifiène^foré vridem quiprædiduserat, tnbrbu
omnem cu'raret,mortuôlq; ab inferis exci taret, Æfculapiü
protulerût.Sed nulqüa in v llo louisliberorâ qui dicuntur,