ZÀchaYià Mitytencnfis Epifiopi
Ammo.Huiusnebôrtiisopiïe&V^hrift. Hauddubie.,
Aibib.Siigitùrpùl^rü c*lü,lipræceicabonus:hiûus vni- I
ic^fitaùspàrertS,&effeftor,c^'nolûVChriftianipukhrü
xùbiempiternôfimulcübpnpvcpnuerliui,&:ha:rç;eîAcli
pulchro h*c vniuerfitas qucadhioduni côceflum eft, quo
& d o pulchre cÖnexü aptcqj çpagmétatü foluerevelleno
eftimprobüîQupd proredo de primo illo,& fplp vniuer-
Ibrü Dco cogitateplanenèfàs.Nam no cadicinuidiain id
quod Bonum eft & vnü,fcd ab omni diiiino ccetu cxulat.
NonneidÜbiprobatur?Chrift.QmdniîAmmo.Iftudve"
etia confidera.Ghrift.Qmd.Ammo. Bonü eflè Deü eft
inconfeffo f Chrift. Eft. Ammo. Etvniuerfitatem pulchrärG
efle
ficiu!& eße«%Qnes? Amiuo.J^dni?Chrift.CmigiturSpr
crates,cui;iPiacp,cur fioguii liqmjhcs non e^iftjint perp^-.
tuoJQ^ni^napibcaulämm tepore filmt,öcinrereujnt? An
nonmortpu§ Spcraces,moi;tü^ssPlajCp?annphlinguli homines
quotidie migrant ex haqyita?Ammq:Gert6.Chrift.
Et his mbrientibus,atqj intereuntib.bonus eft Deus?Amr
mo. Veravideris dicere. Ghri$. Et omninoneceflarium..
Chrift.Et jnuidi*morbüno atcribuimus (ptopterea)Dep
bonp? Amm.M.inime.Chrift.Siigitur'bonus Deus,& efte-t,
dorSocratis,& Platonis,& fingulorü hominü,qui &pul-
chri fun,tj& in tempore mortui,neq; quiequa bochräm
™Ghrili. Sane. Ammo. Quo igiriir pado pul- j nitans Deirapokditur/ihiec.inquä.pmniaAcfehabenc,
ehrdnón eft fempiternüiNä fiifftepöre ptocreätaeft hoc | quo pad» non bonus exiftimabitur, quatenus haue yn|-
vniuërficas Sc fecüda exiftitafiio opifice.ndn quidé digni. uerliraté febpcauit.quauis cüiph „«y quidé toll videbitur
tate(lftudn.eriliiiosprofitemui)fcdtêpore>Deusincuria> eafoluatAdtouatïAnnófenmprackrevir,quodqmpat
adüliuseffeéfcionëprocefiïilèvidetur,atvtrumqjabhor- tesinterircconce,dit,éttotuufdemaffeftiomb. obnoxiü
rat ä beata lila diuii&q; natura. Deus ndèmper cognofcit efl'e vult.Quales mfberint partesfotius,tale efle totu curns
pblchrü lèmperqibonus eftlAttédeprsecerèa ad iftudJPro funtpartesqeceflqeft.Ammo. Nefcio qui mihirc&edi-
üidentiane aaminiftraturhoevniuerihïn!Chrift-Certiffi- ) caevideau^liquidautemparior circa veftraqiqpmiq-
rtie AmmoVndeiiururadmfttitmtèritü.ConfilioneDei, ne,necvaldetibia8entior,Êdairumés,refp.ódeb'Deii riö
anpr*térconfihü.Siprïterconfilm&voluritatc>nonpo-;.eflèopificéSömtisjIllatoAi%fi)gulorumciihoftiihu;fe}t
fcffiofturDeusfuccurrere,étficonfemarecupiat.Sivolü-! vniuscüiufq;patrem&folsq){Chrift,AgelBnquiopifices
taté^&conlilio.qnSobcaufimperdiditidquodjnterres j monftr^furyeftraopitoqqq^(erÄtol.,dohet igitur v-
ptobreatas eftpiaftantiirnnÜjAnïtpraftantiusvqüidpra nufquifq«e;parrë fi'umipgsqgireherre W M ® » qpi-
effieiat! At id fferi non poteft.Au vt detenus. An nèfes, an ■ ficis,& vniuerforü èffeacto^qtrno.Nó idaioyft dhngu;
■»t iimiïe Sc par! Atquipueroriuslufiis eft,qui cü multis lu- ( los ppretejui eä eflècaulqmcjipfe curvnuiqudq; per fe-
’dunt‘éxarena domunculasidentidécöponunt& diruüt. ’ minisemiffionéormurjCtflft,^tqiu,pmniatorninate,
Quidn.adeofuioperisnegligès>ftuhulq; artiftx,vtïuao- . non iftudhoc tépore verbiipigiciendü Sc coniidcrSdum
peS',qua:femeLpraclareconftruxerit,mutet!Cóficituri- qurayur.SititaianeinftrUmentorüyice,parétibusvtitur.
