cJftägnt Fel.Ennodii
u
DICTIOQVÆ HA
B IT A EST IN NATALI
S A N C T I A C B E A T I S S IM I
Papæ Epiphani j, in annum
XXX. lâcerdotij.
P R Æ F A T I O.
B Entio quid plerique caciti loquantur in lènfibus, &
appofita cordis aure vocem cordis intelligo; Clamant
cnim iftafilentia, quid fibi aliehæ profelfio-
nishomoquærat ex themate: quid infignitus hu-
militatis titulis per crêpantes ex more vulgi cuneosvo-
cum plaufus expedat.quos tumelçentibus fautorum bul-
1 is aura popularis exfufcitat. Olim talia dictint debuifle
com poni, cum adulan tib us adolefcen tiæ floribus & pue-
ritiæ adhuc in illo , & læcularis licends verna ridèrent:
cum reboaritibus efferri decuit acclamadonibus: tune
cum capi potuit edani fucatæ vo luptatis fpecie : n une cur
re cite t publice, que laus nec de ce t publica, nec delc<5tat?
Hi mcmineiint, quod ego rem noftri muneris ago,qucm
in Sacerdotis præconiis confiât (entire quae debeam. Cur
quamuis nunc intempeftiuis laudibus reddam modica,
tarnen maxima poll deb eb o in cuius minifterio quicquid
valeo præftat impendi. Simul etiam percepi animo,quod
fi reddenda éft de otiofo fermone ratio, non minus de o-
tiofo filentio. Etant enim otiofa filentia, fi 1 æ tant ib us cir-
cumfiifis omnigenum mentibus folus, cum dare polfem,
verba fub traherem. Quippe cum etiam in oblequiis cce-
leftibus hymnos deceat adhiberi :& credamus exottem
humanitads Dominum hominummerislaudib.demul-
ceri : & hoc ab his Ipeciali quodam iure quos donaui t lingua
repo fee re.' Quid Antilles faciat, quipropriis oratio-
nibus egit vt poffim? Scriptum eft enim '.Dominus dédit mihi
linguam eruditionis, quando oporteatfemonem dicere. Oportet
nunc, v t cenleo; & ad loquendi tempus ollium cordis
aperitur. Sed nunc non ego in poeticis laudibus ora laxa -
bo. Ablit à me fendna cartninum 5 quæfic vera nonlau-
dat, lienee vere laudatur.Nunc fauete mentibus certadi-
duro. In quo opere ft minora proingenij exiguitate non
dixero, pro iadan tia maiora non fingam.
T T Atibus antiquis dicendi maxima virtus
V Ilia fuit ,dodis fi frirent feilere verbis. ,
Laus erat in laudem mentitum pangere carmen.
Tunc operifrausapta fuit, nam morepoetæ
Semantes quod crimen habet, vetuere pudore
V era loqui, carme,nque freies delpexi t vbique,
Ars placuit, quam ciilpa decet : nam dodior error
Extorfit certis metuenda poemata linguis.
Lex doçuit fine lege loqui, cum vindicat arte
Quicquid iura negant fan dum : retinacula morum
Numina faliacifinxerunt fordida cantu.
Phcebum, & ter ternas dixemnt elle forores,
Caftalium laticem, varias quoque Pal ladis arres.
T um laurus, tripodas, cortinam, tympana, pledrum
Narrabant: illosàveri tramitefugit
Sen lus & errantes viftis d élu fît imago.
Scftupuit tuncipfe,reor, bene confirms; oris,
Murmuris & foliti,complentem Principisaures
Pondéré, voce, fono, fenfu, probitate, püdore.
T u famulum tu, lande, mone, da loluere grates,
Quas debere iuuat: landum compledimur omne#
Ecce diem, voluit quo fe iubar indere terris ,
Promptius & radiis animäs animate propinquis.
Quogaudet mundus, cüm non fint gaudia muntji.
Cernis adorantem pauidos fubmittere vultus
Vatis in obfequium ? Natalis tempora fentit
Fefta, necadmiffis contemnit triftis alumnis.
N une linguam citharae, quæ cantat poliieis or c,
Sperne fides : magis il le vehi nunc Spiritus, oro,
Cuius inexhaufto reuiuifci t temper in ânno
Quicquid terra créât, gignic mare, parturit æther.
Qui frétadiffundit.^olidum dat corpus in arm’s,^
Saxa ciet iulfu, metuitquem cautibus horrens
Caucàfus »aûrito famuli cum foitialènlu
Corda domat:qui cunda vider, quem cunda rremifeunt?
Fons, via, dextra, lapis, vitulus, leo.lucifer, agnus,
Ianua, Ipes, virtus, verbum, fapien t ia, vares,
Hoftia,virgûltum, pallor, mons, rete, columba,
Flamma, gigas, aquila. fponlus, patien tia, vermis,
Filius excel lus, Dominus, Deus, omnia Chnftus.
Nunc precor vt didis adfit, qui pedora prifei
Vatis vt ingrefius, Pharaonis tempore régis,
Adiuuitgracili locuturum voce Prophetam. .
