A
tfil+ORim.
n.
B
Sit finit, I,
G
TfiLz6.
V
nimse viuificatiotte fulcitur,hamo quoque vt bonunvve-
litaut faciac, gratke viuificahtisfubfidioiugiteradiuua-
tur. Intereft autem vt caro noftra quantum viuificatur ab
anima, non folumbenc, fed etiartj male opeiandiacci-
piat facultatem. Gum autem nos gratia viuincat, non nifi
ad bene volendum, nec nifi ad bene operandum nobis
adiutorium futminiftiat, Agnofea't igitur homo in eo fe
naturaliter credere poife ,in quonaturamhabec creduli-
tatis, ac fidei capacem,.quod&nimalibusirrationalibus
datum dininitus nog e ft, non tamen vt feputetadhaoperante
illo medico qui non eft opus fanis fed male ha-
bentibus, infirmitasexpellatur, natura fanetur. Quam
fanitatem pofeebat qui dicebat.-Egfl d t x i d o m in e m i f e r m m e t ,
f a n a a n im a n t m e a n t , q u ia p e c c a u i. N ullus autem fan&orum
fanitatem pofeeret,fi humana natUra fana effet. Et fruftra
fanitatem quifque pofeeret> fi fanari humana nàtura non
poflet.Natura igitur humana fanari potcft.Sed illius gratia,
fanicatis accipit donum, exquocreationisfumpfiti-
nitium. Nam fi homo naturaliter fanari nullatenus poffer,
ad fanandum eum cçlcftis medicus non veDiffet.Rur- ___ B H | WÊÊÊ , ,.ïB........
I fus fife ipfefanare polfet, cælefti medfeo non egeret. Sa- J bendumfidem vfque adeb effe idoneum, v t ex volunta-
! natur enim per fidem, quamfiexfeipfo aliquis habere ! te fua,conftare fidei. arbitretur exordium. Yolens enim
! poflet, Deus .earn homini non donaret, donat autem, homo habet fidem,: fed Deus qui fidemdonat, ipfe ho-
quoniam a lte r t d a tu r f i d t s in e o d e m jp i r t tu , ficut Apoftolus minis mutât & dirigit voluntatem. D o m in u s d a b i t f u a u i t a -
dicit: D e u s erg o v n ic u iq u e d iu i f i t m e n f u r a m f id e i . ( t e m , & t e r r a n o f i r a d a b i t f r u f t u m f u u m .
C A P V T X X I I I . C A P V T X X V .
NOn ergo propterea non poteft homo naturaliter _ £ j^iturin quibus natura diuino fenatur munecredere,
quia diuinitus ei donatur vt credat, imo in jn £)eum naturaliter credant.quique gratis per
hoc maxime ad habendum fidem homo creatus agno- ; g^çjniuftjfiçati.etiamadbeneoperandum auXiTiumgra-
feitur, quia per fidem humana natura ex vetuftate repo- ^ fubfequentis accipiunt, Apoftolus dicit: C u m e n im
uatur.. Sic enim eftomnisyoluntatiopeccatoprimiiio- «e n f t S q u a l e g e m n o n h a b t n t , n a tu fa U t e p q g a l e m jW t y fM i u t i t )
minis vitiatusjvt Deüs voluntate fua bonam voluntatem * . ^ { mn M p ß ß btfuntUx # qut 0ß (näuntopmlt.
