A ;l
Àthenâgtfx Athen.chrift. Philbfsphi
genitum & non ens, q u o d& in coe p e r it elle & défi turum'
fit* Hacrarionëctiam Stoici conflagratura omnia & de-
n u o fu tu ra d icu n t, 6c renouatiim irimundum. Q u o d fi
mundus,qùanquamprpuidentiaregitur (nam duplex lé-
cundum eos caufa fiacuitur,principalis vna & efïieierts, vt
prouidentia : altéra ye ro,v t rt»ateriâ,qux pafiiones ac mu-
ta tion es fu ftin etj irieodem durarc ftatu non potcft,quo-
fliamfa&useftzquqmodb D eorum permanebicconfôtu-
tio ,qui(&ipfijnonfuapten atüra,fed na tifuntî Qu id eft
aucem quod materix prxferantur Dij , qui ex aqua epnft|-
tutifunt? H x cenim ipfis afièrentibusiprincipium eft'om*
nium.' I tem ex fimplicibus & vniformibus elemetis quid-
narà conftareboteft? Opus eft fane v t & matërix accedat
^àrrifçxs&artincimateria. Q u om od o enimforiWærerum
abfque materia aut artifice confifterént ? Sed neque ma-
teriam Deo antiquiorem fàcerë ratio admitrit, taeceflè eft
ehim v t caufa efficiens,ea q u x fiunt, antecedat. N u c poft-
quain oftendi,nihil genitum elfe quod non étjam d iflolui
o por te a t, ad reliquaetiam quorum accufàmur diluenda
meconuefrerem ifed remo ratu rhx c ipforum thcologia,
qnænnmodo prater omnem verifimilitudinem , genitos
Deos & e x aqua Çonfticutos inducit|(ed & alia quæda ab-
furdàaddit.Primum enim figuras corporibuseorum indignas
Stoicçru
J? ïn un do
lententia.
form#
i Dcoiun ,
Deos non!
elle illos ]
coarguüc. j
-jDeorum
facinora.
Paflîones
in Demn <1
verum q5
.cadunr. J
tribuerunt;vt qui de H ercule feripferunt, Deus draco
volu bilisx&qu i centimanos quofâam finxerunt ; & fi-
liamIouis,quam è rnatre Rh ea vel Cerere ( eandem enim
faciuntjfiilcepit, oculos (ecundum naturamduos habere
dixcrunt,& infuper duos in fronce, & roftrum ppfteriore
Colliparteî&in capitçcornua ; id e oq jR h e am p a r tu tank
mdnftrofoterrîtamfuiflé , neque papillam p rxbuifièin-
fànti.Vnde n iyftice(fnquit ) a*Sa* ( id eft non la â a ta jvo *
catur,communiter vero Proferpina & Core ('id eft virgo^
alia quam Minerua (illaglauc^pis) àpupilla (glauco pupil
larum colore jfiGnpminata.Deihdegeftaeorum accurate,
vtipfi putant.confcribunt. Saturnus (aiunr) parenti
reueréda'exfecuit, ipfumq; à currudeiecit : filips proprioà
deuorauit. Huncpatrera îuumlupiter v in$d rhin ta r ta n
prxçipitcm déd it, ficu ti& fu b s filio sCoe lu s , dcadueifus
Titanes belturtt de regno geîïït.Matrem Rheam, q u x cô-
cubitum eiusrcfpuebat, pcrièquùtuseft, & q u um illa (è
in.dràc3éfiâm’( ferpentem foeminara) conoertifïët, mox i-
pft draco faëfcus, m iftus eft cam ifla ; Hercufeo, quem yo -
cant,nodo (fois Ipiris)aftri<5ta:& huius coftcubitus fpéçiesr
in caduceo M etcurij fpeéfcatur.Pofteaet tain Proferpinam
filiàmfoam fimiliter mb draconis fpecie violauit: & D io-
nyfiumexeagenuitfilium, Hæ ccumita feh ab e a n t,h o c
fal temdicam jE c qui dnam boni ad,huiufinodt traditiones
icquitur?Qu3E indediis veftris,$aturno,Ioui,Profcrpinæ,
& reliquis accedit m aieftasîaur qiiid nam eft quod nobis
perfuadere pôiEt v t eos veré D eos efle credamus?Corpo-
reumne figuræ ? quis enim iudicio 6c intelligcntia prardi-
tus, viperam à D e o progenitameredat 2 quumfic fabule-
tur Orpheus»
progeritemtfcFb/tnes dTtamfufçfyitacerbatfi,
i x vterofacro Jpecieierrente draconis t
Criniserat capititfacïefque decorafuperne :
VipenuntcorpM rcliquum, fïfuque tremendum.
