Matth. I7i I
fcTÖapta eft
* ’Cyprus à :
'Sarracenis
anna V 11.
1 Confiai
mp-quifc
ÏJC :hihti h
c
7ß2 - ________ __ ;
pütä,claudos,curuos, leprofos, &àdæmone öbfejfps ha-
bLnc Sunt öe-idolorum cultqresrton pâucûqu/hisinoi-
bisÿçarcan>t piópter iicacacero & aeris remperau puritae
fcu len d ^ ^ p o c^ ” 1'3 *n morbum eadueüni inciderç,,
& c ^ in¥ nüsfieri Audi quid. Clififtus de qui*
j K^fdnin obfeifis 4icat:Hoc genus daimoniprum non exit,
i'nili in o^,piöne
Ipeliëndüseftjicquiriur.eiuïde
i tc^èlicias^gulaidialiatq^cqrgpïales c a ii^ in hoiqineitt,
I ii^rediponc^Cümpaulo ^ ^ re captamGypriuu PiiilolQr
phus quidam & medicus, ad Oratorium feu Ecelejiam S.
Ëpipllanii veniffèt,\tfdifietq} ingeljtcmægrprpmmultitu-
' diiiem,poteiHÿ,'a.iebat,Deo^diuuante,cttraiiperre<qeinA
ïlitùtam diætam>per puigationes quafdam,&per fanguinismiifionem:£
emque,iufIuArcluepifeopiaggreftiis,mul-
' tos bptafcç faniçàü^ftîtuk*
'Ü Similis
[ad Antioch.
Q_v A s T i ö X c V.
*\Nori reôe
hoc. natura
I ad té-
î pcrantiam,
- teliquafquc
NJES
Vulgatijjim* & afud omnes tritifjima quajlio.eft, qui
fiat, quod aid àprimofuo or tu,&abinfantufunt natu
rajuamites yülii. tracundi, alii, viuhuius amatores
fior tâtons, alu, muliernm ofores, & continentes : k_Am
natura(m liber Aiesfunt♦ Neç hocfolum,Jcdçr àlios na-
% virtutes jr o IKfiS
I cjoh «m peü
Ç tfeûurn
I de S.Iaco-_
it bo.tamctfi
honefcciri
•I j 8t îègio^,
iâcônftiju?
tu? aliterJdgAcijfimos éjolerttjfimos vidcmtuï
altos vero ,fiolidos & (lupi-
"dos, érc.
R i s.p on s ioa
BÈ ,hoc argumento difputaùirnusin comentafiopro-
priojinquo peruagatiregiones ,quæ font ab ortufo-
Hs vfque adoççafiimj & ab hoc ad feptentriohem, &: rur-
fusinoibém vfque ad orientem y oftendimus DeumUôn
eilè, * qui faciathunc Kondnëmtemperàiicem,Ulum,{pr''
nieatprèm:ilèqj hunçiracundumj.alium,longanimèm &
pàcienrem,iëd hocin quajitatibus & temperarnero regip-
num,cltmentorurn,aeris,Sciii temporum mutacione ac
varie me pofitû efïe.Quin 8c caufc Phyficæfunt,quæcor-
ppriselementacomicantur,ex quarumcaüïàrum concurimjfî'tempore'conPeprioniSjCaliddmelementumabundet
&cxrupererefficieturiufaiîstempetaruenticaiidiVyit^amaps
&liberalis.Sieoncéptio fiat frigido elemento dominate,
id quj^dp^erur ifngtdions & eaftipfts complexité
nis feu conftimtionis erit. Éadem deduobus aliis dementis
ratio eft.- Narri fie citas efhcit hom iném‘iracundum,a-
mariiletttum,fobrium,açrem humiditas,pigram, fegnem
rnareriæ immer^jim,voraccm,&ft)rdidum^Qü.qdft dica--'
mus huncdiüino puni natum & fedhim eue improbum*
non fblqm ifte,fed&temperantiç ftudioîus amereedé ex-;
.cîùdcturipamDèus feeitilium temderatem, fedftécfebi-,
I tator^neq-, iracundris pdenam'irierebitur^ quandoquidem
talisâ Depçônditusfeft. V nde prudentia & temp'erantiaa-
! VaturaTuntiquæàranétis patribuS'nortvodancufyirtutes,
!; feS natüial«qu®dam prærqgatiuæ & pràecellehtiæ| quas
vanïïE'mi Aftrologi ex aftrorum finr Sc motu li©minibus
pbùenire nugantür. Sed,vr’prius dixi,- copiofius de koc in
; ^proprio commentario djfputatum eft.