hominispoffitfanarefivclit. ficutfçnptum
eft: vt effent omnia,& fanabtles fecttnat tones orbis terrar u m .Ve- ^ u[RratiiC contradicunt, gentibusincredulis affignare
runtamen ne homini ex feipfo putaretur effe ianitatis mi- ^ t c u d o n r , ex hoc videlicet quod etiam 0 . qui fidei
tium, mox fetmo diumusadiecit : E t non efttnilltsmedica- - iam non recipjimt g ilIa qua. ad honeftatem morum
mentum exterminij. Quamuisigitur homini pnmo d^a o- & humanae fociecatis vinculum pertinent, nacurali qua-
lus abftulerit fidem, Deotamen reddendi quod de erat | j amie„ e feruant, vt etiam eos qui ilia violare conterinon
abftulit poteftatem,nechumanam naturam vfq; a- ^unc| jU(iiciorum jequitate acfeueiitate coerceant. Vbi
deo diabolus vitiare potuit,vt dcinceps non poflet quod
amiferac Deo rurfum largiente reciperc. Omnipotense-
nim qui potuit humanamformare.poteft etiam infirmam
fänandoper «atiam reförmare & cuftodire naturam. A
quo ipfa n aÄ a ficut in primo homine fidem ad falutem
acceperat, ita nunc in nngulis munere diuinae bonitatis
accepit, quos idem Deus prsedeftinatos, & per fidem fal«-
ualndos exparentibus creat.PoteftigiturDeo donäceho-
mo in Deum naturaliter credere. Contra naturam quip-
pe hominis eft quod in Deum non credit, quia incredu-
litatem non habet ex creamme De i, fed ex voluntaria
prseuaricatione mandati, per quam fanitate priuatus &C
lumine, hoc per feipfum poteft, vt caecitatem atque infir-
mitatem fiiam proprio arbitrio augere polftt, remouere
fion poflit Cuius tamen illuminano atque fanatio in-
tantum eft omnipotenti creatori poflibilis, vt ad gloriam
nominis eius ipfo donante, non folum poflic infidelis
credere, yerumetiam ad imtnortalem atque incorrupti-
bilem vife ftatum, per fideigratiam peruenire. Vbi acei-
piens gratiam pro grätig peccare omnino non poflic, &
poffle foeliciterviderequodcredidit. Vnde voxillafidei
refultat in Pfalmis: Credo videre bona domini in terra viuen-
tium. D eus igitur licet non ad hpc human am naturam fe-
cerit vt vitiaretur per culpa, ipfe tappen omnipotenti bo-
nitate poteft vitiatam fariare per gratiam. Arbitrium itaq;
hominis fanat Deus atque illuminat, vr homo in Deum
naturaliter credat.fta fitvt homo fidem habere poffit,fed
eam«n fieX dono Dei habere non poflit.
C A P V T X X I V . '
NOn enim Gonfequens eft vt omnia quae habere nos
poflumus, etiam ex nobis habere poflimus. Nam &
caro noftra fic a Deo fatfta eft, vt poflit naturaliter viuere,
hocipfum tamen non ex fe , fed ex anima poflit habere
quod viuit, vita igitur vtinefle carni naturaliter incipiat,
manifeftum eft earn ab anima minifträri. Ac ficquidem
poteft caro noftra viuere.Sed fi in ea fit anima quae vita e-*
ius eft.Veruntamenin anima noftra&carne,non paruum
nobis grati? E^ei monftratur exemplum.Nam ficut ex fe-
ipfa caro vitam non habet,fed ab anima accipit,fic homo
non poteft habere fidem nifi munere Dei donantis
minus attendunt Apoftolico fuamfententiamprorfus e-
neruari fermone, quem fuperius prsmifit, dicens: Non
enim auditores legis iufti lunt apud Deum, fedfadores
legis iuftificabuntur. Iuftificari autem fine fide neminem
peile idem beatus Apoftolus oftendit,dicens; Scientes autem
quod no» iußtficabitur homo ex operibüs legis yniß per fidem Itr
fu Chrfit. Et nos in Ghrißo lefu credimus vt iufiificemur ex fide ter
fu Chnfti, & non ex operibas legts. Propter quod exoperibus legis
noniußficabitur omms caro. Ec paulo poftiidei gratiam com-
mendans, per quam vera confertur vnicuique iuftitia, fic
a it: Non abiicio gratiam Dei. si enim per legem iuftitia, ergo gratis
Chriftus mortuus eft Item cum patremnoftrum Abraham
non ex opei ibus legis, fed ex fide iuftificatum r flererer,
dicens: ficht Abraham credidit Deo, & reputatum eft illi ad iufti*
tiam, vt etiam gentes quas femim Abrahs diuinus fermo
promilir ex fide iuftificari Paulus oftsnderet, fecutns ad-
iunxir: Cog lofcite ergo quia qui exfide funt, hi funtfilij Abraha.
