A
t,Ç*uC.
Immenfitas
Trinitatis
ex forma
oftenditur.
:b
Condufio
fecund i I isnenfitate
diuinitatis
filij Dei.
c
x>
Difficult»»
teitij libri -
de palfione
Domini.
Empiétas
ca hnmanicordis
S. Ttdgent adTrafimttndumRegem ____
latitudine Apoftolus loquebatur, ditens: Os no-
ftrum patet ad vos 6 Corinthij, Cor noftrum dilatatum eft. Eandem
autem babentes rtmunerationem (tanquamfilm dico)dilatamini
&vts. Vbipaulo poft ceftimonium Prophets pofuit fu-
periuSsmemoratum, dicens: Vosenimeftutemplum Dei viui,
fleut dicitDciis: guomaminbabitabo iniUu & inambukbo.
t A P V T X X .
SEd necilludcft aliquatcriusomitcendufn, quo mani-
( feftiflima Trinitaris i mmenfitas, & per omnianonlocalis
, fed diuina mirabilisque prxfentia demoifftratut,
dumi» nomine patris, & filij, ~&Jpiritusfanai, fecundum i-
pfius dominiprxcegtum credentes,vbicognofeimusba-
ptizari. Sbenira omnis T r in e s in baptifmate (an6Hficare
'creditur,omnisvtique Trimeas adefle monflratur. Cum
autem vbique vno tempore per totum orbem baprifma
celebratut in nomine Trinitatis, fi tota Trinitas adeftad
fan&ificandum,ecce vbique mirabiliterexhibet prsefen-
tiam maieftatis immenfae, quoniam folius eft D e i, fimul
vniuerfa complete. Si autem non totaTrinitas vbique
pariter adeft, fifiliusaut fpiritus fandhisputatur deefle,
nominandus vtique inhaprifmatenon eft,:quiadfan£li-
hcandum adefle non poteft. Quifquis « g o putat,aequa-
litatem immenfitatis paternae denegandamlilip vel fpi-
ritui farr&o: npmen eorum prius auferatde baprifinatis!
facramento. In hoc igitur quammaxime fidei Cat'hplic*
Veritas agnofeitur, qua: redein nomine patris, & filij > 8c
fpiritus iandi baptizare confueait : quoniam omnem
'Trinitatem vbique pariter adefle confidit. Poflet adhuc
immenficas diuinitatis filij Dei teftimoniis inn\imerabi- I
‘ liBus demonftrari: fed nosmaluimuspaucadepluribus
ponere , volehtes etiam fecundum libram celerius ter-
minare:quam maxime.profpicientes, vtirihis qua yeftrae
tlementiaedeftinamus, anirhum regalibus curis fefelieiter
occupatumnonledionisprolixitasoneret, fed manife-.
ftatio veritatis informer. Proin de qu? deimmenfitate di-
Uinitatis filij Deidifputatafuntjifto concludamustermi-
no : y t ea qux de Sacramento dicenda fimtBeminfea:
paflionis,alio rurfusincjpiamus exordio.
lutem quafcrunt, difpendium ialutis incurrunt: & dum in
Deo id accipiunt, quod in hominibus cernun t, quadam
velut lan cea peruerfe loquutionis latus percutiunt falua-
toris:Et cum incrcduli milites detrahere aufi nonfucrint
morienti,quidam nunc fiib Chriftiani nominis fuCo non
metuunt derogarc regniSti.Hi flint,qui cum in vno Chri*r
fto Deo vero homineque perfedo humanam diuinamq;
forfitan ncqueunr, aurcerte negligunt, fecundum naturalem
veritatem confiderare fubftanriam,m iderroris m>
curriiftt,vt non humanam in Deifilio naturam, manente
diuina: virtutisimmutabilitate confiderent, fedvt diui-
nam fubftafitiam diuina: infirraitatis paflibilitate dede-
corent. Quod vtiqucdiuino fpirituprauidens ,diccbat
Apoftolus:^Verbum enim crucisjereunmut quidtmfiultitia eft,
bit atitem quifaluifiunt, v&tut Dei eft. Percun tin verboer u-
cis, non folum quiputantDei filiumquaehumanafunt
in came pati nonpotuiffe: verumetiam qui credunt diui-
nitatem filij Dei,dolores velpaflioncm fubftantialiterin
cruce fenfiflè.Qüomödo autem verbum crucis virtus eft
D e i, -fiin cracc diuina fubftantia potuit infirmari? V el
qualiter nos adimmutabilitaris atque incorruptionisgra-
tiam perdudurus eft Chriftus, fi ipfe fecundum diuinam
naturam probaturin deterius coramutatus?Cum diuina: i
natura: fitproprium,nedefedum caperc,necprofedum.
