Dpus fecif-
fe dicitur,
quod fa-
ciendum
prædeftina-
[N hàcérgo iuftificatione, ferfdi euntes eunt &flent;
A mitten tes fenrina Tua : In ilia veroglorificatione, veni-
entes vcnie'nt in exultatione, portantes manipules fuos.
In hac operarij patris familias in vinca operântur: ihilla
autem denarij metcëde finedubio potientùr. Iftam Deus
nunc donat, vt initium meriti boni gratis indignus acci-
piat : Iliam vero in futurum repofitam feruat, qua boni
meriti-premium accipere dignus poflit, qui boni meriti
principium, cum eilet indignus acccpit. Dicens igitur
Paulus : Quia quos Vêtu iufiificauit, illos & glorifiauùt, non
vtrumque prefenti vire députât, fed eafide cfUB&i futurum
eft, veiütfedum firmat, quia fide propheta de Deo
dicit : Quificit qua futur a funt. In ilia quippe immobi-
litate confilij fui, fecundum bonum placitum eius.quod
prop ofuit in eo,in difpenfetione p lenit ud i nis temporum,
inftaurâre omnia in Chrifto, quæ in cæîis, & quæ in terra
funt. In ipTo ex aeternitate difpofitionis fuæ, in prædëfti-
natione iam fecit,quæcunque effedu operis foi, tempore
congruo facienda diipoluit. Sieur enim omne creatoris
opus,fine initio non potüit nec poteft fieri: fie ilia fempi-
terna yoluntas eius nunquam mutabilitati fubiacet, quia
initium exiftendinon habet. Quöd autem femper fie eft,
vteifenon ccbpefit: procul dubioficeft, vtidquod eft,
non eflè non poffit. Vera igitur immutabilitas, digne ve-
ra vocatur æternitas, in qua arternitate incommurabilis
voluntatis fiiæ Creator ille iam FeCiflè dicitur qüod in
creatura mutabili, prout opor tune faciendum diipofiiit,
fie rite difpofitum fadt.Et ideo quæcunque promifit.iam
fada dicimiis, quiadefaciéndis dubitarcnondebemus.
Abraham enim pater nofter ( fi eut ait Àpdftolus ) in rt-
promiftione Dei non hafttauit dijfidentia, fed, confortat'us eft fide,
dansgloriam Deo^pleniftimefeiern, quia quacunquepromißt potens
eil & fàcere. Idèo ergo in Dei prbmiftïs nulla ëftfalfitas,
quia in faciendis nulla pmnipotenti eft difficuitas. Et
propterea ibi nunquam deeft Voluntatis effedüs, quia 1
voluntas ipfe non aliud inuenitur elfe quam virtus.Quic- ■
•p7w.11 j. 6-
Sap.ll.c
ïufta Dei
prsedeftinanam
pib
peccatis.
D
, FututaPei
- ira 5 condé-
; stmario eft
i -J panam.
quid autem vu lt, poteft, qüiquantum vuk, tantumpo-:
teft. Propterea delolo digne dicitur: Omnia quaeuhque vo-'
luit fecit. Etiterum: Subeft enim tibi, cum volespojfe. Ideodi-
ximus tantam ibi eile virtutem voluntatis, quanta eft }
voluntas ipfevirtutis. Quia cui femper fubeft, cuift vole
t.pofle,non aliud eft in iHo Velle quampofle.
C A P V T X 11 I.
ViaergoÖeusnuilianecemtatecompellitüir', v ta li-:
V ^ q u id nolens, promittät: nullius vtique aduerfitatis
impeditur obftaculo, quo id, quöd promifit, aut minus
quam vult,aut tardi us faciat. Proinde potuit.ficut vofuit,
predeftinare, quofdam ad gioriam,quofdäm ad p&nam.
Sed quos predeftinauit adgloriam, pfedeftinauitardiu*
ftitiam: quos autem predeftinauit ad pcenam, nqnpre-
deftinauit ad culpam. Poflet enim peccatum aliquod ex
| predeftinatione Dei efle, fi poflet aliquishominumiufte
peccare. Nullus autem hormnüiniuftepeccät, quamuis
eum iufte Deus peccare petmitfat. Iufte ehim deferi-
tur a Deo, qui defeat Deum. Et quia homo deferens Deum,
V Virhmùs itaque,vtrumcredendusfit peus,iniquo-
V ^ rum opera prsdeftinare, pro quibus coscbndem-
net, ficut in îàndispraedeftinaflè dicitur, quod coronet.
