Syó Zacharm Mytilenenßs Epißopi
batur arte medica, qui fapiencia; omnis generis nomine
tumebat &clarebat apud eos qui Nilum accolunt. Carte-
rum vt te coniiiuio exceptum,& iatiatum perfede dimit-
tam.&nihil pr^termittatti eorum qu? conferuntad qu?-
ftionem, altcrum cibicongreffum quern habui cum Phi-
lofopho exponam. Altera enim die,cum ipfi adeflent,fre-
ques difcipulorum coetus nobis exponebataliudArifto-
telisopus, qupddevirtUtis moralibusille confcripferat.
Acmeconfuetudineinterrogante, Sc prompteaudiente
eaqu? dic£bantur,fermo de ideTs irilperato effluxic.Dice-
bam autem ego Ariftotelem non congruere cumipfius
__& femper. lam vero quaenam fuerit dignior admiratione,&
aptior beacas naturæ, quam exiftimare earn fem-
piternam exiliere, & folam immutabilitatem , nullius e-
gentem eorum quae effeda funt, quod ipfa perfeda fit,&
per lè fiifficiens, fempiterneq; eodcm modo le hàbentem
fimpliciterl&vniformiter,'&neq; principiumvllum habet,
neq; finem, eum autem propter folam bonitatem
condere. Caetera vero genitaelîe,& mutabilia, tempo-
rarium habere principiumpta vt folius Dei fit fempitcmi-
tas,annexumq; ipfi ht vniformiter femper elfe, &foltim,
&immutabiliter. Nullumigitur Græcoruo philofophia
fermonc,fcdïchoccumPlatonepugnWqucmaârao-.î(impellccemmcamïclutammatâaifarl)quinatuiaobdum
& de alijs plurimis fcnrentijs. Neq; vtrumq; Philo- | rioxij funt ihucationibus,& ompi raotui &ftatui,Deo co-
fophum conuenité in bis maxime fentctiarumfententijs | æuum arbitreris. Smemmquodlolumipfmseftptoprlu,
q næ p n è c ip u ç lù n c>&: maxime omnium vniuerfe&com- «cfingulaticer,&femper,fummameluSdigmtaremnon
menmrabam id q'uoddScagirita didtnm eft : Vajeant eaî, toHemUs,,:{»!«i«Jw»/*t»)finEenKS commumcare cnm
portera enim fiinc. llie auté conabatur agere jw*^ialret- ipfoaliquid eorum qu* natura mutabmalunt.neqireueöationem,
exiftunt, fed vt pbi o admirande, ex tuis fàmïliaribus3
amicis demonftrationes afferam, interrogabo etiam i-
ftudfimihiad quæfitum, & adquæftionemrëfpondeas.
Ammo. Iftud certe faciam. Chrift. Tibineyidenturquæ
finiul lune, alia ex alijs caulàm habere polie effèdricemî
puenäfiuerepugnantiam.Arq;hincnefcioquo , raexiftunt,ièdvt flbioadiiurande.exturslami]
pado adeüdem fermonem de vniuerfo ieuoluri,relariq; & amiciidemonftràtiones pado adeudem fermonen afferam, înterrog^bo
iurhus. Firraabat:jgitur Philofophus, quafï pridie de ep
nulla mota fuiflèt dilputatio mundpmDeo elle coæuum.
