S. Fuirent. Lib. I J.
j 164
! bum mitis & quietus accedit : & qui dudum iniuftitiac1
j crudelitatem indigefta 'crapulatuS peruerficate ru â à u ft,
'■ efuriens & fitiehs fàtiehiém iaftkiæ cóncupifcit. Ità m,
1 vcpropcccatisetiârrt logeât, in quibus antea mortifera
deledtatiohe gaudebat: óperibuS deinde mifericqrdis
indefihehterinfiftèris, ipfèquoquë cönfequatur miferi-
côîdiam, per quâm pcrueriiat ad cororiam : fideqüoque
pér câritatem, qus fandla font laUdabiliteroperaike, ad
vidèndum Deum munditiam acqnirat côrdis , qui cogi-
cationibuspridcm fordebac obfcoenis. H sc eft muràtio
dexterx Ecclefi, pèrquàm humànum illumiriaturarbi-
trium: hase magna opera Domini êxquifità in omnes
voluntates eius» Sic in nobis Dens præparat adinuentio“
ncsfuas, quia îpfe iti nobis prxparat ; quod in nobis in-
üeniat, dum arcuni potçntiüm infirmum fecit ; & infir-
mosprscingitrirtutëîideft; dum in horoinibus, quos |
gratis feluat, præfumptionem hiimàriæ virturisinfirmât, |
vt fe infirmos agnofeant, 8c adiutoritim diuinæ virtutis
accipiant. Ifta Deus iD nobis mifcricorditer facit, dum I
pró malis boha re tribuit, dum mifericordia prxuenien;e
malis boria donàt,vt ca in nobis miféricordia fublequen-
teeuftodiat. Cum enim iüftificatis ac bene volentibus
præb et auxiliurô, fuis vtique donis fub miniftrat augmen-
tum : &ita confirmât quod operatus eft irinobis, dum
bonam, quam ipfetribuit; voluntatém torperè ac defi-
; cèrênonpermittitirinobis; Proihdciecuridum Apbfto-
li prxceptum cum timoré & tremore noftram felutem o-
I peramur, feientes quia Deus eft, quibperatur in nobis &
vellé, & perficerê pro bona voluntate; Neque fîc pute-
musaButendum beneficiis gratis, vtabfque bonis Ope-
tibus torpeamüsi AB eis enim grâtia profeâô difeeait;
quorum caritas tefiigefeit. Audiamus itaque Apôftolum
gratis par ticipem, gratis nobis opera demonftrantem;
Ait quodam loco : Quid ergo die emus} pèmahtbimus in peccd-
to,vtgratiaabundeh Statimquerefpondet : Abjit, qui enim
tnàrtuifumas petcaïô, quombdo àdhue viuèmus in illoi Hoc igi-
tur in nobis operator gratia, vt peccatö mortui; iuftitiæ
viuamiisi Ideó rurfiis idem ApoftolUs ait ; vt sftimémus
nosmortuosquidemellepeccato, viüèntcs autem Ded
iri Chrifto Iefu Domino noftro. Gratia itaque diuinâin
humano arbitrio & mortem faluBriter operatur & vitàm:
mdrtem fcilicct criminum, vitamque virtutumi Ideo
nec cupiditatibus capiâmurilleâi j nec aduerfitaribus
fuccumbamus inùitfi Ira mifèricordix fubïëquentis Or
pere ioqûàntuni mund'o mortui efficimür, in tantum
S pi ri tu mentis noftræ magis $ magifque renôuamur. Goe-
leftibusitaque mandatis obediens, quantumadiuuatur
homo diuînitus; voluntäriis nifi bus élaborer* Quod
vero in iabôre non deficit, quod réélis greflibus currit,
quod Ben,ç ceriat, quod fide m feluat , non firs virtu ti
députée, fed dono gratis in fe ac fecum operantis afli-
gne t , labor! ifendio ftiidium bons voluntatis impendat;
qu s voluntas tunc bona eft, fiftudium/uum diuinæ lar-
gitatismufius effe non ambigat. Apoftoliis quippe Ti-
motheum ad virtutera huius laboris hortatur, dicens :
Labor a vt bonus miles Chrifii lefa. Se quoque am plius este-
ris omnibus laboraflè teftatur, dicens : Abundant ins tllito-
mnibus laboruni. Scd vt ofténderet fe 8c fidei donum, &
laborandi virtutem diuinæ gratis munere ac iüuamine
confequutum, item dibit ïQui prias fui blajpbemus ac per-
fequutor & contumeliofas ; fedmifer 'tcordiam confequutus fum.