Cum verocaulkm condemnationis iniquorum, Ôcglori-
ficationis fandorpm quærimus, non prædeftinatos ne-
gamus, vel ill os ad peenam, velillos adgloriam. S edv-
•trum , fiçut credtfhtur prædëftinata diiiinitus operabo-
na, pro quibus glorfficabuntur iu’fti , fie tredendafint
prædeftinata diuinitus bpera mala j pro quibus in ater-
num punientur iniufti. Dicitur enim in libro Plalrno- 1
rum: ïnïuütpûnieüîur, !&femen tmpiorutn peribit : falusautem
iüttorum à Domino. De vtrilque & Saluaror nofter dicit:
tunc tlli ibuiit in combufliontni oeternam : lufti autem in vitam a-
ternam. Invtrifqueergo,ideft, iuftis& iniiiftis, tria qua- |
dàm confideranda exiftimo : initium voluhtatis , pro- 1
greflum operis, finem retributionis. Vt in his qùaeun- I
queiufta&bona videmus, iufto&bonoDeodemus: ilia
aütem Deo indigna nouerim'ùS, in quibusneeboni-
tatem nec hrfiitiam inuenimus. Et confiderata operum
quahvtate, ilia credamus à Deo prædeftinata, 'quamiferi-
cordiavel aquitati diuina:_condigna reperiuntur,&con-
grua. Miferkors (htm'& miferutor^&iuftusDpminw, Acpri-
mo totius bona voluntatis initium, ab ilia fempitema
Trinftate, qua vnus folus & verus eft Deus, & pradefti-'
natum confitemur & datum. Hoc enim bomini gratuita
luftificatipnèlribuit praparatum, quod in aterna prade-
ftinatione prjq>arauerat tribuendum. Hanc voluntatis .
praparationem ftiperius fan d a feripturae teftimonio dç-
monftraui, quôdfdumeft, Praparatur voluntas à Domino.
Ab ipfe ergo voluntas praparatur ^ qui in nobis & ;
velle & perheere miferieprditer pperatür. Dicit enim A- i
poftolus : Deus eft enim qui operatur in nobis & velle &perficere
fro bona voluntate. ioquens etiam Deus per prophetam,
fe ipiurn facere corifirmat quod fidelibus donat vtfeci-
ant , fecundum illud oraculum, quod eft à nobis fiipra
iampofinim, quo dicit: Etfaciam, vt in iuftificationibustneis
ambtâetis, & indicia tnea obferuetis& fictatis. Quid eft autem,
faciam v_t faciatis,nill mei erit operis omne bj|pum,quod
operati fueritis? ipfe ergo facit, vt faciamus, qiip in nobis
opérante, fit omne bonum quod facimus. Dequodici- i
turad Hebraos: Aptetvosin omni bond, fttciensmvobisquod
placeatcotamfe. Dempnftrat itaque Dei gratia in bona vo-
peccat: DeferenspeccatoremDeusiuftitiamferuat. , r............... ______ _ .
