Diuitix
fuperbx»
inftabilcs
Mundi c6
flagracio.
; Poctçmul
i futfura-
ti ex Pro-
pbecis.
B
S.P. L^OE^^bfÜ'PaPriàrc^iei Ahttochem.
j Pptlm. j . .
Gentiles:;
j omnes ta-
• dein eon-
, feflî eadë ;
; quxChri
ftiani. ■
Homed
[ iententia,
j de anima. c
Q[et.i+
Seriptom
ftudia.
non inuoluet noxdeltüum.Cum igiturquidfecerit'maltjnfpeftortm
dliquem prafio ejfe credito. N o n his .& fiimonides concinit
fcribens: $To» eji malum, quod prêter expeélatum obutntat hotni-
ntbus. Brait memento vw fitu d inm inducit Deus. Euripides:
Nimquam félicitât ent mali viri & fuperbas diuituu Jlabilesfore
conijcereoportet, nec etiamfelicïtatemnouam,inique partant. Tempos
enirn in lucem protrahit bominutn vitia. Idem itèrum ïn-
quit: Na» enim intelleftu caret Numen : imb inteUigere poteft f i
qui male fin t p o fiti& v i opprefii. Sophocles inquic : Si tuptuifii
ftue fecifiïmala,etiammala teperpeti oportepi„ Præterea quod
Deus iudicium fît redditurus in extremo die de periurio 8c
aliispecca tis,Poetæ quoque ferè prædixerunt. ..Quodper-
tinetadeonflagrationem mundi, nolentes volentes con-
(èntiunt cum Prophetis, quamuis cemporis refpedlu his
multô fine iuniores. Attamen eaexLege & Prophetis,vtfù-
pramonuimus,fuffuratirunr. Sed quid referr, prioresvel
pofteriores fuerint Prophetis? In hoc negotij cardo verti-
tur, quodhaud abfimilia Prophetarum oraculis prædixere.
De mundi çonflagratione vaticinatione eft Malachias Pro-
pheta: Ecce dies Domini venit v t chbanus ariens, &incendet,omnes ;
tmpios. Similiter & Efâias: veniet ehim ira Dei veluti inundans
grando, & turbo fubuertens, veluti impetus aquarum validarum
& inmdantium,qui omnia fartitcr deijcit ad terrant. Hæc quidem
Sibylla & reliqui Propherævaticinati fùnt. Verum &
Pocræ Philofpphique (cripfcrunt de iuftitia,deiudiejo, de
æterna condemnatione, neenon de PrPuidentia. Nam
non (blumfùaprouidemia D e u s , nosquiadhuc vira ftui-
mur, lcd & mortuos cu ra t, quicquid tamen alij garriant.
At eorum o ratio àveritate lub uei tit ur & redargui t ur. . Solomon
vnus è Prophetarum fandtiffimo choro de mortuis
loquutus eft, dicens. Entfanatio carniüus.&curatio o f mm. Idé
teftatur: & D a u id : 'Extilt abunt qua funt humiliât a. His baud
incongrua pronunciauitTimocles dicens, mortuis imper-
titur mifericordiam æquus Deus. Piæteréa (criptores,quot-
quot tradidere deorpm raultitudinem, tandem ad De i v-
nitatem dcuenere.-quidocuere non elïè prouidentiam Deij
tandem eamconfc flï funt: qui yoluere Deum non iudica-
tutum orbem, tandem credidere iudicium futurum, etiam
iUi qui negabanr po ll mortem eflè fènfùnfc Hometus qûi-
dem dixit: Anima inftarfomniauolauit. Et alibi : Anima ex me-
bris auolansad inferos defiendit. Et ali bi; Sepelito me,vt quant prt-
mumportas PlUtonit trqnfeam. D e reliqu is puto te m elios
noflè, y t qui legerisauthores qui ea tradidere. Hæc omnia
inrelliget qui Deiiâpientiam exquiris ftudensei placère per
fidem, iuftitiam,& per bona opera. à N am quidam eorum
Prophetarum, quosfiipra oftendimùs,nomine O leas ait:
Quu fapiens & intelîigetifia, & prudent cognofcet edi quoniam resta
(tint via Domini, & iuftiambulabunt ineit:iniqui autem corru-
entineis. O po ttetigiturte, fi es diieendi cupidus,frequen-
tius accederefcripturam lacramvt viuas : &aud>ens vocem
Dei,ad vnguem ( quod aiunt) ver icarem confequere.
