'S .F u lg en t. Refit onfio
Generatioquis
enar-
labit ?
C
fubftantise vero homen vhum communiter poffident:
quia licet vnusdicatur pater', 8c alter filius, fictamencft
filius DeuSjficut pater dlDcus. illis namqueduobusho-
minibusv, generatio vera co'gnofcitur, ifto autem vno
communi h'omine fubftantialis vnitas dembnftratur.
Obiettio. iftanunquamnos legilfe recolimus.qux
fuperius propofitafunt, quiafcriptum eftdeeo : Generationem
eius quis enarrabit) Et quafi nemo dixie feriptura
qui enarret. Aduertendi font hi homines , vt dicant fe
pdfle noite, quiainenarrabilis,eft generatio eius, non autem
ignorabilisi t *VV;:. ■
Rejponfio. Scriptum eft, Credidi propter quod lo-
quutus fum': Et noscredimus, propter quodloquimur,
& fiducialiter profitemur, quia filij generatio inenarra-
bilis eft, ignorabilis non eft. Nequeenimeonfequens eft,
quae initium non habet, fempiterna; diuinitatis maieftas
agnofeitur: In hac verb fempiterna: diuinitatis pietas in-
uenitur. Qui enim non creatus, fed creator decreatore
progenitus, bonitate fua creauerat hominem: ipfepoft- j
modumeft pietate fua creatus ex horriine. N e c fuumo - |
pus iple dedignatus eft fieri, quo poflet per eum flatus fui j
operis reparari. Huius igitur creationis volens fapientia j
pro'nuntiare myfterium, vt mcarnaffonis fua: futurum o- j
ftenderet facramentum,prbpheticb more, quo folent fub j
enuntiatione prceteriti temporis futura narrare,' dixit: Dorn
tutu creauit me initium vidrttmfuarttm, tnoperafud. Caufam j
creationis oftendit, dumfe initium viarum Deumino-
pera eius creatum efle non tacuit. Nam vt oftenderet,
non illius sterna: hatiuitaciseflb, quod creata dicitur, fed
huius tempoiis, quo carnemfufcepifle Dei filius inueni-
Vt qttod non pottft enatrati, non póflit feiri. Cum ipfum’ tut: tjuid primifetit attendatur. Sj nùntiaucto ( inquit )
Dcum nullus valeac cnarrate, nec impunc camen alicui vobts, quæquotidiefiunc, commemoràboquæafeculo
liccat ignorare. Intantum veto cögnofcibilis Deus eft, j luntj enuntiare. Etgo cum quotidie ifta ficrcnt, a (IecuIo
cum fit inenatrabilis, vt quöfilamóbhbéiliexcufabilfs : fe à a pramonetnuntiari,'ôftenditt quæ diftuta eftno-
pröndntict bcatus Apoftolus, quia cum cognouiflent j bis, non ætetnitatis cfle, fed temporis. Ob hoc ftatim
J. Ohieäio
quod-Sapi-
D'
entia dicir.
Relponfio,
q uod il lud
dé humädiujnitate
Chrifti.
Deum, non ficuc Deum glorificauerunt, aui: gratias ege;
runt. Nam fi à noois Dominus nolletagnofei, non dixifc
Tet, Si cognouifTetis m e & patrem rneurn vtique cognor -
uiflètis: Nec Philippum dicentem, Domine oftende nobis
patrem, 8c fufheit nobis;hac increpadorie corriperet,
dicens : Tonto trim tempore vobifeumfitm & non cognouiftis
mei Philippe, qui tnevtdit ,vidit & patrem. Hoc enim ver-
bo Dominus volüit demonftrare, totùm in fe inueniri
quod quéèrebatur. Née enim fieri pbteft j vt fèmpiterno
&immenfo patre minuaaliquid filmshabeat,in quo cor-
poraliteromnis plenitudo diuinitatis ihhabitat. Non eft
ergo ignorabilis Deus, cum fitinenarrabilis, fèdàfideli-
bus cognofcitür , vtametur: quamuis nee humanislin-
guis,‘ nec angelicis enarretur. Nam ignoratio hem D ei
non aliud eile, quam dæmonumlerùitutem Paulus de-
monftrat Apoftolus, dicens: Sedtuncquidemignora^-.