Eap vero in ipfum venëmeritius, &?¥crius, atq; adeo acu-
tius intuens Sc velujt incidens in fermonem Mercurialem
^ H H H P P H H _____________ Apim. Nequaqùam. Chrift. Dicis-autem'coæuaellède
audacius me ei obt^ilebam.&iam iftiufmodi propofitio- ijs quæ funt fimul. Ammo. Dico. Çhriftianus. Coæuum
riemconficiébam.Chr. Ain tuDeum prim am caufam,& autem Deo elfe mundum? Ammo. Maxime.Chnft.Etet-
folum omnib:ëxcellere,elTeq; quouilmodo circa côpara- fedorem mundi Deum : Ammo, quidm ? Chrift. Conii-
tionem præftâbiliprem. Ammi Âiô,quis enim biscontra- dera igicur omnino quid fit quod colligitur.Nam h mun-
dixerit 1 Chr. omnium autem vnam lémpiternitatem eftè dus coæuus eft Deo, coæua âütem hmul lunt i ex le inui-
dicis.Amm.Ouidni. Chri.Siigiturlibenterhçcprofiteris cem caufamhaberenequeunteffedricem, ergo mundus
circa-hanc côfélllonem, Sc omnibus excellere fimpliciter ex Deô habere caufam non poteft effedncèm. Sequentia
Deum,prirriacaulàm etiam iplè c0 fiteris>pmerea omniü fie vertenda»Si modo id quodht non fit quædam vmbra,
vnam elTe æternitatem^Igicur etiâ illius ratioriejiræcelle- ; nequeid quod è caufa oritur caufæ in rationem lubfiften-
re & ptæftâcioirem eflê Deû hoc ^niuerfô ne celle eft. Am- | di,& velutcomplemétum eflentiæ accedat5quemadn3P-
m^n.Maxime.NamDeuseftéficiensfempiternü. Mun- *rwrrrtnr"
idiis autem lèmpiternum effêdum. A c tanta vtriufqjdiffe-
rentia quanta inter efficientem,&effedum,condenrem,
& rem conditam.Ghrift. Atquinon qüâtenus efficit,& ef-
•ficitur.dilferre diximusDeum &vniuerfitatem,neq; ratio
iftud aftruere ftuduit.Iftudenim etiam pmnib.in confelfo
eftjçæterum communem omnium lèntentiam deftruere,
nonne dementi(limum,& nonhominis fcientis,&P hilo-
lophi? Non igitur ratione efficiendi & paricntli, propofitumnunceft,
veftigare,&veneraridilfercntiaminterDeü,
& mundum, &incomparabilem Dei præftantianufed an
folus lèmpiternus fit, &rnullamcpmmunionemhabeat
cum mundo, ratione (èmpiterniçatis. Quod fi itaeft,rur-
fum;quæro num fempiternum affirmes id quod fepiper
éftî Ammo. certe. Çhrift. Deus autem fenipiternus eu fit,
nonne femper eft? Ammo, lip fentio. Chrift. Ac mundus
qui tua opinipne feinpiternus eft, lèmper exiftit? Ammo.
femper.Chrîft.Si igitur sépiternü diêis.elïè, id quod lèm-
;per exiftit. ^ o c àiitëmhoiji fpfius eft Dei véftra lèntentia,
lèd etiam mundi, vbi eft Dëi eminentia,in quo citra com-
pararionem vllamexçedit vniuerfitate ratione fempiter-
nitatîs qui eft lèmpiterne qlle, fiquidem non iplè lolusil-
lud obtinet, lèdetiammüdus cumfempiternitatis digni-r
tatem communem habet, eiuldem prærogatiuædignus
effedus veftra opipione. Nunquid confideras,non opor-
tere eum,quiphilofophiam fibi vendi cat,captiolè,& co-
tentiolè, multum dilceptare. & Cadmæam vidloriam ap-
pererç. Hæc quidem ego dicebam,ille autem filebat ma-
gis mutus e ffeôtus, quam aut lapis autpifeis. Cernebat e-
nim eos,qui intererant noftra admirari,&Chriftianorum
demonftrationes fufeipere & inter lè murmurarant valde
elle efficaces & firnfes.llle igitur quofdam qilps olirii im-
bueratfua dementia, &fàtuitate, iuffitforasabfcedere,
neq; audite quæ dicebantur, ne, y t opirtor, aliqupmodo,
afficerenturhacdifputatione.&demonftratione.&Çhri-
ftianalàpere perfuaderentur. Ego verp difputationi.infi-
ftens,dicebam ei, Et vdlo iftud,Philolophe',mihi relppn-
de. Ammo.quidnamîChr. A n tu fingulis rebus profÆiam
ellè notam, quæ foli conueniat,& femper, veluti hornini
• rifus, equo hinnitus capacitate? Ammo.' Quidni -?Chrift.