‘ -Q ji Æ S t t î t .C. V 1. ,
, Ö M N E S M É R Â 0 M I R A Nf’T-V R È T
' öbftupefeuntj multa admiranda &ftupenda., qü* circa
morterhhornînüm côtingunt. Qi^propterCupimuSjfàl-1
; tem aiiqUatenupdilcere, quid caufefit j.cur mùlti homi-
num,etiam principüm & üegum quiimprobi funtj & fiepe
éaam ad improbitatem,impietatem^ hîérefes aliis duces
&• îT^giftri fiant: &vniueriopropemôdum münddnocu-
! mentàjnfemntjVtplurimÿm admiiitos annos vicam pro-
’ Tôaent, quorum îongceiiiras .ad plurimorurii peinicîem
; redundat ; aiii autem pietaMS5 virtutis & religionispraâcones,
multifque cauïa fialutis efïe«fti'exigdo tèmpóre vi-
uanti & fiorenteaetatemoriantur. Rüriiis aliiexEthnicis j
Baptifinum defideiurtteSj interdutn vnp vel altcrö die;
priusquamfiiiutaribusvndisabluerentur,&felutemcon-|
fequerèntür, fuprémum diem obfetunt,&fipeceatls pro- |
priis oilufti ad inferös abierunt. Aliiquinquagintayel o- ,j
adointa annis vitam faiïéfce traducenteSj & ïniraculrs et- j
iairfcolluceTites,mh§refin vèlfdrnicationem mcidèrunt» •
ftatimqj flagitiis adfiitc impiicatï hinc excellerum. Alius
-vero princeps contrarium decreuit,nimirum fe , fi d mor-
b o libèr euidat,apertürum C hriftianis Ecclefiasj óccMfii--
mmidolorum delubra,eleemq(ynas largitürum, & ca*.
ptiups fibemtu imm :E t q u o pm u ia firm ip ra fintiteftamen,-^
m m c o f td id it ,te ft e f i^ ^ d h ib u it ;n e c t am e n p r if t in am y a ië ^
tudinemrecuperauit, fed peccatis'obncrxius animarii ek-t.
halauin; Et nihileorum,qu« bene coftituerat,ad rem col-;
latum eft. Infinita huius generis exempfa qüotidie intueri.
licet. Qupcirca alieni i fide hafitant, mundum abfq; pro-',
üidendaïerri&rcgi rati: fidefts autem dëiulfitia Dei dii-
bitationem quandam patiuntur3quamnemini pa- /
tc&cere audent,fed tacitofiib peiftore fcan-r
dalo graui fimpi-
antur?
R s S P O M S 1 Ö4
S tsiiï ic ï & piiccpulm cft: Altiöïft tè ncqa*fetis,:
irciom'ce nt;Tcru:arus facris Samusenam fcri-^
pEuiiiiiudieiaDd eficabylïbn^rnultafp., .Vidfllmtamén;
noli ignoramus ilium,qui riicitjiriftitias & judicia iüa^rna*“
nifcftarcliracli} Iiraelirinquam>ipiütudiin.Chriftb;ïfi'a--
c[vcro,liintscrprcteris,cftlncnscciT.eusl)cum.Igitu:',qur
Dcum vide:, poteft ipiricuiaiiiStó ijluftransnonnulla iu^
dicia Sc myftcria Chrifti pcrcipcre: uam Spiritus omnia
rcrutarur,etiam profundaDei,licetenimdi6tuni irre quis
coguauit fertfem Domini J K id us tamcu fcimitatores:
Pauli diCuntrnödÊnfumChEiftillabemüSj quéniadino-.'
du:n enaïu I ücrciuias tCftaiur, Dcum nou faéfcurum aliquant
rem, quam non patefadiurus fit feruis iilis Próa
phdus. . ,.
