»
[il* il is
H l i
.W H I 1 1
tfiplaetri DM. Nemo ergo naturaliltgi coneturaflignare
legem, quam Deus non condendo naturam, fed donan-
do gratiam in corde gentiumferibir. Hxceft enitnlex,
non qua hömo fodetatis humans vinculum etiatn fine
fide cuftödit, fed per quam credendo Deum cognofclt
Sc diligic, non per quam fibi etiam bona opera Vel lpfam
fidem quirquamfuperbus vendicat,fcdquaDeo in le mi-
fericorditer operante, tarn fidem fuam quam bona opera
fubic&us aflignar» H sc enimcorhommlsitacomponlt
& dirigit, vt cumhomo praeceptaDei audit, id donan fibi
quod przcipitur pofeat 0 & cum in fide operatur, gra-
tia D ei fc iugiter adiuuari non ambigac.
C A P V T X X V I I I .
QVbd äutem interrogant ifti de Deo dicentes: Cut
ergo non fecit omnes homines veile credere i cum
non nt peifonarum acceptioapud Deum) Scire debent
hoc in Ulis aldoribus poiitum, dquibus fan&a feriptura
humans curiofitatisexcrceraudaciam, dicens i Aluora «
ne quißerisfirtiora re MßrUMus fitere,fei quapreapitttbiDeus
Oacomafimper. H s c altiöra illequivfqueintertium.es*
lltm raptus eft, eo magis territüs quo magis illuminatus
expauit.Vnde magis damare non celfat: o ahituio diuitia-
rumfapitm'u &ßmti<e Dei, quam incomptehenfibil'safunt mii-
M eius, & tnutfttgMtsvutetus.Quatmmagnamfenfumde-
mmis aut quisconfilfieriusetusfast t aut quu prior tUdittUi, &rt-
tribuetureit Quantum tx ipfr& per ipfum&inipfofunt omnia,
M o r ia infecula. S ac eft ergo nobis & in his qui faluantur
graeuitam Dei mifericordiam, 8cin his qui condemnan-
tur veram Dei iuftitiam fine dubitatione credere 1 6c cot*
de contrito atque humibatomifcricofdlam dominoiu-
diciumque cantare, qui 8c in vafis ir s atque aptatis in in-
tericum often dir iuftitis lüq nullam iniquitatem placcre,
aedemonftrat in vafis mifericordis, quapotefteiusbo-
nicas omnia, quibus voiuerit, peccata dimitterc.
• C A P V T X X I Xi
ILlud vero apoftolicum, vbidicitur de D eo! Qtu reite*
nines hominesfaiuosfieri,& ad agnitionimveritatu reniremon
ficutoportetintelligunt, quihancDeivoluntatcmficut
in vafis mifericordis, fie & in vafis ir s accipiendam exi*
Slimant, minus confiderantes vcraciifimam Icnpturs
fenrentiam, qu s diuinsCommcndansomnipotcntiam
Voluntatis; Omnia, in quit, ijuteansjue volnit fielt in ctlo, dr
in terra,ist mat's, & in omnibus abjfss, Ipfi D eo n u b s dieitiir:
Subefttnfmtibicum volespojfe. Qnomodoigiturornniaqus
Vult facir, fi volens hominem faluum fieri, cuius talus
non nifi a bona in cipit voluntate, iplum velle non in ho-
mine Deus inchoat, fed vt ab homine nafeatur expeftat?
O quam peflimum nephas affcritur.dum gratis Dei con-
tumaciter tepugnatur,& homines opereDei fe in bonum
mutari negant, qui homines nort eiienc nifi bonitate Dei
operands exifterent. Itane veto returnordo crcdipttta-
rive permittitur, vt Deus qui creator eft hominis, valcat
hominem facete, non mutate, & qui nulliuseget adiu*
tOrio vt hominem faciat,operari tarnen quod Vult in hominis
Voluntate non pdffit, priufquamin homine ipfum
velle repererit, & vt fit homo habeat ex D eo , vt autem
rneliorfitllabeatex feipfo, ac fie volufitatem bonitatis
qua in Deum credirur, non diuina bonitas, ledhumana
prauitas operetur. Prauus eft enim oftlhis homo priuf-
quam in Deum credat,&quia feriptumeft: truntpraua
indireäa. Ex prauofithomoreftus, ex infidelifidelisef-
ficitur.Igitur fiDeuS prau? voluntati bonam' non tribuit,
fed vt ex fe ipfa bona fiat expedat, poteft ergo praua voluntas
ex fe bonitatem gignere, ita vt cum ex Deohabeatvtfir,
nbnnifieX-fehaberepoflitvebona fir, ae fic
omnipotens&bönusde voluntatibüs homifium malis,
bonumpoffitoperaricum velit, vtautemipfevolunta-
tes bons fint.velit quidem.faccreante millatenus poflit.
