A
*s8tr.
tfiU.u
TßUr.
PfiL tt.
is
!\tth,fs.
'RIm.i.
ö
I > « * .« .
D
nedi&i,quianon habentvnit.iretn fidei, fcderroris pa-
ftufitginati, per fopeib am fi&ifontnon filii D e i, led
filii diaboli. Vnde & obf.uracos habentes cordis ocu-
los, ncqueunt cemere to tam mundum fanguine Chrifti
redrmptum, &infidei vnitate coneordem, fecundum
quod deprimiriuaEcclefiadcfignatur: Eraiillis,inquit,
cor vnuin & anima vna in Deunt. Sictotus mundus rcdem-
ptus.fic torus mundus in cumftis gcntibus nuneupatur
redemptus. Et tmtbunt gentes, inqu it,nomen tuufn Domme,
& o nines reget tenet glomm tuam. Et herum: Ömnes gentes J quafcunque fecifti, venient& adorabunt ceramteDomme. 8c
rurfum: Commtmorabuntur, inquit, & conuerttntur adDo-
minum vniuerßfines tend'. & adorabunt in conjpeäu eius vniuer- I ftpatrutgentium. Qupntsm Domini eft regntrn,& ipfe domina-
biturgentium. Quidinfeliccs dicanc, qui praecifiab Ec-
clefiaDei, corde impeenitenri ipfi Eecltfia: contradi-
cun t j Sc dum can dem,qua: tunica Domini eft ineonfuti-
Iis,fcindere nituntur, ipfi fäcilius feifli funt ? Hi percun-
ftenturfirigillatim. Ille dieft fanguine Chtifti fe effere-
demptum. Ergo (oltlm pro Arrianis, aut tantum pro
Donatiftiseffufoseitfanguis Chrifti? Ablir. Nonficdi-
cit Veritas. Non ficdicit Deus ad Abraham: Infeimne,
inquit, tuo benedicentur omnesgentes. Non vnagens, fed o-
mnis. Npn illa &illa,fed cunóla:. Scd nequeindiuer-
fasfides,fcdin vna: d ccnte Apoftolo: Vnafides. In vna
fcilicet fide faluantur credentes: per vnitatem fidei Ec-
clefiacatholica habet cor &animamvnamin Deu. Haec
fides re&a, quac fiicit diuerfa corda credentiumvnum ef-
■ fc, Pauli Apoftolt ore laudatur, Gratias, in quit, ago Deo,
quiafides veßra adnunciatur in uniuerfo mundo. Fides vna,qu?
in totum mundum adnunciatur» ipla laudanda ac prasdi-
canda eft. Accipe fidem, in qua iam olim renatus es
credcnsin nomine Patris,& Filii,& Spiritusfim&i. Pater
filiut non eft, filius pater non eft,Spiritus Tan &us nec pater
necfiiiUr. Et cum tres fint* quod eft, rogo, nornen v-
numpatris&filii&Spiritusfanóli, in qtto nosoporteat
baptizari, nifi illud rcilicetnomen Deitatis, quod tripli-
cari non poteft? Quamuis n .dicamus patrem Deü, filium
Deum,SpirirumS. Deum, tarne non qicimus tres Deos,
quia feriptum eft: Auch ifrail, Dominus Deus tuut vnut eft. V-
rius eftigitur Deus in natura-, non in perlbna: quia alia
eft peiTonapatris, alia filii, alia Spiritus fcn&iV Pater a
nullo eft genirus, filius a pat re eft genitus, Spiritus län-
ftus apatre filioque proce'dens efhPatèrnon fibi eft,fèd
filio: filius nortfibi eil, fedpatti: fpiritus alicuiuseftad-
fpirantis: ergöadpatrem filiumque refettur. Iftaitaque
relatiua nomina T rinitatem faciun t.Eflèntialiavero nul-
lomodo triplicantur. Deus Pater, Deus Filius, Deus
Spiritus fanótur. Bonus Pater, bonus Flius, bonus.Spi-
ritusiän€kiis. Pius Pater, pius Filius , pius Spiritus fan-
<2 ns. Iuftus Pater,iuftus Filius ,iuftus& Spiritus fanftiis.
