m
13; P
inf flH
H
4.R<£ 1.1
74
firmauit. Quod in primo libro capite decimonono Re-
tra&ationum iuarum oftendens,inter alia lie ait: Alió loco
quod interpolai teftimoniam, non ad menluram dat
Dcus fpiritum,nondum intellexeram de Chrifto proprie
verius accipi. Aliis quippe hominibus niii ad menluram
daretur Ipiritus,non duplum peteret Helifaeus quam fuir 1
in Helia. In his ergo diâisbeati Auguftini illud maxime
atcendamus, quod ait( aliis hominibus ad menfuram fpi-
ricum dari. Quod vciqueideo dixit, vt hoc ft non de di-
uinitate , fed de humanitate Chriftifenfiflc monftraret,
cui non ad menluram dedit Deus Ipiritum. Cum vnicui-
quedari gratiam fecundum menfuram donationis Chrifii tefte-
tur Apoftolus. Quare ergo beatus Anguftinus non dixit
hominibus, led aliis hominibus, nili oftenderetilliho-
mini fingulariter non ad menluram , fcdomneminclfe
Ipiritus picnitudinem, qui eft naturaliter homo verus, vt
idem lie natural iter etiam Deus verus, totum accipiens in
veritate carnis, quern ad menluram largitur munere dei-
tacis î llli ergo qui ftcundum menfuram donationis fuas
dat gratiam, non ad menluram dedit Deus Ipiritum. In
Chriftoautem fecundum catholicsHdeiveritatemin v-
nitate perfons fimul & deitatem & an imam rarionalem
facet ar &C earn em, in quo tarnen deitas Ipiritum accipere
non po tuit, quia ftcundum deitatem pater & filius & fpi-
ritus fandhis, vnus eft Deus. Vbi tàntus eft pacer folus,
quan tus cum filió & Ipiritu làn «ftotantulq; eft folus Ipi-
ritus fan us, quan tus eu m pâtre fimulacfilio. lbinulla
de tribus petfonis habet duabtis aliquid minus. lbi in v-
naquaque perfona lie eft plena deitas, vt & in tribus per-
fonk vna fit,& in fingulis tota. Non ergo potuit Ipiritum
etiam in ilia gratia Ipeciei quas datur pro gratiafidei, non
iplam plenitudinem, led de plenitudine eius non efleac-
cept tiros gratiam pro gratia,& hpc ipfo quod de plenitudine
eius accepimus nos efieimpjendps, in quantum per
eius gratiam capaces erimus. -.Quod oftenditPropheta
dicens: AdimplebismeUtitia cum vultu ttto. £ t item nv Replebi-
mur in bonis domus tu*,fed vt repleamur, de plenitudine eius acct-
p'temtts. De Chrifto autem Paulas dotftor gentium dicit:
Quid in ipfo complacuit omnem plenitudinem inhabitant De
quo idem dicit: Quia in ipfoinhabitatomnis plenitudo diuinitatis
torporalittr. Non enimexiftimo illi animxinaliquo
plenam diuinitacis dee He notitiam, cuius vna eft perlona
cum verbo, quam liclapientia fufeepit, vt eadem fapie n-
tiaipft lit quae rcrum omnium in tan turn fa<fta eft dorni-
na, vt cumipfadiuinicate fua vnafitin uinitate petfona,
id eft, Chnjtus crucifixus, qutm Deivirtutem Deique fapien-
tiam Paulus prsdicit. Quod li anima Chrifti minorem
habetin aliquo dei tat is l a s notitiam, non in ft habet
totam lapientiam, totamque virtutem. Partic:pium ergo
habet. Non ipla eft Chriftus, li parcem habet noti-
tiae diu nitatis f is . Nos autem participes Chrifti Apo-
ltohis afterit dicens : Participes enim Chrifti tffMi fumus.
Vnde ipli Chrifto dicitur : Vnxit te Dtus Dtustuus oleo e-
xultatioms pra participibus tuis. Oleum autem exultatio-
nis , quo vntftus eft Chriftus , Ipiritum lan&um elle
lion dubiuni eft dicente Petro : lefum a Nazareth qutm
vnxit DeusJpritUfanfto & virtute. Iplum ergo vnxit piae
paitic pibus fuis , cum non ad menfuram dedit fpiritum
, in quo inhabitat omnis plenitudo diuinitatis corportitter.