8. F V L G E N T I I
A D T R A S I M V N D V M R E .
g em , L ib e r te t t iu s , D e facramenco
* D om in icæ p a ffio n is .
C A P V t 1
Vanijuam Tccttndo libro, fujetaî mune-
ris opitulatione filbnra, diuinitatem filijj
^ J3ci probaucrimus im men (à m t ncccena-
’porclcilicet net loco conclufam : vtpote
qua: omnia replet,omnia continet,omnia,
fempitemitate prxeedit,omnia pariter immenfitate con-
dudit, quodidcirco quam maximo curauimus demon-
ftrandam.vt fi qui nuncTfqifpiritaliter deDeo neqiicunt
couitare, localis in Dei filio iuipidonis abfoluerenturcr-
rote-non minor nobis eft iolicitudo reiidua, tertij quoq;
huiusvoluminis abfoluehdi, quode Sacramento dominie*
paffionis, quod ipfe, qui prb nobis paffus eft, dona-
uetit, fumusvtiquetra&ituri. Vbiuoftmimmotimorc
eoncutimur .necleui formidine perurgemur. Sumus enimprorfus
(quantumadnosartinet) explication! tant*
profnnâitatbiniialidi. Sedillctçdiçrraitiitmiifaro.^'iiapiwf
infantiumjacitcjfeiiftrtM, ipic (ficucconfidtmus) dant
Ttmonm iinttum & bcntfimMftmtttosruftrum, tantamque
hmc operi ( quod per nos dignatur mifencordtteropera-
rildemonfttandq veritatisgratiam largiamnyt mamfcftis
fetiptntarom dareat documentis, & redltudo Catholtcl
doematis,&tottuofus error He multiplex h*retic*praul-
,atis Sunt enim quidam, qui de fammento dominie*
paffionis aliter,quamfe pietas'habet,cogitantes,dum
G A P V T 1 L
TGiturqtiidinChrifto femperimpalHbile, quidveante
Imortem carnispalfibile merit, tradtaturi:primitusli-
bello huic inferenda duximus, qua: de vno Cnrifto Deo
! homineqiie'credimus & tenemus. N e quis, cumin Vno
Chrifto Cceperimus eaqu* ad proprietatem diuina: hu-
manxque naturae pertinent,dcmonftrare,aut duos Chri-
ftos nos exiftimet credere, fe cundum vtramque naturam,
>aut qnartam,^ nobis inferi pu tetT rinitatiperfonam.N os
enim fidem retineiites Euangelicx veritatis,fic inMedia-
, toreDci&hominum homineChriftolefli.prbpriavniuf-
cuiulque naturae cognofeimustvt vnitatem perfena: nul-
latcnus diuidamus: Scientes, qucndlic vtriufque in Chri-.
fto fubftantia: manfcrit vnita'proprietas : vt incarnepa-
ciens impaflibilis D eus,^ veram paflionem(quia voluit)
in veracarne fehtiret, &ih-diuinitate prorfiis impaffibili-
cerpermaneret; NecaHusincarnepaflusfuerit,nifiille,
qui in veracarnis palfione impaifibilis omnino perman-.
fit. Nec alius femetipfum morti dignatus fit traderei/
quam file qui fic potuit moriendo mortem vincere , vt ;
mortem non poflet in mortefentire. Sedhax qualiter in ;
vnitate perlona:, fubftantiarum in Chrifto proprietate •
feruata dicamus,profeflionis noftrx feries Aubiedta mon- \
Arabic.
1C A P V T I I I .