tèsDeum ,his qui natura non fiinr, deferuiebatis-. Sicut
ergo Chrifti diuinitatem ignoraçè nondebemus, licét e-
narrare non poffimus1: ita natiuitatis eius quamuis nulli |
fuppeta't enarratio, non eft tamen fidelibus adempta co-
gnitio. Quis ehim natum prædicet, çuiusnatiuftatemi-
gnoraret?Quis filium dicat,& genitum néfeiat? Qùis patrem
valeat credere, quem non co’nfideret genuifle? Ge-
nuit vete pater,& vere natus eft filius. Veram ergo filij na-
füiitatem, datum hobis eft agnôïcére , licet datum non
fit, qualiter natus fueriri énarrare. Quoniam&Propheta
hon dixit : Gènerationem àutem eius quit agnouit, fed quis enar-
mbit ? QuocirCa diuinam genërationem, quantum ho-
minifase'ft, in e o digne cognbfèimus-, cum&vëràmge-
herationem dicimus , & iplam gènèràtionem, quæ verà
eft, inenarrabilem prædicamus. Filiûisërgovèrëdepatris
-fiibftàntia natus agnofeitur.: dum natiuitas eius, quaéde
inenarrabiliDeo eft,'inenarrabilis prædica'tùr: Inenarra-
bilis enim procul dubio eft filij natiùftasi verà , quia vnà
eftillicumenarrabiligehitbrefubftantià. )
Obiettio. \ Generationem eius ita.eft re«fte profi-
teri, v t dicit iple Dominus pel fcriptùrasy Dominus creauit
meinitium v'tdrum fuarum,ante Jeculafundauitme. Et fequitur?
Et ante omnes collésgenuit me. E c iterum: Ego à pâtreprodij, &
vehî in hune mundum. Et iterum^ Dominus dixit ad me\ filius
meus es fit, ego hodïegenui te. Et p oft quam cognitus e ft in carne,
profitetur dëeb Euangelifta dicèhs:Etvidimusgloriam
eitis,gloriamtanquam vmgtniti d patre,plenum gratia & veritate.
Et Apoftolus ait': Qui efl primogen'ttus totius creàtura. Eccè
creatum, fundàtiup , & genitum profitèmur, finéàfiquâ
ambiguitate irrationàbili.
Rejponfio. In vtraquë Chrifti natiuitatê non falliaddidit:
Dominas creauit me, tnïtium viarumÇuarum in opera
fua. Quod ergo fapiëntia creata eft,çon ante fæcula,fed d
fæculb eft.- Quod autem initium viarum Domini creams
eftfilius, quidaliudeft, hifi quodipfe via ftobisëftfa-
ëlus, vt éo dùce atqüe restore, per adoptionis quamac-
cipimus gratiam, diuino munëre ad virtutum nobis pro-
feëlum pateret ingreflus î Quod, vteuidehtiusappareat,
debemus attëndere ad hoc filium creaturæ initium fa-
àum : nonvtnouam rurfiis crëaturam conderet, fèd vt
vetuftatëm iam pridem përditam renouàrët. Inuenitur
enim, Apoftolos quoque huius fecifle creationis initium,
.quorum officio repàraùit, quod fiierat ante collapfiim.