!.r«,rVxiK,quhpoïtalunt,aütimbedliuDeueire,autin- Deus,perhosefBciensprlmahiSndpia,&femenj>nus ia-
; - ' ~ - - Ti - A_a --------- I ciêSjfedquiseftjquiid^uièmehpSrcpmutandiVim &ia^
- cüitatéfbrmauit.& ad>fpBcié deduxitïQuis pr*tereaalle,
qui paraüpropolïrionépp{bit,conftituk,& harmoRKim,
qui ex ollibus & neruis,&yeuiss>8ê c a rn e t fingula cóftii-
rationej &confonariria,'&temperatiönej. coagnièhtaüit
hoc animal,atqj cbmpofuip?. Quisjlle qiiianifnaformato
corpori coUigauit,conftrn&ir^texiguahumoris giittaia-
«ftainnaturje ofticinä coniecta animalrationisparticeps
mortale cóliceretur,metis 6c fcientiie capax,hic certe prx-
clarü animal homo.Néq^ enim Solem quis‘dixerit. Nam
étipfe opificiü Dei eft?ft quainrcPlatoni fides debet äd-
hiberi.An tibi videtureuquiab alio efFe<ftuseft,qui li natura
Déusnon eft, pofte aliquid .eredere ? Ammo. Non-
Chrift.Deu auté putaxeflè^Jé? Ammo.Equidc putp,iüfi
aliud dpces. Chrift. Age igiturprimü qontemplemur Iblne
exiftatDeus.AefthoclènredfiièritPóceflum,eoncedemus
etiaeum corporueftèopxiicA Non tanien coniun<ftiohis
eaulam dieehs animus ea carpoire.Nequen.iplè Plato ep-
cederet in Phazdone docens non oportere vt impleamur
corporis natura;fed vtpdtiusab ipio expergeremüf, donee
ipiè Deus nos laxaucrir.Hicnurqua Solé eü eflè dieat,
quilaxat, & ioluat,led Deö ipftim perlpicue additaméto
pronominis,ipfè,folü'Deütnntiés & délignians, imo vero
clariflime oftendens,qui & in tota,orarione per Socratem
Phijofophanténon opoisterêfcipftim educere ex hac vita
neqvfugerepu qui vinxitjn?cjj’ca£Eceré,lcdexpeétarevt is,
quihuius cplligatronis eft auófeor,foluat, nullibi foils mè-
minitJtaq; oftendamusfole,neq; Deuéftè, neq; opificë
homing fibgtdariü, Ammo.Idtixequere.ChriDëü he intel
ligentéj&incorporeü c^ès2Ammo.Cenfèo.;Chr.;Euhdé
ne milêria;non obnoxiü,im mortale,perenniterieodé mo
do lê habenté,&ab omni .Ckcüfcriptióne liberu? Ammo.