Proind ns autem fenptura, quia ex fide iufitficanturgentes, Deus
pranunciauit Abraha dicens i quia benediccntur in te rnnesgentes.
Igftur qui ex fide funt,bencdicentur cum fideli Abra^
ham. Hunc autem’ patremnoftrum Abraham non ex o-
peribus, fed ex fide iuftificatum efle confirmans alio loco
lie loqüitur.Si enimAbraham ex operibusiuftificacus eft,
habet gloriam, fed non apud Deum. Quid enim feriptu-
ra dicit : Credidit AbrahamDeo, & reputatum eft iUi d i iuftitiam?
Ei auepm qui opcratur,merces non imputatur fecundum
gratiam ,.fed fecundum debitum« Ei vero qui non opera-
cur, credenti autem in eum qui iuftificat impium /'repu-
caturfides eius ad iuftitiam. Cum ergo Apoftolus de his
gentibus loquen^,qu*naturalitereaq‘ua£legis funt fecit
ences, oftendunt opus legis feriptum in cord:bus mis, de
his fe loqui teftecur qui iuftificancur,Abraham autem pa-
trem noftrum nonex operibus, fed ex fide iuftificatum
efle commemorec, quis audeac illas in hoc loco gentes
acciperc, quas conftat non effe iuftificatas ex fide, eum i-
p fe teftetur Apoftolus: quiaomne quod non eft ex fide, jpecca-
tumeft. Et quiafinefideimpoftibile eftplacereDeo ? Quoa fi A-
braham ex fide iuftificatum effe collar, cuius femini gentes
Apoftolus promiffes efle commemorat,quifquis afle-
rit gentes non.ex fide, fed ex operibus iuftificari pöffe
périt. Sicut etiam vt caro viuatfolius opus eft animæ , ira | quid fupereft,nifi vt eas neget ad Abrahç fernen,cui gen-(
quoqvvt homo credat.folius opus eft gratiæ.Et ficut, caro.’ tes promiffie funt, pertinere: cum Abraham ( ficut Apö-
nihiloperari poteftfi earn viuuicare anima definat, fic ftolus d.cit ) paterfitomntum credentiumperpraputium, vt re-
homo nihil bene yelle poteft,fi ab eo gratiae iuuamen ab- . putefur & Hits ad iuftitiam ? Quoniam igitur vnus Deus qui
cedar. Vt ergo caro & viuere poffit & operari,prçfentis ar ' iuft.fieat circuucifionem ex hdc,& prçputium per fideiii,
Apofto-
?
Çalat
îides noli
poteft effe
line chari-
D
poteft poflid&ri.quia ftfl/ficati cxfide.pacm habemui adDeum
per dominum noftrum Ufutti Cbriftpm , per quem&accejfam ha-
btmus per fidem tngratia ft a , in qudftamus, & gloriamur inJpe
gloriafiliorum Det.Qupsftesidn non confundit,quia ihdritas Dei
dijfufaeftiti cordibus lioftris'perftiiritumfanftum, quidatuseftno- ..