BRedimus igiturDei filium, ante ’omne prorfuslni-:
tiurn.hoc ell,fine aliquo lux natiuitatis initio, depa-
tris fubftantiagemtum.Deum de Deo,Dominum de domino,
non ex nihilo, quia de patre, non nuncupatiuum,
quia nomen habet ex Veritate natur^nbn ex aliqua natu-
ra, quia non alt quid fait cozternum D eo, vnde origo filio
prseftaretarineepofteriorem filium eo quigeliuit,nec
E
tttemChii-
Virbuncï h.
eis pirtHnti-
biu fiultitia ,
C*ute d«
Chiiftoic^-
âandum
piopierdu-
aa nataras
minorera,fed(ficut etiam in fecundo libelle diximus)pa-
tri prorfus & fempiternitate immenfi taris, & immenhta-
te fempiternitatis æqualem, immutabilem mutabilium
conditorcm : Intemporalem, temporalium fadorem Sc
temporum,quem ntulus continet locus,quo nullus caret
'locus,quia cundareplet Creator imrftcfiis.Quinon pro-
ptereanon eft Déus, quia dicitur genirus, fed idco verus
digne creditur, quia de patre fubftanrialiter genitus prae-
dicat ur. Quod enim dicitur genitus, nonhoc eft no^nen
diuinitatis in filio,fednonte eft natiuitatisin Deo: vnquc
conftat de patre naturaliter genitum, conftet non aliud
elfe qua Deum.Hicitaque de patre fempitemus cxiftens,
ynam tenuk cum Deo patre naturam,fed propriam fum-
pfit ex genitorepcrfonam,quia diuina natiuitas, no diui-
fionem naturalis vnitatis habuit,fed perfonam filij lubfiftentis
Reft» fides
ucdiuinita
tefilij Dei.
Alia perfoÜafiHjîîn
yna
ju;usa.
A ‘
ÎMi-l*
liU.t.i
Chrift« Tnigenima
Dci.
pmI.
B
b 4B.ll
‘tUum
ua b vertut*.
C
tiibm.
Sili jDei ad-
opriui in .
eodemte-
gno diuerfa
intet fc cia*
(itatc.
*-C".X f.
D
Mank. ij.i
Ibidem.
Ltber tertitu.
ftenris à patre diftinxit , & ex vocàbulo patris alium qui
haras eft monftrat ,vt erroremSabellianç confuflonis ex-
cludat, ficut ipfe filius proteftatur, dicens : Aim eft, quite-
ftimonium ptrbibet de me. Et fcio, quia verum efi teftimomumy
quodperhibetdeme. Et vt often derét,quem alium diceret,
poft paucafubiecit : g u i mifit me pater,ipfi teßimonium ptrbibet
de 'me. Alio loco ümiliter fuam perfonam pacriique
difeernens : No»fum, in quit, film, quiapatermecum eft. A d
h.inc diftinélioncm geminxperfonæ 8c profcflïonem v-
nius fubftantia:in patre & filio pérdocendam , ipfe filius
aicit : g u i irtdit in me, non credit in me, fed in turn qui mißt me:
&qui videt me,videteum qui me wißt. Vnus eft igitur filius ex
patris naturagenitüs , qui ideovnigenitus dicitur, vt ex
prbprietate paternà naturæ vnus & genitus demonftre-
tur. Scd hic, qui vnigenitus ex patre naturaliter dicitur,
ficuc infeparabilis'eft vnitate naturæ, fie inconfufibilis
permanet proprietate perfonæ. Ob hoc fe tantummodo
Dci filius vnigenitumnominat, dicens : Sic tnim dilexit
Dem mundum,vt filium fuum vmgenitum darev.vt omnûqtti credit
in eum,nonpereatfed babeat vitam iternam. Etpaulo poft:
g u i credit in eum,non iudicabitur: qui autem non credit idm iuii•
Ioannes aufus ell nomen vnigeniti (ciibcre, vrprebetuf.
felfiim,qüöd meruit d ep eäo ie veritatis haurire. Si verb
proprietas vnigeniti «îanifefte demöniftranda eft fîgnfjfi-
catiohis indicio , fic multi fihjDeidicantur ex gratia , vt
cognofcatur vnus genitus ex natura. Quis emm natus
eft Deus vc rus de Deo vero,nifi vn'tgenituc filmy qui eil in fi~
nupatrit ? Quem ideo fqlum acætcrisDeifiliis excéptio
fegregàt in com mu nie ab il is nöminis,quiain folo pcinia-
ne t de patrè Veritas naturàlis.