Ille dies candis vitæ, cundifque falutis
Caufa fuit.veteris dilfoluens vincula noxæ.
Chriftus in hoc tribuit decus & tutamen in aruis
Aufoniis, parili populos qui mente gubernet, '
Et gentes pietate regat ; quibus audor Olympi
Pollicitus fimili regem probitate parauit,
Dexter & ipfcDeus folio dat iura corulco.
Proximus hic ccelo, cui redi confcia mens eft,;
Semper erit, qùem iulb probant, quem iudicemundö
Publica vota legunt fateor, fuffragia magna
C ontulit, vt fedis gremio frueretur inemptae.
Libera te dominum pofuit fibi turba perenném,
Seruitio läudanda luo: Proh quantus vbique
Feruorerat/ lan6lo mundi plaudente tumultu,
Omnibus idem animus * turbis vox omnibus Vna.
Sic tarnen alterutrum certabant vin cere votis,
Ceu fibi cum diro bellandi cominus hofte
Caufa foret: vulgus proprio tune fanguine vicit,
Pollicitum quotiens fuerit fufFerre pericla.
Caipia non aliter cum tigris feeta Niphatem
Circuit, aut catulosrapiendi format ad v lu s ,.
Ardet in ablèntes, laeuis mortalia mandat
Membra animis, hominumque necem petit ore cruento.
Alter in hoc fenium teneris mira tus in annis,
Alter in antiqua iadabat llirpe parentes :
A lterius contenta par um de fanguine mçns eft,
Dignarefbrre.viri virtutum llemmata mille
Commémorât : quanta tituli tun claude lùperftant,
Vincuntur quotiens, & morum gloria vidis
Parturit infignem per fæcula longa triumphumî
Ille pudicitiam, quæpulcro in corpore vernac
Pulcrior, ôc cafta ridentem luce figuram
Laudibus ad coelum portât: decus ilia profe&o ]
Attulit huic fades, quæ multis caufa pericli
Sæpe fuit: pulcrum fatis eft manfifle pudicum.
Hæc nifi de lummo non dantur culmine Olympi,
Sicubi contingant, vel formas commoda fan dis
Mentibus accrefcant, bello fe vincère certant
T une homines, funditqüe decus vel muiiera terra
Dextra animæ, viuitque fibi, dum deperit ill i.
Hæc cum multiplicipopulus narraret ab ore,
Vna fuit cunâis fententia fixa cateruis.
T urba làcerdotum, yenerandaque curia fîeçlis
Elegit, voluit, meruit, fiilcepit, amauit.
Eçce aliud diduque nouum, mirabile cun dis
T ranfieram, quod quifque p.auet, quod fufdpit orbis.
Vix primæuus erat, tremuiis cum limina lucis
Calcantur plan tis, cum mat ris ab vbere rapt is
BlandiOr à tenero fuccus fubducitur hauilu:
Callida mentitum genitnx cum forte laporem
Herbarum querulisinfunditduralabeiris,. r
Nefciatvtnatus'guftu cognolcere matrem.
Vndefabornatum forbetur.lade negato,
Fauci b us inluetis ride nda fraude venenum.
Iftius ilia fu it, cum lignum contigit x t as.
Nam fulfiHè ferunt huius cunabula magno
Lumine, cum tantus mifeuiflet fplcndor in illo,
Quantus iiroblèquinm pötuit tum fungier æther:
Cum iufiiis 1eruire viro mortalia raptim
Membra leuat lapfu gradient celer ignis Olympi,
Cornipedum pernix cu rm M ln ^ i^ au o rum ^
Prolpera hon aliter puerum tune fiarnmaperennas
Circuit, iliuHrac, veneratur, fiilpicit, ambit.
T um pauidus genitor fubmillo lumine fatur.
Summe Deum, fändi cuftos qui culmine cceli
Omnia dextra facis, qua: cernis lumine dextro:
H an e tibi de primis & adhuc reptantibus annis,
Sande pater, voueo, quem necdumcafibus ardis
Lubrica terrenis innedunt faeculä'culpis.
Nec faciant; fit,fumme Deus,tibi munus Optimum,
H*e ait,& lacrymas, quas promunt gaudia, fundit.
Crifpinum petit inde libens, quem dicere digno
Nondatureloquio, nec fi modo furgat Auerno,
Qui potuit rigidas de rupibüs Apennini,
Flumina cum ftarent,ad pledrum ducere fyluas.
Heliasfuithicmage: nam quis Helißeum
Linqueretinterris:duplicato munere palma?*
Nutriuit quem lade pio,quod ab vbere Paulus
Prelfit, Euangelicis plena eft cui dextra papillis.
Salue,lande parens, femper falueterecepti - b ■
Crilpini cineres,ad cüius iura redundat
Quicquid in hoc Chriftimiramur dogmate dignüm.
T u bene trähfmiftiim tibi cenfum poffides hacres.
Res non parua docet triplicatis iunda talentis.
Monftrat ab Occidui reuocatum partibus. orbis
Quod fupplex captum tranfmifit Gallia vulgus,
Effera te vifo didicerunt pedora fledi,
Armatum precibus fuperafti, maxime, regem.