THEOPHILI AD
A V T O L Y C VM ,
^ Liber tertius.
Heophilus Autolycolalutem dicit. Scripto-
res caeteri auent multos libros confcribere,
quibus vanam venen tur gloriadibros itaque
componunt,aut de diis, aut de bellis, aut de
temporioüs dum annalés condun t. Alij fa-
bulis inutilibus &aliis deliramentis opera fua complent.Et
quidem haólenus multum in fabulis fingendis defudafti^
neenune ab ifto labore recedis,& quamuis nobifcumfis
congreirus&: difputaris,attamen adhuc arbitraris veritatis
fermonem eflè nugas. Ndm exifiiimas noftra fcripta efie re-
centia & nuperai Proinde ego nihil cun&abor(adlit modo
Deus) a prima origine repeterc noftrarum literarum an-
tiquitatem , breuS 8c fiiccitiAqni Hypomnema confici-
ens^ne verborum mulütüdihedeterritus > fi prolixiötfo-
rem,idlegeremorarérisi Hinèauté cognofces reliquorum
icrip tor um j qui circa prophänä verian t ur,in cptias & dugas*
ehim icriptores telles eile? dculatós eorut0qitae
tradût.auricrum veritatem exadlë d idicitieexns qui rebus j
geftisinterfuere^Nam qui incerta quç ipfî ignorant,icribût,
quodammodofquoddicitur) aéré cæduiit.Qüid Homero
profuit fciellum lliacumdelcripfiflei&muitis éo opéré fu- !
cum fedflè,dum fàliâ commémorât ? Q u os fruâùspèrcipit ^Oetat0
Hefiodusex cacalogo gçnealogiæ deorumjquos iple finge- tnend^
do^ôgeflitîQuæ vtilitasmanauitad O rpheum e x e o quod lWutiiia^
trcccntos & fexaginta deos confèilus eft,quos tandem réie-
eit in teftâmento /up cum obiret mortem j afièrens Vnum
eflè Deum? Qu em frndum confequutus eft Aratus ex fiia confié
Iphærographia mundani cycli?Aur quem frudtum lènfere .
alijqui iifdem incubuere ftudiis. Ccrtè nullus alius laborü
fai (ft us ad eos deuenit, quam vana gloria hpminum ,quam
ne quidem ipfi condignè confèqui quiuerun t. Sed quid ve-
ri exipfbrum feriptis aut verbis elici poteft? Q u id vtilitatis
Euripides, Sophocles, & reliqui Tragici feriptores exïuis
çepere tragediis? Aüt^uem fru<ftutnMenander,Ari ftopha-
nes,al iiq;Comici tulere e x fui com oedijs?Herodotü&Thu-
cydidem hiftoriæ non iuuerunt,necPythagoram occulta &
arcana,necetiam Herculis columns. Diqgeni,quid Gyni-
caphilofbphia? Epicuro, aflèrere non elle prouidentiam,
Empedocii,dbçerenoneflcpeôs,contulit ï Socrati quid
commodi attulere dæmonia, quæ inuocabat? Q u id præte-
rea, quod iurarç’tpèr quam fenâ^Panem,Ânfèîëifn,Pia®-»--^ fta* '
tanum, & Æfculapium fulmine^btum? Nam quid ifta; Sociatis"
vifo conduxeruntï Prætetea quod voluntario animo nihil obicusniM
trepidans mortuuseft,quamfperat poft obitum mercedem ci profuit;
nacifei? Q u id Platoni profuit fua difeiplina &Philofbphia| ^
Q u id vtilitatis perpererùrit reliqu is fua dogmata philofb- »
phis.qui pluririii fuere?Nolo enim omnei hune,quia pluri- jjs. \
mi fuerunt,recenfère.fîæc quidem enumeramus,vt demo-
ftremus,&quafiob oçulos homini ponamusimpias& inutiles
eorum eiïè lent et ias :nec ipfi veritatem aflcquutifunt,
nec alios ad veritatem cohortati funt.Nam ex fuis ipfoiüm,
dum contraria flbi proferunt,fcriptis, mendacii arguuntur.
