(]Uficunj3 volait fecit. Proindr non indigne dicimUs aliquid
Dcum nolle quod poffit. Ncphas eft autem fi quis omnipotentem
dicat aliquid facere non pofie quodvelit, vo-
luntati enim etus quis refifiet? Nemo v tique, quia non eftali-
qua natura quz ab eius creatione fit aliéna. Et ficut nihil
naturaliter fubfiftit quod ille non fecerit, itanihilpro-
uenit in falutem ho mihum quod ille non in zterna bonç
voluntatis (iiz difpofitione faciendum prâîdeftinâuerit,
à quo Sc fides gratis infunditur, per quam ben-ambule-
mus>& perfèuerantia donatur>pcr quam ad fpeciem per-
uenire poffimus.Hzc autem dona fua fèmpcrDcus in x -
terna atqUeincömmUtabili habet voluntate difpofita, in
przprdinauk atque prxparauit & quai daret,& quihominis
vacuus eft.Tale quippe eft,vt fine verafide quit-
quevelit Deeper contemptum feculiplacere : quale fi
quifquam tendens ad patriam, in qua fe feit beate efle vi-
durum, relinquat itinerÄ reditudincm, &iftiprouidus
fedetur errorem: quo non ad beatam ciuitatem perue-
niat, fed in przeipitium cadat, vbi non gaudium perue-
nientidetur,fcd cadenti interims inferatur.Veruntamen
vtdefidéfufficiens Fermo promatur, nee temporis fuf- {
fragatur fpatium, quia celeriter noftrum cupis habere re- j
fponfum, & tam magnum efthuiusdifputationisopus,
vt a magnis vix poffit implèri. Neque enim popofeifti fic
te debere de fideinftrUi, vt vnam quamlibet hxrefim de-
fignares, contra quam fpecialiter no qua uuciiiuuiüiui «hju». . ». -j—------1 1 | Q r ft rz dc ifpu. tation is vi- c j •
bus daret. Ipfe enim prxdeftinàndo præparauit gratte gilâret mtentio: fed cum indefinite dcfanuionem hdei
j donum , qui gratiam donando implct pradeflinationis
cfl'cótirai.
E P I L O G V S .
Abeiis dilc&iffimi fiatrcs tam de incarnations do-
mininoftri IcfuChrifti , quam de gratia panels ex- Hih
petis, earn que Cupis etiatti fub breuitate concludi, vides
proculdubio quam fit nobis impoffibile, vtrem tantam
in breui plené comprehendamus. Cui Fufficientes efle
non pollumus, etiamfi tantum fpatium temporis, &tale
nobis effet in genium, vt multa volumina de hoc quod à
nobis expetis facere valeremus. Sed quia Deus prope eft
: omnibus inuocantibus eum in veritate,qui verbum con-
________ ___ _______________________ wi . -
preflam fidei noftra confcflioniiqae fententiam,quacer- j (,ummans & breuians fecit fupet terrain, ipero, quia ficut
fiiper terram,fpero,ficut
ibrdedit huius fidei fandamfolicitudinem , ficetiam
mihi j vt tuo tam bono tamque laudabili feruiam defidc-
rid| fufficièntem tribuet facultatem : vtetfinonrpotuero
___ j - , ( cündadiceré, ex quitus omnis error hzreticus poffit apatris
St tetnporalker fe- gnofci} gcagoitus velconuincivaleat vcl vitari: tamen in
filinm hominis nrotulkvterus virema* ! notnineatqueadiutoriofandztrimtatiSi quâêVnusfolus
verus &bonus eft Deus, ea dicam in quibus falutem ma-
gha ex parte ratiohem fidei catholics conftet fine aliqua
erroris caligine continéri : quibus retentis poteris& ilia
deprehendere atq-, fugere, qua: etfi in hoc opere non vi-
denturfpecialidilpucAionc conuinci, tamen exiisquæ
hic genéralicer atque abfolute ponentur, appàreant ilia
q u s infidèles homines auribus folent fufurrare fidclium.
nonregula diuinx veritatis tradita, fed nequitiahumani
crrorisinuenta.
