L i b e r '. P r I m V s, :
Deus voca-
t Cherubijn
ScScra-
' cccieftium.
; ifetïur ad !
jCtu.ftum&
i Ecclefiam
630 S.P.N. Anafiafii Sindita Patriarcha Anftócheni
habens oculos. Vei homonymiam autem appcllatuseft
criamDominus,qui in dominances ob tine t principatumt
Dominus cniai cfk frrtis &potens,Dommw potens in beüoi Et \ . >
Dominus vtrtutum. Et,Domtnus altifiimus. Quoniam autem In principio fecit Deus ccelum & terrant. Terra autent erat »flinterprecatur
Cherubim , multicudo cognitionis : Deus uifibtlis & ïncompofita, &tenebrafuper abjjfum & Spiritus Dei
autem eft Dominus cogniritionum, ipfcenim cogno- ferebaturfuperaquam.
ici t omnia an te quam fiant, &, Hemocognofcit PatremnifiFi- j
/i«i:merito vocaturetia Cherubim, qui ipfàcondidit Che- j /^V.Vot & quales fuerinr fententiæ eorum qui muitis
rubim.SicutetiamrurfosSeraphim, quodinterpretatuïi- V ^ a n t e feeulis ca quæ font hic fubiefta expofoerunt,
guis ardens$*comburcns:Dtf*cnirnwo//fr, ignis cömbures ncque nobis focile eit dicere, nec auditori expcditum au-
eft Chriftus*.EtideOiV«M,inquit,jgjww wittere in terram. dire. Nam de ill©: Inprmctptaficiti dubkamm ponnulli,
Sedhocquidemtanquamper epitomen riünc dióhim fit vtrum ipfom.principium habeataliquod antiquiusprin-
quemadmodumrercrunturinChrifturn,&fà<5tafinteum cipiumexquodcpendeat;an lit fine priricipio. E t li ha-
pnus delcribentia acpnefigurantia. Quod autem ca quo- bet quidem; nönporeftvocariprincipium. Sinautçmno
que fine Ecclefiæexemplaiia,&iplàm prius fignificént 8c j habet*, principio foilic caret ôs-temporé.Qupdnamenim
Scientia pet
lus De us.
iam poteft efle tempus &prindpiujnei, quod caret prin-
dpio? Nam prindpium non habet aliquid l'e prius, vt fit in
materia & forma: Materia enim eft prior forma. Similiter
& elementum cum fit compoiicum & conftet ex materia
& forma,habetprindpiumjmateriam&formam. Eft autem,
figurent-,ab hac dubicatione te rurius libérât ipfe diuinus
Apoftolus in epiftola ad Hebræos, dice ns de tàbernaculo
teitimonii,& de omnibusin eo conftru&is, quod ea fada
fintinfiguram Ecclefiæ,dicens :N on in manu facta ingreffus
eft Cbrtfius verorum exemplar ta,fed in ipfum «riwwj.Dicensau-
tem, exemplaria, oftendit citra vllam dubitationem,qua-
cunq-, font in Ecdefia,elfe imitamenta ordinum coelefti-
um.Si ergo imiiübilia,& qua: font præftanti iîima,font eô-
narata adimaginé & figuram Ecclelîæ,ne de cçtcro ampli-
us dubitauens,& ne fidem non habueris, quod & Vniuer-
ia tend tria, quæ Icripta lùnrin lege Mofàica,vmbram ha-
buerunt&figuramfuturotum in nobis honorant ,vt docet Pau-
ius.Sic cft cnim intelligendum,quod dicit Chriftus,quod
iota muni &.tpexvnus : per quæ fignificatur lignum cruds;
nonprateribità lege donee omnia fiant, de ipfofcific.didum eft
&Ecdefiâ.Cuius enim(quæfo)çlfet imago, tabernaculum
tcftimonii,& agnus pafchalis,& languis,& alperfio, & là-
crificia, & ^gnis, & quæcunque fiunc per legalem Dei cul-'
-tum,niiiChrifti &Eçclefîîe? Vnde etiam qui diuinisfen-
fibus omauitEcdeliaraceleberrimus Çyrillus in cômen-
tariis Hexæmeri inGenefim,dixit pér hanc Molàicam fcri-
pmram annunciari myfterium Cnrifti & Eccleliæ. A quo
dcdudus,& à quo accepta occafione, Ammoniusproba-
:iifimus«nterpre$ Ecdcliæ Alexandrin*,in Opéré quod
eompoliiit patcrnlrum lente tiarum Hexæmeri,dixitplu-
amos vimattulillè fenfoiScripturæà Deo inlpiratæ, qui
eon tende run team non elfe fàdtâ à Deo in figuram Ecde-
.iæ,fcd loii literæ feruierunt. Hàncenim elle caulàm non-
nullomm. Expofitorum,abaliis diflènfionis,dixit idem
Amraonius. Si enim omnis creaturafà&aeft propter Ko-
miné; Adam & Euam PaulusadEcclefiârefert.dicens:^*-
cramentum magnum eft,ego autedico m Cbrifto&Ecclefia, fine
dubio ommsquæ propter hominem &prôptereiuscôiu-
gemfodaeftcreatura,refèrturad Chriftum& Ecclefiam.