Quidam etiam fùa fcripfèrunt dogmata.Nec foium femet-
ipfbs fubuerterunt, verum nonnulli Philo fophiçtiam propria
dogmata, infirma & irrita fecere. Itaque gloria eorum .
ceffit in infàmiam & ftultitiam, v t in de habiti fint ftulti & q
inglorii. Nam in telleâu prædicifacile eorumi fcripta inrel^ philofo- î
ligunt,eorum q-, vanitatem perfpiciunt. A u t enim loq u u tf phi wni»,
funtde d iis ,& deinceps döcuere non eflè deos. A u t’fi de
mundi genera tionedifferuerunt, pbftremo Qmniafortui-
to, & eafu quodam fùa fponte fàbtaeflè confeffi funr. Aut
de prouidentiafèrrnocinantes,tandem ftatuere mundum
fortuito , nec prouidentiagubcrnari. Q u id prætçxea de
moribus inftitüendis dicamJ A n non dum conantur de
morum grauitatc fenbere, docucre adulteria,fcortation em
arque omnem immundicicm perpetrare? A d hæcexofâm
& deteftandam mafculam Venetern introduxerunt. Et vt
hæc magis grata & accepta fint mortalibus, cânunt SC _ .
Deos vfos concubitu non dicendo. Præterea vétitos 1 ^
nepharios inducunt cibos.Saturnum fùos liberos vorarè
perhibent. Aiiint Iouem huius filium, Prouidentiam in
illia demififlè. Sa ib un t & feelerata conuiuia dijsapparata.
Vulçanum quendam claudüm & fabrum diis mihiftrare
docent. Prpponùnt Iunonem vxo.rem louis. & forotem
; H ;
non folutq propter nuptias inceftas,fèd ore qübqüé pàtra-
Deoruitf
reimpuroquæihinimêdicere expédiât. Flagitia eorum
rentiliu®
mnia quæ poetæ c elebrant, omitto commèmorare. S ic ' flag:
quidem ipfèea per te nouifti,Q u id attinét comrriêmoraté
Neptunum y Apollinera, Bacchum, Hercülcm 4 Miner-
uamfinusamantem, Veneremque impudicam, cum ab-
unde de his loqüuti fîmiisin alia noftra oratiohe? -Nec 0-
portebat fane nos nunc ifta confutare. Sed quia te adfiüc ' Àucoiybfl
ambiguum , qüod fpeblat ad vetitatis fètmonémjvideb* prudeo^
confutationem apprehendo. CiimeUim fis prudens , æ-
qud animo ftultos pàteris. Siquidem nequaquàm nioùc-
tis i ftultis hominibus,qui te àvera religionevanisverbis a-
uerterc moliuntur,neque ifs obtemperare ftudüifti,qwi fal-i an0^
fo nos, quj Chriftiatti nomihamilf,câtumniiJ obérât.Aiunf: caßa
enim noftras vxovëêéflè^commuhes, & promifeuo concu^y'Gjh«^
bitu nos vti brim inahthr. His accedit, quod crimini h obis. noS'H i
vertunt,V^nafi bec neëfâ propriis fororibus nobis
remustv erû^ hàs in cefta libidine,tepierario aüfù violemuS-
a d t_AftsPolycum, L i b . I / 1.
fftü3 prstcrea & erudeliflimum &c immaniflimü eft, quod
nobis intendunt crimen, dum impio ore gatriunt, nois hu-
manis vefei carnibüs : necceflant noftrarhreligiöhem ß:u
dobtrinam maledibtis inceflere.vt nuperam, & omniv e -
hntolicus
jludiofuï'
fchilofo-
Jphorum
‘ erodo-
Lusfabulato
Phi
ofophomprin*
ïeps.