Omnipotens Pater , omn'potens Filus, omnipotem Sc
Spirituslanftus.Èttarnen non dicimus nec tres Dèos,
ricc tresbonos, nec trespios, nec tres iuftos,nectres o-
mnipotentes: fed vrium Déum, bonum, pium, iuftum,
omnipotentem, Patrem & Filium Sc Splri tum fanétnm.
V b ieftvrianatura,eflentia, velfubftantia. Quodlibet
enim de his nominibus in illa fandta fu mmaque Trinit:^
te dixeris,vnumidefnqv cfignificat. Non éft diucrlä Pa-
tris & Filii &SpititusS. eflentia. Quod fi eilet, nec vera-
citer filius a pacre gigne»etur,necSp)r tus (an<5tus ipatre
filioque procederet. Std quia vêrus eft filius* id eft, de
eflentia patris genitu$,vei us eft & Spiritus lanébus, a patre
filioque progedens; Quód fi filiiis aut Spiritus lan-
<ftus alterius generis fin t quam pa'tet; nec filius veraeite r
patriseft, quemexträneUm facit differehs eflentia.Simi-
liter rrecSpiritusfaftéVusa patre^filioq} ptoccderet quod
dementis èft dicere: quia fan&a faiptura & filium ä pa-
tre genitum, Sc Spiritüm lan&um d patreprocedentem,
fideli manifeftat närratic ne, Ergo fünt tria quaedam cox-
ternä j confubfiantUlia.coeflentialia. Sed cüm qü«re-
returapatribus& diceretur: Quid tria ? nec eflèntias,
nccfubftantiäS, nec naturas dicereaufifuht: necaliqua
forte diuerfitas erederetur eflentiarum, aut naturarum,
autfiibftandarum: feddixerunttresperfonas, vnamcf- |
ientiam: vti vna eflentia dèclararetl^eüm vnum‘,treS ait
*tem perlbnæ fan iftam Triniratem ollen deren t. Nec hoc
' dicimus j quodtantummodö Deus Trinitasfit, & non
vila quæqvperfona* Nam & Pater lotus Deus eft, & Filius
folus Deus eft, Sc Spiritus lanäus folus Deus ell*Solus
dico,quia pater non eft filiu s ,fijiu s non eft pater,&
Spiritus fânâusnon eft pater aut filins. Géeterum Trini-
tas,inlèparabilis, incö mutabilis,in finita,non recipit très
Deos, li eut non recipit très eflèntias, aut liibftantias,aut
naturas Sc ideirco nullatenus diccndus eft filius in id
quod æqualis eft pacri, aut creatus ex aliquo^aut de nihi-
I lo fubfticutus: quia quod eft pater, hoc genuit, Deui
Deum,lut lucem,incommutabilis incommutabilem.in-
: finitus infinitum, æternus coæremum* Similiter Sc de
Ipiritu lan clo credimusjquia hoc eft quod file à quo pro- !
! cedit. Videamus igitur dein ceps, vtrum li* c qua: dixi-
1 mus fan Alarum fenpturarum teftimoriiis adprobemus.
PrimumetiamquaerendumeftfiDeusTrinicasfit.F4fi4- ^
mut} inquit, bominem ad imaginem & fimilttudincm nofir am. S
; Et rurfum: Vernie, defetndamut, inquit, &eonfundamwibi
linguae eorum. Tpoftram vero, &,</e/«»d*mw,pluralitatem.