A u t quis ipfumPbaneta j quem D ëdrüm primogenitu
S c ia n t [hicenim eft illc ex ouo profiifus draconis vel
tëürpusvel fpeciem habuiflç approbet 2 aut deuôratamà
lou e ( ^letin)eflè,vt Jupiter fecurus trariquiHum poftide-
recregnumîNam ft ab improbifiimis beftijs nihil difFerüt,
CliqùeraUcem , ab ijsquæ ex terra & materia confiant ac
generantur, fubft^iîtiam diuinam elle difeernendam,) dij:
profe&b non fuerint. J Q u id ig itu r fupplicesadillos acce-
dimus, quorum generattonon aliter quam inmentorum
aut pecorümfe habet^cfaeiesferina&informis eft.Atqui
etiamfi carne tantum eos conftare ; fanguinem & genrtu-
ram habere , paftionibus iræ ÔC cupiditatis obnoxios efle
dicerciiÿficqUoq-,, tahquam nugaces, rifuexcipiendi fo rent.
N equ e enim v el ira vel cupiditas & appetirt», vel
prolifieum lèmen ih Deum cadere poteft.t : S ed fu n to illi
corporatiSc earnei.dumiras Sc furoxi non fiiecumbantme
Minerua appareat,
Tnßitia mcerens}altoquetrataTonantt.
. Etd elu n on en o n au d iam us ,
lmpatieiifque tu Saturhiataliafatur*
N equ e de Ioue h « c , "
Hetmibt^quicbarumfugientem mcentdcircutn.
Heäord covß>tciensyin peäote voluo dolorem.
Qu ip pe natura lu& u & mceroic fuperior eos deeet. E-
k'gb enim v e l’,hominesqui iracundije tk triftiti* ceflerintj
imperitos & rüdes dixerim* Qnum vero parens hominüqj
Deumque fuum c^eplorat filium, ;
VamthUquandoqutdemebarum Sarpedonacoguatyif .
Fata Mencetiadaßrtifuccumbere dexira:
. Et quamuislugens^periculo eumeriperenequit,
- Sarpedon louiteft proles,Sarpedonaproletn *
iuppiteripfcfuam non quit fubduceremorti.
Q u is non illorum qui liuitifmodi fabulis deledlantur,
ranquam philot hei.imo potius athei,quis non illorum,in-
quam, ruditatem impiam magis quam puerilem reprehe-
dat? Rurfus carnem eis concedam: modo ne vulnera acci-
pianpvt Venus a Diomede,fuo corpore,
VulncreTydtdesaffl'txit tue Diomedes,
An imo vero a Marte;
Semper meclaudum Venus aureadiuamaritum
Dejpicit, &rigidiprafert mihi Mart is amor es.
N equ e M ars ab eodem X ydide,
Et corpus for mo fumhaßapenetrauit acuta.
Terribilis illein b e llis ,& Iou i contra Titanesauxiliaris,
infirmior Diomede apparet,
No« minus iüefurit^quam Marsvefanus inarmis.
Q u in taces Homere? non furit Deus. T u vero m ihi &
fanguinariu m & homicidam facis Deum?
Marsfuneße,cruente.
Et adulterium eius & vincula deferibis,
Moüibus inßratis dum Marsque Venufqke fopori
lndulgent:mirtmi,fubtili Multiber arte
Rena circundqt: nonampliusvllamouere
Illi membra queunt.
An n on im m o d ic e iftx non expertes impietaris nugx
de Diis effiiriuntur? Ccelus caftratur, ligatur & in tartatu
prxcipiraturSarumuSjinfurguntTitanes, Styxdefidera-
turin pugna. Ergo & mortales eos faciunt. AmoribuS
quoque tum mueuis cum in homines ardent*
Aeneas, formofo ohm quem diuaparent 's
Mißa viro pepertt,nemoroft infait thus Ida
AnchifdCytberea Venus, I
A n ho en on e ft amare & pari ? Q u o d fi d i;e tienc, n.pn
concupifcerentiimoetiamn carnem D eus,prouidentiabi*
uina,aflumeret, nem deberet tarnen ( aut ne poflet quidej
in ipfum cupiditatum feruit us cadere.
necenimmaionbiuvnquam ,
Meflammisarfiffeputo: mnmeacriusvßjt
Seu deaßeufuerit mortaltfanguine creta.