Beatblacobbdicentede Deo patre : Voluntarie genuit nos
yerbo veritaîis, vtfimusinïtiumdliquodcreaturaeius. Euiden-
tiflîmis igitur dembnftratur indicijs;, hoc locb creatio'-
nem, non ad conditibnèm omnium creaturàrum-, fed ad
reparàtionèm hominum referen dam. Sicut & Dauid fan -
élus orauit, dum gemini fuiftèt criminis rëcordatiohë
pertërritus, nonlolum temcraticbnnubij, fed mariti et--
iam îhfontis occifiv Dum igitUr tahti facinoris næuum
lachrÿmàrumflumine meduaretur abluëre, hoc inter ge-
mitus', quos telles habuitdoloris , efFudit: Cor mundum
créa ih me Deus, érjpirittim rettum ihnoud in vifeeribus mets.Hoc
elle fignificans cor mundum ihfè creari,'qiibd erat, fpiri-
tum reélüm in ëius Vifeeribus irinouari. Ad hoc ergo
Chriftus voluit creari,& huius creationis Apoftolos'ruos
initium' fieri : vt per ëumpbfïèt homo , qui vetuftatë pcr-
rierat, nouari. Ante fecuium autem fàpiehtiam fundatam
fe dixit, vt nâtiuitatem fuam, qua de patre nota eft, im-
mutabilëm demon ftraret. Quod ënim fundatum, dici-
tur nulla ratione conuellitur: quod autem non conuel-
litur, non mutatur. V t autem natîuitas dîuihitatis eiûs fine
initio cqgnofcatur, debet àtlendi quod fequitur. Pri-
ufquam terram facërët, priufquamabyftosconftituerer,
priufqùam procédèrent fontes âquarum, priufquam
montes ftabihrenturiante omnes autem collés genuit me.
Iftudante, cümdicitur, onnneprorfùsinitiumpræuëni-
mr. Quod confiderandum eft, quiavbicunque ilia diui-
na detetëriia dembnftratur filij natiuitas , non dicitur,
quando hams fit-, fed antè femper ponitur, vt quicqüid
homo infinitatis æternitatifque cogitareybluerit, ante o-
mne quod ébgitationë cbncipitUry filij fèmpernatiuitas
cbgitetur.' Àc fie, natiuitas filij Dei fine initio cognbfca-
tur, in quanon aliud quamante pofitum iugiter inuenitur.
Vellemus autem riobis refportdëri, vtfum hoc fit ge-
nitum, quod creatum? quod fi vhümputaturvtrumque-,
dicatltr ergo à Deo genitus muhdus, a qub generari n on
Ad quid filius
initiunl
creaturxfa-
dus eft.
Xntè fecù-
lum funda-
talum, 8c
ante omnes
colles gctur,
qùi in Chrifto, Dei & ho mini filio, & plenam ex pa- , p otèft , & creatus. Dicantur ëtiam in creduli homines fi-
tre diuinitatem,& plénum ex matrqhbminem profitetur. lij Dei, qui de poteftate tenebrarum noh fuerint liberati.
I Àtque ità ih illo vttamquë fiibflafitiam yeràm elle cô
gnofcit,durh quid aétërnitati, velquid tdmporalitati'con-
gruat,. fideli pietatë difhrixerit. Neqde eniih ignorarè
j debemus y ipfiim in fæculo , fecundum carnem crèà- I tum ex homme, qui fi ne initio fecù'ndum diuinitatëih
creator eft, generatuseSc patre-. Inillanamqùe naciuitate,
Dicanturhæredes futuræ beatitudinis, qui fidem hon rea j
cîpiunt Saluatoris. Siautëm-, quodverum eft , aliydeft
creari, aliud generari, difcernatur , in qua Chriftusftb«-,
flantià creatus à Deo dicatur , 8c in qua ex patre genitus
prædicetur. Nam&ipfe feripturæ locus perfacile quæ- ,
rentibus m onftrat, in quà creatus naturà dicendus eft I
Chri-'
Chriftus.vi
homo 8c
creatus 8c
fexuus dicitur.
Contra Arrianos.
K-:
p'fut. ril."
Chriftus-, vt
Deus, ä pitre
8c non à
Domino '
prqdijt.- , i
Heb.i.è
B
Hucufque
Apoftolus.
« i a
Chriftus
primogeni-
tus es mot-
Cottfii
Uat.i.i
i. Cut. t. d
Tfal, nj.
D
Chiiftus V-
nigenitus
ex patre,.
priniqgenï.
tus «x virgi
«e.
tyw.iv.
