Dent de
malis im-
piorum o-
IpixdeftinalædixicfuppUdutK.
gnopimicnturiniuftivNeqa’ e veto, | diz dicit,procul dubio,quidipfifucrint, non tacuit.-quia
, f f . . /• « ‘ i ■ — c,r-1 quideis à Dco eollatumut, euiden(eroftendit:Sienim 1
pér fe ipfos ëflèrit lu fti, mercendem eis Dominus pro j
operibûs fuis tedderec, non mifericordiam prærqgaret. !
Sicut idem Apoftolûs aiio loeo dieic : Eiautem quiopera• ;
tur, mtrces non imputât tir fttundum gràt'tam ,fcdftcundum de- :
bttum. V afa itaque mifericordiæ ad indebitam flint glöri- j
am præparata ,quia gratis fuhrmifericordiam confecuta. j
De quibus etiam iple beatus Àpoftolus fe eflc teftatur,
àicens:Quipriüs fui hlajphemus &ptrfecutori & contumeïiofuf.
fed mifericordiam confecutusfum, quia ignotansfeciinincreduli- 1
fxfe.Hoceft opus Dei in vafis mifericprdiæ:Vc blafphemis
& perfecutoribus &contumeliofis non debitusredde-
retur interitus, fèd mifericordiæ. donaretur gratuitum
munus. Vafis veto iræ nüquam Deus rédderetinteritum
fi non Ipontaneum inuenireturhomo habere peccàtumi
quia nec Deus peceanti hôrnini iufte infère iram, fi homo
ex prçdeftinatione Deicecidiflet in tulpam.Sed quià
cauiàm iniquïtatis fuæex propria homo habuit Voluntate
:prqptërea B. Paulus iuftinuiflè aflèrit Deümmülta
patientia vafa iræ,'aptata ininteritum. Hæt igitur ira ideo
talibus vafis interitum reddidit , quia in eis meritum yo-
luntariæ -iniquicatis inuenit, Quando autem peceanti
feruo iram iuftus dbminus intuliflèr, fifèriftîs Cx Domini
prædëftinatione peccàflèt ? In hoc itaqueifta vafà Deus’
aptauit, in quodprædëftinauit, hoc eft, in interitum
lum vtique interitum, quem Paulus palis repente fiiper,-
uenturum denunciat , dicens : Cumenimdixerintpax&fe-
curitasy tune repentinus eisfupérutnïet interitus. Quod fi Dfeus
tales in peccatum prædeftinarëtï non eos Apoftolûs vaia
iræ mallei: nominare,lèd culpæ, nec in interitum talia vafa,
fed in peccatum dicerentur aptâta, Nuneautem ideo
vafa iræ dicuntut; vt oftendatur , in talibus ex Deipræ-
deftinationebon hoc efle» quod eft male ab eis admit
lum,fèd quod eft talibus bene redditüm.
licut prædeftinàuit fan&os ad iuftitiam acdpiendam, fie
prædeftinàuit iniquesad eundem iuftidam amittendam:
quia miferieors Dominus & iuftus', potuit gratis a praui-
t;.te liberate quem Voluit, prauitaris autem operator
nunquam fuie? quiaprauus nunqùam aliquis fuit, nifi in
quantum à Deo diieeffit. Nec difeeflurum Deus piræ-
deftinauit, /quamuis difeeflur-um -cognitio diuina præ-
fciuerit.
C A P' V T -X -X V I.