bis Accepimus enim ftitiatm adoptionisjiliorumftn quo clamamus, '
Abba Pater. Vt igicdr homines filij Deifiant,nlium Deiv-
nicum per fidem recipiunt, & ipfo donante hanc acci-1
piuntadorninopoteftatem,vt & ineumcredant,&ad
nfimerum filiorum Dei pertineant: QuotqUotenim recepe-
runt eum,dedit eis poteft at em filios Dei fieri, his qui credunt in no -
mine eius. In eorufo cordibus dat legem foam* & in fenfi-
bus eorUm feribit feaiil j id eft, legem fidei, qute infpirata
iuftificat, non legem fadfcbrum, quae etiam obferuatorcs
Apöftolus autem de his qui iuftificanturfè loqui mon-
ftrauir.cum de gentibus naturaliter quç legis funt feeien-
cibus,& opus legis ilifuo corde habentibus difputaret,file
fenfus eft veritaticonueniens, quod gentes in codent
loco accipiuntur,quas Deus fidei dono iuftificat,& in eo
quod eis gratiam fidei tribuir , opus legis fuae in eorum
eördibus donätaiuftificatione confcripfie y vt fine tefta-
menti vetcris litera per noui teftamend gratianl natura
renouata opus legis ad hoc feriptum habeat, vt ad popu-
lumDei non operum prçcedentium merito,fed iuflifica-
tionisgratiiitp munere incipiatpertinereiQuod nobis o-
re prophetico co?leftis dignata eft vulgare doftriha, fan-
d o Hieremia dicente:Eiwifctt v e n t e n t ,d i c i t D o m i t iu s ,& c o n -
fu m m a b o fu p e r d o m l im i f r a t l , & f u p e r d o m u m I u d a t e ftaM è n tu m
n o u t im . Et paulô poll: Q n i a h o c e ft t t f t a m e n t u m q u o d d ijp b r tam { fuosfine dubitatione condemn jt.
d o m u i i f r a e l , P o ft die s illo s ,d i c i t d o m in u s ,d a b o leges m e a s i n c o ra d j C A P V T X X V I Î
e o r u m , & i n fe n f ib u s e o r u m fu p tr fc r ib a m e a s , & e ro e is i n D e u m , j ,
& i p f i e r u n t m i h i i n p o p u l u m > & n o n d o c e b t t v n u fq u i f q u e p r o x i - ' Am ilia quae lex fedor.um eft, quæhominem iuftifim
u m f u u m ,& v n u fq u i fq u e f r a t r e m fu u m ,d i c e m .C o g n o f t e D e u m : X. Xcare nön poreft.quia ex operibus legis tiori iuftificat
q u o n ia m o m n e s f e i e r i tm e a m a io r e v fq t t é a d m in o r e m e o r u m , q u ia bitur omnis caro,poteftquidem naturaliterefle& iu cor-
p r o p tt iu s e ro in iq u i ta t ib u s e o r u m , & p u c a i o r u m H ie r u m ia m n o n de getilium»& in corde fidelium Iudçorum : Quae tamen
tn em o r a b o r . . . f l L fine fide Chrifti nullatenus iuftificat fedatoresfuos , fed
Hi
„ a « \r t v T _ eos tenet vinculo impietatis obftridos. Hoeç vtiq; fuit in
u A 1 V 1 X ■ V . corde Pauli, quando fuit ineredülusf fecundum äemula1
Æc autem feientia in qua fie Deusagnofeitut j Vt I tionem perfequens eccleflam Dei, & fecundum iuftitiam
peccatorum-remiflîo diuinae propitiatioiiisfnünere ! qux in lege eft couerfetus fine querela. Quàm tame quia
tr*ibuatur,longe aliéna eft ab jllâ cognitione illorum , 4a# ; ex Deo non habuitjideo dicit ‘.Q u j e m i h i f u e r u n t lu c r a , h a c
c o g n o fc e n tp s D e u m n o n f i c u t D e u m g lo r i fic a u e r u n t a u t g r a t t a s r- | a r b i t r a t e f u m p r o p te r C b r f i u m d e t r im e n t a : v e r u n ta m e n e x i f t i -
