B
fhilip. 4,
folum vt (dampedetiam vc mteUigamus,d|uini mun'cris
Apoftolus effeteftatur, fic Timotheo feribens: Intellige
quadlco. Quo fermone humanum v'tiq* ad intell'gendum
conuenit arbitrium. Quod nifi homo haberçt, intelli-
gere quæ dicuntur, nulla tenus poffet. Sed Vt oftende-
ret vnde intelle&us humano detur arbitrio, Cum dixif-
fet,intelligequædico, fubfeqiiênteradiecit V Habit enim
tibi Dominus inomnibus ihteïleiïum. Dauid quoque fandlif-
fimusvt mandata Dei difeat, à Deo fibi poftulat intelle-
étumdicehs* Manus tu* fecirunt me & plàfmàutrunt me: da
mibiintellettum, Vt difeam mandata tua. Prou ex b ia quoque
teftantur, quia Dominus dar fkpientiàm, & à facie eins
feientia & intelleCtus procedir. Et Apoftplus Iacobus
prxe ci pit, v t jï qttk indigeifapiehtia,poftukt à Deo , qui dàt dm-
nibus affluent er, & nonimpropérât. V t aut em ipfem quoque ______ |_____ I voluHtatem poftulandi diuinitus oftenderet dari, adiciofufficiens
JicutJcrtptum ejt: Credtdi,propter quod locutusfum, & noscrtdi- -
tnus,propter quod &loqumur. Voluntartc homo credit, &
voluntarie loquitur ? fed h oce i fe voluntas hominis ha-
bete non poteft, nifi Deus dfer\ quia vr fidelis credat, fa-
pientia Os ftnitttm aperit: Vc credens loquatu r , linguas in-
fentium difertas facit. Praecepta igitur, quibus per Pro-
plietas atque Apoftblos admonemur, quid debeamus
appetCre, quid vitare, conucniunt noftrum arbitrium, vt
dominicisiulfis voluntarie fcruiamus» Sed cum ipfi Prophets:
8c Apoftoli, qui Spiritu farufto replcti, fan<fte Vi=-
xeriint, landaquc docuerunt, nunquam deftiterinta po-
ftulationediuiniiuuamiriis, quippe ad implenda, quai
Deus tubebat,' ab ipfo auxlium requirebant, proculdu-
bioficut Hon rjcgabant incite homini liberum volunta*
tis arbitrium, fic illud fine iuuamine grad* D eiiadea*
qua: fan 6ta funt, noh folum agenda, fed etiam cogitanda
atque inualidutnteftabantun Vndefan&ùS je it: foftulet autem infide,nibU bsfitans. Sine fide autem
Apoftolus oftendens in hdmine liberum voluntatis ar- Deum inuocari nonpoffe, Paulus oftendens ait: jQuomo-
bitrium: Philippenfes ad ea, quæ fan d a 8c iufta funt, co- do ergo inuocabunt in qUtm noncredideruntiQui*igiturpullus
gitandaatque agendapræceptis falutaribus hortàtur, di- inuoeat piiufquam eredat, nec aliquis in Deum crédit*
cens : Quacumque funt ver à , qtucum que pudica, quacumfue nifi fidem accepefitj certum cft, quoniàmillenosexci-
fan fia jquacumquciufti, quacumque bona fame., f i qua virtue ,fi tat, vt fapientiam poftulemus, qui nos illuminât vtcre-
qualaus, hoc cogitate qua didiciftis, & accepißis, & audiftis ,& | damusi Homo igitur bonum Vult voluntate* bonum fa-
D
t. C»ri 12.,
viiißisin me. Hacagite, & Deris pacit etit vobifeum. Nonne
& vt cogitenr, 8c vt agant quae fen d a flint, praccfcpitj&
tarnen tani cogitandi quam agendi facultas Vnde nobis
donetür, euidenter oftendit ? De(Cogitatione quidetti
dicit: Non quodfufficienies fintiu vogitarealiquida nobit qtiaßex
nobis. Qitid eft, quod dibit* ex nobis, nifi ex libero voluntatis
arbitrio;! Vnde ergo e ft, fiex nob:s non eft!