Hon Ixionu tantos ego coniugu ignes,
AcryfioneaDanaesnec vulnerafenfi,
No» adeo vßerurn Phcenicü membra pueüa,
No» Semele,non Alctoenejheba'tdesamba,
Non Cererisinon Latona fitardor amantem
Me tenuit'Monigne tuoßcperditus drfi
Vnquam alias antehac lyt nunc meapeäora tangft
Summa cupido tut.
Q ip fq u ish ic c ft,g e n itu s cß , corruptibiliscft, ne cDei
quiequam habet. Q u id qu od hommibus etiamfomu-*
lantur?
Ö Regia Adrnti dom as,in quaferuienti
^uamuisDeusainibüfquegaudebamcibit,
Menfaquevili.
Et armenra pafeunt.
*Et hoeprofettus in fotum, meo hoßiti
Cußodtebam quotquot illi erant boues,
Domumquefernab am hanc.
Admetus.ergo prsftanrior D e o e fk ÖVätes,6Tapien^
quifuturosaliis euenrus prxfagiebas < pueri quem ama-
bas cafum nön praedidifti2tuin miambus öcc^difticharifli-
[nfania*
mores
Deorum
Deos ooi
;flè often
dunt.
Ego qupqueyatemque ejfe veraeißimum.
[V id e v t Apollinem i£fchylus ceu falfuni Vatemtra-
d ucit.]A
t ipfeprafens his epulis,qui talia
Loquutus ett, meumnecauitfilium.
Verum h * c forte ( aliquis mihidicet ) figmenta (unt
poetarum, quae interpretada, ad naturam referri oportet:
licut Empedocles his carminibus nos d o cu it, .
Iupiter igne micansjuno vitalis,&imus
Diuorum Pluto,vis Nefiidis vda tigande.
(Permittam& h o c tib i) efto Iuppitcr ignis, Iu no terra,
P luto ae r, & Neftis aqua. Gonftatautemhaecelementa
efic mund iign em, aerem, aquam & terramzproinde con-
ficietur v t nullus ii^orum Deus fit: non Iupiter, neque Iu-
no,neque P luto . Materia: enim a D e o difererx originem
fuam debent elementa.
Ignis,aqua,&tellus,vis aeris atqucbenigni: -
Vinclum &amicitue,pariter.
H x c en im abfque amore m utuo permanere & coalefce-
r en eq u e u n tjlite& contenrionediflipantur, Q u p p a d o
igiturh xc quiiquam D eose flc dixerit? Summum & prin-
cipale quid »amicitia e f t , v t Empedocles fenfit, concreta
verb exelementis corpora illi fubijeiuntur. Q u o d vero
piMuijj principaleeft,dominatin'. Q u amobremfivnameandem-
f-ipcndu ‘ I que principali & fu b ied o vim attri|>iiamus,tcmere acim-
j>rudfcnter tahtumdem honoris corruptibilijfluxx & mu-
tabili rrläterix decerliimus, quantum vrii, in genito , xter-
no & iemperfibi coniianti D e o debetur. Iuppiter, exfen-
tentiäSto icörü ö l,höm enäpü dGratco sa fe ru o retu lit, v t
nihil aliud fi: quam feruidiflimanatura.& lu n o aer, quod
Vel notfteneius Grx cum approbare poteft:90s enim luno
fefti ciiiiis vöcabülieäedeni Uterie dilTolutx, fi a lia m odo
cofiiungantür j *•»»£ fonabunt. Similiter: Neptunus ety-
mo logix vi,aqua eft.nempe wW<nj.Sed alii etiamali-
terhxcintcrpretam;ur.SuntquiIouemfaciantaerem,ma-
fcu lx fimul Sc feeminx natlirx, alii *«/?*», ideftanimipar-
temjqux^jOVM^tempus, annum, aut tempeftatis prxien-
tem intemperierti) ad moderatam cceli Conftitutionem
tedigat & temperet, quare & hie folus ( aiunt) Cronum
( Saturnum ) efFugit. Et cum Stoicisquidem h o cm o d o
difeeptarim. Q u o d fi vnum duntaxac4fiimmum ilium,x-
tethfim Sc ingetiitum Deum arbitramini:corpora vero ex
elementjkcoricreta,omnem m aterjx veritateiii i$ c ipiritu
Dei,quipenetrando materiamvegetat, lebundum varias
ipfius Ipecies,nomine qu oq j diuerfa fortiri d icitis : iequi-
tur vtexdiuerfis m a teriifo rmis cofptis Deib onftituatur,
& olini quum elementa (Vt Vbsfcnritis) deflagräbuut, ne- :
H I cefteeric Vt nomina eiiäm fötrtiärü m a te r ix , fimul ihter- 1
'5 poreft! eailt , folus autem D e i Spiritüsfelinquatür.Qüis e rg o co f-