Porto fi h iS .q ü i fu b le g e é tS tjtts an ife fia tiit q c c u l t a ,D a .
mdc cancntcanccrtaSc occuita doraïs tui maniféflaflqmk
lfi:iTm!tofiiagispaidfac'idtéa^ïs,4 üifiï^ratiadegfit:qui
[didïcerunt,qute oculus nop'vidit,liec aurii audiuit, nee iil
dOlhdminisafcenaïtW.-qd®gK ® ^ udtfii aioinaqui.:
nafcapEUra.quieumlandiofpiritufiliuliiquóqi.&paftem
pdSidèntViuxta hand èhrifiiptÖmiflïpnem.Ego. Sc pater,
kmemusaaJaim,^mahfibrtéteapudeümfac!etUus.Et,
Nernq counoicir pattern,nifi filius, Sc cüi frlias voiucrit
réuejatje, Sni^tuï'ipfc Deus & omilipoteiis patpr modö
qnqdam’ fpirituali ineifabiliter iüftis'teuelamt, quantq.
u:itgisiHdem,qufe circa cièatüras ipfiusgetuptur, pateiad
e% t fi olim GrSds h o ï besefido dignis, ad cönuerfio|-
fiïrn 11— ^ ~ul i f . . f g j : omaiaex natte,qua; ad
ccelutn,tetram,iftra, (blem, miare, elementa,«ptpora ,Si
fpiritns ipedam; quanto magis hoe bcneticiumpraillabit
iilis.in qiiibus.ceu ïtidigcP^habirar
AfotiditomündódchisSeidgcnusaitisquarftionibus
varid4ubitatiénesiinterrpgaaones,8cc0nfiouerfi®exftii.
tetUnt > nee de his feluni, fed&de aliisvtcuius gratia vit
, fandlus.dum deambularet, fubitoexitinausefi:. Alius } |
bai'&eö ëspirauit. vAyusinmen&,p,oculó,accepto,fimtii
c'umillopodutominortis ebibit: afia iuulier in partu, a k i
inth^amo.ihuiolaEayiEgoipfouuptialisgaudirceinpore
animamefflauit. Alius fa’cerdotip ininatus,Sc multatum
aminammlucroucftinatus.teiliaclie.morbocor.ttacio,
moritur.De quibusomnibur,quipoteft camfideGipere,
capattjièfingüloiumfolurionemexdoarmaSandoI^in
patrumaudiati , *
In principio^ qitando Deus cceltim & cerram,mare &
yniiierlam nanc afpeftabilem creartiram .cÓRdiftit ,-ex
quatuor ëlëmeiitis eam mïrifice coagmenrauit^t prius
etiam diótum: ex igné, aqüà ; ‘terra | àëte : EX quibus etiam j ^ubmodo & qua dè caùfla alii ex itdpiæ illius ciuitàtis in- E,
corpus noftrum& animalium Confiât: Dëdïc igitur De;
us , his quatuorelementis Velut ducibus & aurigis , prout
ipfius Völuntas fert poteftâtem adminiftrandi \ agendi,
&gubernandi corpoteam naturam ex-ipfis velut ex patr:-
bus quibufdam progenitam & compadam. Hinc videre
eft omnia terreftrià corpora,& plantas nimiïiim.&âhimà-
lia,& omnià tamanimata,quam inanimata àd aeris & ele-
mentorum mixturam & temperàmentuin circurriagi,
tranfinutari,'ftnereerë,réuiuircerejCorrumpi.Sïdë his du-
bitas, cedo, vnde fit vt fiepe mortiferaluès inuadat bruta,
volatilia, &pifees maris, qui nullopeccatofefeobftrin-
xerunt?
Igitur & humanum corpus iibftrum ex terra fiimptum
eiuldem cum illis lubftantiæ, mortale &cörruptibile, éx
illis ipfis èlementis compofitum, ex quibus etiâm ànima-
lia confiant, diuino quodam &primæuo mandato,vt mihi
videtur, ab his elementis, velut à primogenitoribus
quibufdam,nutuDei, adminiftratur, regitur, augefeit,
viuit, aegrotat, & tandem tnoritur : Vitam vero & mor-.