Nonneigitur necellàrium inueftigare quçnam fitDei maxime
propria notatiô, quæ loli, & fipgulariter igfficonuedum
fit in lole,& Iplendore, & vt confubftantiale, exempli
gratia, in Pâtre Sc Eilio, lèd eau là fit eftèârix,& confi-
lij, eledlionifq; compos, atq-, elfentiæ alternatæ feu com-
mutatæprocreatrix. Vbiigitur locum habebit, viregre-
gie, Deum mundi qui ipfi lècundum vos coæuus cft,effe-
(ftricem, Sc hypoftaticam caufam affirmant', cum mundi
ellèntia diuerlafitab ipfo, âüt fimul ellè Deum & mundum
abteterno dicere, fiquidem coæternarëétedicimus
fimul ellè. Quæautem lunt fimul, ex lèiriuiçem effeâiri“
cem caulàm habere nö polïè. Duorum enimalterum ne-
ceflàriiiih eft, vt communes lèntentiæ, & diale fticaaffir-
matio&negatio oftendunt,aut effedtorem elfentiç mundi
Deumdîcente&allèrere nqn coæuam ellè Deo fub lèn-
fupi cadentem elïèntiam,aücfifftud admittamus,inficia-
rieffedtricem vniuerfi ellè caufëm.Qujd videtur? Amrqo.
videris vera dicere. Chrift. Eundem igitur lèrmonemrecolamuslaconicambreuitatemquoadfieripoteritæmulari,
quæ eniin pulchra lunt continua exercitatione, Sc o-
perafolent quærétibuseffici firmiora.Elfcâorem,& eau-'
6m mundi Deum pariter côfitemur.Ammo.6riè.Çhrift.
coæuum Deo mundum ellè lulpicamini? Ammo. Maxime
Chrift. coæua funt de eorum genere, quæ funt fimul,
Ammo. Quidni? G hrift. Quæ funt fimul,alia ex alijs caufam
habere effe&ricemnon queunt? Ammo'.Non Chrift.
Mundus igitur coæuus cum fit Deo, veftro fuffràgio, ex.
Deo habere effedricem caulàm np poteft. Atqui effedo^-
remDeum mundi dicebamusîÂmmo.Certe.Chrift.Non
igitur coæuus erit Deo mundus.Omne enim effèdum èf-
ê d o re pofterius eft caufa & tempore. Ammo. At fi iftud
Allèruerim9,perfpice in quodabliirdüincidamüs.Chrift.
docelubens enim aufcultauerim.Ampio.Nifi res coçternas
Deo dixerimus: Deus fane eas nolebat èxtare, atq; i-
ta,fuit cum voluntatem de rebus non haberet, ex temp o-
fe autem cum voluerit & conftituerit neceffario aliquado
etiam contra volet,êcdeliberabit.Quô pofito, non iam a
|çobi? de Deo conlèntaneaopiriio lèruabuur.Nam in ce-
Çore yelle & nolle deliberate,& deliberationém mutafe-
»nxutaiiilem inducit eum qüihuiulmodi affedionib. obnoxiuseft.
Chr.Veruenimuero,miPhilofophe,nönecef-
’ lè eft dicere Deum in tempore cohfilium cepiflè de rébus
prqcreandis,fi earum natura negetùr ei coæterna,& prin-
i cipij fimiliter expers,lèd habuit de ijs voluntate carentem
Legeini-
tium Paru
Cice.
pnna-
A.1:
AliteiDeus '
ait,alitcrho ;
mo 8c can* :
film capit.
Tcrtiü eol-{
loquium.
Nota de S. '
Trinitake,
B
C
D
Redit ad
perfonas
ptioteslta*
^ue.A.Zâ-
chariam re-
fcrt.B Ami,
cumZacha-
*ut.