C À P V T V ,
Hic veras Deus 3c vira æterna,f«m in forma Dei ept,non
rapinam arbifratm tffefeaquakm Deo,fmetipfumexinàni~
uit.fiormamftrttiacciptens :*qualitatem enim Dçi veri Deus
Verus non rapuit, quam vnitate haturali fempiternus
cum genitorepofledir. IdcircoVnigenitusDei filius, et*
iam quando^iMM/w fertù aciiptens,femetipfum exinaniuitple^
nus gratta ventétifque'pimarifit. Vidïmut, inquit Ioannes,
glortam em,gloridm quafi rntgèhitià patre, plenum gratta & vt-
_ rïtatit. Hoccft vtique , quöd in vno eodenrque femeritatmefi.
quia non credit in nomine vnigeniti filij Dei.Dc folo Io- I pflum exinaniente, & pleno :grariæ&veritatis, accepta
anhes quoque proteftatur,& dicit : Verbum carofaäum eH, ferui forma, Veyitafem Voluntarià: ptorfus exinanitiohis
érhabitauitinnobui&itidmM'gbriameiue^gloriamquafivnige- oftendit^inc'oàetemapermanensDeiFQrma, plenitudi-
nitidpatre, plénumgtatia &veritdiii. Verbum caro fadum, | nem gratiàé véritàtffqu'e mohftrauit. 'Quæ eft igitur ilia
Plénum éftgratiæfufceprionishumanç,quia Chriftus ni- ! vnigeniti eüinànîtio , iti.fi accepta paÏÏîbilis & mortalis
dlin fe minüshominis habet ildemque vnigenitus a pa- | hu manitas Chrifti ? '(^næ autem eft vnigeni ti plenitudo,
ttè.pienus eft veritatis paternæ flibftantiæ, quia omnem nifi petmànéns impaflibilis atque immortalis diuinitas
hi fe diuinitatis paternæ plenitudinem naturaliter habet. Chirfti î In quo perfedushomoplenu^eft gratiæ, & in
Plénum igitur gratta & pmf4f»Euangelifta cognoüit.quém quo perfedus Deus plenuis eft Veritatis. Quo proculdu-
vnum eundemque verum hominem gratia verç incarna- | bio plenitudihis nomen, Vt diuinitaris éflè monftretur
tionisoftenderet.& veramDcumVnigénitumipatrenâ- j Àpbftôlühi de Chrifto loquehtem pariter audiamus:
tiuitatisæternæ veritas declataret. Quid autem nlio pro- Quid in ipfe inhabitat omnuplenttudodiuinitatii corporaliter, & ;
deft vt nuncupetur vnigeniti nomine , fi priiiatur voca- efiùmilldrèpleti. Qùæ autem fit,quæ in Chrifto inhabitat, !
buli veritate ? Fruftra namquc vnigenitus dicitur, fi in e- plenitudo diuinitatis;, Ioannes oftendat. Verbum, inqoit, !
ius generatione non naturalis de Deo générante veritas, carofaäum eft, & habit auit in nobit. De jftaplenirudine Ba-
fedcreationis ex donante larg i tasp ra: di cat ur. Etaliise- ptiftaloànnes nos aflerit 'accepiflè,di|Cens : I t deplenitudme
nim: guptquotreceperunt eum,dtdittispotefiatemfilios Dei fieri, eiut nosomnetacctpimm^&gratiam progratia.
Quod li etiam vnigenitus filius ifedus dicitur ex gratia,
non vere genitus ex natura : pro culdubio nomen & veritatem
vnigeniti perdidic, poftquam fiacres habere iam
coepit. Priuatur enim huius veritate nominis, fi invoige*
nit o non eft de patre veritas naturalis.
C À P V T I V .
ET enim in filiis D e i, qui non de D ei patris natura
(ubfiftunt, adoptiuæ communio dignitatis diuerfi-
tatem munerum poteft habere, non nominum. Etado-
ptancis gratia, cundis ex Deo nafeentibus , quamuis di-
uerfie retributionis munusprolaboiis meritorèpromit-
tat, vnùm tarnen cundis filiorum nomen accommodât,
& vnapcrfideih veram renatis Vita cælcftis regni promit-
titur, quamuis differens regnaturis gloria tribuacur, Paulo
Beato dicente: Alia claritasfolit, & aliadaritasluna,&alia
claritatftelUrum : Stella enim ab JltOa differt inclaritate :fic & re>
furreäto mortuorum,8c his tarnen omnibus pro ilia potefta-
te, qiiam cis dedit, filios Dei fieri, fimul dicetur dextris:
Vernte benediäipatrit mei,percipite fegnum, qUodpardtum tit vt-
bit ab origine mundi. S imul etiam de omnibus dicitur : iufii
dutem Hunt in vitdm iternam. Æqualiterigitur tenebil cun-
I dos Dei fitiös vnigénitas adopriuinominis,licetmcrito-
rum qualitaccm inonftratura fit differentia claritatis.