tem appello, quæ diuina virtute nàtüraliter éx elemento-
rum coniun<5tione vêj.difiolutionebrituf. Cætérum très
ipecies mortis ftatuo, vnam communem & vulgatam,
qùa plerique dëfiinguntur. Alteram, Ipiritualem, qualis
erat Cqrinthiôr'tim indigne communicantium ; quæ ipfis
à Dëo pèr commih^tibneiri immiflà ëftjqualem fiibierunt
quoqùe primogenita Ægyptii nequeenimnaturaliaeris
vel elemeiitorum ordine& confutimone, fed éxdiuiiia
iadignatione mors éisillata eft. Tertia eft ilia, quæ itiex-
plicabili iudicio Dei tam iuftis, quam iniuftis aliqilando
obuenit; dumpræcipitantur, fiiftbcàntur, vc'l terra obru-
unçur ac defodiuntur, prout accidit filiis lobi Similiter
duàs vitæ diftërentias agnofeimus: Altéra eft ,.çomniunis
8cvulgata, quæ, vt fiepiusdixi, Dëiprouidentia, exele-
mentiAm apt«a ôc berië temperate gubernatione cxfifti: j
altéra mdiuinitus cohcëuàdingulari piuuereDei^bbueni-
ens, qualis erat Ezechiæ quihdecim annorum vitapoft
morbun^çælitus imperdta : qualis Lazari. pOft refiîfcita-
tionem, &.quomndamfîmiliurn. /
S cire enim oportet peum,tanquam D ominum vitæ &
mortis, natiïræ, elementorum, & omnium, interdum
°quandoôcvbilubet, vitævitarriadiieere; & vbietiàmlu-
bet, mortem mferre^iuftis qiioque; proutadMoyfenait:
Appônatur Aaron ad patres fiios , & ad ipfiim Mbyfèn:
Alcende in montem, &t morere. Meo iudicio, quemad-
modum Nàbuchodonofôri,pauidi, & aliis quibuiHam
populorum patribus. & gehtium m'agnis Regibus, adpo-
puli dignitatem & iplehdoèém accefliqnes & fucceflïb-
nes, inerementa, & aeeremënta I Deo obngèrunt:ita çre-
bro iuftis itidem addiriones annorum obuenire; nam De-
us fupra naturalem.vitam,vitam corporis apponit.Verum
in præfenti non eftnobis fermq de raris iftis additiohibus
& lubtra(fti6nibus , quibus Vitam vel pfoducere velcon-
:.trah.ere poteftjfed diiputatiôèftde communi Vite &Mor-
tis curfii, qui corpora omnium ex clemehtiscompadtafu-
biacenc.-quomodofaliccrnonnuüisin regionibusfima&
diuturnaKubfiftànt j in aliis contra ægrotent", & exigiio
-tempote durent. Et qùomodo qnædam loca fintfanitàti
cxitiola, alia verb împionim incolarum vix quidquam
bonæ vâletudini aduerfiim ferânt :(qua infiiper ratione
contingât , vt in eodem Ibèo degèntes , nonpaiici &
Græci & Barbara impietatis ftudip dediti , liberis abunr
dent, alii vero pietatisciiltbreSomniproIisfolanodefti-
ftuantiir, item cur nonnulli probitâtis ftudiofi exigu© tempore
viuant, alii autem, iique feelerati vitam ad multos
annos prorogent. Adhæc , qua de caufta alii vocis expertes
, nidloque Teftaméiitô cônditojâbripiantur& mbri-
antur ; alii autem diuturno morbo conflidati, vitam non
finiànt.
!'“ Et vt diiqiiifitio ac demonftratib propolîtarum quæ-
ftionum diluddior fiat, fàciamus eflè prbuinciam abo-
mnipietate, &æquitate alienam,diaboîico cultui manci-
patam3veriqj Deiprorfiis nefeiam,fed lapides,déteftanda
ligna, mûfcaS & fimias adorantem,cedo.age, tu qui fingu-
îis terminumvitæ prout y tile eft, à Deopræftitui affirmas,
Biblictb.Vet.]>at.Tottt.6* ,
digenis cëntenarii hinc excédant: àlii'quinquâgenârii: alii
fine liberis : aliimultafoboleditatij alii obambulante^ a-
lii crebro qüînqj vel etiam deeem diés cummortè ludtaii|
ægre àhîmam èAient: alii | cqntrario placide & quietë ck.1
fpirehtjlllüd præterèafëfpohdë,quom.Ôdo fcuin omnes ç-,
queirripietatisréifinr*, quidam totuiri vitæ fpàjium pro-
fpéiayàletudihe, alii variis ægritudinibus obnoxii de currant:
Et illi qufdëm multà proie reliéla; iftij riullâj illi, ina
tëràmbulandum: ifti fiit longo tempore decumbentcsrilli
centlim,ifti ducèntorüm àiinoiru m ; alii i infantia,& ma-
trisfub vberefîijpremtim diem obean t. Si enim prænbtio
, feii præfinitiô eft,cur hômihi idblolàtriç dedfto quingen-
tbs annos vitæ præftitüit, vt tu aflèris, alteri ceiitiimj hun c
vero infantili ætatè, & paterni fceleris puritm innbeen-
temque ex vitæ huius ftatibne ëdiieit ï Nani fi hæc ex præ-
finitione ephtingunt, Deus erit acceptorpèrlpparumj vt-
jpbte j qui liüncillibatum intaótumqj rebus huinàni§ exi-
mitjalteri quingentbs annos admetdcur ; non ignanis omnes
in idolblatria confiimptum iri';
' Sedabfitvthçcita fe habeàntjrionëftDéus auâornia-
loftim vt Manichæi délirant. Qui doceftt | bonis & iuftis
Deum bonuni & itiftum vitæ terminos pofuiffe y impiis
vero &feelefatis Dëum ma.iqm tam ortus, quam morns
effeétorem efte. Gæteruni fâhéfciis & Âpoftoliciis Doctor
Clemens in primbde prouidentia & iuftb iudido Dei fer-
mone eiufinodi quid icribit. Quemàdmodum fieri po-
teft, vt & nunc homp.formet hominem, eô pâétb, qiio A-
dam formatus eft j id tarnen non fit) eo quod hömini vim
generandi homines ëbneefferit, verbis illis àd hàturani
humanam prolans. Crëfeite,& multiplicamihi,& répletë
jerram, ira, inqüit, omnipotenté&prouidaluavirtute,
cPrporum refölutionëin & corniptiöneni, hatufali qüà-
damferiedt coiifecutioiie, elementorummutatiohiper-.