Quid autem magis iuftum, quam Vt ille, qüidefiderio j luntate &operatione hominis, future quoque retribu-
peccandi iam peccat, pro eo'quod defiderans peccare, i- i tiönis gloriam, quie donabitur fandtis, quisdiuinae gratia:
pfefibi noxius efficitur, femetipfum peccato iuo Isedere ]: non elfe contendat? Cöfiüe ctedentes, fiue operates* li-
permittat?In ikneftis igitur cotonat Deusiuftitiam-, quam ! cetnoftrafit fides, & noftra fintöpera,ficutipfe Dominus
eis gratis ipfe tribuit, gratis feruabit, gratifqueperfeciti1 dicit:, SecundumfiÄemtuatnfiäthbi. Et B.Iöannespräedicat:
Iniquosautemcondemnabitproimpietate vel iniuftitia, ] JfdCeft viftorid i quavsneittnundum, fideshoftrd. Paulus quo-
quam in eis ipfe non fecit. In illis enim opera fiiaglbrifi- .-j que ita ieribit, iGratitu ago Deo meoper lefum Chriftupro omni-
cat,in iftis autemopera nonfuacondemnat. Hocitaque bus vobis,quiafides vejhaannunnaturinvniuerfomundo.Qpera
praedeftinauit D eus, quod erat ipfe fa<äurus, aut quod - quoque noftraDominuS ipfe teftatur dicens: Sicluceattyx
fuerat largiturus. Illud verb nullatenus praedeftinauit, veftrd coram hominibus, vt vid&ites veftri bona opera, glortfUetti
quodfiue pergratiam, feu per iuftitiam fedurus ipfe non pattern veftrum qui in cults eft.Tafnen quiaifta cum habemus,
fuit. proindediligentiffime requirendum videtur, quod non habemüs ex nob'is natä, fed a Deo donata^ficu t Apo-
in his Deus operetur, quos gratis iuftificat: quidetiam in ft olus dicit: Nos autf ttonjpiritum mundi accepimus,fedjpiritum
illis, quos iufte condemnat. Dicit enim eximius gentium ■ qtii 'exDeb eft: vt feidmus qua-a Deo dortqta fint nobis. Et quia
'■ ' ’ ^usÿ*
Initium
bonz voluntatis
przdeftina
turn à Deo.
Ex.ich. it.
Deus facit
vt faciamus
bonum.
H
Htir.it,.
Gratis ope
laturbcus
faiucem
noltram
ordinatis à
ftibus..
thilip.i.i
Liberprimus*
quacunque nobis faciçndadonat, ficuchaberenonpo%^
femus,nifi ipfe nobislargiatur: ficfacere non poftumus,
nifi ipfe nobis qua largitus eft op ere tur.
C A P V T X V.
T)Ropterea nullatenus finimus,imo felubriterprohi-
I bémus, t.im in noftra fide, qiiam in no ftro opere,tan-
quam noftrum nobis àliquid vendicare. Dicit enfin Vas
eledionis: Qujiautem babes quod non accepifti}ft autem accepifti
quidgloriaris,quaft noriacceperisi Et in fando Euangelio Prç-
curforis dbmîiuci vox eft: Non poteft homo accipere quicquam,
nifi datum eifuerit decalo. Iacobus quoque Apoftolus pro-
teftatur: Quia omne datum'optimum, & omne donum perfettum,.
defurfum eftfteftendens dpatre luminum. Q üod eft autem .magis,
donum perfedum, quam glorificatib futura fen d o -
rum? Nunc enim diuinorum muneruin (vt ita dicam)
nondiim eft perfedaperfedio, vtpote;vbi omnis perfe-
dus perfedionis eftindigus, Namqtie illè,qui dixit,quoU
quot ergo perfefti fumusjmfentiamus,idexA dicit: Nonquodiani
acceperim,aut iam perfettusfim.Fnk ergo perfedus fpe futurç
glorificationis fdit autem imperfedus oneré corr'uptio-
nis& mortalitatis: Corpus enim quod corrumpitur ùàgtauatà-
nimam, &deprimitterrena inbabitatio fenfum multa'cogitaütem.
Fuit perfedus expedatione muneris, fait imperfedus fâ-
tigatione certaininis. Fuit perfedus quod mente feruié
batlegi D e i, fuit imperfedus, quod came feruiebat legi
pëccati. Fuit perfedus4 dtftdmum habens dsffolui&ejfecum
Chrifto, fiiit autem imperfedus, quia quamdiu fuit in corpore
, peregrinabàtur à Domino. Fuie perfedus, plenif-
firae fciens,quia Deus.quçcunqüepromifir, potens eft&
fàcere : fuie aurem imperfedus, quia Deus in Tandis fuis
quædarn nondum fecit ex oinnibüs quæpromifit. Propter
quod etiam omnes antique iufti (Ifcut idem Apoftolus dicit)
teftimonio fideicomprobatt,nonacçepèruntrepromif'mem Deo pro
nobis melius prouidente, tie fine iiobis perficerentur. Sicut ergo
precedentes fandi teftimonio fidei comprobati, non
funt fine febfequeritium perfedione perfedi: fie fubfe-
quentes ian di non poflunt fine præcedèntibus perfici.