Arque quod hoc quidem argumencum noftras vires fope-
ret,neq*, nos negamus neque vllus qui làpit. Sed quoniam
hinc magna e^jnEcdefia'gloriatio, & quauis Scriptura
maiora hinc acdpit arma aduèrfos pietatis inimicos qui
eam drcundederunt,eade caufâ inuocat Chrifto datore
luminis per foam coniugem Ecclefiam,Balaamicae afinac,
poftulante tempore, os aperuit,& qui muidsindignis, né
dicam omnibus ,præclara lùa dona largi t ur ,aufus fom im-
menlùmhocingredipelagus,poft Chriftum vtens adiu-
toribuslàndhis qui ante nos expofoeriint Patribus. hJam
etfi Molàicam pofiiimus,ante Scripturam Euangelicamj I prius mit materià,lèdex nihiloproduxit&eaquæcadunt
inquiunt. materia, omnium prindpium cum fit res
incorporea,expers qualitatis,& quxfola explicatur ratio-
nc, non cadi t autem fob lenfom. Ip fa ergo,inquit,a figura
qualem imprella,quatorma eft, corporacur. Ec primum
quidem fit elementum,aut;ther,aut ignis,aut aer,au t terra.
Dcinde complexis his elementis, fit compofitum aut
animatum aut inanimatum. Et materia quidem & forma,
inquiunt,ad prindpii formam magis acccdit quam ele-
menta. Elementa autem ad prindpii formam.magis acce-
dunt quam aliacorpora. N 0$ autem didmus: principium
omniaprihdpia foperans,primum quidem'eft DeuS:Poft -
Deum autem, naturalium corporum prindpia funt ele-
mcnta.Sedcxternorumphilolophorum v.jiiidam font di-
uili:& aiiis quidem vifom eft ignem cfle prindpium, propter
vim per le 6c ladle mobilem, & quod conlumat. ora-
nia quieapprehenderit. Aiiis autem,aerem, propterea q>
vine caula fit ex rdpiratione. Aiiis autem aquam, propter
genitalem nacuram. Aliquibus autem ex iis,terram,pro-
ptera quod plurima animatia gignancur ex terra.&in eam
relbluantur.. Plato autem Deum &materiam dixit die
prindpia: ilium quidem,vt Deum &Patrem j hanc autc,
vt qua: folcipiat opifidum & formam,dixit vt matrem,de-
clinans a veritate&rotum Deo minime tribuens-Alii rur-
fus logice magis conliderantes quam naturaliter;dixerunc
terram die principium vniuerfitaris., vcquje fit centrum
.Orbis cceleilis: Nam centrum eft Orbe leu circulo anri-
quius. Alii autem apei tepronundauerunt mundumiion-
eile ortum, 6c conlequenter dixeruntlimulefte,vniuer-
fum.S unt autem etiam qui dixerunc iplum elle forte & ca-
fo*, & vt acddit,partcm eius pri mam ortam elle. Alii autem
in quanior elementa,& quintum corpus aethereum, vni-
uerlum mundum diuidentes, Sc quatuor elementa ahx-
thcreadmimftrariexiftimantes (tetheris aute res pulcher-
rima,eft ccelu) id primum orfum efle dicunt. Non autem
diuini Molis leges & decreta fequentes \ in principio ccelum
& terra fimul fadfca elle didmus. Etfi quisvult videre principium