Stoicoru
inceftus.
Philofo.
Plato de
“'agoras.
“ «gauit
P'ouidciL
tiam.
Suimarus
i 6 f
ritace vacu am, quam nec nos , fi controuerfia exoriatur,
htis luculentis demonftrationibus tueri poffimus. Adhæc
noftram dodtrinam nihil aliud quam ftultitiam eflè & me-
ras nugas cauillantur. Verum enimuero maxime te admi-
r o r , qu i pr«e reliquis ftudiofius omne feientiæ gèrius in-
quiris, nos tarnen noftraque negligentius audis. N am , fi
facultas d a tu r , etiam no<5tu non cunbtaris in bibliothecis
morarf. Cumigiturplurimafcripcorummonumentaper-'
legeris, cedo quid tib i videntur quæ Zenonis aut Diog e -
nis aht Clean this continent & docent likri l Nam tradunt
morem vefeendi carnibüs h üman is , & patres quid.émà
proprijsfilijs afïàri & deuorari. Præterea fiquis n o litau t
abominetur deteftandum ilium cib um , autabijeiat mem- i
brumoblatum , reliquis licere & hune maéfare 6c ederc.
A t fermo Diogenis magis impiusèfïè deprchenditur,dum
dopet liberos eædeKrm'facrmcijs fuqs parentes atque eorum
carnes in ventrem demittere. Herodotus quoque hi-,
ftoricus an non fabulatur Cambÿfem Harpagi fibos necaf-
fe ,o c c ifo s& coé fo spa tr iappofuifle ? Fabulatur, etiam a-
pud Indos eflè morem v t patres à fuis comedantur lib e-
ris. O im p hm (exelamare lib e tj dobteinam eorum qui ta-
liafcribuht,non fcribunt ,im o dôténe 1 Olmpieta tem &
fcelera i ô mentem peruerhm eorum qui ad hunc mö-
dum fe pe r fe â è phjlofophafi p u ta n t , & veram pbilofo-
phiam fe docere profitentur 1 A n non hæc.& talia docentes
mundum impietate complerunt ? Etpnim quod ad im-i
pium adulterij & fcortationis vitium a t t in é t , pulchreilli
qui circa philofophiam e rra ru n t, inter fe confenfèië. Er
primus, immöprincepsphilofbpboruna , P lato , ftatim in
primolib ro , qui de R epu blica inferibitur, .quödämmodo
lege fanciri vu lt , v t omnium vxores fint communes ,■ fe-
quutus mmirum exemplum Io u is , & Cretenfium l e g i f
lato.rem , v t h o c fub præ tex tu, frequ entior& abund an-
tior prouenirer foboles : & vtrriftitia a f fed i ob commu-
nem vxorum cöncubitum, confolationem aliquam inde
caperent. Epicurus , v tfatis euidenter impietatem doce-
ret, fuadet inceftos concubitus, v idelicet, v tq u is cum ma-
t r e& forore c o ë a t , qu am u iseo tempore extiterint leges
quæ banc impietatem prohibébant. N am etiam Solomon
legemtu l i ty q u é iü b e tv t e xmatrimonio , lib er ilégitimé
nafcantur,legitimo,præuenire v o len s , ne liberi ex feorta-
tionc aut exadulterio exoriantur. Q u o d fi fierct, pericu-
lum eflèt,ne filiuscum qui non eft pa ter , v t patrem hono-
rarct.-e i autem qui reuera.eft p a te r , nullam paternam de-
ferret, ignorantia dùdüs,reuerentiam, quemadmpdum
Romanorum Græcor um que leges &cætcræ poftulare v identur.
