' t al.cor-
poreaoe.
Quæ verô intelligentia comprcteèndantur, non ipfa ex fe;
fed exipfàrum aôfcionibusatq;efFc&ispercipiuncur.Quaproptec
cum Anima ex fèipfà cognofci nequeat,ex ipfiuscf-
fc&ïs meritô cognofci poterit.
An fit Anima.
i . Corpesnoftrumcummouetur,autextrinfecus, a tu in-
trinfccus; mouetur.Non moueri illud cxtiinlccns»ex eo pater;
quod neq; impulfione, neq; traétione mouetur, fieu t ea
quæ funt inanimata. C um autem moueatur intriniècus, nô
tamen naturali ter mouetur v t ignis»' Nam ignis quad i u e ft,
nüqtiam morum intermittit:at corpus vbi mortuum fuerir,
moueri définit, licet tamennt corpus.Quare fi neq-, exttin-
fècusmouctur,ficut inanimata,ncq;naturaliter,velut ignis:
manifeftum eft moueri ab Anima,quæ etiam vitamipfiiub-
miniftrat. .Si igitur corporinoftro vitam ab anima præberi
confier, anima etiam ex fuis c fie â is cognofcicur.
. An Anima fit fubfiantia.
3* Q n o d porro Anima fit fùbftantia, oftcditunPrimo qui-
dem,quoniam illi quoque definitio fubftantiæ iure conue-
nir,quæ quidem efteiufipodûSubftantiaeft i d , quodeum
vnum & idem fit numéro, con trariâ vici (fim fufcipit.Quod
verô Anima à natura propria non recedens,contraria vicifi
fini fùfcipiat,omnibus credo efi per fpicuum .lu ft itia eni m &
iniuftitia,fortitudo&timiditas,temperantia&intemperâ-
tia,in ipfà viciflïm cernuntur,quum fine contraria. Quam-
obrem cum eafubfiàntiç fit proprietas,vt contrariorum vi*
cilfim lùiceptrix fit,cademq; Animæ conueniat, fubfiantia
igitur anima erit. Prætcrea, cum & corpus fit fubfiantia, A-
nimam quoque ftibftantiam eflè neccflc efi» Neque enim
fieri potëftjVt quod vitam accipir,fùbftantia fu.illud autem
quod vitam præbet,non fit fùbftantia. Niiî forte quis ita in-
fahiat,vt id quod nô eft,eius quod eft, caufâm efic a (firmer:
aut rurfùsid, cuius illudipfum quod eft,ex alio fie pendet,
vt abfque il lo ellenequeat, eius ip fius,ex quo pendet, cau-
fam eflè velit.
An incerpùreafit Atiitrut-
4. In corpora quidem nofiro Animam ejîèfùperius often-
fum efi:qùomodo autem fitin corpore, cognofcçre opor-
tet. Nam fi illi itaadiacet,vt lapis lapidi:fequicur,quod corpus
fit Anima,nectotum corpus animatum elle, cum parti
cuidam folum adhæreat.Sin autem cum corpore mifia, cô-
fufâq. fit, è propria Animæ ration e d eieâ a , multis partibus
conftabit, nec fimplex erit. Q u od en im multacuméft par-
tium, diuifibile efi ac difiblubile: quod autem potefi diui-
di.compoficum clbcompofitum verô triplicirer diuidi go*
tcft.Corpus autem adiuüôtum corpori, molem auget : A n ima
v n ô iri corpore çxiftens,illud non tumidum*fed viuum
pOtiuS réddic.Nqn igitut corpus, fed incorporeaeft Anima,
Ad hzc,n corpus effet Anima, aut extrinfecus aut intrin-
fècus mouetur: N ô aut extrinfecus moueturmon.n.impul-
fionc,neq;tra<ftione mouetur,vtinanimata:neq;intrinfecus
mouetur,li eut animata. Ablùrdum enim efi, Anima animæ
dicere. N o n ergo Anima efi curpusrincorporea igitur.