Donumitaqiie perfedum tune omnibus dabitur > quan-
dofendis æterna glbrificatio tribuetur^Tuncficut Veritas
dicit: lufti fulgebuntficütfol in regno patris fui. Illius eft
igitur etiam hoc donum perfedum, à quo eft doni totius
initium:Quod vtique ciônumnondiceretur,fî non etiam
hoc ex g;rraattiiaa lalonàretuf.
C A P V T X V I.
confiderare debemus.V t agnofeamus, vtrum malos Deiis
iuftus ad hoc prædeftinauerit faciendum, quod in eis pu-
nituruseftfadum; An idcircoiniquos adfuppliciumiu-
,fte predeftinauént, quia eoruhi mala opera, licet futura,
prafeiret, non tamen ijpfe praedeftinauit vt futura efient,
quia non ipfe fecit vt fièrent; Itaque fi initium peccati re- I
quiritur,nihilaliud, nififiiperbiâinuenitur. Diciteiiim |
feriptura:I»i«K»î dmnispeccâtifùperbia.Quç itaque tune ini-
tiûm fumpfit, curiï angélus aduerfus Deum elatus, & ipfe
elatioh'e proftratus, peircohcüpifeentiam (quæradix eft
omniüm raalorum ) volens vfurpare j quod illidatuma
Deo non fuit, à Deo difeefiit, & cecidit,in quo fi ftetiflèt,
hori cecidiffet. Sed per concupifcentiam malam, qua
conçu^iuitplus extra fe, minus fadus èft in fer Quam
Cohcupifcentiam -, licèt explere hequiucrit opéré , tamen
VNüsautem Deus eft, qui gratis ôc vocat prædeftina-
tos , & iuftificat vocatos, & glorifient iuftificaros.
Sicutaiitem non èftaliud iuftificare, nifi iuftos fàcere: fie
non eft aliud glorificare, nifi gloriofos facere. Proinde,
quiàDeüsfuos &: iuftificat & g l6rifiçatifiàUfgfat!æipfius
opüsefti cumfacitiùftoS: fic.gratiæipfiusopuserit,eum
faciet gloripibs. Quia ficuc nemo poteft habere veram
iuftitiam, nifi fuëric iuffiificàtus *. fie nemo poteft habeie
veram gloriam » nifi fuerit glorificacus. Vnde autem fit
vera gloriâ j Saluâtor riofter cùm Iudàeos incréparet o-^
ftendit j dicens i Quômodo poteftis vos crédite , qui gloriam
ab inuicem accipitis : & gloriàni qua à folo Dé eft ±
non quaritis ? Huric fenfum habens Paulus 8c veraci^
ter dicens : Nos dutem fenfum Ghrïfti habemus ,’fiöut glorij
am veram ä Deo elle nôuefât: itaiilftitiàm veram çx Deo
elle confirmât,dicéns: Vt itiüenidr in illo.hon habens meamiu-
ftitiam, qu&ÉX legé eft, fed illam^ quàêkfide eft Chrifti, qua ex Deo
eft iuftitia infidè. Et quamùis abundent plurima documenta,
quibus clareat, ftoh folum Bonæ voluntatis, bo-
næque operationiâ gratiaiti, fed eüiamiplam fandorum
glorificationem, diuinitus & inchoari prôrfuS & perfici:
tarnen arbitror etiam hase,qu ça iiobis pofifa fuiit,vtcun-
*|ue fufticere.
C À P V T X V I I.
j* T ideo iam, Vt libeili feries temperètur, malörUm
>quoque voluntatem,6peratiohem,ac retributionèiti
Y. ,. ■ Eiblioth.Vet.Patr. torn. 6.
retinuit voluntate. Sic ipfe fibi iam fadusettpoe-
hàjVt fuppliciumfemper éflèt malo volüntas maîa, tan-
quarh cæcp ipfe cæcitasfua‘. Et cbncujiifeentia jpèccandi
tormentüm fiéret péccatori f ôc rebellis ac refuga -, qui il-
lamimperturbabilem requiem fugèretj Hein ceps pertur-
bationiferuiret, âtque'àboiib domiho felinqüereturiufte,
quem ipfe reliquitiniufte. Itafadumeft j vt perfe-
uerkns inordinatus ex fe^ rordinàretùf in fe : Et in è'o, qui
iii fe ordinem perderèt, diuini ordiniisratiohouperiret.