[tflcDcus; pörä ilia , quorum tnaferia mutabifis &cöF'ruptibilisefti
ert» Deös eile Ciredät? Cxceriiiii Ulis qui C Hr'Öridm ( Sa-
fcürriütri)4 icuititeflfe chröhürh ( hoCeft tempusi^) RHeam
verö,terräm:& hatic e GhföriÖ'cß.dpete äfcqltepätere, vri*i ]
de ßcmätcromriiürhexlftimaturigigriere, ifique ludim e-,
dif ä riirfos eohfumere,& viriliüm exedridnehi, nihil äliud
efle quaiü Viti tfiitt rhulidreieoitümiqUö vfeiuti irdfedäay'i-i
ricötpöf^geriitütä in vteruin demittitur;&fhVmirietncui
] V entiSjUertipe coricupifcbntiäinfitaeft» general:: Satiiihi
Vero inlanikn)» anni & tempeftatis mutatioriem interptc-
tänturj vhd e& aniiriäta & inanimatä cörporä intereUnt.
Vincula &i: tärtarüm ^ipfum tem p ü i»^ ü od ab ärthijiärii-
büs ac tempeftätibiis vafii$ fubihde irrim',utämri!& nec ä-
hirtiadüerfciitibüs’iiobis^äbdletun illiS^n^ä^ftiireiponrl
detithiSiue tempus,fiüe pars eliiS äliqda^tempfeftasrGro^
huSeftjtdnüertitur& rtiUtdtüt;4fiiie teh eb rx , äutfiimtna
«igiditas j äüt riätura liüm ida, h x c Ömnia trariipuht;DeuS
Veto jimthpttaliSjimmobili^ ä^imfiiütabilis eft. Qüöcircä
neque Cronüs» fieque ded icätüm ei fi hiulächt'üm, D e us
fo?ririSimiliter etiäm Iiipiter» fiüeiS apr eft a Sätiirnp prp-
gnatus j Cuitls natura altera maftulafitjlpüisiälteraiaimitfp
b g à ïïô :.
tur ) m u tatibq iöbnöxiüs eft ': fine tênàpeftaâi ï iq ha höfi
conftatfibi. Nu'mçn vfcro in'ùtàri'o'nlsht‘q b e ih 'cdhftA'ntiàè
omhis expers eft. Sed iqüidpft iqubd multis impbrtuhus
y°lris -, ea tefeirendo q u x v o s ex illbrdm îibris qui ha-
turaleshuiufmodi fcômihcntatfôhestradlà'ntmelihscb-
gn o ü iftis îv tq u x 'veidehatumfehtiuhVfcrijjVpreS , vc 1 de
Minèrua-,qüam d icunteiîèmehtem per omhïaextehfam:
vel de Ifide,quam Faciunt rtàturam æui,ex quà h at a fint p i
mnia,& per quam omhià ekiftaht ; vel de 'O firide, cmiis l
T yph one fratre bccifi Ifis cum H pro filio membra qux-
rens quum inuehiflèt,àd ïèpulturàm comparauit : q u x et-
iamnum Ôfiriaca hominatur. Q u id , inquam »^eftquod
pluribus his îrnmôremur*quum forfum dcorfum 'circa di-
ueriàs materiàs occupati»à v eto lïïo qui mente fola cÔpre-1
henditur D e o aberrent? Itaque elementaeorumque partes
deifi&mt,alias alia nomina eis imponehtes. Nam fru-
menti iationem , Ofirim vocantïàiuhtquëlfin/quu’mÏÏue
Ofiridis mébrajfiuefrugesinueniiïetjexclamaiTej Ihiieni-
musjgaudemus. Vitisverofrmftum,Bacchum appellant^
vitemque ipfam, Semelem;&fuimen,xftum Solis. Àtqùi
illi qui fabulas in rebus diuinis introdu'ciiht ■, quiduispo-
tiusquamrheologifunt diicendi: nec vident ie , interim
dum D eos fiios huiufmodi argiimëntis defend Um, v^ni-
tatis ipforum fuipicionem magis augere.Ergo iupiter aer;
lu n o terra, fitquè aliquod ïeçundum nàturam ipforum
coniugium:Europavero quid ad aerem pertinebat ? quid
Leda-? v t cum ha c in c y gn um , cumillain taurum turpiS
adulter mutatus Iupiter rém haberevoluerit ? Huiufmodi
ergo deorum alfertpres, v t iam dixi, non aflèquuti roà-
ieftatem Dei,quum ratione in lo c um coeleftemJC nulla ad
eum mentis cognatione autdeuotione dudijeonfeende-
re non poffint,circa materix ipecies hxrent: & iemper de-
orfum vergentes.elementorum mutationes deificanr.-per-
inde ac fi nauigium aliquis , quo.veitus e ft, gubèrnatóris
lo c o haberec. A tq u i vt nulla eft vtilitashauis, Vtcùmqüè
rebus omnibus inftru&ç.fi défit gubernacori fiç elementa
in h o c mundo digefta,nihil abfque Dei prouidentiaiuuc-
rint. nam & nauis per fe nun quamhauigat;&felehiehta fine
D e o ne moiierentur quidem.