Opus autem eiuidem mifericordiæ fie oftendit, dicens:
Confilium àutem doytanquam mfericordiam cônfequutus à Domino
t vtfidelis ejfem. Ideo cum dixiftèt j dignum fe non
die vocari Apoftolum, quia pèrfequutus eilet Ecçlefiam
Dei; opus in feprsuenientis oftehdens,àit : Gratia autem
Dei fum, id qti'odfum. Et vt oftenderet la b oran di quidem
donum gratis fibi largitàte collatum, fequitur & dicit :
Et gratia eins in me vacua non fait. Quid eft vacua, hifi o-
tioia? Ideo adiungit : Sedabundantiusillis omnibus labord-
uii Nondutemego,fedgratiaDeimecum. VtelfetigiturPaii-
lus ex infidel!fidelis, iolagratia opera ta eft, qusauerfiim
conuertit, & infideli fidem, cum infidelitâtis firs merito
fidem accipere non meretur ; attribuiri At que ita vo-
luntarie quidem Paulus crediditj voluntaric àbundan-
tiusillisomnibuslaborauiti fed & credere 8c laborare
nonpoftet, nifi deiuperdonum gratis in feac fecum o-
perantisacciperet; Vt ergo gratia Paulum nolentem,
incredulumquepræuenit, vt Bonam voluntatèhi hâbe-
retj ita côoperantç ipib Paulo bonam contiilit, colla-
tamq;àfeiuuit per omnia volilhtatem.LaBor ergö Pauli
propterea fruäiiofus fuit, quia laborèm fiium non fiiis
viribus, fed gratis Dei, cuitis confortabatur iuuamine,
tribüebatjfciens quialaboris illius necconatum haberet;
nec confequeretur efFe«ftum , fidefuiifet & mifericordia
præuenientis,acfubfequentisauxilium. Laboranti ergö
voluntas non decrat, quam gratia non ceifebat adiuuarej
Deus dicit i Ego occidam, & viuerefdeiam. Sicu t ergo cuni
viuerëmus peccato, prauam volüntatem noftram praua
opera fequebantar: ira nüne accepte beneficio gratis, & „
per hoc mutata in melius voliintate, non viüamiis pecca- I qus dederat : & vt Paulus nön deficeret in laborë, yirtiito,
fed Deoi Ad Hoc enim nöbis cum mortis prsiudicio
frigidi elfemus, datus eft vitalis feruor fenbii Spiritus;
quem gratis accepimus; vt per grätiam Dei, & bonum
veile, & bonum fecete valeamus; Ideo nos Apoftolus
•elfe prscipit Spiritu feruetites, Dötnino fetuientes. Non
ergo nobis èft.a fa nel o laboré ctflanddm, quibus diui-
nsgratis noti folum m er ces promittitur, fed & auxilium
fiiffragatur. Ét qiiia vnufquiique propriam mercedem
accipiet fecundum fuum labörem, dignum eft j. vt Bene
feeientesnondeficiamustam ab opere quamab orätio-
ne. Nec aliquid horum qu s bene fecimus, aüt volun-
tatis, autpoffibili tat is noftrs viribus aftignemus; rieinter
éos meritö fiipèrbisdèputemdr, qui ignorantes Dei
iuftitiam, 8c fuarri Vole nies co n fti tuere, iuftiti x Dei non