mifit & commifit fedundum infitam efiéhtiæ illius cog^i-
tipnem & comprehenfîpnèm.- Auaiui quæ nos pater partum
doceàt, nempe Deüm bbnitatë&prouideriria fiià
naniræ npftræeflèntialiter indidifiè tam carnisgëhëratiö-
hem, ex elementorum virtute cpàlitam, qiîamrefolùtio-
nem vitæqüe exftinétibnem. Igitiirfi videris aliqüôs ex
impiorum numéro ad fiuhmâm ætatem proüehi, âlips
autem pietati addiétôs, paucis annisfiipereflè, nihilab-
fiirdi de. Dëo in animum-admitte ,, fed cogita diuiham
prpuidentiam elementorum & aeris riàtùram & tèmpë-
rameritüm feciïndum diüinæ mentis momenta admini-
ftfàre&gubernàredecréùiffè; bmnem Viiiquam, qu^'fiib
aftieétum cadit, peeprum, volucriim, pifeiüm j & höihi-
nüm naturam, & tam ottum, qüaininteritùm eprporum,-
Qupcirca, quandô humidum 8c liquidum elémëntiim à-;
liqua lue inncitim,pifeèsintéréunt. Quàndo tëixâiiümen-
tacpntàbefciirit; Si aer iiimio Ôigbreexafpéretiir^yoiiF
cribus perniçiés adfërtürj Si élémèhtîltiiigrîis, hütüjjei
nimisincalefeati hpminibüs fâtalé exitium patitur. Ergd
propter elemeiitotüm j diüirlp niitii, itlonoliés j àcçèflùs,
receflïis, miftiones & qualïtates i prpüinciæ nonnüliæ
mortiferismalis carenf, qum rrùântur Aéré fîdco &,puro,
Aqüis indem Püris, & àd fenitatem donfeniandain acT;
commodads.TeftântufliôcaqusÈ Hiénchüfiüinæ témpo-
ribus Helifçi PrPphetç,qüæ fterilitâtém 8c niortém ßärie-
bant.QuarePropheçacurgtunisillâsaiebat:HçcdiçitDp- "
minus : fànaui aquas Ha$ , & n órt êrit irLéiS ahipliüs mors,
neqiiefterilitas. Audis, tii,- qui præfinitiôiiésho'bisadfërs
vocem Propheticam & diuinaiii perfeicué attfftantem
mortem &fterilita£em ex aquis hominibüs pbtmgëré,fid-;
ut è contrario vitam 8c fæcurlAiratém éx âqdà ptôuètîirè
planum faciunt aqu^ Ægyptiæ adnio düm feracés & fæ-
cundæ.Quod fi ex aqüis cörpöra,përrriiflii Dèi,intçreütit,.
fequitur, idem ex reliquis efemerttis , féduridüm quædam
inerementa vel decrements, accidere pofte.
Siverpha^ahtér fe habènt, cedp , quâre DëuS fcien-
tiam Medicinæ hominibus tradidif:, herbafque 8c omnis
generis alia adeunyionem a,pta præpârauit ? Hinc | vt ego
quidem.arbitrojr, Medici hofisinèni fçpius,annuente Dêo,
à morte libérant. Itaque veteram fapie'ntes diligenter a-
pudPhilofophos & Medicos inftàbant,vr qua acçuràtîflî