tiffime continetur vnigenicum Deum de Deo patrena-
turalitcr fine initio natum, exvirgine naturaliter fecun-
dum camem progenitumV VnUsenimidemq-, Deus verbum
, quern prima natiukate costernum fibi genuits-
ternitas patris , &: quern tetnporaliter conceptum fc
cunda natiuitate filium hominis protulit vterus virgins
lis. Cuius gratia nobis & initium bons voluntatis dona-
turad fidem, & ipfi voluntati adiutorium tribuitur, vt
quodbene vult bene operetur.Deus enim qui hominem
condidit, ipfeprsdeftinatione fua/& donum illumina-
tionis adetedendum, & donumpërfeuerantiæadprofi-
ciendum atque permanendum,& donum glotificatiùiiis
adregnandum, quibus dare voluit, nrsparauit, quique
non aliter perficitin opere, quam inniaferapiterna atqj
Incommutabili habetvoluntate difpofitum. Cuiusprsdeftinationis
veritatem qua nos ante ntundi confiitutiomm
pracUftimtos in Cbrijlo teftatur Apoftolus, fi quis detfedât
cordis credulitate recipere, vel oris profeffione proferre,
fi ante vltimum diem v its prsfentis, impietatis fu s contumaciam
qua Deo viuo & verorebellis obfiftit non ab-
iccerit, rnanifeftum eft eum non pettinere ad eommau-
merum, quos DeUS in Ghrifto ante mundi conftitutione
gratiselegit Scprsdeftinauit adregnum. Pro quibus ta-
men nec oratio fidelium debet defiftere, nec châritas ali-
quandotorpere, vtDeuseis gratiam fusilluminationis
donet,per quam inéis femen dinini fermonis fmârificet,
quifruftra cx:erioribu$auribus fonat,nifiDeus fpkituali
munereauditum hominis interiotis aperiat.
D. FVLGENT I I
r v s p e n s i s e p i s c o p i l i b
e r . D B BIDE AD P t t R V H
Diaconum. *
P R O X O G . V S .
Piftolam, fili Pette, tuat chatitatis accept,
in qua tc fignificafti velleHicrofoiymam
pergere , ôfpoftulafti tc literis noftris in-
* ftrui, quam debeas in illis pattibus verae fi-
dei rçgulam telicre , vt nuHus tibipoffit
fenfus hatteticae fubtepere falfitatis. Gaudeb quidcquod
pro fideveta fine vllo petfidiaevitio cuftcdienda iolici-
tudinemgeris, fine quanulIa.pbteilprodcfie,imo nec ef-
fe.conuetfio. Apoftolica quippe dicit aiidioritas.quiafine
fide impoflibile eft placère Deo.fides namquë eit bo-
noram oninium fundamentum.Fides eft humanaelalutis
initium. Sine haclide nemo adfilibrUmDeinumerum
poteft peruenire: quia fine iplànec in hoc feculo quifquâ
toftificationis gratiam confcq«itur, necin ftttutovitam
poflîdebit æternam. Etfi quis hie non ambulaueritper
fidem, non peraenièt ad fpeciem. Sjne fide omnis labor
C A P V T I.