Hpc&inhomine contigit -, quèin ipfe diabolusferpen-
tin'à calliditate deiecit. A domino quippe bono diften-
irienS, & feruomalo çonfentiens, inàlæ voluntatis effe-
dum jplenürii àdipifci non potuit : quia ipfe malitia voluntatis
à Deo fibh fuit; Han c enim j fi à Deo non difee-
deret, non haberef ;
c à p v t x v i i i.
B Onus ergo Deus bonarum èftcoiiditor naturàrum-.
Vidit enim Deus ('ficut feriptum eft )omnia quafecii.&ecce
bona valde. In qüibiis omnibus qpæ fecit, rationalem crea-
tutam meliorem cæteris fecit. Sic tamen potiori créatürç
magis voluit ineffè bonum-, Vt etiàm infimç creaturç riul-
lümineiretfubftahtiaiitermalum; Acper hoej fuperius
elleinfiino bono melius treatum bonum, cuifummuhi
bonum ( quod crea'tumhbn eft, & àqü o omne mutabilë
boniim créatum eft ) iufte dôminaretur.Cuius etiam pâr-
ticipàtibr.e bèàtum eftet j fi fummb bbho humili dile-
dione ferüiret. Creature quippe ratiohali alia beàtitudo
neç pbtuit,nec poteft elfe,nec poterit:nifi vt àgftofcen^ à
quo non Iblum fada, fed etiam à quo ratiohalis eft fada j
maiorem diledionem exhibeac bono creatori quam fibi.
Neque enim ei ineflè poflèt vallaténus ratio,nifi eipoïïèt
cteatorisinelïèdiledio. Quia née eft alia, qüîvërafitfe-
piciitia vel intelligentia creature rationalis, nifi diledio
creàtbris, in qua tanto magis rninusve eft diledio fiifi
quànto itïagis rninusve diledionem ïuo exhibet erearoti.
Volüntas porto creature rationalis, fine qualicunque a-
more non poteft eflè; Necficpbtèftdiligere, vtàmordn
fuum non velit ad àliquid religare , qûæ ihter fiimmuin
bonum. -, a qüo crèâtà eft, & infimum bonum tui prelaca
eft , medio quodam loco |>ofita, profedoàutininfimo
bono nèçcflè eft miferabiliter iaceat, autin fiimmb bbnb
vetàciter fcéliciterqüerequiëfeât; Qüodam ëtenim âmo-
re rapiturjfeu ciimbbediéntia fiiblèuatur, 6c crëatpfl'bo-
ho bènè fubiieitur: fiue cüiii fu^ef bia depriiuiÈUr,Yt creature,
bon* male dominetuf; Sicut. enim fit elâtionehu-
miliSjficfithumilitàté fublimis; Dicit ehim Dominüs&
Mâgifter nôftèr: Omnis qui fê exalrauerit, hum'tlidbiiur :&qui
fehumiliduerit, iisdkabitur^ropiétcqvi'od item feriptum eftî
Dettefüperbisrefiftit,humilibus autemdatgrdtidm.Neqaeveto
Deus humiies, quibus dat gratiàm, ante datatn hutnilas
iriUëniti fed dan do gratiam i bundles fecit. Hoc ipîhm
enim gratiam , Déus per gratiam donat : Vt qilifijuis earn
acceperitjhùmilis fiât. Propter quod ipfe Vnigênicüs fen-
dæ hürnilitaîis dpddi: àtqüë latgitor dicit : .Difciie d nie
quid mitisfum, & humiliesôrde : &nmenietis requièm dnimdbus
veftris. Hânc requieni perdiderunt, qui humilitâïe reie-
d à àdüerfiis vitam luarntumueruUrj içitt mbrtèm per fu-
perbiàm reciderunt. De talibus ënim didumeft: Diiecifti
B 3 ’ eosytum
E
Sccunda
cati fuper-
iulcf. to:
Rationalis
creatura
beata ndn
G
poteft efle
nifi créatorent
plus
diligat
Volüntas
rationalis
fi fe Deo
fubliinàtüri
fi fe efferr,
deprimitur.
H