g e y t n t , f e d e u a n u e r u n t i n c o g ita tio n ib u s f u i s , q u i d ic e n te s fe effe f a - m o o m n ia d e t r im e t u m eß e p r o p te r e m i n e n t e m f e i e n t i a m le fu C h r i -
p ie n te s , f t u l t i f a t t i f u n t , & m u t a u e r u n t g lo r i a m in c o r r u p tib t lis ^ fti d o m i n im e i , p r o p te r q u e m o th n id d e t r im e n t u m f e e t , & a r b it r o r
D e i , i n f im i l i t u d i n e m im a g in is c o r r u p tib ilis h o m in i s . Jftienim j v t f t e r c o r a , v t C h r i f tu m lu c r i fa c ia m , & in u e n ia r 'm i l l o n o n h d -
quia fine gratia fidei, quç per charitatcm operatur,Dcum ! b e n s m e a n t iu f t i t i a m ,q u a e x le g e e ft f i d i l l a m q u a e f t e x f i d e C h r i fti,
cognouer üt, ipfa fua cognitione inexcufebiles fed i fimt. : q u a e x D eo i u f t t t i a e x f i d e a d c o g n o jc e n d um i l i u m . Quis non his
Hi vero, qui Deum perception fidei cognofeunt, inaç- | verbis apoftolicis videat iuftitiam qnse ex lege eft, e je ex
cufebiles fiunt.^Q u i s e n im a c c u fa b ite le fto s DdîNemo vtique, 'homine, iuftitiam vero quæ ex fide Chrifti eft, non efle
diligentibus enim eis Deum omnia cooperantur in bo- j nifi ex Deo ? Ilia eft igitur iuftitia per quam impius engi-<
num.Et ideo eos nullus accufet, quia Deus eos fecüdum tur vt cadat in poenam ,-ifta autem eft per quam iuft;fic||
propofitum præfcitos & prædeftinâtos yocatofq; iuftifi- tus humiliatur, vt exaltetur ad gloriam-. Ideo cum in ilia
cat atque glorificat, vtgloriatiônëlegisfedorumquafe quâé ex lege eft,fii\e querela conuerfarètur Apoftolus,
homo fuperbus eixtollit exclufe, pér legem fidei qua; per fuifle fe impium non negat, dicens : Vt quid enim GhrtftUs
charitatem operatin', qqigloriatur in dominoglorietur. cum adhuc infirmi tffemus fecundum tetnpuspro ifnpiismortuus
Quod fi quibufdam cogupfcentibusDeum , nec tamen eft ? Inimicum quoque Dei fe fuifle veraciter conficetur*
fieüt Deum glorificantibus, cognitio ilia nihil profuit ad dicens : Si enim cuminimicieffemus, reconciliatifumus Deo per
felutem, quomodo hipotucrunt iufti efle apud Deum, mortem filij eius ,4nulto magis reconciliati, faluierimüs invitai-»
qui fic in fuis moribus atque operibus bonitatis al:quid pfius ab ira per ipfum. Quid ergo prodeflet Paulo fine co-
feruant,vt hoc ad finem Chriftianç fidei charitatifiq; non gnitione Chrifti, illam qua: in lege fedoru eft,feruare iu-
referant? Quibus aliquaquidem bona quaeadfi'icietalis ftitiatmeum ipfe Saluator riofter Iuda;is dicat : Nificogno-
humanæpertinencæquitatem, ineffepoflunt. Sedquia uerttis,quia ego fum,moriemitiiinp'eccatisveftris. E ^ o quia
nön charitatc Deifiüt,prodeffe non poflunt.Etenim fie- . iuftitiam quae eft ex fide Chrifti ad cognofcendtimilium
ri poteft j vt quifquam Deum efle credat, qui Deum non | 'efle teftaturApoftolus1 j manifeftum eft legem fidei efle,
diligitrvt autem quifquam Deum diligat qui in Deü non j quam' fe Deus in corde fuorum feripturum efle promifir.