Quis enim nefeiat mals voluntacis fuifie Paulum cum
perfequeretureccleliamDei, & expuguaret illaffl! Cuius
tarnen malitia bcnevfus eftDeus,qnandoperIequen*
te Paiilo beatus Stephanus eftmartyrio coronatus. Èr-
gone potuit Deus Stephanum coronare per Pauliperfecutoris
infidelitatem, 6c perfecurorem Paulum Deus
conuertere nequiuitadfidentf Ergöne Paulus prior vo-
luntatem fuam Deo dédit, & fic Deus fidem Paulo ^volenti
retribuit!^^Et vbi eft quodipfe dicit; Q U fs p r io r d t d s t t l l i
& r t t r i b l t e t n r e i ! Quodvtiquenondixifiet, fiifevolun-
tatem Deo datam, & à Deo fibi fidem cognofteret retri-
butam. Hancitaque amentiam & à fidelibus fuis arceat,
& ab infidelibus auferat Deus. Ille enim cam prophana
cogitationepolluitur.cui gratia vel obduratonondatur,
vel atifemir ingrato. £)eus enim conuertens viuificac
quo* vult Ikluos fieri, Deus voluntate* hominum mutât
vtefle b on* incipiant. Ideo feriptum c d i E t d i x i , nunccctpi,
hxcetl mutatio dexter* excelfi. Prophet* fenfus apertofer-
monciepræbuit agnofeendum, qui vtique non poftea
quam coepit » fed hoc ipfum quod ccepit, mutationem
dexter* excelfi non tacuit. Proinde h i qui voluntatem
Dei qua omnes homines vult faiuos fieri, *qualem circa
redimendos & damnandos exiftimant, cum interrogati
fuerint cur velitDeus omnes homines faiuos fieri,née tarnen
omnes fa lu ^ p t , quid refpondebuntî
C A P V T X X X.
A N#lllid quod vefira èos dicerç tcftacur epiftola ? id
l i e f t , quia Deus expe&at hominis voluntatem, vtæ-
qüumfitin volentibus premium, in nolentitjus autem
iufia damnario. Sed vtprolixitatem vitantes omictaiqus
aba qu*poflunt pro veritate fidei huic prauæ fententiæ
replicari, interim teftimonio confundantur atque con-
uiucantur non loquentium hominum, fed tacentium
paruulorum, in quibus ad euacuandam fapientiam verbi
multum reiplendet-virtus cruris Chrilli > qu * gratis in o-
mnibus honiinibus propria vtentibus voluntate eân dem
falutem à fe ofteüdit fieu>quam in infantibus nullam voluntatem
habentibus dignatur opêrari. In eis namque
nec bona Voluntas e ft, vt «quum fit in volentibus premium:
necmala, Vt fit in nolentibus iufta damnario. Si
ergo vt ad faluandos homines, ficut ifti Volunt, non excitât
ne que mutât g fed expédiât hominum voluntates,
quomodo infantibus qui baprizantur , & in eadem infan
tiamoriun tur, don at æter nam falutem , quorum bo-
nàm nec expedat, hèc inuânit voluntatem. Item alios
quomodo fine baptifmate mortuos ætcrniscruciatibus
damnat, cum in eis nullam culpam mal* voluntatis in-
ueniatî Nonne iftos inimicosgratiæ D e i, nec defenfbres
humani fed dêceptores arbitrij -, ad hoc fua peruCrfitas
cogit, vtDeum putentiniqüum in obitü omnium paruulorum,
vbivnainterueniènte vel bonitate, vel malitia
voluntatis, alios vident potiri regno, aliosintermina-
bili deputatos itteendio? Prmnde fi ita cft » vtipfifen-
riunt, nullus debet paruulus mori prinfqUam ad *tatern
petueniat, inquàpoflit vel botiam voluntatem habere
vel m alâm, vt Deus nëcbaprizatosparüulosfinë.bona
voluntaté faluet, neque non baptizatos fine mala Voluntate
cortdemnët. Si enim Dei bonitas falutem non incipit
hominis operarii nifibon^m ëiuS inuenerit voluntatem
, iniquumerit eUm damnari Vel rëdimi, qui bene
nec velle neC nolle potuerit. Sed non eft iniquita* apud
Deum, cuiusvniuerfieviæmifericordià8cveritas. îgitur
qüia Deum iuftumbonumquecàtholicavèracfter credit
&confitetur ecclefia, certilfime credendum eft Scfidu-
cialiterConfitendum, vnam eândcmque Dei gratiam in
maioribus ialuàndis opetari bon* voluntatis initium,
qu * in paniulis fine voluntate Operatur faluâtionis èffe-
âum. Ipfa gratiâ infantes neque Volentes neque nolen»
tes redimit, qu * màiorcs illuminando volentes cxno*-
lentibus farit. Et ho ein parUulis fâluCis opus, fine çro-
pri* voluntàtis aflenfu gratia Dei operante pèrfictf«f,0
quod bon* Voluntàtis eitordio diuinitus dato in maiori*
businchoatur, Vt opère foliusgrati* voluntas qu*mala
fuit böna fiat j & deifteeps grati* fecum operand ferai- !