omnium mandatorum,h£ecexiftirDet. Sed& om-
nium quae percipiuntur intelligentia, principiu eft omnia
prindpia foperans Deus qui fedc omnia,& non ex ea qua:
adexpofitionem,nontamen figuram veritari, neque vm-
bram rebus,ncq; preteritum praqjoluimus prelènti addo-
drinam,led vt aperte oftendamus, quod h ^c prilca & an-
tiquiof a praïfigurant noftra myftica&reces exorta, &ad-
umbrant veritaté donegipla venit,Scrotum corpus
Scriptura: reddidit expers vmbrae. Quod fi etiam aliquid
nouum & minus conluetum noftra died oratio,rogamus
& obleeramus tam prdêntcs quam foruros filios landte
Ecclefièi ne inunico & inui do malignoq-, animo j led fra-
terno audiant qu^ dreunt ur. Nunquamenimaberrans,&
perfeda rerum cognirio,eft folius L) ei,fiquidem etiamfpi-
rstualis ex parte cognofcit,& éxparte loquitur, 8c qui eft fecunlub
in telligen tiam 6c elementa. - Diuinus autc & foblimis
Balilius, loluens quae de prindpio infertur obiectionem;
dixirfenfili mundo eile vetuftiorem in telligentium virtu-
tum conftitutionem. Rurfos autem ad id quod febiungi-
turifecitDeus ccelum & terram\<lu bitarunt nonnulli qui font
diuerliea nobis fententite; GurnonconiunxitScriptor,aquarum
&tenebrarum creatione.Pr^terea delpiritu quo-
que qui luperferebacur, cumaqujequidemvideanturjcfte
ante coelum & terram, elfent autem tenebrs in abylfi fo-
perficie, maxime cum elfent etiam tenebraeliicaquiscir-
cuml’crip v£ ■, quo m o do diciturfoper eas ferri Spiritus fan-
ttus illuminans j & quomodo fimul erat cum tenebris Del
Dc principio
, magn
eft dubita-
Elementü,
habet piin
dum cor Dei,Dauid precatur,di cens:Aperi oculos mtos,vt in* Spiritus qui eft au tor dâdi luminis? Adhäc ergo obiedio-
ttlhgam mirabilia legis tua. j nemrelponderunt quidam expofitoresj quod cümdixiA
______ ' I fet Scrip tor eceli& terra: crearionem; per extrema fimul
‘ ^ ........... _ compre-
Matetia 9c
forma funi
mentales,
quam ela-
menta.
Deus eft
ptincipiun
lèpaians c
mniapnn-
G
De pùnçi-
piis magn
confrouer
fia intet pt
lofophot.
Per csli 8e
tetrx créa-
tiönem, cô
prelrendur
I qux ,inAtetee
dunt créa-
tut*.
Sitne'lux
natura i-
gnis.
Tenebr*
funt iherta-
ty nec cou-
liftunf.nec '
t aüud
oili vmbta
corporis.
Sitne lux
oftenA ab
vmbraczli
ai tempore
tempore.
B
'^dnagogtcarum contcmfilationumin Hex amer on Lth. f.
Abyffi & a-
quz, lif e
jeadem naît
ura.
Spiritus qui
ferebatur fu
D
per aquas,
Spjri-
‘usfanâus.
naer.
Terr* tantum
creatio
®is, Don et-
«m exttro-
ium eleSê-i
forum fit *
mentioin '
Genefi.1
CbtyflalU.,
hoaquarü '
veftimento
comprchendit cundas qux interccdebantcrearuras. Sèd
& hinc alia quöq; procelfit dubitatio : Quómodoènim,
inquit,” poft cÈelum 6c terram videtur Deusfedflè lueem?