fUntfiibie&UqUod profedlo fapientia carniseft, qusi-
ni mica eft Déo, legi autem Dei non (ubiicitur: nec ënim
poteft. SubfequattiF igitur humilis Voluntas hóminis
przeedenteiil, & cömitetur fubfequentém mifeticör-
diam redemptoris i qü s dum iios ptscedit, ea qus retro
funt,obIiui{cimur;düm fubfequitur,in ea,qüs ante fiint,
extendimur. Ac ficipfegratia dos 8c anterioriim appeti-
tum tribuens dirigit, 8c pöfteriorum recordatiónetnfiib-
trahens, ab arrèptó cutm retatdarè nori finlt. Facit prs-
cëdetis vt fequaniiir ad brauium fiiperns vocationis Dei:
tem volenti gratia fubrogabat. Talis itaqj voluntas digne
merebatur 8c per fe & pro fiio laboré merçedë, quia & in
fe &ih (ho labore non virtut c fuam, fed diuinæ cognolce-
batgratiælargitaté.Ideo deniq; omnia, qtisih bonopo-
terac cbgitarè velfeçerejqüod (ciliceêtempeiaüter vteba-
tur prbfpéris,quOd etia fortiter rèluâtabatu! aduèiiis,nâ
fibi, fed Deo, à quo confortabatur,hümiliteratqueyeraciteraffignabat.
Dicit enim quodam loco: S cio é " bit-
mitiariyfiib &abundare. Vbife&in omnibus ihftitutus futh>&
efuriré, & fatiari, & abundarè & penürtampati. bmniapof-
fuü in eà, qui me confortâtï,Omnia ctgo Paulus libero ai bi-
triopoterat, fedineo, <jui ëumexalto virtute induerat.
De hoc dicit in quodam loco; In quo lamb càtandôfècùn-
dam cpetaiionem êius,qitam operatur in Une in virtute. Bcatus i-
taq j Paulus nec le mifericordia prçdentum taouit,vt fidè-
lis effet: neq; fiio merit© in fe Chriftigratiam habùit ope-
ràntem,vt non ipfe afenélo laboré ceflafet : Hocn.gratià
in eo operabatur.vt néque deficiendo fièrettorpidus,nec
fiiperbiendoipfi gratis effet ingratüsi Pioiride ficutiri
pialmo falubriferadmoriemur,fetuiàmus Domino iri timoré,&
exultemnsei Cum tremore ; feientes quia De us
eft; 4üi operatur in nbBis & vélle & pèrficerèpro bond
voluntate; Maximum eft quippe diuinaégratis âdiutoriu
atquebenèficium, vt illiiminata mens hominis femper
facit fiibfequênsvt gloricmur in tribulàrionibus, feien- cogitet 8c præuentam fegratuitâgratia, 8>C indefinenccr
tés quod tribtilatio patientiam operatur jf.patieritia au- adiuüàndamvirthtèdiuina. Arqué iiafiet, vtDëo Iargi-
I tem probationem, probatlo verÔfjfem, fpèSaütem noti tori bonórum omnium atq; euftodi feipfum homocom-
çôpfohdir,qùiafcâritaSDêi diffufeeftincÖfdibusnbftrtó petenter fiümilîans & grâtias inceflantèr agat; & orâre
: per Spiriium fandtum qui datus eft nobis. Ipfà facirvt nondefînar. Gràtiasagat,quiapræuéntüseft, vt conuer-
Trtutrl.4,
Pf*l$k
TbiUp-,4-
C
Tya/iîV.
TfilM. .
7J* in».