In quo funt omnes thefauri fapient'ut & ftitnthabjconditi, cu
fen£him diuinitas filij accipere, cum ipfc (p.ritusf-n<ftus ! ius làpiert s & feientiae altitudinem beatus Apoftolu;
lie procedat à filio, ficut procedit d pati e, & her detur d fi-
h o , licut datur d patte, nec ijla natura vnde fpiritus fmdl:
is habet origine, potuit velexpeiftare vel accipere lar- i
gitatem. Spiruusille tqtuseftpatris,tocuseft filij, qu.av-
nusnaturalitereftfpirituspatris&fil j. proinde totusde
patre procedit & filio, totus in patte manet ac filio, quia
lie manet vt procedat,fic procedit vt maneat. Vnde na-
tutaliter hanc habet cum patre ac filio vnitatis plenitudinem
, & phnitudinis vnitatem vt totumpatrem habeat,
rotumquefilmm, ipfeque totushabeaturdpatre, totus
habearur d filio .Non ergo accipit Ipiritum lan&um di ui-
nitas filij, cum qua Vnius natura: eft Ipiritus fantftus, & ex
oua habet quiequid habet : Iramo de quaefthoequod
< ft, quia quod naturaliter habet, hoc eft. Reliât itaque vt
anima Chrifti Ipiritum famftum accipiat, quem tarnen
non ad menfuram accipit \ led totum accipit. Vbi enim
menfur^non eile dicitur, plenitudoperfedlionis, & per-
fetftio plen tudinis inuenitur. Quis fit autem iftelpiritus,
quem non ad menluram Chriftus accipitV Pi opheta no-
bis Elaias oftendic,qui de Chrifto loquens, ait : Eg- edietur
virga deradice Itfie-, &ftos de raddee eiusafeendet, &requief.etß-
ptr eum ftnntus dmmi ,Jpiritus faptentt£& intelleäus , ßnritus
conjilq & fortitudinn rftnntusfcientU & pietatis, & nplebtt eum
Jjf ntusumorisdomini. Accipit ergaChriftus Ipiritum, lèd
non ad menluram accipit. Quod fi animæ Chrifti non
ad menfiram dedit Deus fpiritum , nccelïe eftvt nihil
minus habeat lapientis,nihil lcientis. Spiritus enimille,
Ipiritus eft lapiehtis & intelleäus, con filij &fortitudi-
nis, feientis & pietatis. Ac per hoc non lolum ad diuini-
tatem Chrifti , lèd ad eius quoque animam illa peife-
db onis prsrogatiua pertinet, quam ipfi Chrifto beatus
alfig îat Apoitolus, dicens : In quo funt omnesthefauri fa-
pitntu & fetentia abftonditi. Si enim non ad menluramac-
cipit fpiritum fapientix & feientis, necclTe eft vt omnes
thefauros làpientis & feientis habeat.Quod li ei aliquid
eiusplcnitudinis demitur, conlequens eftvt admenlii-
ram accepiftè Ipiritum prsdicetur. Et quis eft cui non ad
menfuram Deus Ipiritum dederit, .li eum àd menluram
Chriftus accepit?lnquantum enim Ipiritus datur.intantü
miratur, dicens; O altitudo diuitiarum fapientu & ftientia
Dei. Ch ilium autem non -folum lecundum d.uinita-
tem , led etiam lecundum humanitatem vera fides totum
alt Hi m.m confitetur. Mater enim Sjfott duet, homo
& homo natus eft in ea, & ipfc fundauit earn alttftimus. Et
reuera quis audeataltilfimum der.egare, quern Deus non
folum de le alti.lfimtim genu'it, led etiam de virgine
> a turn ex alt unit, & donauit illi nomen quod eft fuper omne