Quomodo autem ne nomihat quidc omnino ignis crea-
tionem ? Quo in locö cum dixillct lapientilfimus Grego-'
rills', Ificem eflè naturäm ignis alius eoptradubitauit. Et
quam qbcafilam no appellauit ignèm ipla S criptura?Qui
ntfoftcifi quod neq*, yriti neq; calefadt i fi fit ignis natura?
Sienifo perduas vocesiPrehimifiquami &rerram: cóm-
i prehendic quatuor Ele'rhëtajinuen ittur lux quintum Ele-
mentuin. Sin autem nofi coniunxic: pfbpterquaniriatn.
caulam, in coelo qurdem&terrracompreheilaitDeusi-
gnem, tanquam in luce ! in tertebris autem nön dida eft
creatió, neque in abyllb, .neque aqua, neque in foiriCu? In
quibus cum armaretur magnus Balilius aduerfos Mani-
chiEos, & diccrct illas tenebraselfe increatas &non con-
fiftcre: necfob mehforani', inquit »cadunt, nequedefini-
untur : fed cum fecilfet Deus terr«latitudinem, &fopef
eaminclinalfet &extendilfet ccelum tanquam tabem'aeu-v
lum, fecelfitluXjtcrreno müdo a coelo adumbrato'.Tene-
br« ergo nihil font aliud nifi vmbra' corporis. Praterea
m I
conreda font fopçrha(arcehte intCnhedio véliiti bperat- ' £
lq) ne 6cinfernaintueripolfintfuperna : ncquerurfosfo- tóéteó*
pemaafoiciantinferna.Adhucenimprimo6c Iplcndidif j p«"nefcin
fimo coelo, tanquam quodam diuinopropÜito Screfplé- *«na. ^
te Ipeeulo -, 6c eius quod foperuehitUï diuinos fiilgorej i
aduerlo lplendore repellenté, ad hoe vteaquæ font infra
illuminer -, ob ru ta 6c demerla terra non po terat ( vtiq-, in^
telligentibus oculis )'afoiceré ad diuinum fuperne radium
qui ad iplàm vfque permeabat. Sed quonianacarum quas
lubiecimus dubitatiônum exitum non inuehlmus,& in ijs
plane perplëxi fumus & omnino hæfitamus, freti ore fan-
d i Spiritus : Pauli,' inquam, lfogua quae didt, quod quiE-
cum que fo nt in Lége, prius feripra font in figuram Chrifti
&ipfius Ecélelîæ : accepta,fi veré dicere oportet,©ccafîo-
ne ex Papia virOblariflimoHierapolitano qùi dixidn Epi-
ftethio, Glementcj 6c Pan theno Alexandrin© Saccrdote,
& Ammoniolàpientillimô,interpretibus:veterum &primorum
conuentione, qui totum Hexaemeron intéllexe-
runt de Chrifto & Ecclèlià-, poft verefenfilem feeundum
litteram erearioné, citra Vllam dubitacionem fenfom Ipe-
culantes Eeçlefiæ, pro qua vniuerfiiseft hoftricèrtaminis
quæfierunt honnulli vtrüm lucem illam quiE fecëlfit & o- pfcopus,ad hoc opus defcedimus.Gaererum litreram quidé
fttnfaeftab vmbra coeli : dicere oportet, elfe in tempore J minime difloluentcs, venirn ab Optimo & beriignilfimo
an abfque temporé. Et fi in tempore r cuiufmodi eft hoc' làn dtoSpiritu fenfum myfticc àbfcôfum intra litteram,in-
tômpus quod mit ante fex dies ? Sinaütem fine tempore: fquiréntes : primum hoc cônfideramus in eörporibus.
cft per^jiçuum quod cft eriamfine principio. Sieftaurem j QuamobremlinguàshinenonmittatPhilofophorüPhy-
fine çrincipio:eft etiam omniri’o eiufinodï vt nô polfir çir- fici,audientes Verbum,Fecit Deus coelum & terram : neq; dicu'mferibi.