Et rurfus,fi corpus efiAnima,etiam qualita tes habet quç
percipiuntur fenfibus,& nuteiturfed non nutritur.Quod fi
nutritur, non corpoteè nutritur,vt corpus, fèd incorporée:
nam ratione & vecbonutritur.non igitur fenf&iles qualita -
tes habet:Neq. enim oculis cetnitut iuftitia, neque fortitu-
do, neq; alia eius generis, quæ funt Animæ qualitatesjqua-
propter corpus nonéft anima:incorporeaigitur»
Præterea,cûomnis fubfiantia corporea in animatamvel
inanimata diuidatur,dicant qui Animam f corpus eflè affirmant,
animatamne d id earn velint,an inanimatam,
, Denique,fi corpus omnecolorera,quantitatem,& figu-
ram habetmihil autem eiufmodi in Anima confpiciçurmôn
igitur Anima efi corpus.
Ânftmplexfit Anima, an empofita.
5. Ex quibus ergo Anima corporis expers oftendi tur, ex i js
potiflimum etiam fimplex demonfiratur. Nam fi corpus
ftoncft,& omnë corpus compofitum efi,comppfitum aute
ex partib. confiée?nec plurium quidem partiumerit. C um
autem incorporea fit »umplex erir : quoniam non eft corn-,
pofita, neque in partes feçabilis.
Animmortalk nofirafit Anima.
6. Coftfcqucns verô mini videtur,vt quod cft fimplex, et;"'
iam fie immortale. E t quo pacto illud,aülculra : Nihil eui (l
quæ funt, leipfûm corrumpir, aiioquin enim ne inirio quidé
côftijpflèt. Quæautcqrrûpnnturex cotrarijscotrûp.uhtur.
Naorfmequod corrüpitur,^iffblu:cur:quod diffblmtur,cö-
pofitumeft: compofitü,miil:arum efi part iü: epiod ex pat-*
tib.confiât, ex ijs fcilicet 'confiât difierentibus: quod verô
differens eft,idem non e ftiQuimob rem ctim fimplex fîcA-
nimamequeéx pluribuspattibus confier,quia nec compo-
fita eft,n,ec diflului potefbfèquitur èam incQtruptibilem,&)
i m m or ta lerne fie.
Præterèâ^tüdqüid alienb cieturmotu^necexfe ipfo,(ed
ex eo,à quo moue cur, viuendi habet facultacem, illud tam-
diu permanct, quoad ab illaintrinfècus opérante vi conièr-
uatur:at vbieaceffaüerit,&ipfùm qu odabe a moucbatUr4
definarnecellceft. Quare cum Anima à-fèipfâ moueatur^
nunquâ eflè definrt.Hæc enim ita fè confequuntur,vt quod
à fè ipfo mouetur, fèmper moueatur , quod fêmper rao-
uetur , nunquam deficit : (>quod nunquam deficit fine
caret : quod finis efi expers, non corrumpitur : quod rîon
corrumpitur,eftimrjiortale.Ergofi Anima àfêipfâ mouetur,
vt fupetius demonfiratum efi, erit igitur ex vi iam pro-
pofitæ ratio cinationis,incorruptibilis ÔC i mmorralis.
Præterea,quodcunq; a proprio malo non corrumpitur,
corrrimpi non potefi: malum autem b o n o contrarium efi,
id e o& illiu s corrumpendivim habet. N o n eiiim aliud efi
corporis malum,quam paffio,morbus,& mors, ficut ècon-
tta, vitras eius eft,pulchritudo,vita, fanitas,& firma con ft i-
tutio. S i igitut Anima dfuo malo non corrumpitur, malum
autem Animæ efi, metus,intemperantia,inuidia, & fimiliaj
quæ tamen omnia viuendi ac mouendi&cultatemipfinon
auferunt: Anima ergo efiimmortalis. .
An rationisparticeps noflrafit Anima»
7« Q u od porro animanoftrarationis fit particeps , multis
argumentis oftendi poreft:acprimum quidem, ex eo,quod
artes vitænoftrf vtiles ipfà adinuencrit.Neque enim eas te*
mere,au t cafu aliquo reper tas eflè,quis dixeritteum nec oti-
o(as,nec vitæinutiles ealdeme(Te,queatdemonfttare. Sii-
gitur artes ad vicæ vtilitacem confcrunr, & quæ funt vtilia,
etiamlaudabilia funt, laudabiliavetô ratione comparen-
tur,ani ma verô inuenta,ipfæ fint artes: Anima igitur no ft r a»
ration is efi particeps.