MaximeChrift. Pra;ter£afimplicé,cópofitïonis vacuum,
noningrédienté corporumixtiané,alienuab omni vihcu
. lo tanquab^atü & lsftonis,& nöx» experté, fibilufficieh-
té,perfectum,ingenitiL,ab omnibus differentem,qüx vél
teili^entia vacuü, autq u ó d d id u eftne&s,vtrumqj.Cum
ergo Deus neque poteftatis fit expers,neq; intelligétia va-
cetprçteréa cü bonus fit,np eft obnoxius interitui müdus.
Qupdiiexpers eft interitus,tépore éterit ingeninis.Sepi-
ternxn.caufie affedionis ratione teporis fempiternà eft
effeâio’,quemàdmodü aftèruitPorphyrius,&: veritas ipfa
oftendit .Chriftian.Aufculta obfeéro,Ifthæc n.frequenter
fimpliÇîores vbi apudno$,n5 valde alioquibeneChriftia-
hisaffedos verælbliufq-, rioftræpifetatis,& dodrinæ verba
^fótiHeriüs éómmö\iere,terrereqj fiilpicamini,magnifica
queda ,&fuperba,& artificiofe eö féd averba contexetes,
ne arbitrati Chriftiana religiohé.fola cómunisfide^quafi
vero non prjeterea inuidïs rationib.&heceflàriis demon-
ftrationib.gaudeat,atq; glorietur,vt vnahçcpietas fidpre-
ï^raiiociriatioriib.corruptisdemonftrationib. quæ par-
Üm è verbis,partim ex ip fis reb.firm ütur floreat exornataq;
fit.Non n.noftriTheoiogi pigmentatis verbis,& verbom
ïüxurie,& Ariicaxü vocü harmoniaih cöpofitione, & verse
elocutionis mulcent auditorü aures verarii dempnftra-
tionü inopia,quemadmodü veftèr PlàtO,& ceteri, qiii de
veftris diis f<f??pferant,imb vero de fceleftis dæmonib. fy-
renasæmulati Hpmericas,quæ muficç voluptate aûdiétiü
atiresrerandant,& morte obtéperantes,rauldabant.Pro-
indeïaudo,atqvetiaadmiror Ithacenlèmillü ducem, qui
nihil fiia nobilitate indignü palfus eft/edpotiiis prudétia
ipfarü infidias fiipèrauit. Non igitur noftra fint eiufinodi.
Etenim Sàlüator nofteripfiufque diuidifcipuli & yeteres
Prophetæ, quàradipfiim Ipedabant öraculisfundcres nó
varietate verbÔrüm,tanquâ fucis c6dita,fe d nudatâ Omni
pr*textu,& artificio,& garralitate veritaté propofuemnti
Sichaturalis (peciesapparet-Sic oratio reb.cogruit veftra-
queomnis pefitvahitas,Sedne me extrarem verbafacere
ftftpiceris.vttaqi^gurhétajqu* nihil ab araneàru tefisdif-
ferunt,refugent,ïa adeua quæftioné relp5deo,&ad tua di-
luenda Chriftofolo duce,&Deo fretus yenio.Diccbatur à
te,ifi bonus e ft Deus,fi pulchrahaec vniuerfitas tanqua bpni
Dei opificiû,qüopado,non neceflàriü,vtpulchru opus ! gignunt,velintereunt. Ammo. Vera dicere mihi;videris'
bpifice mum peroetuüconiiteturrqup pado à bonqprpfi ; Chrift.Sed & inuifibilem,nonfigurabile,intradabill,. 8c
ciftipoteft tapulchrioperis, tarnq^apte coagmèntatihiP- indiuidau,ab omni deniq; mole &qualitatibus,&'quäti-
fi>lutio:Duoramqjalterü neceflàrioiéqui, vtaut ignora- ratefecçctùraquaincorporeü?Ammo.Sanë.Chrift.Quid
done puté,autiadiu pûlchru bonus Deus non codident. aupfblemdicis?noime lub fenfiim çadere tariqua corpus
Vtrumqj aüt colligebas aliehu à fii-mmi boni oatura.Nun genitu efle, vt corpus prarterea interitui obrtoxm,velut ge
quid h*c a re dicebatur? Ammo.Maxime.Chriftianus. An, nitu,neqj à circüfcriptione efle hberü.-cöplediturmipfiim
fortunate vir Socrate,Piacone,&fingulos homines, pul- cceleftis,fidereaqj natura,neqj rurfus cöcreriöne&figura
, quanti-1'
t
Complcxi,.