Si autem non poteft circümferibi: quomodo
drcumfcribitur pulfa ab vmbra caelefti? Coniungunc a^itc
etiam præcedentibus àliam quoq; quæftionem Interprecant
Deum feefife coeli ortum à terra, tanquam ab aliquo
centro: quoniam centrumjinquiunt,eft principiû vniuer-
fie Spheræ. Non enim vt concingit in hominibus qui noir
tes. Si enim,inquiunt,profundum aquaram abyfli érat fo- p.oflunt neque circulum dirigera,neque torquem circum-
per fàdem vniueriç terrçrnon oponebat eam omnino ap- agere, neque p undos circuit ex æquo componere ; neque
pellari rerram, fed mare : Et curhumcdum terra: termi- lineam infledere & rotæ limilem cfticere, nilïcentriime-
nnm foper quam loCatum eft & fi turn, terrânominamus, dium prius fuerit infixum : ira etiam deuenir. Hic enim,vt
non marc,non habitaràtione fobiedi:quomodo &flüui- J difeas quod Deus non fequitur naturæ confequctiam,fed
•bs, 6c làcüs ,& fontes,ex foperfide earum quæ in ipfis font j fàbricatur fuperna naturaliter & non artifidofe,dicitMo-
aquariiTn,conuenientibnseriamearamappelIationib.ex | fes:FedtDeusSphæràm,deindererramcenûrum. Opor-
diumàScripturadidicimus. OportebarcnimillamàDeo | rarer enim reuera contra dicere, Fecit Deus terram &yelum:
rSdàm, ftatim ab initio tanquam condemriatam, & abyfe ’ Seu centrum, & tue Iphæram.Nam fi coniundionem co-
fo tanquam inferis traditam, rcrtib die exurgcre,dicendo: i pulatiuam accipiuritiillud j&ambo,dicunt fimul fadaef-
Congregetur aqua tanquam ïhcongregatlonem vnam,&cernatur j fe, oportebât certe, vt ipforam cft fentenria, prius fignifi-
arïda. Deficicr me tempus. fi velim m mediu m proferre là- ! cari principium & caufem circuli, nempe centalm feu ter-
erbrum omnium alfeclarum dubitariones & quæftiônes j ram,&magisquamcontra.Siautemij confiteanruromne
defcx diebus. Erenim de abyllb quæ didtur,&deaqua j centrum figi foper aliquo dftabüe&ifolidum,& fie circü-
quæ nbraihacur:alij quidemintellexeruntvrralq; aquas, i feribidrcumferentiam,non aurèmaliter: Deumautema-
ynamelfe&fimilemharüram. Alij àütem dixerimt; hæd gnofeant foper aquas quæ nûllirefiftuntconeuflioni, fed
hon vnùmfignificafe. Differentia enim, inquit, eorarn^ ftatim fiinduntur& drcumfluunt:nonlbluminieciifeid
quæ vehuntur, fignificat diferimen vehicuiorum. Nam | quodeftdenfomacgraue,fedctiâinhishumidislplidare
cßftfa'öib
quafi dicai
pcSorale, .
videtur fyif
ii titulut '
Sék dicrüm
creetioncn:
quinam
F
tiqni8cf?in
ftiDoftores
inréllexerinrdeChri
fto ScEcclefia.
Ö<ÏÏs hón
ficit'geli'era
ciönchi çzll
i terra
qitam à eert
KO.