Chriftus, In ea fcilicet,in qua Dominum nbminat, vt ve-
ritatéihiiife formas feriiilis oftëndat : fîcut & in Pfalmo
loquitur, dicens: '0 dominé, egoferuus tiius: egofcruus, & filius
ancillatua. Exàhcilla ergonatus eftfèruus,quiëx patre gë- '
neratus eft dominus.Propter formam igitur ferai dixit î
Dothinus creauit me : non fe à patre dicit creatum, fed d
dbminb.Nam vbi fecundum diuinitatem genitus cficitur,
pater continuo nbminatur* Sicut vere ipfe dixït: Ego à pâtre
prodij, & vent. Et B. Éuângëlifta de eo, Èt vidimus,tgloriam
eius,gloriamquafivnigènïtiapdtre. Vides,quianon dixit hic,à
domino, fèddpatre Qttod autem eum^rimpgenitum
cbtius crëaturae dicit Apoftoltts, creaturà vtiqtte intelligi-
turreparata, non condita, creaturà filioriim Dei , qua ex
feruisëiusfaélifuntfràtres ëius, 'quihbs, fècunduni A-
poftbli diëtum, non cbnfunditurfratrës vocale, dicens:
Narrabo nomen iuùm fiatribus méts, in medio ecclefu laudabo te.
Et iterum ; Egoerofidensineum : Et iterum : Ecceego&pueri,
quos mihi dédit Deus. Qupniamérgo & pueri communieatterunt
fanguini&carni ,fimiliter & ipfepàrticïpauit eifdém:vt permortem
dettruereteum, quihabebatmortis imperium, id eft, diàbo-
lum, vt liberaret eos, qui timoré mortis per totam vitani obnoxij e-
rant feruituti. tJüfquam enim angelos, dpprebendit , jèd femen À -
brahaapprehendit. - Vndè debuitper omnia fiatribus fmilari ,v t
mifericors fierei , & fidelis pontifex ad Deum, vtrepropitiaret
delittapopuli. In eo enim , quôpajfusetttpfe, & tentatus, potins
' eft hit qui tentantur auxiliarï. Andim us Chriftum hàbentëm
fratrës,audimus fëmen Abrahæ.aüdimus per morte eum,
qui habebat mortis imperium , dëilrùéntem , audimus
tèmatum, audimuspanum : dfjdübitâmus Chriftumpri-
hibgéhiÉum torius ereatürç,fecuhduincarnàtionis profi-
teri myftèrium ? Cum denuo Beatus Apoftolus ,-ih quo
eum primogenitùm debémus*accipere, teftimo'nio lus.
prædi cati onis oflendat: Sc D««f,inquien s, qiioniam diligenti-
bus Deum omnia cooperanttir in bontint, hts qui fecundum propofi-
tum vocati funtfantti.Nam quosprafciuit & pràdeftinauit,confor-
mes fieri imagtnisfilij eius,vtfit ipfeprimogenitus in multkjratrtbus.
Qui ergo^fecundum deitatem fèihper vnigënitüs fuit fine
fratfibüis, faëlus eft fecundum hominem primogenitus in
multis rratribus.Qttod cuidentius illo rurfiis Apdftôli te-
ftimpofl^perdbcêtur : vbiprimogenitus exmortuis nominatur.