Eus itaque licet autftor non fit malarum 'cogitatio-
jL-Aium-, ordinator tamen eft malarum voluntatum:&
de malo opere.cuiuslibet mali non définit ipfe bonum
xjperari. N ecin ipfis iniuftæ Voluntatis o.penbusdeferit
operum fuorum iuftum ordinem, quia&noc inipfoor-
dme habet,qùod mdam iufte defèrit voluntatem.Quam
tamèn fie in luis maîis operibusdfè difeedentem defèrit,
vtibipermittentis Dei operatiobohanon defit : dum &
in peçcands yolubtate iniufta implèt ipfe iuftidam,'& de
maloïquopeccantem iudieat5quibus ipfe vult benefici-
um pnerogàt. In fanais igitur peiferfturus :eft Dominus,
quod vt eflènt bohijgtads dédit. Quod autem dacurum
■ ïè praefciuit, in æterna bonitatis dflpofidone prædeftina.-
uir.Ipfâ eft enim prædeftinatio Dei,fèmpiternafcilicet di-
jfpoütio futuri pperis De f Porro autem in iniquispunitu-
rus eft,quod vt eflènt mdi,non dédit, nec eos ad iniqui-
tatem aiiqûam prædeftinàuit: quia vt inique vellent,hoc
eis daturus ipfe non fuit. Et quia mala; voluntatis perfe-
uerans iniquitas inulta rcmanere non debuic,taies ad in-
teritùm prædeftinàuit : quia talibus iuftepunidonis fqp4
plicium præpatauit. Quod utique manifefto Dominus
ipïè fermone perdocuit, in eo , quod à fè oftendit îpara-
tum,nonfolum reghum,vbi hetentur boni,:fed & ignem
æterrium, vbi crucientiir malhBobis etenim didurus eft:
a conßitutione mundi. Malisautem diÄutus e ft; Itemaledr
ü im ignem ater m m , quiparatm eftdiabolo&angelU em.Ecce
a d quod Dominus iniquos & impiös pr?defdnauit,id eft,
ad füpplicium‘iuftum,non a d a iiq u o a opus iniuftüm: Ad
peenam : n on ad cülpam-: Ad punidonem,nön ad t r ä n t ■
greffionem: Ad interitum, quem imiuftiiudkispèccan- 1
ribus reddit: non ad interitum, quo in föiram Deipecca- I
tiiim iniquitas pronöcauit. Qixod beati A p o fto lip rsd i-j
catiomanifeftat, qui mälos, quos in teternü damnatutuS' I
eftD eus,va fa v ocat irx ,nonculp$.Ait èïiirn-.Qupdfi volens]
Deus oßenkere tram* & mtamfacerepotentiamfuam/ußinuitin ;
müh a patitntiavafa ira.aptata in interitumyVtoftenderet diuttias
gloria ß u in vafa mfericordUiquapuparauitingloriaw.Qiuefo’:
Monimechariflime, vt h u n t Apoftoli löcum diligentcr
attendas. N otum namque e ft, iram Dei dici nön poflè,
nifi vbi ereditur hominis iniquitas pracefliffe. Neque
eniih Deus aut ignarus elfe p ötuit, aut iniuftus, qui pof-
fet au t peccantis hominis culpam non agnofcere,au t non
peccanti indicium punitionisinferre.Nam & ipfèbeatus
'Paulus in iniquitatehominis iuftitiamDei predicat com-
mtndari, vt oftendat, non iniufte iram omnipotentisin-
ferri. Äit namque: 'Siautrn^iquitdsn^raiHßtfam'Dücöm^
mendat,quïddicemusïnunquid iniquus Deus,qtuinf:rtitamf. (Secundum
hominem dico) al>fit: alioquinquomodoiudicabit Deus
mundum i Non itaque frliftra talis eft ab eö fafita inter pu-
niendosglorificandosque diferetio '^yt illös vocaret vafa
ir*,iftos autem v a 4 milërieordiae: nifi vtoftenfleret, tarn
in vafis irsé, quärbin vafis:mifèricordiae,iniquitatem pro1-
priam pr*ceififle. Talis eft Dominus verüs, cui, vtgra-
tuita lit mifèricordia, & ira non fitfniufta: Äcperhoc,
& illosindignos praßüeniat bonitate, quos iuftiheat : &
illos dignösinüeniatj>unirione,quosdamnat: Acfie ap-
pareät, & in vafis miferlcordiae, non ex ipfis y fed ex Deo
G
Ititf Deus
defeiit ma
los & inte
litum eis keddiL
C A P V T X X V I I.
T> Ene quippe malis interitus aDeo redditur, quamuis
XDlitmalus interims eis , qui nunc iufte deferuntur, &
poftmodum iufte torquebuntur. In talibus enint Deus
ludicium fiium defertione inchoat,cruciatione cdnfiim-
mat. Nam & hoc tempore, quo difeedentes malos defe-
rit Deus, noiLoperatur in eis, quod ei difplicet, fed ope-
raturper eosquod ei placet. Poftmodum eis redditurus,
quodabeiusiuftitiamerentur. Recipient enim non pro
eo , quodDeus bene vfus eft eorumoperibus malis: fed
pro eo , quod ipfi male abufi funt Dei operibus bonis.
Tales itaque Deus aptauit in interitum punitionis,qu em
peccatori iuftus iudex prxdeftinatione iufta decreuit.
Non in peccamm quod homo non ex priedeftinatione
diuina,fed ex voluntate fua, male concupifcenao ccepit,
& male operando perfecit. Concupifeentta enim conciptens,
pepetit ptccatum; peccatum veto confummatum genuit mortem.