HVocunque igitur loco fueris conftltutus, quisle-
cundum régulant noftri Saluatoris imperio pro-
mulgatam, noftite in vno patris &filij & fpiritus famfti
nomine baptizatum,principaliter atq; indubitanter toto
corde retinè , pàtrëmDeum, filium Deum, &fpiritum
fa^ct’im Deum,id eft,fànëtàm atque ineffabilem trinita-
tém vnum efle naturaliter Deum, de quo in Deuterono-
mio dicitur: Audi lfrael,dominusDeus tuns Deus vnus eft. Et dominion
Deum tuum adorabis, & iÜi folifermes. V emmamen
quia iftum vnum Deum , qui folus eft verus naturaliter
Deus, non patremfolum, neque filium folum,neque fo-
lum fpiricum fan dam, fed fimul patrem & filium & fpiri-
turn famftum diximusefle,cauendum eft ne ficur patrem
& filium Sc fpiritum fandum vnum Deum efle,quantum
adnaturalem attinet Vnitatem,veraciter dicimus:ficeum
qui pater eft,eundem vel filium vel fimitum fandum.aut
eum qui filiuseft,fiue patrem, fiuefpiriram fandum,aut
éüm qui fpiricus fànâus proprie in confeflîone huius tri-
nicatis dicitur, yel patrem vel filium perfbnalkerdicere
fiue credere, quod omnino nefas eft,audeanms. Fides e-
nim quam fan d i patriarchs atque prophetÄuite inear-
nationem filij Dei diuinitus accfeperunt.quam etiam fan-
6ti apoftoli ab ipfodomino in carne pofito audierunt, Sc
fpiritus fandfci myfterio inftrudi, no folum fermone prs-
dicauerunt,verumdSam ad inihJ|dionern faluberrimam
pofterorum feriptisfuisinditam reliqUerant, vnü Deum
prsdicat trinitatem, id eft, patrem & filium & fpiritum
fandum. Sedtrinitasvera non effet, fi vna eaaemque
perfona diceretur pater Sc filius Sc fpiritus fandus. Sie-
nim ficut eft patris &: filij & fpiritus fandi vna fu^ftan-
tia,fic eflet vna perfona,nihilomnino eflet in quo veraef-
tertrinitas diceretur, Rurfus quidem trinitas effet vera,
fed vnus Deiistrinitasipfa non effet, fiquemadmodum
pater Sc filius & fpkitus fandus perfonamm funt ab inui-
cem proprietate diftindi, fic fuiflent naturamm quoque
diuerdiuerfitate
difcreci. Sed quia in illovno vero Deo trini-
tate,non folum quod vnus Deus eft, fed etiam quod tri-
nicas eft,naturaliter verum eft,propterea ipfê verus Deus
in perfonis trinitas eft,& in vria natura vnuseft. Per hanc
vnitatem naturalem toeüs pater in filio Sc ipiritu fando
eft,totus films in patrc&fpiritu fan d o eft, totus quoque
fpiritus fandus in pacte Sc filio. Nuffus horum extra
quemlibet ipfbrum eft : quià nemo aliurri aut prxeedii
sternitate,autexcedit magnitudi ne, aut fuperat p otefta-
te : quia nec filio nec fpiritü faftdo j quantum ad naturs
proprium efletfolius patris, quia non eftriatus ipfè, fi d
vnum filium genuit neque proprium folius filij , 'quià
non genuù ipfè j fed folus de jpacris effentia natus eft:
nequé proprium fpiritus fàn d i, quià ncç natus eft ijpfe;
nec génüit, fè.d folus de pâtre fihoqué procedit : fi fè-
tundum diuinam quidem nacuiam Deus pater de nul-
lô ûafçerecur Deo i fècundùm cairnem tameii ipfè na-
feereturex virgine, vna perfona effet pater & filius : ipfa
autem Vna pêrfbna, pro eo quià non de Deo, fed tantum
fle virgine nafeeretur, non Dei filius j fed tantum homidiuinsevnitatempetEinet,
äutanterior, aücihaiorpater J his filius veraciter diceretur. Ipfe aulem Dei filmsdirit;
eft: nccfilij xternitasatque immenfitas^ velut anterior j 'Qtfta(icdilexitDeusmündion, üfiliumfuum vnigemtumdaret.