Dr 'vefttate pradeifinattonif. lé f
teretur auerfhs,vt îltumruacçiurcæcu»,vc accinciei, udem
incredulusi Oretautem', vt fanetuf languidus, & aaiuto-
rio gratis confortetur in firm us. Ex tota igitur voluntate
petat, vt accipiat: quærat, vt inueniat : pullet vt aperiatur
ei; Qigod nullaterius faciet, fi voluntatém accipiendi &
inueniendi & intrandi non haben Nec tamen i n eo quod
petens aceipit, quærens inuenit, pulfans ingréditur, fais
viribus affignet petendi, quærendi, 8c pulfàndi officium,
quia licet homo volun tarie petat, pulfet, 8c qusrat, nun-
quam petens accipere, qusreris inuenire, pulfans, intrare
pQterit,nifi fan clam pri us voluntate accepcrit. Nam quidam,
ficut fan élus Iaccous dicit,petunt & non accipiunn
lericoiüia ôt Vtmäs < quarùm vnâ fnalii bohalriBüit
altéra bonis malifquedigna letiibuit : vnaiufte coronat»
iufteque condemnac, altéra gratuita bonitatc iuftibeat
quia quifquis gratia præuenicnte aceipit iüftitiam, non
nifi eadem fublcqucnte peruenit ad corofiam» Ifta fi fiacres
noftri fecundum doétrinata fuam, Deoadiuuante^
percipianr,nunquam conabiintur difputationibus fois fie
numani aibtitrij virtutem infirmais defendere, vt gratiaé
Dèi conuincantur aduerfân tia fapere:cum potius omnes,
qüi vitS elefiderantfieri æcernæ participes, oporteat fàn-
«ftorum Patrum diuini tus infpira tis infoi mari & adhærere
fen tentiis : qüi gratis diùinz fie illuminati font dono, vt
ep quod male petanc, vt in concupifcentiis fuis infumanr; indubitantei aflererent in hominis Voluntate n hil bons
c . j — tL cogitationisoborirlfiifiquo4 bencficidgratisprsiieifi~
Claris infohditur, nihil in meliusaugeri, nifi quodfubfe-
quentis iuuamine roboratur,nihil bene cotifummari,nifi
quod eadem operante afq-, opitulante pcrfici tur.Hzc itaque
catholicotum Patrum Apoftolicisihftitutionib.tra-
dita permane t in Ecclefiis fine aliqua dubitatione dodtri-
na.quam Grsci,Latinique pontifices.fanéli Spiritus infu-
fione firmati, vno atq; indifforiabilifemper tenuere con-
fenfu. In qua beatus Auguftinus indutus virtute ex alto,
abundantiusHlis omnibus laborauitinon autem ipfe, fed
gratia Dei cum illo. Ipfius enim minifterioDomin us vbe-
riorem huius rei fidelib. fuis in ftruiftione prsbuit.Qulp-
pe adhuc ipfo in corpore conftituto Pelagiana hsrefis ad-
uerfiis gtatiam Dei mortiferis aufibusrebellauit.Nec de-
fiiitin vitabenignitasmiferantisDei, qusmilitemfuum
fpiritalisglatis armis canto fortius praicingcrct>qUanto a-
crius aduerfus eandem vaft irs diabolus inftigaret. Proin-
de meinpratusDei pocifex turrim fotritudmisipfam g; a-
riam tenens, & exinde cundla hoftilium machinaménta
teloium fcte'eftisiuUaniinis virtute confringens, nonfo-
Et de quibufdam quærentibus fe, dicit fâpientia t Querent
me,& non inuenientA deo igitur neqj Uîi pe tentes accip un t,
néque ifti quærentcs inueniünt,quia voluntatém terrenis
ded ramdeledta ionibusgerant, nec eftinillisfäpentia
defurfum defcendens.fèd terrena.anim «lisjdi.ibt lica. V t
aqrem bonum illud fummumatque incommutabile homo
pecac&quæràr,præpataturà Dominovoluntas aeda-
t«r,quia iniiium petendi,quærêndi, pulfàndi non ex corde
homihisfedà Deo confurgic.Scriptum eftenim. Omni
cußodiaferua cor tuum, ex hoc enim exitus vite. Seruamusau-
tem cor noftrum, fi nos ille fernaueiit , ctti dicitur.- Con-
feruameDomine, quoniantintefperatii. Hinceft, quodipié
vnigenicus Deus eatnis humilitate fuiceptâTcpmpatiens
infirmitatibus noftris, patrem pro rlobis ora:e dignatus
eft, dicens: Vater férttd eos in nomine tuo.y quos dedifii mib't'.