Porro vos,qiiiintelle<3:u omnibus prxftatis:hoc?orian
àmeinterrogabitis; Quàigiturratibne fimulàchra quaî-
dam çértos eduht e freâus,« d iiqiibrüm honori dediçan-
tur,honfuht?riequéenim ihanimatâs 6c immobiles imaginés
per le aliquid polie,abfque ep qui moueat, credibilc
eft.Fieri quidem in dilieirfis ciiiitatibus 6t pobülis äiiqüös
ab idolis êorumqüenomine effedus,hps etiäm hbhnegä-
m u s ,n o n tam én id c irco q u o d a b aliis ffuëtum aliqueni
percëpériht àliqùii vel étiàrii ix f î fuériht hbnhülii.debs e t
leqiiiaùtpbfuérëiâutprofùcrëpütâmùs« Vcrüfii<qüaratione
poflè aliquid éxiftimentur idola :6c qiiinäm ih eis ä-
gdht} eorum fi bi riömihä vfiitpahtës, diligehtiiiS trutine-
‘ttfiis; Sed ahtfeqüäm h o c âggreaiàr,vt quiham ih idcilis öi.
përëhfcufî » qûôdquë dii höh fint derhohfttëm hêtëllè ërit;
PhHöfophoS etiäih äliqübs téftesihihi ptöfërre; Primüni
igitïïrTha les>triplicidmifiöné*( v t referiirit qui Philbfo-:
^Hiafoeiüsältiüsfiiht fcrutatij Deühi» dxmöHëS / & he-
tpfes (. leu géhibs ) nühcupär. Öèhni àiltëih definit èfle
hiëfitem miiridi i.dxmöttèS » eiièhtiàs aniihalés fiüé lpiri-
tüalës : hëirôêSifoparatas hbniiritifti àhimàs, bonos himi-.
turti,bbhâs:ihâldsvérôvérô;im^rÔbàs*PiâtÔ vérb qüüiii
SeC^tërfe(dëhèrôibüsji h ihil^röhunticti ftibftähtiäs ha-
Hit4 fiiÈériörës,iri Déum irigehitüm iM ftëllas âb ihgehito ,
illo Créacàs,përque mùndüm fiue coelum digeftàS ï tüih fi-
xaS»tiim ^lahètaramjtetripih^möHës diflribüit. de qüi^
bus dæmonibüs quum quidfibivideretui^exponererecu-
faietjihaióribus qui de illis âliqüid protulillen t j adhibeh-
Üam fidem ( ihqüiridixerat äutétp
prifis de fteiliS täriquäth' dils ;J. qui dihiôriés äppel-
lantütjj 6c éoghofeere & fenuntiare o rtum, maitis éft opus
quàrhferie nöftrüihväleäeihgehiuni. Prifcisitäque viris
h a ciii rëCtedëhdiiifiëfl:: qüidii^gëhitii yçipfi dicebänt;
parentésiüöS optime hpùèrarit. Impôflîbile fané deorum
filiiS fidéth höh hàbètëdifcétnèc iiëceflâriis , nec vërifimi-
libiis ràtionibiis eorurh ö täriö ëôhfirmçtür. Vétum qfiià
h e a» Iü n ö iiis ïU ) ta ir ië fq h a r e& fo ró r& cd h ih h x illi^ d g .d b m j f t jç iâ ^
_ : „ Bibliaih. V tu P à tii Tom;i; " — M fidem