> Maxiinus
ibfeVerno
opifex cum
fit Dcu< t
'Vult.pto,
cieat verbo
»fubfttn-
: tiali & Sj„.,
tu>A!c dicat
quonia...
vetbó nunc
.conditDeus
bonus fem
per cum fit
pemutrdiercaiione |contra Phtlofopkos.
qhatit^£e,cotpPrcis affediPnib. efle fplucum'jieatkctum,
& comutationib. fubditumiconuerfionib.& defedionib.
quotidie feruiente. Niun vera h*ctibi.videntur ? Ammo.
Videntur. Chrift.Cum talis fitnatur* fol,neqiie;libi ftiffi-
cit,neque pcrfeduscft,quippe _ab alib efFcdus,& ab illius
prudentiapendens,flue ratione cllenti*', fiuetarionefub-
n fteijrke- Ammo .PrajcJare. Chrift.Scdnecexiftimadus eft
opifex,necDeus,Ammo. Probabilc.Chrift. Nunccrgo
furamatim-propofitionesenumere'mus,bisenim,atqj ter
pulchruraautemefle,pulchradicere,& conte'mplaci.Deu
j intelligentemelfe,&: incorporeum conceflimus^Prqrf.rea
milerueexpertem, immortalem,limiliter lemperfe habe-
tem,velutlimplicem,& compofitionis vacuum ,atqiiev-
num^irem ab omni vinculo,circunfa:iptione,& habitu liberum.
Ammo.Idafleuerabamus. Chrift. Pr^tereaperfe-
dum fibi,fiifficiente, iiigenitum. S olem autem fenfu per-
cipivelutcorpus, &genitum,exquoconfequiturpofle
eum interire,& diflblui,tanquam compolitum.Prazterea
circiunfcriptum eflc,& figuratum,yt qui ab alio eflet effe-
dus eoqj indigeret. AmJftud etiarh afleuerabatur.Chrift.
Minifcflevero,quod fic haberetperfedum exiftere, iibive
fufficere,in'cofeflb erat. Amnio.Cogis vera dicere. Chrift.
Illudquoque incoinceflis habebatureum qui talis* eflet,
non efle cenfendum opificem autDeurh, vt qui perfedio-
nem non attingeret.Quod eni mimperfedum eft, alienu
efta diuinanatura, & beata. Ammo, Pulchre. Chrift. Si
igitur, h * c fc habere ratio oftendit,quo pado fbl fingitla-
rium hominum exiftit opifex?Quod fi enim iftud conceP
fum fuerit,iuxta eorum.qui ifta opinantur liberam fenten-
tiam,& erroneam & plurimam infaniam, corporum opificem
cflcfolematque omnino Deum,quombdo non 6a-
'dem qu*ftip(inquifitio)rurfum emerget ? Neceflarium e-
nimfaneDeum etiam folem fabulantes,& gigantum more
furentesD eum facitis, acqj bonum(eft)ipfumconfiteri
ciulatiim,heqj éxcedc.s ccrminos fibi iih’pofitbs ab opificcj
& ordine quern nadus eftj fed promulgans cu hacvniucr-
fitatc,amicitfa,&: conlpirationc coufonantia fuü condicoré,
queadmodu dpmus eleganter eonfeda»&ad pul-
chritudincm eopofiraiSuum architedü fepe abfènré neqj
vifum dignuiiiq; admirationearrificis fapietiam. Vhde &
prqclare a diuo Apoftolo Paulo tradatum de ü co & mü-
do,dum fic air ,• i n uifibilia enim ipfius d crcatione mundi
ab ipfius operibus intelleda eónfpiciuntui^ Itéqj etiam &
SapienteSalomonejquicandemléntentiaaiiisvocabulis
hunein moduin deelarauit. E magnitudine,&elegantia
rerumprocreatarumquadam proporrione ipfarum opifex
ccrnitur. Vbuftam difpofitioné illo die perfèciflemus,
égo,& Philo’fbphus conuentum dimifimus.Finécnim etiam
habebatfpcculacionü Ariftotelis abipfopropofitaru
declaratio. PÏiuimi autem dum mirarentur colloquium
quiintellfcxerant dilputationem, cumetiam ipii eflènt éx-
ercitati in Apodicticisrarionibus, & mo<Üs,& verfati circa
varios ratio dilation u rn labyrin ch os, lperaren t etiä frequenter
Ariftotélem tuas dehaas,& Platonem,atque ad-
mirarentur,noftris verbis adhaefèrütj&fuffragati fünt,aut
potius veritatis facr*,qu* Chriftianorueftfamiliaris.Do-
mum itaq; difceflèrunt Chriftianas dembnftratiqnes ad-
mirati & valde auentes fepitis veritatis fèrmpnés'audjare.