Et herum; N onrogo, vt tollas eos de mundo, fed vtferues eos fx
ttM/a.Nunquam igitur hpmo cpngrua euftodia leriut cor
fuum , nifi fuerit Deo euftodiente ferua.um, Nilienim
Domin 9cuftod:Crit ciuitatem, in vanum vigi'antquicu*-
ftodiunteam.Propter hoc Apoftolus Paulus diuinam pacem
cordibus noftris optât adffediéensî PrfxDwuiw, que | litmipfe dé hoftévi^oriam referënstriümphauit :quinr
exuptratomnemfenfum, eufiodiatcdrdaveßrd, & ifiteÏÏigentias j etiani pofteris certandi& vincendi ordihem» fiquando
vefiras iti Chrifto Iefu Doftimo noftro. Et cum nobis Deus per v iâ a prauitas réciduo aufo infan dum caput erigere ri te-
Hieremiam dicaç, : Cuftodite animas veftras. Hoc fe beatus
Dauidadimplere nonpofîecognofcefts, diuinam pofeit
animæfuæcuftodiam, dicens: Çuftodi driimammedm&li-
bera me. Qui rttrfos ait: tu Domine feruabii nos, &cüftodie:
nosa generationeißa in sternum, Et vnicuiqué fidelium diuinam
optansimpendi euftodiam,dicit: Dominus euftodii te
ab omni malóeuftodiat animam tuam Dominus. Èt vt iugiter
retu; joftendic.Senfiim quippe Chrifti hâbens,tam gratis
Dei quam humani arbitrijÂc officia difereuit & mérita,
femper diuin;shumana fubficienSi&veràçiterdocenSidi-
uinitus homini & gratuit© iuftificatipnis donum,& be nç
vol untatis exordium * 8c plenum tribui glorificatipnis èf-
fefftqni; Hune légat omrir'S,qui falutem æternam adipifei
defiderat, hümiliter prâs mifericordiæ dominum, vceungratix
diuinæ neçeff:riam nqbis fa remus c fié cuftod am, 1 dem fpiritum inccliigenriç legens accipiat,quem ille a cce-
feqUimr & dickxDominus.cuftpdiat introitUm tuum &.txitum j pit > vt feriberet : & eandem illuminationisgratiam adipi-
tuum,ex hot nue & vfque inftcùlum. Àd hànc indefincter nos^ featur, vtriifcaCi qüam iÙë àdeptus eft,Vt docerfet; Mita-
euftodientem Dci gratiam refertur , quod iri eodem mur autem non abfq; magna triftitiaiftosfi acres noftros.