tium obedienti* cooperâtricis exhibeat. Sic autem Deus
CrüdeliS non eft in infantibus damnandis, quibus baptifinatis
■ ï« .;
tth.ij,
Estoebtih.i).
fmatisbéncficiu nöh tfibüirjficut iniultus npneitin ma-
ióribusi cum bonanon donat Voluntatem. Epficutillos
. Voluhitas fua mala, fie iftos iurepuUiri facit origo damna-
ta.Deits autemin höminibus ftec maculä vitiat* originis,
nec malitiam cqndiditpropri* yolufitatis.In homimbus
igitur quos faluatvoluntatem bona non inuenit,fed ficut
aetatum exigic diuerfitas,äut in maioribus bonam voluntatem
gratisfacit quam inuenit mal am,au t finevolüntate
hominis vél bona velmala jperficit in paruulis gratiä fe-
cramentiille cuius nemo poteft bón ^ refifterevoluntari»
C A P V T X X X I.
BVocirca illos omnes qu os Deus Vult faiuos^eri; fic
intelligere debemu*, vt nec aliquem putemus fal-
uari poflè nifi vplenteDeo, nécéxiftimemus voluntatem
omnipoten tis Dei aut ih aliquó non.impleri , aut aiiquä-
tenusimpediri. Ómnes enim quos DeuS yult faiuos fieri,
& gratis falui fiant pér fidem. Êoruni namque credulitâs;
n on e i humana voluntate fumic initium, fed ijpfi voluntati
fidesgràtuita Dei miferantis largitate donatur. Matifc
omnium difcrerioriem,quarhfidélisdebet intelleiftus o-
mnino feruare ; beàtus Paulus yno épiftol* fu* loco fié'
ppfùic, vt omnes homines fine aliquaeiceptione di'cens,
lHtim,quofdam omries homines exeep'tis aliisintimaret1.
Ait enim : S i c u t ÿ t r y n ïu s 'â e l ïftt iin i h om n e s h o m in e s ïn X o n à e ik -
n i t i o i i e m ÿ f i c & f e r v n iu s i u m t u m i n o m n e s h o m in e s i n ïu H ifi c k -
tto n e s n v i t a . Nun quid nam c ^ i i z i n om n e s b o m tn e s in condan-
n n t i o n e m , & i n im n e s lw n i n e s i h iu j l i f i u t i o n e m Apoftolusdi-
ritj ideo prorfus omneshominesquosperpeccatumA-
d x onginaliterconfiât effe damnatos, fimuî omnés eéf-
demcrederc debemus luftifitatoscfle perChriftum'.cum
itmumerabilès infidelium mortes obfiftant, qui finegrater
omnes
homines, k
non temper
c 1
itotum genus
huma- ■
b intel-
ligicur.