Quid WHfn eft primogenitus ex mortuis, hifi primus ex
peccatPribüs hominibus homo ChriftusIefiis ih Dei filium
exaltatùs?Nàtus auté eft,non fîcéx pèccatoribus pec-
caror, fîcut ex hoihirâbus homo: fed natus eft homo, ïu-
feeptus à Deo, fine vllo peccalô, vt pëccatbrès hbmines
reconciliaret Dèo,libëratos ab omn! pëccato.T ale qiiip-
pe hoihinem bportuitàDeofufcipi,perquempofiènt hô-
'minesDeogratuità iuftifi càtio nee b n iungi. Rrimogenim i-
gïtilr eft tonus credtufa, illius profe&o, de qùa B. Apôft. Ia-
cob um aiidiuimus, paulo ante dixiflè: Voluntarie genuit nos
VérboyeritatUfitfimus initium dhqtiod créât tira eiwi.De hac crèa-
-tùrà'dicit ëtiam Paülüs Ap o ftolus f Si qua ergo in Chrtfto nô-
udcreaiüra.De quaetiam Dauid pfædixerat:Ewiffeffimtum
tuiim &creàbuntur, <& renOUabisfaciem terra. Alioquinj fifè-
cun durti diuînam natiuitatê C h ri fl us primogenitus creà-
turatorius accipîtiir, quibüsteftim'oiiiis ante oihnê crea-
turamprimogenitus ex mortuis oftënditurJcum dicinon
pbftëntmort:ui> qüinêcdum fuélant vel creari. ynigeni-
tum ergo Ç hriftum cognbfcimus expatrëiprimogenitum
profiteamur ex virgin e. Ih ilia quippe natiuitatê veré ëfl
Vnigënitüs, in qua fine initié de folo Deo folus natus eft
Deus:Ih hac autê^riatiuitate primogenitus eft tothis crea-
turæ, id eft, eorum quos ih fratrës fibi per fidem dignàtus
e fladop tare .Quptquot dutem fèceperunt eum,dédit eü poteftatem
filiosDeifieri,his qui credunt in nomine eius.Hxc generatio in fc-
cundo quoque pfalmo cognofcitür prædicara, vbi Chriftus
êx pelfbnà Iüfce^ri'hb^hi^;âîdri-\D0ixff»iif dixit ad me,
filius meus èstù, egohodiegehui te., Quodvt fecundum inëar-
nationis futurç myfterium',didlitm efte mbrtftfàretjadiun^
xit: P oJluU à mM étdabàtibigentes barèditàtém tudin, & poffef-
fion&n tuant termïnosterr<e. Qttornodb enim fecundumfor-
Inam Dei termines terræ p'aflrdëhdps petelêty cum rè-
gnum cælbrum , quod maiusëftj fuis fidelibus promittat
& donët?ille érgo qinpermàhensin fprmâDëi,prb fâluté
jferubrùm faéiiis eft femus . fecundum feruilëm formam
Vtacciperet genius hæreditatem & poflcffibnem, télrae
terminos poftulaiiit:qui fecundum diuiham haturam fic-
ut vniuêrfa, quæ in cælo funt & in terra,yifibilia & inuifi-
bilia cum patre fecit,ita cum patre femper vniuerfàpolïe-
dit.Hancgeherationem qua’ih Pfalmüs fecundus infinu-
at,adineàmarionis myfteriumpèrtinere: Liber Aâuum
Apbftolorum Paulo in Synagogaloqucnte teftatum, cuius
Vox ad Iudæos' huiufcemodi reperitür: Ètnosvobüdn-
nunctdmus éàm,qua ad Patres noftràsiépromifiiofitta.eft,qüohiam
banc Deusadimpleuit filiis mftris, refitfcitàns iefum, fîëüt &r in
Pfalmo fecundb feriptum eft : Eiliusmeus es tu, ego hodiegentil
te. Hop igitur qubd Pfalmus dixit, fecundum id Apoftolus
oftenditäd filium didum, fecundhm quod à mortuis
prædicatfufcitatum. Attendatur ergo, quæamortuis in
Çhrifto hatura fiirrexit , & intelligetpr fecundum quid
Chriftus hodie genitus,terminés terræ poffidendos accë^
pif- Agnofeaturitaque in Chrifto proprietas vtritifque
naturæ , vt fine errore poflît intelligi & creatus& fimda-
tus & genitus.Genitüs quippe eft & fûndatus, fecundum
quod de domino inefiarrabilitër nàtüieft dominus.-Crea-
tus autem fecundum humaham generationem , qüa de
ancilla natus eft feruus ; vt quem ante omniâ folum pater
genuit ex natura, prb noftra falute generâret ex gratia.
Qùocïrca vtramque debemus in Chrifto domino natu-
ram agnofeere : vt nec;aduerfus creatorem videaraurfii-
perbi,nec beneficij noftrifaluatoris'iexiftiamusingraçinie
apud faluatorem ipfe fibi deneget quam quærit fàitttëm,
quicreatorisde Deo patre Veram dehegàt deitatem.