nomen, 'vt in nomine leftt omne genu fleftatur uleftiumjerre-
jlrium , & infernorum , & omnis lingua confiteatur quia do-
minus lefts Chriftus in gloria eft Dei pattis ? Si autem non
plenam habet anima Chrifti notitiam diuinitatis fu s ;
non * peruenit ad alt tudinem plenam lapientis &
feientis Dei. Non ergo'totus , ted .ex parte Chriftus
prsdicetur alt lliirms , li anima eius infra altitudinem
diuitiarum. fapiencis & feientis Dei a fidebbus p r sd i- 1
catur. In quo enim nos Deus exaltat , nili in quo
ad le leuat animas no liras ? In tantum autem ad le
leuat animas noftras, in quantum nobis vcricatem fus
cog utionis ac diletftionis inlinuat. Quis autem dicat
animam Chrifti aut minus pcrcipere veritaris , aut minus
habere aliquid charitatis 1 Iple autem'Chriftus eft
vericas. Quomodo ergo illa anima minus in le noti-
ciam yericaris habere dicicur, q u s iplius veritaris anima
fingulariter inuenitur ? Non lie eft de Chrifti anima
dilputandum , licut dilputatur de quohbec angeli-
co fpiritu vel human®. Quis particeps poteft elle
Dei v e r i, nifi Deus vems, qui eft Chriftus , qui per-
fe&am carnem pcrfedamque animam rarionalem , id
eft , plenam humanam naturam inillam lempicernam
perfonam lu s diuinitatis accipiens , licut naturaliter
totus eft homo verus , fic totus Deus verus , quia
ftcuc indiuinitate fua. totam habet natiuicatis fu s naturam
, fic in humanitate lua totam habet diuinitatis
lu s fubftantiam , totam maieftatem , totam
incommutabilitatem , totam virtutem, totam lapientiam
, totam bmnipotentiam ? Sic enirq humanam naturam
Deus vnigenirus fufeipere dignatus e f t , vt iple
lit Deus qui homo eft, & idem fir homo qui Dess eft.
cognitio diuinitatis accipitur. Vbi autem Ipiritus non eft Proinde ficuteft plenitudo diuinitatis in homine (?hric
menfura,necelfe eft vtplena fit diuinitatis immenls no- j fto, ficibieftpienitudohumanitatisinDeo. Sicutergo
titia. T ota enim plenitudo datur,vbi Ipiritus no ad men- I Chriftus homo fingulariter .habet, vt Deus verus lie, lie
furam datur. Non autem plenitudinem, fed de plenitudine I totam diuinitatem fuam fingulariter nouit. Pollumus
eius nos omnes accepimus* gratiam progratia. Vbioftenditur;! plane dicere animam Chrifti habere plenam notitiam
deita-
'Ad Ftrran. ffiaconum. 74
A
Epiftola (.
m
i
deitatfs fiis,nej(cio tamqri ytrum debeamus dicere, quod ’
ihima Chrifti fic fuam deitatem nouerit ,, quernadmo- •
dum leiplädiuinitäs nouit \ art hocpotilis dic.endurn eft,l
quia nouit quantum ilia,led non licut ilia. Ipla eniin dei-’,
tas fic fe nouit, vt hoc fe naturaliter inueniaf elle quod
nouit: anima autem ilia fic t ode i t at em fuam nouit,
j vt ipla tarnen deitas non fit. Deitais ergo illa ipia eftnatu-
ralitcrnotirila lua, animaNVerpilla,ab ipladeitat? quam
plcnenouit, accepitvt nouerit. Naturaliter ergo deitas
Chrifti hoc ei$ quod nouit, apima vero jlja in eo qupd
feit deitatem luam, non hoc le inuenit elle quod nouit.