'de 'éîundi creatione -, contra Philofiphos.
|)}iqçiptojt^hquabbnqsôtÔcus?i'nàdumautem perdujtxt
i cuip cdmmodumfutiirum erat rebus quæfàdæ lunt.Dô-
Çi^ftieliberayæ, fiiie cónfilium capere, Sc veile in homiiii--
bus qmdèm d,uitt vlurpatur, in cognitionem indü cicmu-
& àlpemtioiiis confilij. AtfiiDeo non hum^nam
hab.et intelUgeqtiam,fiquidem Ôëus homo non eft,àcc5-
m.odate igitur ad naturas fubiedas verbuni iftudin.telli-
gendum eli. Ammq. Pulchre dicit. Chrift. Fuit nobis ali-
qpando, Ö amice, etiam dé principaii , Sc bëataTtinitate
|ei;mQ,& yèro Philqlophus poftiilabat feire, qui èâdem &
Ttinitatem vnitàtem ellè dixeramusffiæc eniiîl icion ellè
yllo mpdp çonlèntanea pronimciabat. Egoaùtfemadi-
pfum, Tria4 em iUcimuselïè mi Chriftiane, Tfîhiiàtëih
in ynitate & vnitatem inTnriitatë;pbi3pterea quodHypo-
ftafts quidèm tres funt; vnfca autem elïentia.Nam princi-
pium rerü fæcundilfimàéft natura,inuidiç expérs,bônitaS
fpns vitæ, inteÜigens. lumeii, ipliim lummùrn bonum, Sc
ynum prhna caulâ ipfiim quodeft,quodq; Vete eft, quod^
qiie lèmper îèeodem modo habet, fane veltit niens, Sc pater
verbum generalis nonpropunciabile, neq; rurlum in*
jcerniim, lèd eflènçiale, & in lè cQnfiftenS, eiufdemq-, cum
ipfoeflentiæ. Abætemo coæternumquippeciufiiemcum
ipfo de jtatis, non quidem hypoftafi, lcd ellèntia. Etàliam
Hypoftafin ab çterno producens fibi ipfi,& Verbo cprifiib-
ftantialem; que m fane Ipiritum fan dum Üiuina vocanto-
racula,fimul vna cum'verbi Sc filij atq; 6piétiægeneiatiô-
,ne, ablque vllo fluxu, & lèdione, & exinanitione.Hic e-
nim funtcofporum affediones, fiipra æuum,& tempus Sc
, omne Ipatium quod animo agi tari valcat. Vnusëft cü verbo
Sc opificê, Sc fapientia, Sc diuino Ipiritu, illis in iplum
quafi in caulàmrelatis ; illo quidem per modngeneratio-
nis,hoc Vero per modum (çrf Jïuiïf ) progreffionis fîue pro-
.ceffionis ( àKmçdj-ytxiïç. ) Si quidem6pienria, & verbum
præeft cpnftitutioni &opifido &procreationi rerum,lpi-
. ritus autem diuinus inlpirat vniuerfis cllèntijs rationis, Épf
j inteÜigentiæpartiçipibus, &pcrficitillaiumfiibfift:entiâ..
Patremergo verbï & fapientiæipfôduâjbremqqe.' '&n$a
. Ipiritus priniam caulàm ; & principium, dicimus deitatis
. efiè priiicipiumcarens tempore qiuèin filio, & Ipiritu Ipe-
. datur, quemadmodum loquitur nofter Theologus Gregorius.