Deindeex eo.quod fènfiis nofiriad res comprehenden-
das non funt fùfficientes, etiam animam no lira m ratione
præditam eflè demonfiratur. Neque enim fola fenfus appli*
cations, valemus ad res cognofcendas peruenire, At quia
nccinhilce volumus inhærere, idprotinus indc confiât,
quod (ènlus, ni (i ratione adiuuentûr,ca,quæ figura funt æ- '
quaha,& colore fimilia f natura tamen differentia,interno-
feere atque difeernere nequeanc. Quapropter,cum fènliis
ratione defiitucijfàlfas nobisrerum imagines ac fpccies in-
ducant,reputandum nobis e fi,re s eomprehendinc leuçra
queant,necne?&fi quidem comprehend] polfimt,alia no-
bis præter fenfus vis cfi,eaque præftantior.qua ad earum eo*
gnitionem peruenire liceat.Quod fi non comprehendun-
tur,ne ilia quidem aflèqui poterimus,quæ aliter quam funt»
confpiciuncur. Res porro à nobis percipi,vel ex eopatet»
quoacaScofiuenienterad vfusnoftrosadlnbemus, & rur-
fusin quodeunque volumus,çonuertimus. Quare fi res co-
prehendi polled nobis demonfiratum cf^, idque à fenfibus
ratione dcftitutiseffici nequeat, quippe qui falfàs nobis o-
piniones repræfèntant,mens fane erit,quæf ratione cunôla
diûinguit atque diiudicat, U res vtreuera funt» çognofçit:
mens autem efi Animæ pars ratione dccorata ac illuftrata;
Eft ergo Animarationis particeps.
Pofiremô,quianihilagimus, quod non prius nobis ipfl
defcripfèrimus atque definicrimus:id autem nihil aiiàd efi,
quam animæ dignitasiquippe cui non excrinfècus aduenic
return côgnitio,fcdi»fàtanquam fuis çpmmentis ac fenfis
res ornât,& ideo in feipfâ rem ante depingit atqj deferibir,
yc fie earn ppfiea in me.dium proférât. Animæ porto dignita
», nihil aliud e fi, quam ratione omnia fa cere, f qua
t quidem etiam. d fenfibus differt. Animam igitur
ratione præditam eflè, demon-
ftratumeft.
fa i . afptf-
d u tamen,
fal.qua
omBcra-
tionÊ <K‘'
cetoit, &c
fai. m
«nim£Ba:
à fenfibus .
AifféiK
ell
E 1 V S -
Humanç
vitçconfi.
dcntio,ai
! ftatus.
fdmodu
habcat.
Omnium
( içtmà ob-
I liuio.
EIVSDEM S AN*
C T I ; P A T R I S N O S T R I
G R É G O J R I I E P I S C O P I N E O -
c JE S À R I £ N S I S T h A V M A T V R - G I
m e ta p h r a fiS jfiu e t r a n s là t io in S a lom ô -
n i s E c c le f ia f le n : f iu e in duo.decim,
c a p ita E c c le fia -
fte s .
# C A P V T f»
I s verbis, Sa lomon, Dauidis Régis &
Prophet® filius, rex mortalium omnium
clàïiflîmus,& Propheta fàpientiffimus v-
iûiuerfàmDeiEcclefiamaffatut : Q uam
vana & inutilia funt omnia ea homi-
dum negotia & ftudia,qnæinhumanis
rebus fufeipiuntur. Nemo enim é f t , qui
vtilitatem vllamijs adnexam dicere poffir,quç,homineshu-
mi reptantesj&corponbus&animisperficcre contcdunt,
rebus cadùcis&temporarijs addiét'jfupra fidera autem,ge-
nerofo animæ oçulo,ne tantiilum quidem a (pi cere voien-
tes.Ac mortalium vita conteritur,die diei fuccedente, an-
nique partibus&conüerfionibus,folisque curfibus certis
ac definitis,nuncaccedenribus,nunc fèiîfim recedentibus.