Poftridie diftipulórü pr*ftantiflimus Befllis,qui nunc turnet
Hypocraris Gói,& Galeni Pergaméni cognitione, &
medicina, ftudioforum dodor ad Nilumpraeiidet, poftu-
labateundem cógrefliim & colloquium repeti, quafi ipfè
poflètplura quam preceptor dicere. Ac meam dextram te-
nensabducitqdMufarumtemplumquo Poet*, Rheto-
res,Grammatici venritantés pr*bentfuorum ingeniorum
fpetimina hunc aute fèrmone orfus eft. Medicus dodor.
Quaautèm ratione Deus eft opifèx,mi Chriftiane, fi fèm-
per non riperatufj Chriftianus.Reipondi,Qupniamad o-:
cuiuslibet pulchri effedorem, atqj ópificem. Qupmódo , perandum rationes intra Ce perpetuo habet Deus,demper
igitur,mirabilemveftram,& pr*claramdubitationcméÊ- j eftppifèx.Quemadmodü&medicusapudfehabensmeligere
poteriris,etiam fi fblem nobisDeum commifcentes dendi rationes, medicus eft,& dicitur. Qupd eodé modo,
.admiieritis', quemadmodum ij qui plebeium l*pe regem | fentiendumde fkbro materiario, de ædium ftrydore, de
in Th.catro faciunt.Etenim h*cinuidia,& ignorantiapul- , Rhetore.Numid tibi videtur? Medicus dodor. Maxime,
ehri^c .negljgens'opificcm,itemqj rei pulchre fè habentis, ; fed an medicum appellabimus, nominabimufve eum qui
apteqj eoagtnentat*diflblutiö fequetur,fed & ali* ftultæ J nb fenat,Materiarum fabrum aut*dium fabricatoreme-
&fa tu* veftrarum fententiarum qu*ftionum dubitatio- ! o s ,qui arte m fabri candi adu non exercent ? Vtinéq; mu-
nes.Cæterum quis erit qui animoseprporibus colligaiie- ficumeumquipulfationibusmuficamnonoftendi^neqj
rit.Neqj enim hoe infolem referendum eft,etikmfi qui o- fidium harmoniamulcetaudientium animos, neqj illorü
riinia mifcent,& turbant, furfum deorfumqj res vertant. I aures titillât.Sed nec Rhetorem dieimus,qüi neque praty
Ignoratione 8c errore vnius fbliufqj conditoris, in deorii
multitudine pertradi S^ prolapfi velpr*cipitati, atqj nobis
externorunv, & alienorum praui opens, & efredionis
opificum catenas comminifcentes,quemadmodu& d*-
monesquolciam fceleftos, 8>Cerroris in deorum ordinem
aflUmunt,nvifquamadHomericam conuerfi fapienriam
fencientes *. * * multosimperare non bonü,impératqr
vnicus eftojVnus rexjprineipatum autem populäre incon-
'ditum & turpiflimäadminiftratione,itemqj mixtam fem-
per,&mmultuantem de diuinis enuntikntes.Formam autem,
pulchritudiné monarchi* intueri non volentes,neqj
I experentesimmateriatü&beatumhuiuslumen. Volun-
. tatienim circa opinatiphü veritatem, ip firm quidé bonum
; I cohfitenterin opjficem verbo reipfeaute fpoliante huius
I vniuerfitatis opificiojin quos volunteffedioné Omnevel