! perfonarum, n on Deorum infinuat. Similiterque Ab ia-
I hæ vifio tnum virorum, & vnius Domini dcprecatio.&,
{pluit Dominus a Domino fuper Sodomam & Gomorrham fulpbur
J & ignem à Domino. Ec, Dixit Döminus Domini meo, fede k
dtx tris mets: Et, Ver bo Domini califirmati funi $ & Jpirituorit
eius omnis virtus eorum. Q u id aliud hæc quam Trinitstem
oftendunt ? Apertiufque lane Dominus in Euangelio,
Ite, baptkste omnesgentes in nomine Patrie & Tlii & Spiritus
fanäi. Et rurfum, Fafta eft vox de calo dicens : Hie eft film
; meusdileftus: ipfitm audite. Identidemque a it, Vidijpifi-
tutn D El defeendentem, & manentem fieut ccltmbam in ipfir.
I En habes*in bre ui alium e fle patremalium filium.alium
Ipiritumlandlumcalium&aliummperlbnai non aliud
&aliudin natura: &idcircd, Ego, inquit, &patervnum
flu fix. Vnum, adnaturamreferienos docet : Sumus, ad
perfonas* Similiter&illud -.Tresfunt, inquir, cjuiteftima-
nium dicunt in ctelo, Pater » Verbum, & Spiritus, & hi très vnum
funtt AudiatS..bcllius/www : audiat très, Sc credat efle
très perfonas, & non lacrilcgo corde blalphemer,diccn-
do ipfum fibiefle patrem.ipfum fibi filium,iplum fibi Ipi-
ritum fanâum: tanquam modo qubdam leipfum gi-
gnat, aut modo quodam à feipfo ipfe procedat : cum hoc
etiam in fiaturis creatis minime inuenire poifit, vtali-
quid leipfum gtgnere valear.- Audiat Icilicet Sc Arrius
vnum, Sc non différends filium dicat cfle naturae : cum
narura diuerfa vnum drei nàqueat. F. liuS itaque clama t.
Ego & pater vnum fumus, &c,Oui me v idet, videt & patrem. 'Ec
Apoftolus d e c o : jQui cum tnforma Dit, in q u it, effet, non puiff.i.
rapindm arbitratus èft éjfe fe aqualem Deo : Sc, Propterea, inquit
iin Euan gelio , quarebdnt ludai lefiim intirficere : quia nonfo•_
Umfolueb.it fab bat um ; fed & patrem fuum die that Deum, aqua-
lent ftfaciem Deo. E t Arrius blafphemo Ipiritu contradicit:
Non funt vnum s n o n lane sequales, quia iple films dd
fedicit, Pater Maiormeeft, Sc miflum fele làepenumcro à
pâtre teftatur. O nf-lix e rro r, peft feraque d o d ’rin a, i-
gnorans difpenfarionem hominis ob lalutem g 'n eris
humant témpoialiter faélarri ! R o g o , lèeundum quid
maioreft pater filio ? lè a in d um fi-bftarttiam , an fi eun-
dum porentiam, an lèeundum bonicàücro,ân lèeundum
incorporalitatem,an lèeundum aecernitatem ? Si innafei-
bilisDei ôatrisvnigenitùsDeus imago e ft, pei fedlæ arque
abfoluræ in eolùbftanriae veritas ineft ,< per quam e f-
fiércureflèeumimagiftéveiîrads. Potenseftpa te t: lèdlî
infirmus eft filius, imago iàm n on eft potends.Bonus eft:
pater: fed fi in diuerfi generis diuinitate filius e ft, boni
imaginera mali natuta n on reddet. Incorporeus bater
ell : lèd fi filitts lèeundum Ipidcum circumfcriptus eft
corpore, iamiheorporei n o n eft forrda Coipöreus. Æ-
cernus eft pater : led fi filius non eft coteternus, tempora-
lifér patri nomen parernitatis accelfit: Sc iam n on o-
mniâperVerbümfadla fonti quia reperitur tCTreus ante
Verbum anterius, quando pater fueric fine filio. Sed
imaginem Dei patris Verbum, 8c omnia per ipfum fa-
(ftalcripturaeuidentctdeclarat. An forteedheeimpia:
, ■■ -. p ro - *
De Trinitate.
profelfionis foàc lènfom pfppagat ^ vt Ipiritum (ànâum fus,Deus dicitur mortuus.Nam fècundiitn id quodDeui
bonum quidem, fed fihunfmelibi ém, & pàtrem op tram ; eft,impa lfibilis,immortali (que rite credi tur. Ei go inanet
'Diut.i.