Qu are igicurEpicurus & Stoici introducunt inceftus
qui cum fororibus committuntur, & mafculam V e netern,
quibus omnibus bibliotheca? repleuerunt : Huius
ego nullam aliamcaufàmredderepoflùm, qu am vtpu e-
riftatim ab ineunte ætatèaddifcantimpias&deteftandas
con iundion es. Et quid attinét diutius nîcimmOrari, çùm
& fuis dijs eadera flagitia adfcribant ? Præterea dum afîè-
runt eflè d eo s , continuo ad nibilum eos deducunt. Q u i dam
enim tradidere,eos ex atomis confiftere, quidam Ve-,
ro eos in atomos procedcre, & nihil amplius quam homines
poflè docuerunt. P la to ,dum de dijs loquitur, eos mat
e r ia ls fiuécn materiaconftare perhibet. Idemfènriunt
Platonici omnes. Pythagoras magno labore,fummaima-
que perfemtatus, extremam naturam Deum eflè aut urn at.
A d fo u it quoque omnia fortuito f ie r i, & deos mortalium
nullam .curam gerere ï pe c non & ilia quæ Clitomachus
Academicus protulit, dicens deos no n eflè. Quidpræter-
eaCritias aut quid Protagoras Abderites pronunciansin |
hune modum de dijs i S i enim dij fiin t, nequeo de ijis d if- !
ferere,neque quales fint poflum demonftrare. Nam mujk,
tæ funt caufæ quæ me prohiben t. N am quæ impuriflïmus
Euimarus commémorât, ea fupçruacaneuni rcor in medium
afferre. C um enim plurima de dijs aufùs fùiflèt pro-
ponere, poftçemè deos prorfus èïerum natùra, t o ll i t ,
nocvniuerfum çafu AC fortuitô nec prouidénçiaregi confi-
Tt'tblioth.Vet.Patr.Tbm.z.
PhilemS
Comicas
dcDco*
Proül*
dcatia.
Philofo-
phi quàm
varij inter
(éde pro«
uidentia.
tetur.Dum autèm de Vnitate D e i & de hominis anima dif*
plita t, quam immortalemcredit, an nonrurfum fibi contraria
infect i Oftendens etenim animas defunëlorum in
alios tranfîre homines , qùorundam etiam animasillabi in
brutaanimalia,quis non mente fana præditus,horiendum
& impium h o c dogma exfibllabit? videlicet,v t is qui quan*
dôquë fuit h om o , nunc lupus > canis , afinus, aut aliud
quodpiäm fit irrationale iumentuta . H u ic baud diflimilia
inuènitur nugari Pyth ag ora s , præter id quod prouidentiam'
non agn'ofcit. C u i igitur iftorum fidem dabimus?
num Philémoni Comico? qui ait : N am hiqixi Deum co-
lun t,fpes b onas habent ad fàlutem, S cc . A n his quos præ-
diximus, credemus,Euimaro, E picu ro , Pythagoræ & reliquis
pie täte m negantibus,& prouidentiam è medio pto -
pulfantibus ? D e D e o quidem 8c prouidencia fie inquic
Arifto: Bon o anlirio fis S opitulariconfùeuit omnibus bo nis
Deus. Hanc quidem prærogâtiuam habent omnes,
quotqüoc fanefte fuam vitam inftituunt. Itaque piayita ex-
cellitimpiam. Sic quidem res fè habet,conhteor : verum
èos qu i fanëtë vicàm agunr, v id eo innumeris obnoxios éflè
malis : è régioné, illos, qui nil nifi priuacam vtilitarem fè-
6tan tu r, honoratius & felicius cerno in præfènti fèculo vi-
uerë. A t j fin ie a iïd ia s , tepo rrô profpicere , & omnium
firiem te e xpe âa re iub eo. N e c animus adijciendus eft huic
o p in io n i, qnæapudquo fdaminoleuit, videlicetviuen-
dum eflè v t lu b e t : Hæcenimomniaindicant eflè viatica
mali ad malos fuos mores. Eft autem (fi verum fateri veli-
mus) fände viuehtibus,fùus honor : & impie viuentibus,
fùapoenâ. Nam abfque prouidencia nih il prorfus fit. Cæ-
terùm videre e ft, v t illi ferè omnes aut plures qui verba fa-
cere inftituemnt de D e o &prouidentia,inrer fefe pugnan-
tia dixerint. Q uidam enim Déiim & prouidentiam in vni-
uerfum è medio fùbtraxerünt. Q uidam por.ro deos con-
ftituerunt, & omnia prouidencia gubernari confeffi/une.