Nec in ê ô , quod fpiritalis efle coepimuS natiuitatis exor-
tu,difeernimur nomine, quamuis ex profedufimusdifi
eernendi mere'ede» > In co namqlie, quod voluntaric ge-
nuit nos verbö veritatis-, pariter filios nuncupauit gratia
genitoris. Quod fi diuina ilia filij fempiternaque natiui-
tas.non de natura Dei patris,fedex gratia ctedicur fubfti-
tim , non debet vnigènitus vocari, léd cantummödpgenitus.
Qüoniàm ficut ei npmen geniti largitas adopcio-
nis pàtern æ concribuitific eürii ab vnigeniti nomine» nobis
quoque cnbuta communio paternæ adöptioftiscx-
clufit: Vnig^nicus enim non vôcâtur, quamuis genitus
poflit vocari cum geiiitis. Quod u i ta eft,del ear ur, quod
Billioth. Vet. Patr. Tom, 6. -
C A P V T V I .
X T N u s igitur idemque Chriftus Dei & hbminis filius,
V qui & femetipfum cxinaniuit, & plcnus gratf* veri-
tatifquc permanfit: vere mutabil/sfadus, immutabih's
manfens: verepafius , pafEoninon flibiaéehs: veremor-
tuus, mortem nonfehriens» fedextinguens. Ha:cautem
cunda vnüs Chriftus & geflit & pcrtuiit, quia in vn o eo-
demque Chrifto vera diuihiutis veraque hiAnanitatis
natüra pértnanfit> dum Deus non cPnliifiis ho mini, fed
vhitus, fic in Vna perfona vtriufque hatura: permanenris,
indicia demonftrauit, vt veru's Deus&plenus veris diul-
nifque Virtutibus in hotnine clarcret a'fluiti pto, & Veritas
in fii m ira tis human a: verum pïenumquc hominem mon-
ftraret in Deo. Propter quod Beatus Apoftolus Vnum
eundemque Chriftum 8c cru'cifixum prafdicat, 8c Dei
'virtutemlapienria'mquepronuhciat, dicens: Nos dutem
pradicdmtu'Cbriftum mcifixum, ïudaüquidemfcandalum,Gen-
tibm autem fiultitiam, ipfu dutem vocatis Iudait atque Gratis
Chriftum Dei virtuttm & Dei fapientidm. Et v t infirmitaté
flifeeptionis humanx magnitudinem diuinx virtutiss
monftrarét, adiecit: Quod emmftultum eft Dei, fapienttuseil
hominibus : & quod infirmum eil Dei,forttm eil bominibuf . life
igiturDei filius » Dei virtus, & Dei fapientia , in éxórdio
redemptronis noftra*, diUerfUm quidem .peregif in ho1
thine» quam quod femperhabebatinpatre. Quia videlicet
aliud ibi maieftätis natiuitas habuit »‘aliud hie pietas
redemption is exegiri In illo enim fempi'terhx hatiuitatxs
arcano, fempitcrnusatqueincommufabilispatcr, alteram
gêïiüir, non diuerfum. È tquahtum.gcncrandopro-
tu lit» tantus ipfe permanfit, petfonaiiter diftinxit afe-,
quem naturaliter totum habet in Te. Woc ipfius filijno-
biimanifeftatur eloquio, dicentis: EgO inpatre, & pater in
mé, Inconfiiiibiliter'crgo vnit vtruhqüe natura, quafnuiS
infeparabiliter difeernat Vcrunque perfona.ldeö filius i- <
pfe tf ftatur: Ego & pater mumfumus. Per hoc» qüö'dvnüm
E 3 ' dicit,
'Ckrifim
i rs.,U&
Thilsf. i
lit TOO
'Chrifto
dux niru-
xç non coli-
fulz.fcdv-
ait«.