Sedfufficientia, inquit, noßra tie Deo eß. Ad agendum quoque
Spiritu Dei nos agi, fic praedicat: Quotquet enim Spiritu
Dei aguntur, hifilij funt Dei. Hjcc igitutintet litcram
iubentem & fpiritum viuificantera, id eft, inter legem,
gra-iamque diftantia eft, quia lex conuenit,, gratia con-
ilertit hominis voluntatem, Vtborium.velimus. Illa cla-
mat, haic donat: illic voluntati jiominis incutit iuftitia
diuina terrorem j hic infundit nifcricordia charitatem*
Per illamaccepit voluntas Spiritum fecuitutisintimote:
per iftara accepitSpirirUm adoptionisfiliorunii in quo
CUmamus,Abba pater.Hzc ergo in nobis libera voluntas
cam in fe habet naturaliter qualitatem, vt appetere fpon-
tcpoflit bona vel mala; fedbona proficiendo appetitjma-
laverodeficiendo. Vt autem deficiat, poteft ipfafoia fir
bifufficerej vtptoficiat.vero, indiget fern per diuinaemi-
ferationis auxilio> Nifi enim gratia pra:ueniente leue-
tur, nullatenusfurgit J qnia Dominus erigit elifos. Nifi
ea deducente iuuetur, nullatenus currit, quia de Deo
feriptum eft: Deduct me fuper fewitas iufiitu propter nomen
ßtum. Et ipfi diet tor; Dominededut mein inßitia tudpropter i-
nimicosmeos. Nifigratia cuftodiente perducatur nullate-
hus peruenit. Dicit enim Czn{kasDa.\iid:Emittolucem tudm,
& veritarem tuam, ip fa mededuxerunt, & perduxerunt in mortem
fanttumtuum ,&intdbernacuUtua. Ncquefpretis ma-
lis voluntas humana ve!eligerebona* quzducunrad vi-
tam jveldiligere potent, milgrariamdxfcretionisdDeo
& charitatis accepetir. Spiricahbus enim donis diicrefio*
•nem Beatus Paulus inferuit, diccns • Alq quidem daturper
jpiritum fermo fapientii, a’ij autemfermofcientUfecundumeun-
dem fflirttum: alterißdes in eodemßiriru, alij gratiafanitatum in
Vnojpiritu, alijoperatio virtutum, alij prophet at to, alij diferetio
jpirittium. Quorum autem .diferetio ipirituum fpirital
laegitate donatur, nifi bonorum ac malomm ? vt fetli-
cet ill uminati atque adiuti gratia Spiritus fentfti, noucri-
m us atque poflimus&dona fen (ä i Spiritus cum timore
Sc tremore feruare, & függeftiones diabolicz mahgnira-
tisfelübrtdifcrettone repellerc. Quod nos bearus Joannes
Apoftolus obferuate prxeipit, aicens; Chariß mi uplift
Omni ßuritui credere, fed probatifflirittuficx Deo funt. Vtau-
tem feiamus quz nobis a Deo donantut, non in nobiso-
peratnr fpiritus" Undi,fed De',ideft, nonipiritus,quem
homo habet, yt nafeerettfr in mundo, fed qnem aCeepit
citvoluntate, fed fine dono atque adiutorio Dei, num-
quam poteft bonum velle vel facere; Equidem conue-
nitur vt feiat, admonetur Vt faciat, quia liberum habet
femper arbitrium voluntatis,
Sed neque fdehtiam fenftam poteft habere, nifi do-
no gratiæ defuper accepitdpâtre luminum, à quo eft o-
mne datum optimum Sc omne donum perfeiftura ; etfi
feiens aut non faciat quod faciendum efle iam nouit, aut
dam ea fibi nititur aifignare quæ facit, proprij turn oris
pondéré prsgrauatur. Ideo vero fandara feientiam fu-
perius dixi, quia eft feietitia non fenifta, ilia fcilrcet*
quæ inflat hominem, quæ.ædiflcantem non habet chari-
tatem. Ilia feientia quidam cognofcentes Deum, non
ficut Deum glorificauefunt aut gratias egerunt. Hac feien
tia fi quis fe putat fare aliquid, nondum cognouit
quemadmodum oporteat cum faire. Igitur ad bfene vi-
uendum numquam fufficit cuiquam feientia* præceptij
nifi dileâio fueric cuftos mandat!, &vtdiligac non hifi
fua voluntate diligir* Et ideo Dei & proximi dileöUo. v-
nicuique noftrum ita legali fermone mandatur : Diligti
Dominum Deum tuum ex toto corde tuoy & eietota anima tua,
& ex tota mente tua; & proximum tuum ficut teipfutn. In quibus
duobus præceptis Saluator nofter totam legem dicit*
Propherafque pendere. Vt autem diligamus Deum ex
toto corde noftro, ipfem diletftionem habe mus ex Deo.