c j ,* . . . • H u-, ... i , 1 tia iuftifîcationiî de haevita tranfennr.&abfquefàcraüne
dubiracione faluantur, necpoftuhtfilnannsfi qaqs méntobâptifojacis, adfedemmortis■ ærernaqdefuèpli-
Deus vult &lnos_<jcn, Weeft qmfquara quf m Deus fal- j da rapiuntut.Reftat ergo vt non omnes omnino qiiosïn
uarl veilt ôcnon laluctur, qma Densnofteromnia quæ- : csndemnationempoçit Apéftblüs h-anfîteadiuftifica-
cunque Voluit fecit.Ipf. omnes vtique faluifiunt quos o - i «onisgratiam fennàmus, ied quofdam ex illis omnibus,
mnes vulttaluos neri, quia hatcialus nqn nils ex humana Omnes îftos itàque omnes per Adâm in cond-mnatio-
.TOluntatenafatutifedexDeibonavuluntateprseftamf. ! n e * eflé filios i r i ,& e x eis qttofdaro pet Chriftüm o-
yerumamen m hw Omnibus hominibus qttos.Deus vult ; nines elfe filios gra’tàe * IlloS ergô elfe Omnes quos fief
laluos façere, nontotum bmninp genus fignificatut ho- ptimum hominem ptdpago p'eccatrix tâinaligênefatiûmmum,
led'omniumvniuerfîtasfâluandorum. IdeoOu- , nbeôndemfiat,dmnesenfin térrhriifurit, quimrreriiho-
temontfies,diA; fon t, qma ex omnibus hominibu's bit mmisimaginemgérant, 8ièmnestfilëftes quiaditeN
mnes iftos diiiina bonitas f|Utat ; id eft', ex omni genres ‘ n ini vitam imaginem lîbminis cileftisâcciiiiunf. Iterüni
conditiones ætate, ex omnt lingua s exqmniiimptoum- didtprbplietai O m m f f r t e p t f e i s f r pm H iik K & iM
au. Inhisomnibus îlleiermonùftti'redemptottslinpie- rabuntUramà,&gImificàbuntnomenmum in aternssm Do-
M » ® Cumexilmpfueroisterraomntatrabamadme- m in u5 autemfuisfiH e libusd ic iti0& s*O T«te™ » »i
spftim. Quod non ideo dixtt, quiabmmsomnmp trahit, fropier nomen rheum. Nunquid etgo cbnftatiis fibl repü-
fedquianemo.faiunsfitïnifi.qaemipfe ttaxetit. N am & gnatfctip^ttradiuinafententiis!Àbfit.Seil&illbsomnès
alibi dicit: N e m o p o te ft v e n ir e a d m e .jjfifi g â te r q u i m i f i t m e , trd -
x t r i t cams Item alibi : O m n e q u o d d é d it p s ib s p a t e r , a d m e v e -
n i e t . Hi ergo finit omnes, quos vult Deus feluos fieri, &
adiagnitionem veritatis venire. Eft autem familiare diui-
nis eloquiis, Vtomnèisji.onnunquam dicant^ nectàmen
omne humanum gehus in ipfis omnibus Temper incelligi
debere commoneant, ficut ëftillud quod dicit domirius
perprophetam.-I» n o u i f im ï s d ie b u s t j f u n d a m d e jp i r i t u m e o f u -
p e r o m n em c a r n em . Quod in centum viginti hominibus, in
quosfpiritus fimriuslingujsigneisvénit', fâiftum beatus
Petrus oftëndit. S i ergo nic pmnem carneiti oiqnes o-
■ Ôç i ftos öinhes veraritér dïcit, id cft, & oiiines ifidelès qui
nomen domini in omnibus gentibus glorificànt, Sto-
mnes incredulos q^i per éafHem bmnes gences , in odio
riominis Ghrifti fideliuttiqüè eius, itibrtifcraimpieta'te
perdurant.Tale quiddatn eft etiam în èpiftbla quàm Co-
loflènfibus beatuS Apoftolus feriBit; vbi diciè : Quia ià
Chrifto conditafuht initier f i in cults & ih terra, viftbilia&mui-
Jib'ûiàifiuethrohiyfiue domihationes,fiueprincipdtus,JtuepoteJla -
tes. Oinniaper ipfum & itijpfo creatà fuht. &ipfe e & t e omnes,
& ùmhta inipfo confiant. Etpaulo poft ait: Quia in ipfo com-
pUcuftomheshplenmdiheminhabiiare, '& permit recôticiïïari
mnino putaüèrimus homines içtelligi ^incipiecf qüod omnia in ipfithpdcificaiïperfiihguinemc^stà^
risfmt yfiue quatncalisfunt.N unquiddiab àbfit)mendax æftimari diuinus fermo. Ett autem Deus ve: oliim & àngelbs