Intelligentem itaque led o rëm & auditorem d iligenter at-
tendere dportec ea quæ dicuntur,quemadmodum & S y -
mylus teftatur. N am eodem nomine fùperflùos nacura &
pulcbros Poètse nominaré confiieuerunt. O po r tet enim
iudicare ex quo quid fit, quemadmodum etiam Philemon
induit : Dimcilis res eft auditor non intelligens & fedens;
Nam propter demehriam , feipfum nonculpat. Proinde
neceflé eft v t is qui Philofophos & Poëtas audit legitque, nonintcl-
fingula cum iudicio examinet & perpendat.Nam dum ne- p$c.ns; ■
gant deos eflè , continuo eofdem herum eflè conficentur,
nec ndn eos inipià facinora committere dempnftranc. Et \x caute
primum quidem magna voce decantant Poecæ, ^ouisfla- legendi*
i gitia. Çhryfippusqüomodononinueniturmultaimpuro
ore ineptiens, fignificans Iouem cum Iunone concumbe-
rè ? Prætërèâ omitto recenfère lafciuiam macrisDeum&
lou is latëarij fitientis hùmanum fànguinem. Prætereo
qu oqu e A ttim caftratum, & Iouem cognomentoTragoe-
dum, qui inundans manum fùam ^vt perhibent j nunc à
Romanis diùinos honores accipit.Silentio tranfinitto An-
tinoi L u co s ,& reliquos qui cæteris dijs dedicati funt : etenim
cum fintiftæcliterarum m onumentis prodita & legan
tu r , p ro fed o fieri non poteft , quin in telligen tiledoriri-
fum moueant: fiùe quis légat eos negare d e o s , & tandem
fibijpfis coutrariadicete.-autpromifcuos 8c illegitimos ip-
forum cognofeat concubitus. Etiam exipforum monu*
mentis quiseiieere potcfi^îumanisçarnibuçvefcieflèlicitum;
8c deos,quos ptæçipuo cultu Venerati funt,primos id
fidlitaflè prpdunt. Cæterum nos Deum confitemur ynum
c‘onditorem,creatorem & opificem huius vniiierfi mundi.
P r ite réa non ambigimits omnia diuina adminiftraripro-
uidentia,&ex ip fo foio legem facrofandtam didicimus.Im-
môrtüllum àliuiri habemus legislatorem quàm ilium qui
rçuera Deus èft: qui nos pie ,iufte & honeftè viuere doeët.
Q u o d ad piam vitam attinét, ficpræcipit : N oneruntjibidij
alij prater me. Nonfacies ttUfcülptile', atqueomnemßmilitudinem
qua eß incoelis defuper,&qua in terra deorfum, & qua maquis fu b '
terra. Non ddorabis eà,neque coles ea. Quia ego Dominus Deus tuus>
8t c . V t bona operafaciamus fïenobisimperat : Honora patrem
tuum .v t & matron tuam, vtprolongenturdies tuifuperter-
ram ( quam Dominus Deus tuus dut tibi.) Q u o d ad honèftam
& p iam vitam fpedlatjficinquit: No» mcechaberis.Nonoccides.
Antinoi
lucf.
H
Fides
Chriftia-
Dekalo-:
;i j. Pares.
Exod.zo.
Leu, if.
Deut.y