Charitàs enim Dei dtffuflà eft in cordibusnoftris per Spiritum
fentftum , quidatuseft nobis. Etvtdiligamusin-
•ticem, Deus nobistribuitchariratem< Aitenimbeatus
loan nés : Charißimi diligamus inuicem, quoniam chantas est
Deoefi, &omnù qui dihgitfratrem, ex Deo nitùs e fif& nouit
Deum t quiautemnon diligit, ignorât Deum, quia Detu Charitas
eß. Quoniam igitur Deum charitatem elle diuinisclaiet
; loquiis, profeefto manifeftum eft.quod nemo Deum habere
poftit,' fife homini Deusipfe non drderic. In eö ergo
liberum arbirnimt noftrum ad diligendum Deum 8c proximum
idoneum efficitur,-in quoei charicasdiüinitus da-
tur.Sine charitateenim,nec Deus diligi poteft* necpro-
ximus. Vt aurem Deus diligi poflit, ipfc fe tribuir; quia
Deus chàriras eft, & Deum non nifi charitate diligimus.
Nifi ergo Deum ateipiamus, Deum diligere non vale-
mtw. Pofi.a funt quoque anté hominem ignis 8c vqua,
vita & mors, vt quo vult, manutn fuam libero porrigat
voluntatis arbitrio. Si enim défit voluntas libera, ma nus
quoquamnonporrigitur.* fed eandem manum ?d vitam
nunquam porrigit homo,nifi earn Deùsgracuitzbonirarë
tenuerit. Propter quod dicicur & à Propheta : tenuiß't manum
dexterameoe, & in Voluntdtetuadeduxißime. Alio quoq;
loco ipfem manu dexteræ noftræ diuina dicit proteâiione
feluari. Ait enim '.Dominus eußoditte, DominusproteSiqtua.Ivttenafeatur
Deo. Quod Apoftolus euidenter edocer, ! pfedenuo otat,Vt operâ manuum noftrarû conceffefuper
dicens : Nos autem non jpiritum mundiaccepimus, fedjpiritttm, nos iiluminarione Domin9 dirigat. Ideo ziuSiiJplendorDo-
qui ex Deo efi, vtfeiamus qtu a Deo donat afunt nabis. Neque j miniDei nofiri fuper nos,&opera manuu nofiraru dirigefuper nos.
His atquè huiüfmodi tèftimoniis, quibus tam nouUm
quam vctüsrefertumeftteftamehtum, taleeflè hominis
Siipifnt.t.
D
m m ë
T/-/.U.
b-pinl i
demonftraturarbitrium, vtfiue ad inchoandaquçbona
iUntnihil poifit,nifiipfiim gratia diuina præuenerit; fi-
üe ad petficienda nullatenus fibi iùfficere vale atnifi
gracia* quapræuenttur, eadem iugiter adiuuetur. Nec
tamfen, quia indiget iuuamine, ideo dicendum eft non
efle*, necquiaeft, idqo credidebecâd initium vèl pro-
feeftum boni fibi pofle fufficere; Proinde fi ad eloqiiia
diuina humilis ac mitis acceflericanimus, quodturic poteft:*
fi ei numilicatis & manfuetudinis donum diuinitus
conferatur, ablâtô ve lamine, quo intelligenrïor atque
éxcelfiorintelleâus obtegitur, eordi contrite &hurai-
liatofepienriaconceditur. Scriptum eft enim , quia Do-
minus datfapientiim, & kfacie eiusfeientia & iitteHeêlusproce-
dtt. Quôoiam igiturnon eft aliqüéd præceptum, quod
non ideo Deus dederic homini* vc profit voluntarie atque
humiltteroperand: voluntas^ autem bona non nifi
fideinehoacur, Sc caritaceperficitur; fi des vero & ca riras
diuinæ iunt munera voluntatis, quæ nifi voluntarie
homo fibi donata fufeiperet, nec ineflènthomini, nec
prodeflent : ad hoc enim Deus voluntatem hominis prç-
parat,vrfic,cüidonum fidei & caritatis infundattproipondentibulq'ue
ludæts, qiiod fcmen'Abrâhjé client,
nec cuiquam vnquam feruiflè^t; refponfione fua fimul
& fèruitutiseorum mortifcraro condirionem, 6d,berra-
tis* quam ipfefui* fuerarcollattiruS* oftendit protinus
Veritatem ,dicerts ; -Amem, amen dito vobis , qaifiïcttpetca-
tuin, fruits efi peccati. Strumrnn tnanet in domo in aternum t
filins autein mânetin nerfium. Si ïrgofilius vos liberàuerït, Vert
liberieritis. Cogitationesergomortaliumtiriiidæill* vti-
quedefignancur* per quas pecCatb feruiuhe, qui pér totam
Vitam o.bnoxii funt feruitudi De qua ferutcutfe nos
DeigratialiberatosPaulusedbeet*dicens: Cumenimferme
ffletû peccati , hberifuiftà iuftitia. Quemergofruiïum habuiftü
tunc, in quibus mncerubefcitisl Nam finis tÜofum môrstU.NunC
ven libérait à pèccdto ,ferui autem Deo faSti ,haietisfru£lumVe-
ftrum infan£tificationm,finem veto vitam aternam.Ecce quid
nobis gratia Dei contulit; timidbs liberauir* de quibus
fer/ptura* dicit : Cogitationsniortalmm timid* : illi procul- -
dijbio timori fubiedt*, ciii fubditos quofdam fermo di-
uinusficarguit,dicens; Illictimuerunttimore, vbi nenerat
timor. Hic eft rirrior * quern feaili cupiditaisad reacum in- '
iicic, ad füpplidum nutrit; Iftettmor.illoscaptiuospofll-
det, quorumcogitationes rebus lmplicita.sincertisatque
inftabilibusten.ee. Propter quod&ille, quidixit : Cogi
Tÿm.t.