Icriptum quidem eft tenebras impenderë^ Spirinim auté
fopraferri. Et tenebra, ih<p.m,fuperabjj[tm. Efdeinde: Spirit
tus Deiferebaturfuperaquam .Maxime cu poft ha:c Ptopheta
fopefeciflèt menrionem aquarum, iplas quidem nominat
aquas&maria, 6c congregationes, & fontCs, Huuios:
Abyfliautem nequaquam meminir. Nonpr^termifit ati-
teminprofimda&diuinitusdaralua lapienria intefroga-
re quomodo Icriptus eft Spiritus Dei Iblum in rèliqua
creatione, & curnam dicituris quidem fiiperferri,non in-
lïdere.'Aducrfuseoseriam qui dixeruntlandum illumef-
fèSpiritum qui ferebatur fopraaquas , a nonnulliseftdu-
bitafum: Vbinam fit creatio aeris qui eft ymis ex quatuor
Elemenris! Si enim dederimus, inquiunr éum quidem efe
mulritudinem: quemadmodum no concelferinteumex-
citare aelum tanquam fornicem etiam ablq;centro.*Nam
quae apud homines font emlmodi vtfierinoiyiollint, a-
pud Deum poflunc fieri: fed adaliam eundumeftfcriem,
&poftulanaum eft a foperna lapientia qu* dat omnibus
prqutretfte petunt, vt nobis reuelet myfticumfenfom qui
eft intra littcram,nempe quomodo per vniuerlamfex t h rum
creationem x prius con ftiruit & prafigurauit figuram
&imaginemEcclefix Chrifti. Sic enim dicit: In principio
fecit Deus ccelum & terram. Coelum quidem,fimul eompre-
hendedo nominat omrieS cieleftes &intelligences>fen tfta-
rum virtutum & inteliigentis mundi 6onftituriories,vt in-
telligas fopernum mundu prius foille fabricatum, <$6gru-
fe lànéfilfimum illum&increatumDeiSpjritunitignis-au- .cnnwterr vvoi vcii TTnh(c*oftlloftg6 il^T 'qounæ« /diricriirt. PPrriimm uumm nqnuiiddnemm mente
tcomninononproferturnecappellarioneccreatio$quo-{ cogitauirangelicasvirtutes& coelcftes:& cögitario opus
mqdonec abylfi: ihuenictur diuina Scriptura yniusfolius
elementi ( nempe terræ ) nos dbcerc creationem, non au-
tèm quatuor : Lux enim cum iisrioncbftnumerarur, vt
dicunt ij, qui font earum rerum periti. Oportebar aurem,
rurfos inquiuntipfi,fi creaturç quç caditlubalpedü Deus
indudt opifidum, eum fimul cum terra conftinierecrelu
quodyidetur,non autem id quod non videtur. Sed vtraq;
primogenitam gemellamque nàtàift creàtüram'& quæ rie
fob alpedtum quidem caderet, occuluit f eam fiip.etne&
infeme quodam veluti chryftallino & eeleriterfiuente a-
quartim amiciens yëftimento.Quod qiîidcm rarfos nobis
fuit.Nuncautemrurlus hunc mudum fenfilem ôc qui eer-
nitur, fimul cotnplexus : cumiplo coefo etiam omniaquæ
foper terram cum homirie fitdfcafont &font : res, inquam,
animatas & inanimas. Namcùm dixi v.lnpf tnetpio fecit Deus
coelum: foftulit metem tuam ad erearioné foperrii Ordiriis.
Deinde coin fobiunxit î Et terram, dinufitmentCm ruam
adpofituraminfbrniadimplemenri, cuius vniuerlamex-
hibuitçonaprehéfionemà parte, nempe aterta: dócétis te
no Iblum nolle tcrram,led-étiam coelum quod earn arribit
accontinet : lynecdóchiCe Velutic[uödätntertriino cbm^
pléxfts^pêr duas di&iqnes,opifidum 6c erearionem mödi
aliam non Icuem parit dubfratiohem : nempe quod âlia qui alpi.dtur & mun di qui intelligitur,quem in principio fe*
.......................... . . . . . / G g g 4 citDèus:
M
Czlum c3 -
préhéhdit
leftés virtu-
ruih fanöa-
Ölrum Sc
lUtcliigcii-
tiS mundi
coiifti(uti<>;
lt i qtiideni
multitxvé-
teribus patribus
angc
los tdtire
mundum
corporeum
creaiös tta-
diderS t.lcd
iam hzè feit
tehria abfq;
temcritatc
defëdi nou
poteft. Vide
poft alt-
oSJ Afcani-
Bin Mat