Sic beata, Sc principaliffima Tnnitas, Sc T imitas
eft, Sc vnitasno in mültitudlné al ieùamà ratione,&paga-
nam dilper6. Vhitas enim, neq; vn ica hypoftafi conclulà
. inuide, & Iudaice. Trinitas enim efti Ammo. Igitur lubfi-
ftentijs, fiu&hypoftafîbus & numeris tria hæc funt , ëllcn-
tia autem ynum* Chrjft. Am'monius valde exclamauit au-
ditorum corona cumqùàdamvbluptaté,&gratiaaccla-
mante. Iftud enim iplum quod ftudebam meaoratione
demonftrare, Philofophus çoîlegit, & conclufit.Illeaii-
tem lubridens valde çtiamlàrdonice cum quodam mbo-
re tacebat, & alteri lèrmoni înfiftebat. Atq; hæ très quidé
Fuerunt:,cum ipfo congreffiones. Duæ quidem de coelo &
Deo:mundum non eue Deo coætemü,vnaâuiem de beata
& principaii Ttinitate , nëmpe triplid viîitate, & fîii-
gularitate. Habui & alias multas de alijs lèntcntijs, tam
noftris quàm paganis, lèd quia nihil inftitutæ tradacioni,
.& contemplatîoni confèrunt, in prælèns tacère integmm
duxi. Vis igi tur, mihomo, fatiatus mine ijs quæ commé-
mosrata lunt: Sc intelledis ijs quæ cum Philolopho trada-
uimuspedem domum referamus? B. Neqüaquam mi Za-
chatia.Etenim ipliimmihiColophonem dübitatibms cu-
pio vt ex animo deleas.Eruditus enim &làpîens es orator.
,A‘ Sedheus tu mîhi hos lèrmóiies valere iübe. Non enim
laudumcupidine, Sc oftentatiopis iftapercu'rrimus, lèd
vt tuæ incolumitati,& faluti ftuderemus. De laudibus autem
neverbum quidem: lèd de arnica veritate,& eçdefia- -
Iticislèntentijs &documentis.Reliétisigiturlaudationib.
&ambitiofis honorumque cupidis,&appéteritibus; prô^
ppne quod vis, quidq; rnentem tuam turbat, SC çommôi j;
uit drçalèntétiarumyerarum profeffionem.Dicebas, vir
bpne,hunemundum àDeô faoricatumpôftirttellig&ias-,
quango ipfum oporfcbat inrëramnàturaininduci : libe-
fe enim,&bonitate,&non autèm necèflîtate Deùmcon-
def e>$ic Deum no adu ante lèlîfilis mundi opifidum per-
manéré dicebasivteffidenté ihtelllgentiasj&inintelligc* \
Biblioth. Vti'Pat.Tem.6.
tes naturas primtim behefida ëlfundchté,& ip6s luis gra-
tijsimplentem. AlipqmnuUoegetem eorum quazabiplo
effeda funt.Ex feipfo. cnim eile opificem,& non ex ijs qu? j
fadälunt, per 6 enim liiffidcns Scperfedus Deus.^Non-
neiftaconfatmabas? B. Maxime A*. Acutus menteque&
memoriapollcs, 8c iriihil eorum quae Irmeftigabanthr ora-
tibiw? tp fugit. B. Iocatis,&'fortunate,in regerendis lau di-
bus, ßdpfe quidem non vis läüdari, fedläudare,quanquä[
aequaiitatem etiam in vita a:ftimäre«quuih^l. A. Sedhfa
inuhe omilfispropofit® ihfiftamus tradatipni. Commé-
ffiora ergo qUod tibi ijiftituimus in hac Oratione explica-
re:B,.PicebasjnëdicereJpoftmundfi,quiintélligentiapèf-
cipitur,hiihc qui fiib ftnlum caffiteffedümei(Iè,cum &la-
biobnoxiumefte èbm, quatènuseffedusellèt,, explicafti.