Pfalmo dicitur; E cce non Aotntiiablt, neque.dormiét, qui cttfhdtt qui gratiam Dei,quantum inlélligi datür, ignorantes eüfe
ifraet. Sicut igitur omnia bona, inter q u s etiam volunta-
tem haberaus, non nifiDeo largi.eqte accipimus: ficom-
n ia ,q u s accipiraus,nonniGDeocuftodienteferuämüSi
Quscümque fiat enim bonai vitls müncirain homine,
tun cab illo cüftodiuntur fi bona in eo perfeUeret voluntas,
Sed voluntas ipfa,cuius bonitate cScera bona bene ha-
bent ur, riteque feruantur,tunc in homine Bona, iuftaque
pcrfeuefat,fieanlcuftodiesgratia diuina non deferat. Shu
t enim mhil poteft iri fe habere.bpnai cogitationi^, nifi
fubueniente gratia fiat bonatfic ad cUftodiendafqusacd-
pit,nullatenus poteft fila Vittute fufficere.nifi illejqui cam
gratis bonam facit,gratis fuaiopitulatione feruauerit. II-
le vero c e rtu seftb o p s Voluntatis pfofeiftus, fi e a ,q u s ac-
cipicaDeo, ita vigilantcr, folliciteque tuftqdiat^Vccu-
fto d isd iu in s adiutotium frequentia orationis&ftudio
b o n s operationis expofear. Ita fiftv t duiü. ofanti auxilium
tri buitift.laborans retributione boni opdris non pri-
uetur. Veruntamen&orandi ^ o p e ra n d i quod.bonum
eft, illis Deus tribuet petfeueräntiäm, quos prsdeftinauit
ad vitam. .Qinrit; quippe datufoöptimum, &'ömne do-
hutn perfe'<äifm^eforfumeft,dqfcf hdebs a pairdfominu:
qui operum fuorum sternam prsfeiertriam, non (bhirp
q u s daret,ied etiam q u s tribuetet,incom.mutabiili d fpo-,
litionis (hasbdpfilm prsparauft^ddeo hon aliter implet^
aiip q fi ra q ua m d 1 fp o fu i t imp.fend^ :4h?a ft onis
diuiris ordiriatio femper Hapuit, ficgrdo.terumiri di-
iiinis operibus currit :i n qu 1 bus fohivniuerfie V «fe düXmicuare
con ten dun r, hariefîbi fimilitudinem ineptam repe-
riffe,qua dicunt i ta effe gratis Dei donum,tâquaro fi quis
dec m uruas pecunias,icccpto ideo pignote, quód nifi ëu-
ftodierit,debitum accipere non pöftic. Sed hanc fimilitudinem
quifquis adDeürii refer t ; proculdubio aüt falie ré
cOna t ur j aut fel I i tur. Deus enim nofter, parabola propq-
fita j fimile dixit effe regnum cttlorUm homini patrifemi-
Iias, quiproficifienffamulisfuispccuniäs congruà mul-
t plicandas negotiatione commifit. Vbi tarnen fiele ö?'
ftendirdediife pecuniaSj vtnullum fe pignus dieëret ac-‘
cepiffe. Quinimo beatus Paulus in fe loquënfem gerens^
à quo nobis fciebat pecuniam datam , ab ipfö pignoris
qu o que gratiam teftatür indultam. Ait enim ; Qui fumtu
in heèfdlïerHa'culo ingemifçimus grduati, eo qtipd notumüs expo-
hari,fed fuperueftiri, vtdbforhedtürquoimortaleeftàvitd. Qui
autimejfiatnOsiHbocipfum Deus, quidtditrtobèpigtiusSpiritus.
EphèiiiSqüöq; f :ribèq$, idëiri pignus Kis, verbisihfinüat:
Sign at i eft is Spirit u ptvmißionis fanäo, qui ell pignus har editd-
tisnoftrai ' Vt ergö in cüftodienda,müftiplhahdaque Dpi
mini noftri pecunia non nbrt clfemUs pigri, fed pröui'di;
fpiritali fumuspignoreprsmuniti. Hoc pighuS finedü-
biö fefous ille non haBuil, qui acceptam öotnini pe-
cüniam foulriplicarq neglexit; Öcus trgo gfoeajrö ijöu-
nere cüi voluerit pecUniam fuam ; pignufque largitur:
Cîçte.rliffl nos née éi aliquid dëdimüs'; pro quö pi-
gnus âccipetëmüs; Quis pnirri prior dedit i lli, 8c ré-
tribuetur ei î Neque pignus illi pto pecunia dedimiis.
Sed