Mattb. 4.
èflè credat j adtfoirinjm limiftüm potentem , lèd filium
pOteritiorem, dcpatrempotentiffinium ferifo lacrilego
adllruat i aut lantfturh Ipiritum iuftum, fed filium iuftio- J remj&pätrem iuftiffimiim blalphemando edoceat?Ergo
I nontenetur fob vnius Dei prórefliöne : led Ethnicorum
more plutiniorumDeorü cultui rtancipatur:dum Deum
patrem niaiorem, filiumque minorem , & Ipiritum lan-
dam piulquam tninorem, prxfumptione temerariafo-
Ipicatur. Deummaiorem , Sc Deum minoreiti habeat
error èorum,qni Ilirael efle noluht, nec obturatis auribus
audiunt: Audi Ifrdel Dominus Deus tUus Deus Vitus eft ^ & illud
; Dominum Deum tnum adorabis, & tilt jbli firuies. Sed ne
fortecascato corde filium, aurlpidtumlan&umDeurh
efle non credant, Sc more Iudatorum blalphemantium
Deum efle abnegent , facrarum literarum teftimoniis
conuincantur. Qttprum patres, inquit Apoftolus, & ex
' quibus Chriftus fecundum carnem, qtii èft bénediftus Deus in fa-
cula. Et rurfum Ioannes Apoftolus: Vtfimus, inquit, in vero
filio eius tefuChrifio. Ipfe eft Perus Deus , & vita aterna. Et
deSpintu lamftó Ioannes Euangelifta : Spiritus, inquit,
Deus eft. Et Apoftolus dum Spiritufti lan&um ihhabita-
torem Eccleliae diceret: f Vefcitit, inquit, quid membra veftrd
templum eft Spiritus fanäi ? Glorificate & port ate Dominum in
corpore vefitó. Et in afttbus Apoftolorum: Anania, inquit
Petrus, cur tentauit cor tuum Sat an as mtntiri te Spirituifanäof
Etpaulo poft fobinngit: Non es boiiumbus mentitus $ fed Deo.
En habet filium Deum, Spiritum lan éfcum Deum* De pa-
tre quod Deus fit , non opus eft adprobare, quem file fiin
Chrifto vtraq; naturavehtatem feruansi ita Vt nec hui
mana in diüinam tranll.ua delinatcflè homo , heediui-
na in humanam transferarur, bc defihat eflè Déu s.Sic igitur
Vtvria genita, creataaltera: vna intèmporalis, altera
tëporis: vna line initio, altera cum initio. Et quamuis illa
genita & intèmporalis ad patrèm Sc Spiritühi fanélum
pertineat: tempotalis tarnen & creata nullo lilbdö: quia
reuera quiequid naturaé èft patri, gignendo deditfilioi
quiequid natuifex tempore aut cxtrinfeCüs acceflit fiiio,
non rëdündat ad Patrem i ncqucad Spiritum fanctum.