Manëre autem Deum in ffia ipfius bonitate,dtfaillius no-
xatti yllam, & detrimehtum, eriamfi mundus pereat,prp-
.clarè,& fortitet tüiioratiö dcmoftrauif,&pugnauit. Prae-
, terea dicebaturdteheceflè elïè,vt mfidus tranlinutarëtur,
& immortalis liefet; fuftinehs quandam alterationem &
commutationem in melius Sc trasfofmationem pr*6ntis
ftatus, fiileipiehs fiiblimiorëm, & 6hdibjtem, Sc diuinio-
.[ rcm.Noiiile h^c funt qure enartabahtur? A. Sane. B. Age
igitur mihi quod quarórelponde.Müdumihimörtali täte
afficiet Deus,tranfmutabit,&refinget inmelius,qu^ ratio
cur non a principio ipfum taié effecit, fed aliquahdo poft
eüm immortalitate ihdtiet. Aut enim ignorätia pulchri ta-
. lemnon efficiebat^ qualem effediirus érat aliquahdó,ve-,
t lut exinCuria,aut quodnonpolfet,auf(nefas o id u) mtii-
dislabemnoheffugict.A.tqüi proCulabeata natufaigno-
ratio,& imbpcillitas,&inuidia,&incu ria,quid ad lila ha-
besdicere ? A. Nec lgiiorationeveri pulchri infcorruptufh
no faciebat,«nec quod no pplfet,nec rurlum inuidiae mor-
bo vidus.Nam abhorret mmmüm'&finguläre bonum ab
omni inuidia; 6picns atq; adeo iplamet fapictia ab imbe-
’ ,cillitate , & infeietia remotiffima, eft item immutabiliS ab
incuria. Nam extra bonum vnicum,& lumrhfi omnis in-
mdiapofitaeft.Itéq; imbedlliräs,& infeiehtiaextra 6pi£*
tem atq ue adeo lummam 6pientiam,&incuria^xtra iin-
mutabuem. Sed oportebat congruere lbcum cum ijs qui
ilium inhabitaturierarit,neq;multum difereparedomici-
lium, ab ijs qui"in eo viduri crant. Necelïè eft igitur cum
nari fimus mortalës & flu am us quotidie, ea etiam, qus
nobis circumfufefiint taliaéffeda eflè. Rurlitm autem cü
immortalitateminibimushu'cquoqife eohfequr'. Nonnë
fehtis fimilë fimili gaudere, ellèque amicum,& contubéfr
nale, hanc enimaudiuifti parcemiam, hó c & docuitpoe-
ticum didum.B.Intelligo qii« dicis. A. Sic ctia hic ihüdus
ftirpium &Jpecierü omnis generis varietate animantiüq;
diuerfitatibus & mille formis dilHndüs, atque exorhams
his ómuibus Dei beneficio fulgens. Prxterèa etiam rario^
nis participes naturas homineshabensin ipfo eminentes^
quorum cau6pra:cipüe6ne procreatus eft al)eo , quaq*
cau6m folam ellè qui dixerit curfit, effëdus hpaberrabif
fimilis fibi ipfiefficitur, Sc cumpartibus cofenfionem èó-
pledes. Oportebat enim iplutn n6 platiedifcrepater cöa^
ptari, fedhaberc aliquo modo cumihcolenribus coucni^
entiarn. Qualis vero ciïèt conuenientia, fiquidem alijs iri-
tereuntibus & órienribus,temporiq; tranfitum in rérü na-
turam lbrtientib.,& aliqiiantopPft perenntibus.( Taliac«*
nim funt quë lub ortüm '&inCeritu caduiit,)Ipfeimmorta-
litatë afficienduserataDeo ? Prxterea quomodo Cüocu-
•lus intereatalpedu,& alij s fenfibus elfentprydita coslunlj
&qüasin ccelismóuentur,fi elfen t immortalia Sc ineórru-
pta,& tabis expèrtia.Simileenim adfimilë accedeferatiö,
Sc veterum 6pienria,ip6q; experiënria oftehdit,& docetf
V eru quoniam pröuidéiiria;& beneficétia öpificis rurlum
reuiuifeemuS, adipifeéntes corpora i mmortalia, o mni üq;
mutatione fuperiora, turn quibus&hocxuumtranlegi-
müs,&in haöc vitam Moeelumus. (Non enim prorlus,,&
pérpetuo exirio nos ngmeta rationé participia adduxit
Deus lufrime bonus1) oportebat rnrfum qus nobis circü-
fundütur taliä èlfe,qüalia & noftra corpófa,- gloria;,Sc im-
moftalitaris plena,& foluta ömtiimtitatione,& alrëfatip-;
ne,Vtfimilefimili propinquet 6cattingat.Iftäeftratiö,bea-
tè vif, cur noab origin.e risee viiiuëffitaè inimprtalis iriccy