Non ergo iniqui prsedeftinati firnt ad mortem ariimae
Iniqui prié
primam, Cefi^praed'eftinati funt ad fecundam, id eft,ad
defiinati
ftagnum ignis & fulphuris.De quo B Joannes dicit:Etif/rf-
H
bolus , quifeducebat eoslmtjfus eft in ftagnum ignis &fulphuris.Et
funt ad fia
alio loco: Ef mors & infernus mifttfunt in ftagnum ignis.Hac
morsfecunda eft ftagnum ignis Et qui ntineft inuentus inlibro vita
lAptC. 20. i
feriptusy miffus eft in ftagnum ignis. Rurfus dicit: Dubiisautem&
infidelibusycontuminatisy&homicidisy&mpud'fcis, &Veneficis,
& Idolis feruientibus, & omnibus, mendacibus y pars eorum in fta-
gmardenti& fulphure, quod eft mors fecunda. Illam fecundam
nuncupat mortem-, quae fequitu'r ex.:fententiaiuftii'udi'L | antm*
cis : non illam , quae praeceflit in mala concupiftentia j cunda°ine
peceatoris. Qua morte faluatorquofdam mortuos afle- ftagnd w
( rebat, dicens: Dtmittemortuosfepeliremortuosfuos.Et Apo-
I ftolus de vidua: Quftdutem in delitiiseft viuens, mortua eft. { « Tm. j.
AdEphefios quoqueficloquitur: Ef vos cum ejfetis twrtui l Et hlf 'z'
delimits & piccatisveftris, in quibus ahquatulo ambulaftis, fecUm
i eflè, q u o d h o n i te & in v a f i s ir ^ o n e xD e o ;,.fè d I . . _ I .
m?fehcotUS I ipfis effe quod malt fun't. Poflèt enim Apoftolûs, quos dumfeculummundi httius,fccundumprincipempoteftatis aeris hu- j
dî’æ quam !• J i xic vafa mifericordiæ^ potiusyafaiuftiriæ nùncupare: iusftiriWquinuncoperdturinfiljjsdiffidentky in quibus & hos o- {
iuiütixv»- j ^e£j pj va.pa iufÛtiæ vocarenttft:, forfitan éxfè ipfis habere | mnesaliquandoeonuerfatifumus, indefidmiscamisnofirafaden- ‘ iocd'Apo- I iuftitiam putarentar. Nunc-aucem cum vafamifericbr- I
ftaias. i , >■ t I 1 ' ' &c<tte-
& u im : Cm gutem,q uid,mifi m m ifm m i« , p n pm nm um îpüsmdcmcaulàeft.nontoDcrt.
comituficMutmsChrtßo.Dehacmorre,qualiomocftmor-
Prtuerb. 4:
Via* impionouit
Do-
minus,quit
eas non fit-
B
Prima mors
ânime ab
homine.fe.
cundaà
De« infer- '
tor.
galat. C.
Peccata
prxdeitina-
uit Deus
non facienda,
fed iuftè
punienda. c
tafitsvj.
conuiuificauit nos Chrifto. Dc hac morte,qualiomo eft mor-
tuus in pe£catis,dicir Deus: Nolo mortem morientityfed vt re-
utruter a r u f iu nuU,& vitut .»im.ei((j,Quomodo autera i
ad mortem peccati pr.-cdeftinafle Deus hominem credi-
tur,quam fe ipfenolle teftatur? Mors ergo ifta morientis, -
viama mala eft. Quasqaiamala,Deoignota.‘Scripturo
n^mque eft: Via enim qu.adext.itfunt,nouit Dominuzptrair-
f t mtmfam, qut ifimflrii funt. Vias ergo; quas Deus fecit,
nouit, quasuonfecit,perdit, quiaeasnonnouit. Vnde
feripeum eft: Nauit Dominus viam iuftorum, &iterimpiomm
peribit. Ille igitur, qui feit omnia antequam fiant,& cuius
oculi in omni loco ipeculanmr bonos & malos, cuius ec-.