credit,fieri nullatenus pofeft:quia pöteft vnufquifqj Cre- j Quod eiufdem tenor euidenter oftendit. Ibi enim dicit
dere aliquideffe quod nô diligit, diligere vero nemo po- Deus:Ef n o n d o c e b it v n u f q u i f f e p r o x im u m f u u m ,& v n ttfq u if q u e
teft qUodefle noneredir. Apoftolus auté dicit : Side cha- f r a t r tm f t i u m , d ic e n s t COgnofe e d o m in u m ,q u id om n e s f e i e n t m e a
G
Run'i.
rit'ate fidem caeteraq; bona opera cuiqüam prodefle non
pofle,dicit ënim: Si babuero omnemfidem ita vt mantes tranf-
feram,&fidiftribuero in ethospauperum omnes facilitates meas,&'
tradidero corpus meum vtardwm, charitatem autem nohabeam,
nihil mihtprodeft.Si ergo opera cum fide fine charitate prodefle
non poflimt,quomodo proderunt opera qua; in fide
non fiunt? Vnde noil immerito beatus Apoftolus pro
Theflaloriicenfibus orat; vt eis DeusXmpleat omnem voluntatem
bonitatis, & opusfidei in virtute. Nam & in eodem loco?
vbi de gentibus legem naturaliter fecientibus loqueba-
tur.anteprazmiferat dicens : Gloria autem & honor & pax 0-
mnioperanti borium,ludaoprimu & Graco.Quomodo autem
infidelibus poteft eife gloria,qu? non datur hifi iüftifica-
tisïjQtfw enim Deus iuftificduit,illos&giorificauit.iuftitia autem
Dei per fidem lefu Chrifti fupér omnes qui credunt. Aut quis ho-
no»ineredulisdabitur, cumhunc non nificredentibus
* tribui beatus Pettu? edbeeat, dicens: Vobis igitur honor cre-
dent’tbusiVe 1 quomodo erit pax ei,quinpn eftredemptus
minor e r ftfe m a io r em e o r u m . Hasceftlex, qliam Denis feribit
in cordibus eorum omnium,non per condirionera natti-
tx , fed per largitatem g ratis, non per liberum arbityum
hominis, fed per minifterium Euangelicae prsdicationis,
non in lapide per literam veteris teftamentf, fed in cötdè
per fpiritum Dei viui. Quod beatus jP^ulus euidenter in-
linuat dicens': Ep ifto la e ftts C h r i f t im in i f t r a td 4 n o b is , & f c r ip ta
n o n d t r a m e n ta ,f e d f fn r 't tu D e i v i u i : n o n iri ta b tills la p id e is , f e d i n
ta b u lis c o r d is c a r n a lib u s . Hoc ergo Deus feribit in cordibus
hominum per fpiritum fiium,quod-exindediaDoli dele-
uit inuidia , per quam mors intrauit in orbem terrarum-.
S crib it itaq-, legem fideiper quam iuftificat gentes Deus,
vtdando gratiam renouet naturam. C h a r i ta t e m quippé
q u a p le r iitu d o e ft le g is , ad hoc per fpiritum fiium diffundit,
vtfaciatimpleri quod praèeipit i & illuminationis grar
tiam per fpiritum.fidei propterea largitur, vt quod Deo
placitum e ft, fides per charitatein operetur. Q u s quan-
diu in homine non eft,quicquid fine lege fidei per legem
fanguine lefu Chrifti, in quo Delis pacificaujt ,fmcqut in ; naturaletn feriptum remanfitin homine,operantem nul-
terris funt,Jim qua iH cxlitHpfciJl mint fax ttajird,quifait,vmt% | latenus faluat. quia neminc Deus fine fide iuftificat, nec
mum. Hxc autem pax fine charitate & fide Chrifti non ' poteft opetantifalutemacquircre, xqaittfinc jideihtftffiUtl
H 4 ejlpU