aut maior fpiricus fandus immCnutäcem xternitatem-1 Ec iterum: Ns» trim mißt Deus filium fuum in mundum vt w->
qucautpnecedereautetfccderfeftaturalitcr poteft. Sicut dicet mundum, fed vt faketurmundus per ipfum. Nec beams
ergo nec filius jpofteriör aut minor eft patre, ita nec fpi- dixiflet Ioannes: jQftidiligitgenitortmjtligit & tum qui natus
ritus fandus pofterior aut minor eft hlio. uEternum eft ex to. Nec ipfe filius dixiflet: Pater thtusvfquemodooptra-
quippe & fine initio eft, quöd filius de päcris natura na- tur, & tgooperor. Ipfe enim qui filius dicitur, fi idem eflec
tusexiftit:5Ca5ternimiac line initio eft , qupd fpiritus; & pater, non veradterDei filius diceretur; quianofide
fandus de natura pättis filij que procedit. Ob hoc ergo Deo,fed de fola virgine nafeeretur. Ad extremdm nec ipi
tres, vnum rede credimus Sc dicimus Deum, qüia vna fe pater de caelo teftaretur, & fuum corporali voce filium
prorfus xternitas, vna immenficas, & vna naturaliter eft dempnftraret di eens: Hicefi films meusdilefius, in qüo mihi
triam perfonamm diuinitas. Teneämus igicur pacreni bene eomplacui. Apoftolus qiioque non dixiflet-de Deo
& filium Sc fpiritüm 'fiüidum vnum efleü naturaliter patre i Qui proprio filio fuo hon pepenit, fed pro nobis omnibus
Deum, neque .tarnen ipfum patrem efle quifijius eft» he- tradidtt ilium. Sud quoniam omnia ifta dinimtusad noque
filium ipfum efle qui pater,efti nec fpiritum fandurn ftram dodrinam didafunt , &quia diuina didafunt,
ipfum éflè qui pater aiir filius eft« Vna enim eft patris & vtiquevera fant : veruni èft quod fides càtholicaprædi-
nlij Sc fpiritus fand! eflèmia j quàm Grarci daiew vocant, cat, Sc fèçundum diuinitatem de patre natum eile foluni
in qua non eft aliud pater, aliud filius, aliud fpiritus fan- filium xternum, Cum patre immortalem-, impafhbilem,
d u s , quamuis perfonaliter fit alius pater, ahus filius, à- ! atque incömmutabilem Deum ; Sc fèçundum carneni
liusfpiritus fandus. Quod nobis maxime in ipfo fiuuda- i non patrem, fed vnigenitum éiusfilium ; faluaæcernita-
rum feripeurarum initio demohftratur, vb Deus dicit: te fua temporaiiter natum ; fàlua impafîibilitate fua paf-
Faciamus hominem ad imaginent & fi.niltiudinem nofirxm. fum, falua immortalitaté fua mdrtuum , falua in com-
Cum enim in fingulari numéro dicit, imagmem, oftend. t mutabilitate fua, quia Deus verus, Sc vità æterna eft, ve-
vnam naturam elle $ ad cuius imaginèrii homo fieret. raciterfufeitatum. Qui cotum habet commune cum pa-
Cum vero dicit pluraliccr \ nöfträm , oftendit eundem tre quod xternus naturaliter fine initio habuit : Sc nihil
Deum ad cuiusimaginem homo fiebat, non vnam efle habet commune cum patre eoruni quæ in fuamperfo-
perfbnam, Sienim in illa vna natura patris Sc filij & fpi- namtemporaliteratquehumiliterillexternusatqueex-
ritus fàndi vna effet perfona, non diceretur * adimagmem celfiis aëcepit. Rui:fus, fi non ille qui proprius atque v-
noßram, fed ad imaginem me am :nec dixifle, faciamus, fed n ■ genitus Dei patris filius éft, fed Spiritus fandus nafee-
faciam. .Si vero in illisiribu^pêdbnistreséffèntintelli- re tur ex Virgine i nönipfumquifaduseftexmuliere,fä-
gendae yel credendæ fubftântiæ, non diceretur ^aiimagi- dus fublege, natum de fpintfi fandb ex Maria virg ne;
nem nofirxm., fed ad imagines noftras. Vfiaenim imago in fymb'olo acceptum ; Sc corde ad iuftitiam credeiet,
trium naruraruni inæquàlium efïè non poflè t. Sed dum Sip re ad falutem fan d a eedefia con fitere tur. Sed & f i i*
ad vnam imaginem. vnius Dei homo ^ d u s dicitur i vna pfefpiriiusfandus, qui patris & filij fpiritus eft, formàni
landæ trinitatis efllntiahter diuinitasintimatür. Déni- ferai acciperèt, non iplè fpkitus fàndus f per feipfum
que &paulo poftpro eo quod fuperius dixerac, faaxmus hominem fadum in columbæ ipecie cxlitusaduëniretc
hominem ad imàgihem & fimthtudinem nofiram , fie homi- Pater ërgo Deus de hullq genitus Deo ; fèmel, de fuana-
nem fadum fcripturànarraüit, vtdiceret, Ëtfecit Deus ho- tura fine iriitio genuit filium Deum fibi æqualem, cfc ea-
mintm, xd imaginent Dei fecit eum. Hanc trim t item perfo- j deni qua ipfè naturalker æternus eft diuinitate coæter*
hum. Sed idem Deus filius cumfitzternus Sc v e r u s Sc
cum patre fecundum diuinitatem naturaliter vriusDeus,
fc cundum quod dicit; Ego & pater vnum fumus, idem pro.