Obiettio. Sed qui præfümuht irrationabiliter di-,
cére, de patrisfubflantianätUmefTefilium:, dpcëantpër
fprip taras tarnen,quomc^do non fit erroris falfàprbfefïié :
qui cum dicit inenarrabilem efTe genërationem eius, afi
fèratéum de patris eftè natum fubftàntia-.
Rejponfio. Aflèttionisdefedüs agnofeitur, quah-
doiquis ita fidei alteiius deftruere nititur regulam, vt cre-
dhiitàris fuæfiormam holit proferre fententiam. Npÿid-
circo filium Dei de patris fubftantia natum, hoc eft, de id
qubd pater eft, crêdimus & fatemüri quohianiqtticquid
firbftantia Dei non eft,non poflumus yt Deum vel àdora-
re.vel cblere.Præceptum legis follicitius obferuahtes-,quô
dicïtur : Audilfraèl, Dominus Deus tutu, dominus vnus eft : &
dominum Deum tmm adorabit, & tilt foilfiruies. Quem Deum,
non patrem fblumLredimus, fed patrem dc filium Sc
fpiritumiànélum. Fides enim noftra, qua vnumDeum
eolimus ^çtimeirt'us, nee vnione ptrfbnali contrahitui'^
nec fubftanfiali diuerfita^e difiungitur: Ne aut Deos gfen-
tiliter Colamus, diueffàs colendo fubflantias, aut filium
& fpiritum cum S.abëllio denégemusy non fêruantes in
Trinitàte perfbnas.Huius fidei reélam credülitaJbm non
folümpropheticà, fèd Apoftolicanobis infinuat in véri-
tàte doélnna. Nahi Efàia?, cum Dei vifïone dignus effici-
tur , huius fidei credulitas intimatur, duobus Seraphim'1
tertio clàmantib. Santttse,Santtus,Sa'nttus, 8c femel infefeh-'
tibus, dominus Deusftbaûïh. Quidefl., quod tertio fan élus
dicitur, fih’on trina eft in diuinitate përfoha? Cur fèmel
dominus Deus dicitur , fi non vna ëft in diuinitate fub-
ftantia?Dqminus quoque perMoÿfèn volens benediçere
pbpulum, hoc benediçenaüm tenore mandauit. Sic ( in-
<]viicns(benedicespopulum meum,&ego benedtcamtos. Beneduat
te dominus, & cuftodiatte : illum 'met dominusfaciem fuam fuptrte,
& mifereatu r tuvattolldt dominus faciemftcamfupèrte,& dettibi
pacem-. Ter dorqin us'dicitur, & vnus femper dominus nb-
minalttr: vt inTrinitare,quæ verus eft Deüs,hec confun-
daturprbprietas perfbhai û,hec fubftantialis vnitas dene-
getur.Dauid quoqü^Deoperomniaplacitus,fiib haccre-
dulitate pophlo fideli, diüinæbenediélionisgratiam, his
verbiis exoptatinfun^di:Èenedicat nos DeusDeus noficrjbetiedi-
catrtos Deusi&metuant eum omnes fines tard. Cui fenterfejæ B.
cbncordatApbftolusjqui cum quodamîoco dixifteti'F««»
Dempdtér,éxqùo‘mnk,&msinipfr,&vhus dominttflefus Cbri-
fius,per quem omma.&nosperipfüm, de fpirituj&fiâo quoq:
diceret : Nolite contrifiure jpiritumfànttuw,&fi\ in quofignati
efiü in aiemredempiionis : ciuri fe dixiffe mèmihiflet : s#faire
um êftè monftraret : alio. IcTcb.ait, Quoniamexipfo ,&per
- - • - ............................... •- g W m
Chriftus V
homo créa
tus ,vr Deu*
autem genitus
dici-
4 Oblèftio.
Quod dici--
de pattis
fubftaiitia.
alferamus.
G
H
N um. 6.d
Pfil. 66.
l.fT.t.l