ptereafàtendum eft yerü efle,qudd fenâis docemur c!o- I tationesmortalium timid*, ftatim fubiecic : Et incerta from-
quiisjfola Dei mifericordia faluari hominem * quia feri- ’ dentianoftr*. Incerta eft enim prouidenria, quæincertïs
ptum eft : Salua mein tua mifericordia * & hômiriem ratione rebusimpendirur, 8c incert;æ res * quarum cerra poifefe
Vcentemtancadfelutemperpetuamperuenire,fifiiacu- j floodtenerur..Quotidieppflumusinu,itiamirtere,quod
current atq* laborauerit voluntate. Non n.frufttadicit in æternüm non poflumus poifidere. Tuncergofuntiri-
Apo(ïolüs:Siccumtevtcomprehendatif ':8c,Vnufquifquepro- j cenæprouidentiæ mortalium, quando earum rerum a-
priammercedemaccipietfecuniûmfuumlabérem: 8c,Laboravt more animdsteOeturinnexus, quàrum aut poflèflio pofe
lotmmilesCbriftilùfa: Et alio loco: Itaquefratres,ftabilese- fefloriinüito poteft adimi* autpoflcflioniholenspofleP
ftote & immobiles,abundantefque in opere Domini, femper fieri-
tes quod labor vefter non eft minis in Domino. Ad que taitic )a-
bpreminSapiendælibroflbipofeic quidamauxiliü, dicens
ex rôtis præcordis'fliistDriu par eut u noftroru,& Domine
mifericordia tua, quifeciftiomma verbo tuo,& fapientia tua cori-
fiituifii homine,vt dominetur creatumqu* à te fa fia efi, &dijpo-
natorbem terrainaquitate & iuftitia&direüioneanimi iudiciu
iudicet : da nùhi fedium ttiarum afi>ftricem fapientiam. Etpau-
lo poft : Mine illam deccelis fanétis tuls, & defedemagnitudinis
tu*,vtmtcumfit,&mecutn laboret, ft fciarn-quidacceptumfit
coram te. Scit enim ilia omnia & intelligit, & deducetmein o-
peribus meisfobriei &ïuftodiet me in fua potehtta, & éruntacce-
ptaeperamea. Veruncamen ne quilquâm huic operi fal-
tem orandiaffe&um quo fibi làpientiampofceret* non
diuinitus arbitrareturinfufum,paulo fupèrïus air, fe ici fife
quoniam aliter no poteft eflè continens, nifi Deus déc:
8c hocipfum tamen fepientiam eflè dicic feire cuius hob
doaumeflèc. Vndeigicareftinftui(ftus vtfciret,inde cft
excicàciis vt ôrarec. Neciterùmnifi voluntarie fciuit, nec
nifi Voluntarie drauit * quia 8c âd feietidum 8c ad depre-
cândum Chrifti gratia ignarum 8c torpidum hominis
præueniens inftruxic arbitrium: Mifericordiæ igitur di-
uinæeft, vc hominis libemm illiiminètur arbitnumjqüo
fit vt homo & ea ,-quæpl?çiraihntDcp,cognofeàr;&dd~
iuuantigratiæofficium fui laboris voluntatia deuotione
fubiungat. Ad illuminandum hominis arbitrium dici-
tu r : Deus meus, mifericordia eiuspraueniet me. A d adiuuan-
dumrefertur: Mifericordia tua fubfequetur me omnibus die-
b us vit* me*. Non autem præueniendo iilumtnaretur, fi
non effet : nec fubfeqilendo adiuuarec,fi illumtnatum ad
aliquidfibibonæcogitationisautoperis effe poflet ido-
neiim* Hanc impoflîbilitarem fertno diuinus oftendit,
vbi ait: Qyjs hominum poterit f ire confilium Dei ? aut quis potent
cogttare quid velit Dominus î Cogitationes enim mortalium
timid* , & incerta prouidehti* noftrai Timid* enim funt
cogitationes mortalium, non laildablli timore, fed vitu-
perabili, non bono * fed malo. A quo nos dmore libe-
rauit ille,qui per mortem deftruxitéum, qui mords ha-
bcbàt imperium,' id eft, diaboluip * vc liberaret eos,^ui
timore mortisper totam vitam obnoxii erant fêruicüci.