certe partemreferentes.' Iteram vero cupiun^intelligere
[ quid différâtinter opificem,&effedionq,intcrDei opera,
j & effediones:Vtqj iollucern*inftardDeo conftitutus in
I magnahacaulaiftavniuerfitatem colluftret,nihiIq-, proflit
J yel eflrcere,yel operari quam quod conftitutü fit âDeo oij
dinisdidatorefbloqjopifice colluftranti dico animahtu
I ftirpes fiigere enatâtemhumoré,&putrida-lbcà, atq-, par^
. tes confiitherë & exiccare. Has igitur folas adidhes,'&,ta-
les ei opifexindidit,eaq; hatura ipfum affecit. VndeilhuS'
I legiöbtemperans inftar turbinishanc vniuerfitäte ambit,
I vniüs fpeciei quidé habens mprum.eumqj voluntatis ex-
I ,perté velut fern’ ,Scinanimâtus ,nulloqj mödb ariimälra-
! tionrs particeps,quemädmodü fentiuhr, qui ilium Deum
i praidicàht,adiiftèlices lftorum operationes.ftulti;& quafi
neqj in fenatu iudieibiis, vel confiho, confiiltationib.us,
vel in conciorie cbndonatoribus fidem verbis faeit.Non
igitur opifex erit,qui adu nihil operatur,& rationes operandi,
quashabetinapertum npnprofèrt, &informem
materiaminfomia&fpeciemno addudt& aptat.Chrift.
R ed e^ed audi,ini Philofppne % quam apie de Deo dilfe-
ramus,& opinemur.Dicimiis enim Deüfemper fuiflè opificem,
vtpotc habente in fe cfficiendi rationes, &quado-
cunq; velit producentem.Neqj enim otium Dei vllo modo
incufamus,neq; cum,nihil éfficit,opificis nomen ei de-
trahamus, fedexijs qu*cffeda fiint opifieé agnofeétes ab
omni habinidine,& neGeflitate,& tyrannide, quippe qui
Deus & vnum fit liberum eflè arbitramun Béata euim &
foluta naturahbnagithecelficaEe, necj; qüandononagit
fiue inordinate,fiüelinu;!o.ruiia,iametiamponetur extra
opificis naturam.Nonhëtibi valde abfurdam,miPhilofo-
phe videmr cöfitcndüm ejlè medicü,qui inftrudüs eft ar-
temedica, èani habiiupoflidet, &infeipfb &circumferrj
vnUmautéautalcerilmeorporelaboranréj&periclitantéj
he èlèmentörü cotnpagè difloluatRr,mëdié* arris beneficie
curat tie j intdrea circa medicina perpecii o occupatur
Deum auté öpificcm efle ncgadulh y qüöd nó hifi cü velit
operatur. Meß; död; Maxime. Chrift. Et vero fabmm,&
&rehitëdum,Gaufidicuihquè & Rhetörc nihil l^Terit fi ali-
quädiü ab ijscirca quafvêmtürè‘6rü até dcfiftét: Mèd.Mi-
hime.Chrift.Agedü,hos qüïdé omhcSlibertaredecoram9
f o ï ü t o s , juris,ac extra qmné héééfliratëpóiiimus, q>
äriinetadpföpriaruartiüäffici5tia.0 mhia autcRègc,qüi
;folus éft Iioèr,ac vera liberiaté omhibifiippêditat,& dilpc
hiante oreaccedunc. Afliduum auié faciens morü & mo- fet neceffiratt,qu* dominarurin omnib.fubqrtü,&iryer7
. ,i Vl'. - * \ ^ * " Bbb 4
Violcnfii;
H
icum