nobis eft Homo faduSyeras Sc plerius; In eo verus, quia
veram habet Deus ille humianam naturam : in eo vero
plenus, quia Sc carncrn humanam fufeepit, &animam
ratiönalém.' Idem tamen vnigenitus Deus natus eft femel
ex patre; femel ex matre: Natus eft éhiimdé patre
Deus verbum; natus eft ex matre verbum, cdrofdftum, Vnus
ergo eft atquéidem Deus Dei filius natus ante fèciila, &
natus in fèculo, Sc veraque natiuitas vniuseft filij Dei;
Diuina,' fecundum quam creator in fofmaDeicpzier-
hus patri Deus eft : humanaj' fecundum quam fèmeti-
pfum cx in aniens, & Formam fcrui accipiens, hbn fblum
in ebneeptu materni vteri fèmetipfumdiimfiomo fieret,
éadem ftruilis form» fufteptione formauit: yeramët-
iam de eodem marris vterp idem Deus homo fa dus exi-
uit,& in crace jtdëm Deus Homo faduspependit>& in fè-
pulcKro idem Deus homo Fadus iacuit, & ab inferis idé
Deus homo Fadus tertio dié feFurrexit, fed in fèpulchro
fècündumfolam carnem idem Deus iacuit ; & in infèr-
num fecundum fblam animam defcendit. Qua de i .. feds
ad arnem die tercia reuertente ; idem Deus fècun-
dum carnem quz in fèpulchro iacuit, de fèpulchro reFur-
narum atque vnitatem naturz prppheta Efâiasreuela-
tam efle fibi non taeuit, cum fe dicit Seraphim vidiflè
clamantia: SànftusfxnâusfxnftufDominusDeusfxbidih: V-
biprorfus in eo quod dicitur tertio ^ fanftus, peifonarum
trinitatem: ineoyèroquoddicitur fèmel, Dominus Deus
fabaotb,diuinz nat lirz cognofcim ÿ vnitatem.In illa igitur
fàçda trinitafe, quzideo ànobisrépetitur tories, y t no-
ftro cordi tenacius infigatur, vnus eft Deus pater, qui folus
eflèntialitèr de fèiplo vnum filium genuit, Sc vnus fi-
lius,; qui de vnb pa.tre folus eft è flerif ialiter genitus, 8c y-
nusSpiritus fàndus, qui folus eflèntialitèr de patre filio-
que procedit. Hoc autenrtotum vna peifonanon poflet,
fcilicetgignere fe,- & nafeide fe,& procedere de fè, Qüiâ
igituraliud eft gehuiffè quam natum efle, àliudqùe eft
procedere quam geiiuiffe vel natum efle , rnanifeftum
eft, quoniam alius eft pater, alius filius, alius fpiritus fandus.
Trinitas kaque^dperfbnaspatri$Scfilij<ScSpiritus
fàndi refçrcur, vnitas ad naturam.
C A P V T I I.
^Plcut ergo fèçundum illam diuinitatem, qua vim funt
*3pater Sc filius &Spiritus fandus,neque patrem natum
credimus, neque fpiritum fàndum, fed folum filium : fic
ctiam fecundum carnem fblum filium natum catnolica I rexit : Sc qüadragefimb poft refiirredionem die idem
fides Sc credit Sc przdicat. Neque enim in illa trinitate ! Deus hpmo Fadus ad czlum afcendens in dextra Dei