Hanc feruicutem, de qûà nos erip'uif, atque libèttatem,
quarri nobis gratis contulit rederriptornoftpr* euidenter
oftendit, dicens : Si matiféritis in verbo mep, vere difcipuU moi
sritis, & cognofietis verriatem, & ver it ai liberabit vos. Re-
Ibr auferri; Vndé autem inceyæprouidentiæinfint ho-
mini,fubfequenteroftenfutn eft*dicentéferiptura: Corptti
n. quodcorrumpituraggrauatanimam,&âeprïmitterréna inha-
bitatio fenfum multa cogitante, & difficile afiimàmtis qua in terri
funti& qua inprojpeâufurit inuentYnus cum labore. Pôftquahl
ergo noftræ mortalicads feriptura nobis demonftrauit æ-
rumnam*. fubfequenternobis diuin*glanant bonitadi
infinuat, vtagnofeamus vnde. nobis 8c fdentiæ don um*
&correptionis atque fanitatis beneficium conferatur.Se-
quitut autem ille, qui ea* quæin terra funt * difficile æfti-
màri* 8c quæ iriprofpedu Uinrjcum laboreafferit inueni-
ri,& dicic Deo: Qu* autèmin ccelo funt, quis inuefiigabiïî Sen-
fiim enim tuum quis feiet, ntf tu dederis fapientiam, & miferù
Jpiritum tuum dealtißimis ! Etfic correäafuntfimita eorum, qui
in terris funt,&quatibtplacent, didicerunthomines, &perft-
pieritiam fanait funt. Quideft,didicerunc, & fenâttfunt?
Qwdperfan<âumSpititum& per fepiçndamDei, q u i
vciqueChriftuseft, hominibus dicit eflè çollatum, nifi
quia tunefelubriter difeim9 quidfacfere debeamùs*quan:
dpnosmifedcotdia præiieniens illuminât, &fanahiur;
vtquod ilia præuenientb.difcimüs, eadem fubfequente
faciatnus ! Przuenit enim nos dutn propitius fit Ddmi-
nus omnibus iniqtlitadbus noftris: fubfequitur nos*
dumfenat omnès languores noftros. Præuenic mifericordia
liberqm hominis atbitrium, dura in nondum bene
volfte fola operàturèxordium bon* voluntatisjfub-
fequitur,dum bene volenti fubminiftrat auxilium.vt bene
Operando peruehiat ad bonæ voluntads effetâum.
Mifericordia igitur præueniens cooperatiiram fibi hetnî-
nis volunratem fola præparar t fubfeduens au tem coope-
rantem fibi voluntatèm iuûat. Itaqne præueniens in te-1
nebris hottiiherii con.ftitutùm gratis edufcic âd Ificèm ;
ndn folum admonèndo bxcrinfecUSj fed & intrinfecus il-
luminatidhisgratiam Jargiendo. Dorhirius enim illuminât
cæcos, fatiensiciiicet e i infidelr fyeletn; êx fii^
petbo humilcm, ex afpero mitem, éx fdtnicarore ca-
ftum,exmaleuolo benigritim., ex truculehto placidum
ex amatoremuridijim atoi em De i & proximi, ex ràpto-
re tetum alienarum fuairum poftmodo largitorem. Sic
mifericordia Dei præueniénte, 8c in Corde Hominis mi-
rabilicbr opérante, qui diuitiis temporalibus carnâlitèr
(uperbus eXto)lebatur,humilisin timorfc Dei,pauper fpi-
ritu libenter efficitur: 8c quiafpercràt, & ioobediensdi-
uinis antea fèrraonibus repugnauit, adaudiendiitn ver-’
Sap.*.