iam viiltus fuper facientcs malaivt perdarde terra memoriam
eorum'.Ideoviammalam non nouit,npn quia Icien-
tiam ipfiusaliquidinoperibushominumfugit, fed quia
mortem morientis non fecit, qui tamen mortem mortuo
iuftd rettibuit. Prima igitur mors anima:,quant fibi homo
intulit, fecund* mortis eft caufat Et fecunda morsy quam;
DeUs homini reddidit, prim* mortis eft perna. Et quiai-
ftamftbihomoiniuftusiniufte intulit, ulaaiuftoiudicc
iufte percepit: vtquiainifta volens femeniniquitatisfe-
minat.peccator imprpuidus, in ilia mecat ftuftum pu-
nitionis inuitus. gijfm im fm mu tm um f iu .d tu n u m e i t t
arrupttontm: qui tutrnfimmatinJpiritu, itjj>iruu mttttm am
ttmum.Sed qutfttmmtmJpintu, & iejpmtu metet vit.m tttr-
>ium:}Dtoh4bttdi>mm&mefiu&femiiiis.QiiodVa.uloic<lc
cognouimuSjfic enim ait: Quiuutm iatfemmftmmantj,&
pmem u i mtnlucanium prtJLtbit, & multiptiutbit ftmm vi-
flrum, & aupebit imremat* frugum iuJUtkveJin. Quivero
feminatiu carne,& de carne metet corruptidhem: Ideo
non k tabit ut in mefle, quia non Deum, fed feipfum habuit
autiorem.in iemine. Peccataitaque ho^inum cun.
&a quidem Deus in peccatoribus pnefeiuit futura. Et
quiaipfonon ea ptzdeftinauit facienda, iufteprzdefti ’
nauit iudicio punienda. Quod etiam in ipfis didtis fanfti
Auguftini qu * ra * inferliifti epiftol*, ft conftderes.pro-
feifto cognofces. Quipoftquam dixit, Hocergo bonUm,
quod eft requirere Deum, tienerttquifacmt, tioneratvfqut
I adrnui*. Sedineogencre,quodpr*deftinatumcftadini
’ teritumtftatim fecutusadiunxic, dicens : Super hoc mint
rejfexit Dei prttfiiemiu, pretuldquc fententum. Nempe fa-
tis atque euidenter his diiftis oftendit quia Deuspec-
catahonunumptzfcieAtiavidic, quibus fcnSbtiam prz-
deftinatione didauit. Quid enim abud accipcre debe-
mnsinhac prolatipne fentehtiz-Dei, bifi paratum fupa
plicium peccatotii Iufte autem eft ad punitipnem diuina
zquitate ptzdeftinatus, qui peccatar eft diuina co‘
gnitipne ptzlcitusi Vtppte, quiiniquitatem, ad quam a
Dep non eft przdeftinatus, propria elfet voluntate fadti-
rut. Vein quo przfcientiaDeivtdebat futurum opus in.
iuftum,buic per ptzdeftinationis fententiam pararetfup.
pbciumiuftumt
C A P V T X X V I I I .
BVamtiisigiturttripfe ezterique t j fimilesj ftudib
legend!,vel velocitate intelligendi, ex hocloco di.
durum fandi Auguftini, qua in tua epiftola pofuifti,
facillime Cognofcatis, quid catholieus habcat jntejle.
dus de his, quos ad interitumprzdeftinatosaudiraus;
tamen nc tardiores quique bunc fan turn locum minus fibi
putent in hacquzftionefufixcere , de alijs quoque S.
Auguftini bbris quzdam inferui, quibus docuit human*
miquitatis canfamfolam eflefiiperbiam: nec ad peccan-
dnm homines,fed ad damnationem pr^deftinatos d Dco,
qui vt non adiuuetur a Deo, in ipfis caufaeft,non in Deo.
In libto itaque fecundo de Baptifmo patuulorum ad
Mqjcellinum feribens, inter alia fic dicit: Ignorattria igi-
itu, dc infirmitas vitia funt, qu* impediunc voluntatem,
riemoueatur ad faciendum opus bonum, vclabdpcre
malo abftinendum.Vt autem innotefcat quod late bat, &
fuaue fiat quod non'deledabat, gratiz Dei eft, *qua ho-
minumadiuuatyoluntates, quavt non adiuuentur, In
pfam fuperbiamiudicandi & etudiendi, fi filij funtmifixicordiz.