Ne c diflîmilis e fi hæc res Torréntum tranfitui,cum magno
ftrepituatquctumultuinimmenfum Maris profundumil-
labentium.Et quidem ea, quæ homhram caufâ d Deo crea-
tà fiint, eadem mànent, velut quod d terra gignantur,quod
in terrain abeant, quod terra ip(â firma & ftabilis fie, quod
fbl'eâ tota decurfa id eundem rurftis rurfùs terminum pun-
âumqu e circumuoluatur,fluuijque itidem, tanto numéro
iri mare^influentes,& vend incurrÈnteS} né iptùm fines fuos
excedere cogant, nec ipfirarfuslegemfibi côftitutam in-
fnngant.At■ hæc fané, quæ nobis ad hanc vitam, vfùm ÔC
adiumentû affei urit, ica décréta fiint & conftituta : A t quæ
ab'hominibusexcogitanrur, ram fes quam verba môdurn
ffinemque non habent. AcvetborUm magna quidem efi
copia; cæterüm frudfcns nullus d fèduôfca &errore circumfù-
fa loquacirate, ôcnugacitàte. Verü ita d natura; côpàrata efi
hominum ratio, vt incxplcbdis fît eorum & loquendi&c au-
d iendilitis,ac prætcrea, vanis oiculis, eaomnia quæ ac-
cidunt, intuendî cupidiras. Q u id autem in pofierum fieri
queat,quqd non iam confeâtïm fuerit,aut gcratur ab ho*
minibus? quid houum, quod nondum experimento com-
pertumfuetitjdummodo infîgne fit & memorabiic? Vt
{quidem mea opinio ftft,quifqùis fècum reputabit atq;cori-
fiderabit, nihil nouum aut recens iniienièt, prifeifq; inco-
gnitum. Quemadmodum autem pr®retita,obliuione teéta
funt, fiepraefentiaquoque, progreflii temporis, ad pofte*
ros,inobfcuritatemibiint. N e c verô temetc hæc nunc di-
co, Ecdefiafien agens, vetum mihi Hebræorum reguum,
Hierofolymis, fidei meæ commiflimi habenti,diligenter ôc
accurate omnia cogitata &c perpenfa funt.Porrô totâ return
terrenarum naturam perfcrutatus,atqüeingeniosè ÔC fâpi-
entr r in ea cogitatione verfàtiis earn maxime variant corn*
peri. Homini etenirai in terra,laboribusvexari datum efi, :
alias,aliaærumnæôccafione, fruftra inuoliito. Spiritual!*
téprodigiofo&cxecrahdo,omnia hæc (ûneinrerioraplena,
adepvc ea rëcoîligerehemoqueàt, irhmo ne qüidem cd-
gitaré , quanta res humanas abfufditas ihüaferit. Nam
cum mecum ipfeaÜqüando reputaflèm, atque exiftimâf-
fèm, me omriibuis qùi ante mè rdiflènt, haç in té fapiènti*
orem eflè, in anim um ind ü xi, rum'pafàbdlas ijitelligete,
turn ferum naturas. Çætetum iiicàflùrh riiihi ad 5
cam rem animum côh ferre -viftis' fum , qùod
v t fapientiam fciei’itià feqditur j ita
feientiæ comites'fiht labo* v
JÜhlùth* Vtt.fatr. Tom.$.
t à P V w i u '%
HÆcigiturad huhe thodùm ïè bafeere arbittàtuS, al-
terum vitægenüs càpefîere propolili , delitiisqüe me -
m tt tradere, variasque Vohïptateisèxperiri. Vcrüm mine
Omhia hæc vana elle ihtfellexi, ac^u'e hinc rifùm fbhiturn,
teméreque vaganreïti Oompefcüi \ ‘ hifte voluptatem ad
temperahtiam coercui ; acerbeque ei fticcënfuî. Ad -
hæc, cum eam vim eflè animæ cogitaïTem, vt temülen-
tam corporis natûtam, atque infiat vihi difthientem fifté*
rè poffitirurïùsquecohtinçntia cüpiditatém domati, per*
fpiciendum mihi eflè conftitüi, qnidnam tandem bomi*
nibus propofitum fit fèriûm, vereque bonum, & hohfe*
ftum,’qu(îd in hàc vita conficiant? Nam tcliqua oinnia,
quæ præclara& f - èxpetenda cenfèntür , petcurri, velue
excelfiffimarum ædium fùbfiruéHohes, ôc vitium confiti-
ones -, atque infùper hortorum ftruôtüras, frugiferàtumque
omnisgeneris arborutn colleftioftes, fiudioFafqufe exCülti-
ones, vbi etiam ingentes lacus ad aqiiarum txcepciohes
conféôti fiint,ad vbcrém ôc copiofâm arborum rigationem