'rsi&y&eloquia dominé eldquia caBaSupet omnem igitur eu-
nem ficut fe Deus efFüfijrum de fpiritu lup repromifît, n<
fecit j fie facit, fie vfqüé in finem feculi fariutus cft. Pror-
fusfuperomnemcàrnem, id eft, fuperomnëshomines
effundit de fpiritu fiio, fcjlicetTuper illos homities quôs
vult iâluôs fieri. Et vtqüifirit omnes ifti pleniusApueri-;
mus;| eiufdem beati Petri fcrmöniBps aufcultemus i qui
illam prçdicâtiôneni fùam fan 6to fpiritu repletus jb^c ex-
nortacione conclufit : Poenitentiam, in quit, agite, & bapti-
z>eturynufquifque vtBrum innomme lefuchrifliinremtßtonem
pcccaiorüm vettrorum, &acc'tpietis donum Jpiritus fanât. Vobis
enim eft reprorniffio, & filiis veftris, & omnibus qui
longe funt quofcunque aduocauerir dominus Deus nq'-
fter. Omnes itaque dixit, fed quofcunque dominus ad-
uocauerit. Quos etiàm beatus Paulus fecundum prdpo-
fitum vocat#"infînuat. Quialio quoqueloco ait: conclu-
Jiße Deum omnia in incredulitaie, vt omnium mifereatur. Et ta-
hien Deus non ità omniüm omnino mifererar, quos in
incredulitate conclufit , vt omhibus infidelibus gratiam
fidei mifeiicorditerdone|^ cum taiifep eandemgratiam
fidei noninfidelibusDeus mifèricorsdônet, fed illis pro-
culdubio de quibus adMoyfen dick:M.fereborcuimifereor,
&ttiifericôrdtampraftabo cuius ptiferébor. Gratiam igitur vo-
luritari* donationis oftendens , ficùt doinihüs fuis di-
gnatus eft loqui difeipulis: Vobis datum esi noffemyftmum
reg9À color um, illis autem non eft datum. Item dicit : Qui poteft
cdpeie caftati Sed vt ipfam eapacitatem diuirtadoceretlaréiils
pacificare credebtis ïAbfit, qui enim fic fentire vö-
lueric , biripitem laqueum ge min * impièta tis in currèt,
vt aüt diaboluin & angelos eius per fpintum creatoseflè
neget, aut eos reconciliandosper fanguiném crucis eius
afhfmet.V eruntamen quifijuis liaruni feritentiarum pra-
uitate qualibet inuoluitur, caiieat në cumipfo diabolo
atque angelis eius *tern* cónibuftionis jiunitione dam-
hetuti Vniüs enim eiufilcmque impiëtacis eft réus,fi quis
diabólum aut non a CKriftó créatüm j aüt réconciliatio-
ni.Chnfti credat quandoque reddendum'. Ciiin vtiquefi
éuni Ghriftüs dbminus non, creaflpt, eiiis damnabilisa
.Ghrifto difceflio non efïèt. Et fi cum Chriftus quando-5
qiiè faluaturus efïèt,non OreGlitifti pronüncïaretureiüs
*terna combuftiö.0mn.iaergo per Ghriftum & in Chri-
fto creata funt, qüia nihil eft quo&nbn per fllium & ixi fi-
lip Creaüerit pater. Et omnia per ipfiim atque in ipfo re-
concijiantur , quia üullus eft hominüm qui fine cruce
rècönciliatiönis beneficium Confèquatur. Ex hac
ergo regiila (ju^é c^leftibus irifertargpnfttaÉur oracuiisi
fnfeliig-Vhns öiTiués Iiomines quos vult Deus faluös
fi« i , yt nquerüqjis omnes quifëlüantür nóu hifi ex eiüs
^«uitabtimtateialuari. Vcenim quifqüe faluetur, nulla
prafcedünt humani voluntatis bpnamèrita,fed fóla Dei
voluntas human* faluationis éft caufa. Ira énïm inindigna-
M i m m iwolutateUiis.lta. igitur èiüs nofir*iniqui-
tatis èftmeritu, vita vef pnbftra yöiuritatis eius éftdónu.
lificat ,fic&fittusqüós vutt
gitate coneédi, aliqloco ait. Noh omnesedpiunt verbum ,fed | viusficafr Eottè W f i ïïu ik t i* vult queis vultfafuós fièrf
quibusdatumeJl.Bi fuiy ergo omnes quorum Detómife- j
retur>q:Ui*mifertcó'rdiaipfiu$pr*uéniunturvtcrcdant,1 Nihil ham.q; voluit ^nonfecif,qui,toipraratefte-g>w»/4
4