HicftatimS.Auguftinusteftimoniumpiopbctc
fubiunxit,dicens: Vnde Hieremias, cum dixiflet: ScioDo-
mine quorum nonefiin hominevu due, neevtrieft team bulet, &
dirigttprejfmfuos: continue fubiunxit, Corripetncdommelvc-
runtamenmiudmo,&nonin furore mo. Tanquam diceret:
Scio ad correprionem meam pertinere, quod minus abs
teadiuuor, vt perfede dirigantur greflus mei: Verunta- I
men hocipfum noli fic meemn agere, tanquam in furore,
quo iniquos damnare ftatuifti: fed tanquam in iudicio"
quodocestuosnonfuperbire. Vndcabbidicitun Etrndt-
cieluu ddiuuubutu me. Supradiiftum itaque Marceilinum
tali doiftrina ianctiis Augiiftinus infotmans J iequitut Sc
dicit: Nullius proinde culp* human*iriDeum teferas
caufam: Viriotum namque omnium humanorum caufi,
fuperbia eft. In iftis fandri Auguftini diftisattende quz-
fomi charilfime.Primum, quia vt non hominexadiuucn-
tur a Deo, in ipfis caula efte dicitur, non inDeo. Deindf,
quia propter iniquitatem fuperbiz przdcftinati dicub-
•tur damnandi, quod pefrinet adiudicium: non depra-
uandi, quodperrinec ad peccatum! Tettio etiam confi-
dera, quia nullius culpz humanzinDeum referendam
admorier caufam: q u a , fi abqua peceatoris iniquitasa
Dco przdeftinata creditur, ipfius iniquitaris caufi in prz-
deftinacione diuina ponetur. Quod quam fit impium,
quamquefideiChriftianzcontrarium, nullum putofu-
gere Chriftianum. Alio quoque eiufdem librilocome-
moratus fanftus Auguftinus fic dicit: Extolli quippe in
fuperbiam, propriz voluntatis eft hominum, nonoperis
Dei: ne.juc enim adboceos compelftt, aut adiuuatDebs.
C A P V T X X I X.
P T vt mimifeftiote diiftorum eius indicio noftra fnl-
A-'ciatur aflenio, aliquid nobis ponendum eft de bbro
quem ftripfit de Przdcftinatione fanftornm, quo mani-
feftius oftendit, fine przdeftinationc.pfzlcienriam Dei.
cfle polTe, ptzdeftinatipnem vero fine pfzfcienria eife
nonpofleifitquiaDeusprzfciuitctiamquzipfenonlicit,
hoc eft, peccata: fupra memorato igitur libro, hzc eft
eiufdem beari Auguftini fenfenria:Przdeftinario eft,quz
fine przfcientia non poreft efte., poteft autem eife. fiife ;
przdeftinatione przfcientia.PrzdeftinatiOnc quippeDe-
US ea pfzfciuir, quz fuerat ipfe fafturus: vnde diiftum
eft ipeciequ* fiuumfimt. Przfcire autem potens eft etiam
qu* ipfe non facit, ficut quzeunque peccata. <Quiaerfi
lunt quzdamu^u* ita peccata funt, vrpeen*fintetiam
peccatcji Li: r,, viuie diftum eft: Tradidit tiles Dew in reprobttm
toentem, vt fo u n t qut non conueniunt: Uon ibi peccatum Dei
eft , fed indicium. Ruto in his diffis B,. Auguftini euiden-
teroftenfum, bona opera fua Deumprzfci(fe&przdeftinaffe,
hoe eft, flue quz ad mifericordiam, feu qu* ad iuftitiam
pertinent: Mala vero opera, hoceft peccata,p r z -
f e i ® tantlim, noheriamprzdeftinalre, qaiaibinon opus
Dei rile dicitur, lediuidiciii.m. Ideo in peccaco, opus Dei
nbn eft,.quia vt peccatum fieret, przdeftbiatum abjeo
non eft. Ideo autem iudicium eft, quiainultumnonre-
linquitur,quod fine operante Deo malus operatur;
C A P V T X X X .
V J ° n autem ignores etiam ptztcrito tcmporeillilur
XculenulftmofanaiAugufbmoperi.qiiodfcripfitde
przdeftinatione landtornm, i quibufdam Gallis obie-
(ftum, quod beatus Auguftinus in afferrioncprzdeftinac
ttonts diuinz, peceatores non adfolum przdeftiharos di-
ceret indicium,ledetiam ad peccatum,cuius ditfta,q.iiia ipieceleriprzuehtaseftobitu,
Profpervireruditus&ianr
Stus, re St a defendit fide, & copiofi fermone. Exquibus
Gallorum capitulis, vt non mulranunCponamns y uglP
beliumtftnm, quern prolixiun facerc difeutandiUecef-
lltas cogit, prolixiorem voluntas facere videatut, dua-
rum refponfiomun locaduximus inferenda. Qiiartade-
cima.quippeobieaiofichabetur.Qubd qui feuSngelic*
. - : ----- y • ■ ............ . . . przdi-
Verbis &n-
Äi A uplift
Frxdeflina
tiofine Dei
pisefciemia
cfle non
poteft fed
benei ton-
net To.
G
t ib . i .
CaP-t9.
In peécatis!
non Dei®- ƒ
pus "eft. led
iudicium.
H