diftributi. Iam verô domefiieortim qubque agmine (èptus
fui , turn famulis, tutn ancillis, eosque parti m eXtétnê com*
paraui, partim apud me natbs poflèdi; Qüift etiam plüres
q uadrupedum animahtiüm grèges, tiim boum ; ma pècii-
dum in meam, quana in cuiufqilam eorum; qui olim exti*
terunr;potëftatem venerunt.Sed& aiiri &argendthçîâii-
ri mihi àffluebant,vtpote quiReges omnes eô adduxiflèm,
vt mihi Ôc munera afferrent, & tri buta pet/blilerenti Priée*
reachoricompluresad meam ôble^àtiohem agitabantur,
virorum fimul& foeminarum, concinniflîmum cantum Ôc
modulaciflimum effîcientium. Conuiuia p o r to& fp o c il-
latbres ( nam ea in hanc voluptatis parfem retuleram) èx v-
trbque hominum fèxudelcâtos, Sceximios, net numéro
quidé complcôti poffim. Adeô his omnes qui ante me Nie*
rofolymisregnarunt,aritecellui. Hinc autem conringebat,
v t mihi & fapientia imminueretur, ôc vitiofà cupiditas cre-
feerer. Nam cum omnibus ocüiorum illecebris, & impo-
tentibus petulantibufque cordis defideriis vndique incur*
fàntibus,cotas habenas permfiflem.ac voluptatum fpci ttiëi-
pfùm dedidiflèm, miferis omnibusdelitiîs, ànimi volunta-
tem adftinxi. Meæ namq;cogitàtibnes ëô infoelidtatisprô-
lapfæ funt, vt hæc honefta ôc egregia, dignâq; qüæ faccrèm
arbitrarer. Tandem verô expefgera£tu$,atqiic oculis reftitu-
tus,ea quæ in manibushabebam, flagitiofà fimul, acerbl-
tatifque plena eflè perfpexi, fpiritüfque non bbni opificia.
Neque enim vllum hominum ftudiuni, v itiq iie infiitutum
comprobandum mihi nunc videtur ,nec r e a d iudicio ex*
petendum. Proinde mente colleâ is & fàpientiæ bonis Ôc
ftulticiæmalis, magna hune virum admiracione profècutus
fuerim, qui cum præcepsfèrretur,temereque vagaretur.po-
ftea mente recepta, ad virtutem officîumqueredijt.Ptuden*
tia enim ôc dèmetitia,rhagno interftitio difiunétæ finit,née
nHnusmtervtramqiieefi diferiminis quam inter diem ôc
n o â e iîî. Quocirca, qui virtutem amplexus efi, haud mihi
ab eo d iffère videtur; qui rem vnamquamque perfpicue
cCrnit, fur fum qbc profpeàat, ac dariflîmæ liicis tempore i*
tcrfacit. Contra , qüifev itioimpiicu it, omnifque generis
erroribus,haudabfimiIiS efi homini in ptüfunda caligine
oberranti, quippe qui f coecîtacè affedus fit, atque à nego-
tiorum tenebris exoculatus. Dèniqne vtriüfque hàrutil vi-
tarum different iam animo aflècutus, tiihil poftea repeii,
quirt illud potins foré, y i fi nie ad ftultortim focietatem ac
fodalicium con tuhflèm, ftu I ti ti ç præmia percipçrem. Qu id
enimëx âtgiuijs illfscpmmodi referri, aut quid frutfiiis èx
prolixis fèrmonib. colligi potefi,.cum..quidem loquacitatis
importunæflumina ab innpientia veine à fonte otiantur?
Sapiehti porto & ftolido nihil compiüné efi, née quantum
ad hominum membriam, nec quantum àd Dei rémunéra*
tlotiem. Res autem hümanaS çiittl âdhuc oriti videntut,
iam finis arripit. Sapiens, eiu (dem cum uoiido f ini snon*
riunquam efi particeps. Q uare vitam omnem meatn exo-
ctari coëpi,qham in rebus vànis traduxeram àtq; coufum-
j pfèraitiitetcéôjs laboribusihtàbëfcëris. Etenim, Vcvnb ver*
. bocompleélar,ômnia mihi magnâ cum moleftia clabo-
Ë à rata
Xccfef.2. ,
Voluptatu
Vanitas.
fal. admira
ti one di-
gna.
al. poûcfl
f ones. ‘
F
Salomo*
nis hönö*
resjdcliti*
atque di-
uitiar.
fa l.p în -
cernas.
Ex delitiis
ac toIu-'
pcacibus,
vt (âpien-
tiaimmi
nuatur.
G
al.atrumbofà.
Vir admiracione
di>
gnuSjquiP
nam?
faî. nun?
!niS refiph
■ feentia. V;