Et cum fif Vha fubftantia totaTrinitas.non id totam Tri-
nitatem homo Chriftus pértinet j; nifi tantum ad filium*
NeCênimfaseft crédere, patrèm aut ipiritum fn&um
hominemadfompfifle, aüt fecundum hominem p&flos
fuiflè. Spiritus autém lan dus, quaquam minor nulquam
in fenpturisreperiatur,tarnen miflus eüidentiflinle repe-
rituAèriptus* Pro quarë fibimeth&reéfoi collum 1-ganr,
Sc coatdato ac pótius fuffocato inteiligentia: fux Ipiritü,
creatorem faum landuiii Ipiritufti non agnolcuhtJ, dum
eum créaturam elfe definiunt. Si crcaturaeilèt, creator
vtiqüe èflè non poflèt j quia creatura créaturam non hormat
de hihilo. Et cum in Geiiefi hominem Deus ad imaginem
foatn dicat efiè formatum , & Idb lèlè afando
ipiritu nitrèt efleplafmatum. Spiritui , inquit | diuinus
qut finxit me: liquide claret cooperatorem eflè patri ac
filio Ipiritum lahdum, Sc in hominisformatione, & in
Angelömm fimiliterljbftitutióhe,lecuhdum illud Plal-
mographi: Verbo Dómini cali firmati funt: &Jpïtitu brise.us
tie ambiguitate Deum credit. De filio autem, vel de Spi^ j omnis virius eorum. Si Djqus eft, fi creator eft, fibaptiimum
ritu fan d o omnis pene hoe ianda fcriptura refonat: fed
probreuitate lèrmonispaucainde decerpfimUs; Minorem
aucem , aüt miflum filium lécun dum i d credi mus,
quod 8c Apoftolus air : Mißt Deus fititim fuum faüum ex multere
, faäum fub lége. Fa dum autem ex muliere j id eft de
virgine Maria natum: quiaille qui erat natus ex patre fine
initio , de matte nafcendo accepit certUm temporis i-
nitium. Qui ëtiam cum in forma Deiejfet, inquit Apoftolus,
non rapindm arbitratus eft tffe aqudtis Deo, fedfemettpjunt exina-
niuitformamjeruiaccipiens, tn fimditudme honummfaätts, &
babituinuentus vt bomd, bumihauit fevfqaead moriem, mortem
autem cm». Qut cum in forma Dei, ait, eflèc, ld eft< cum
fubftantia Deus efiet, non rapuit Deitatem, quam natu-
I raliter habebat cüm patre: fed femétipfom exinäiiiuit, id
eft, iioüin id quod Deus éft, Sc zqualis patri, generi hu-
mano apparuirdcd homine aflumpto,non Deo confom-
pto,in vnitate perlbnse,& hocin n: undo apparuiti&pal-
iïones foftinuit, Sé affediones bumanasquasdccuit Sc
Voluit line vitio tranfcurricSecundum hanc formam hu-
hianairi non èft requalis patri, dicente ip fo, Pater mam me
ift. Secundum illam veto quäaequalis èft patri, aiti Ego &
pater vnum funius. Secundum fdrniam humanäm j venitin
mundum peccatorés laluos facere: fecundum diuiriam,
ih mundo erat,&mundus per ipfum fadus e ft. Er idcirco
dtias fubflantias, fiue naturas; fiue fbrmäs (quodlibet de
his dixeris,idem eft,)ctedere nos opót let in vpó' filio Dei;
vnamprofedoDei, alteramhóminis: vtcredaturDeus
veras, Sc horiio verüs yrius filius Dei: rie ficut Neftorius,
hominem ex virgirieMaria natum quartam perfonam in-
trodücentes, a T rinitate excidamus: neque y t Eutyches;
homiiierh verum non credèntés,filium Dei fine hominis
adfomptione, id eft vnius fitbftantire efle credamus: aut
Certe exduabus fuhftantiis vnam fieri potuilfc fublianconlecrat
j quare miflus dicitur ? Miflusquippe in eo,
quod fuper Chriftum in cdlutnbs Ipecie Vcherit in flu-
mine : quod fopra Apoftolos vènerit id igne: Ipla quip-
pe apparitio milfio eft: Namybi.rrtittitur,qui vbique ell?