Sic pugnax gladios obtundit verbere lingua,
S ic ferrumexpugnatverborum lamina fortis.
i - Nam fifandäferühtjfociantqUi maxima paruis,
I Sic dominum expedat dömitatis viliieus aruis,
Cum bene molitos incurui denteligonis
Scribit agros,faciemque foli fiepeditarateis,
Vt Ipumet plenis currens vindemia labris.
Inlerit externas peregrin© in cefpite plantas,
‘ Aduena coniundis fociatur nexibus arbor,
Truncantur ftirpes, demeflum falce maritat
Virgultum,tenero lignum raordetur hiatu,
Germine nobilitas confurgitnon fua paruo,
Surculus ignoto coalelcit munere diues,
Dum madefada nouo iuhgtt plantaria libro.
Prxftanis pariter depingit terga rofetis,
Regius agrefti veftitur murice campus.
Lilia pro nitidae funduntur lumine calcis:'
Tunc pingit violas ; cy thifos, colocafia, calthas,
Cinnama, fcrpillum, narcilfos,ballama,coftos,
Tune rediuiuaferit quxportatgermina pheenix.
Hunc iubet aduenieris Dominus difeumbere feruum :
Surgit, & iple fuis manibus dar fercula menfae.
Sic tua ter denis, animatum cultor, in annis
Halantrurarofas,interpellanec v l l is ,
Frigoribus marceffit humus,quam vere perenni
Seruat odorato m eritorum cefpite dodor .
Arbuta ficcantdr quotiens tua rore negato,
Infundis lacrymis: cophinum quoque congeris illic
Stercoris immundi: tune ramis furgit opimis
TumfoecuhdaDeonafcendi iura iuperftat.
Sufcipe nunc dexter,vitae lux aurea noftrae,
Gaudia,quae &ciunt modicum tibi prömere carmen.
Cum mea vota D eus produxerit or din e ccepto,
Fulfetit & docilis quem plantat dextera palmes j
Debita poll centum reddam tibi fortius annot,
En ftatui quodeumque tibi nunc feal pere carmen v
Nodofo fub iure,pater,quod innexit ardis
Diuerlä fub fronte modis lex proxima pmnx.
Vfquam ne fallax mutarct lyllaba. Dixi.
X.
H Y M N V S V E S P E R ^
T I !SWiA'r%
l^ T lg ra n te te d am p a l l io ^
I X Iam terra nodem fufeipit.
. Vt'viua dulci funere
' " ' ‘RecQRu^jKc .^ iit corpOi^i
| Mortis figurablandior
Buftumfoporis admouet.
Anheia lucis teftibus
Dum mens-tepefeit otio.
Lux, Chrifte,vite, veritas,
Nefufca lomni tempora,
Tetris parata vmbraculis,
Nos ad tenebras euocent.
Nox nulla nos fub dat fibi,
In nodis atrætegmine.
Sed nec caloris ebrii
Mentha pingat corpora#
Verum reatum nefeiis
Falfiminiftrans criminis*
Tu per quietis munera
Adulle cuftos peruigil,
' Hollisprocul fit caliidus:
Quod lædit, illud dormiat.
Qui dente læuo mandere
Certat cubantes le dulis,
Hic membra vindus lugeat
P ul late fele quo sfoues.
Madcntè carne fpiritus
Non enecetur nauftagus. . ;
Crnet cubile caftitas,
Quæ prima virtutum micat:
Viuat fides in pèdore,
Quæ luce vernat përpeti.
X L
H YM N V S II. IN TEMp
o r e T R I S T I T IÆ .
D E us pérenne gaudium,
Pax, Cbf ifte', cordis anxii,
Portufque fluduantium.
Quem nec procella, tuibidis
Si verrat ima motibus,
Poteftfugarcà pedore.
Quimerfapontofubleuas, .
. Qui fubiugata larcinis,
Qui dux prophets naufragi,
Dum viuit efca belluæ,
Dumnefcit æquor, quod tenet,
Tutum ferino gutture ^
Exadorabrumpe cibum.
Dirorédudus remigè,
Cuftode làluuspçffimo,
Vateslocutus te Deum
T une itillà geint fortior.
Immundalymphis fbbriant
Per bulla terris vixerat
Viuens fepulcra pertulit,
Viuentisornet prandium. ^
Secreta ceti prodidit
Teftis verendus intimi.
Sic nos precamur, rex D eus»
Mcerore ffados vt cibum
De ventre curarum rape.
Viuit medullis quod necat»
Turbanturaltavifcerum, ___ ^
In fbnte carnis ardor eft,
Quiraergit, vrit,aflficitt '
Sed fi ferenus adlpicis,
Préfiùra gignet gaudium.
X I L
H YMN V S I I I D 1 N
' S. C Ÿ P R ÎA N O .
TAtisCypriani & martyris
V Cor ligua, fenfus, dignitas
Mortem ferendo proferuntv
Vitalisidumnexdedit,
Mucrone parta lux micatk
. Didisfuic præfulgidus,
Et ore diues vnico,
T orrentis vn da gUrgitis
Impada cornu Ipicula
Sermonevincenspromuio.