Spiritui,inquit, Dominirepleuitorbemterrarum. Etrurfiim:
Dominé, quo ibo aJpiritu tuo, & à facte tuà quofugiam ? s i amenderoincalumtilibies,&
fidefeehderoininfernum, ades: Sifum-
pfero pennas meat in directum, & habitauero innouifmomaru :
etentm iüic mams tua deduced me ; &continebit me dexter d tua.
Nihil fcilicet prætermiflum eftmiindi; vbinoriprælèn-
tiam totius Trinitatis efle nionftraret: Quo-modo filium
credimus miflumlecundiim hominem, ita mifttihi
fpiriturri fandum propter columbam vel ignem: Sed
nliiis adfimptum hominem propter hominem ità fua:
perfonæconiunxit, vteflèlèmpèrhabeat, nècvnquam
definat,autaliquandofinemaccipiat. Spiritusverofan-
dus ita columbam, vëlignem : yriàdæillævifîonesex
teiriptire eflè pollea definerent. Enhabesprcipcetquid
dicatur miflus fpiritus làn dus: Sed iam lacis lint ad cor-
roborandam fidem tuàm hæc pauca qua: diximus, quia
pater & filius & Ipiritus iàhdusviiusDeüs fit: Non eft
cette crëatanatiira,non terra, neque aqua;neque aer;ne-
que ignis: Exhisenim elementisanimalium compadà
font corpora. Non eft certe Ipiritus inrdtionalis , lient
eft in pëcdribus ; neqtië Ipiritus ràtidnalis ; ficut eft in
hpminibus » aut Angëlis : lèd eft Deus Trinitas immuta-
bilis, creans omnia perBonitatëm foam ; deaths à nemi-
ne: Quis itaque poteft j vt dignum eft, SC vt fe habet illa
infabricàtaforma, à qua formata font vniuerfa ; vel
meiife percipère, qüanto magis eloduio pro ferre, nifi
quod ita crediturac dicitur Trinitas Deus ? Hæc autem j
T rinitas increata, crcaturæ fuæ indidit T rinitatis qualia-
dumque veftigia. Sic-eftim icriptuiti eft » quod omnia •
tiâarbitremuhQuiafiiiusÔeijVtdixfmuSiin vnifàteper- 1 irinumero j inmeriford j & pondéré difpofoerit; Omrié
fonæfoæ to turn hominem adfompfit, ici èft animant ra- fcilicet ëolpus,fiuèparauiri, fiue magnum fit ; &nümë-
tionalem,& carnem:fecundum quod didumeltpèiPro- rtimhahët pro quantitatepartium , Sé menfüram Habet,
Iphcùmikccevlrgdinvicrodccipieti &pdrietfiiium, & vocabitis & pondus : nee eflè poiut numerUs fine pondéré ; aut
tMmeHemÈmmdhuel, quod eft interpretatum, nobifcum ■ menfura fine pÖndere№ Vbiëumquè enim fue-
Deus* Hdmo igitur & Deus éft, qui de Maria natus eft: ■ ritvriumhöram, fine, dudbüs eflè non poteft* Se,d ec-
hdmo & Deuseft,qui creuit ætate; homo &'Dèus efl.qui1 ce hi corporeis rebus facile adprobacür pondus, nume-
cruciadfixusell,quietiâmrelurrexit,cælofq;afcendit,lè- . rusÓémenfora: quomodö m mcdrpdreiS rébus repeiiri
detq;addexteram patris; Etquaihuisproptervnitatèm | qüeat, videamüs. Igiturinariimahominismemunain-
perfonæ,Dcus homo fit,Schómo Deus fit: ramen lècun- | eft j Cönfilium&vötuntas; Hocenimcogitasquodvis,
dumhomiiiem Deus dicitur crücifixusyDeus diéitur p af-! quod ètiam memoria tuacontineri Vdiuntascnim fua
Bibliotbé Vet. Pati Tomi 6 i P
Sap.m