Non ergo queipadmodüm le. nouemnt pater 8c filius &
Ipiritus lan<ftus,fic anims fus lecundum diuinitatem no-
tus eft Chriftus. Quoniam quidem habet anima ilia ple-
nanl trinitatis hotitiam 5, non tarnen habet vpam cum tri-
hitate riaruram. Aliud eft autem vnicuiqjrei nolle quqd
naturaliter eft, aliud nolle quo!d naturaliter n,on eft. O-
culispqtro corppralibus Deus Ipiritus non videtur^ Vn-
de quofilamiß. Aug^illinus qui hoc voluerunt de Chrifto
credere,, quod Deum patremoculiscorporalibusvi-
deat, in Epiftola lua quam ad ItaUcam leripfit, licet hreui
fermone, fufiicieni;i tarnen relponfione conuincit* Hoc
habenequippe oculi corppri*, non folum corpora vi-
deant, ftd necvidcrc polfint, iiifi inter ipfos & ea qus vi-
dent ipatij cuiufquam media interualla faerint. Inde eft
quod cum alia plurimavideant, ftipfosvidere non pof-
funt, pec vident in fe, cum videant extra ft; Nam &.ipft
acies yifionis obtunditur, fi aliquid vidend.um ipfis ocu-
lis adiungatur. Quilquis ergo putat Dcuni pofledculis
corporalibus cerni, priuseft Vt eum dicat ab ipfis o^ulis
corporali Ipatio ftparari. Quilquis autem vulr agnoftere
quibus oculis Deus videatur, iplum Deum cogitet, quia
lapientiaeft,veritaseft, charitaseft. Quocircaquibuso-
culis viderar lapientia, Veritas, & charitas: ipfis oculisAri-
de tur illa lapiens veraque diuinitas. Non itaque corporis
fed oculis anims Deus luam viliohem promitrit, quam
capacetii lapientis,veritaris, charitatifque conftituit. Spiritus
ergo rationalis accepit a Deö vt videat Deum. A cce-
pit itaque per gratiam', q u s tarnen non extra ft poteft vi-
dere, led in fe; Deus enim non loco cpntinetur, led affe-
<5bu percipitur, & ideo ili quo lion habitat, non videcur.
M into enim interiüs animam ihhabitat D eus, quam anima
inhabitat Corpus,xjupniam creator Ipiritus eft illejifte
creatus. intancum ergo habet quslibet lanifti hominis a-
nimaillius fummiDei notitiam, inquantum incernsvi-
fionisacceperit gratiam* Vnde nefeio quomodo accipi:
mus vnigenitüm a patre plenum gratis & vferitatii, fi vel
illiplenitudini ventatis,aliquid plcnitudinis gratis deel-
ft dicimus, vel illi pienitudini gratis non totam elle ven-
tatis plenitudinem sftimemus, cum vtiquein eo cfertilfi-
me vnigenitus a patre plenus agnoftatur gratis & verita-
tisjfi non Iblutn in ipfo vno plena gratia hurtianitat ls.ple-
naque diuinitatis veritas agnofcatur,fed etiam plenitudo
veritaris in ieipla plenitudinem grätig,qua eft tota huma-
nitas in diuihitate lua, & pienitu4 ° gratisplenitucünern
habeat veritatis in ft,qua eft rota diuinitas in humanitate
luäj itävt plenitudo veritatis plenitudinem in ^ ’habeat
gratis , & plenitudo gratis plenitudinem in ft habeat-
veritatis. Non autem toti plenitudo veritatis habetur,.
quando ipfius veritatis aliquid ignoratur, quod abiit vt
de Chrifto äliquid ftntiämus; Sic enim tota plenitudo
gratis eft in illa pleriitudine veritatis, y t iliaplena deitas
cotani impleat numanitatem fuam , & n c eftplenitudo
veritatis in ilia plenitudin« grätig,vt ilia plena numanicas
licut plenam habet & fingiuarem incorruptioricm.atque"
immortalitatem carnis , ita lecundum animam plenaqi
fingulariter habeat notitiam Üeitatis.Sic eft ergpChriftus
plenus gratis &veritatis;vt licut eft in diuihitate eius. plena
humanitatis eius acceptio1, lie in humanitate eius ple-
pa fit diuinitatisagnirio: NeCmetuamus allerer^ quod
Ch^lii anima totam deitatem luam nduit i ne ex noc
*catur cum ipla dei täte y nius cite natuhj.cum y rique fi ndp
tatiocinatio vera depolcit, vt inplenitudin.e cognitibnu
concinuo fit vnitasnaturalis,'ipftprimitlisDeus,qui om-
gia qus fecit plene vtique nouit,eius dicereturefle natu-
' ;V ' Biblioth. V$. Pat. Tom. 6. ...... ____
K\’,dmis funt ill it qua: fecit 8c nouir. Quod qui credit aut
aficrit.non cathoiica veritate brsditus, fed Manichsa fit
iihpiedte pbfieirus.b<dndö illud ell nihilominus intuen- j
diim.quöd ipfa Chrifti anima ex quancacunque parte di- j
catur habtre deicatis liis notitiami ftarim dicetur ex tan- j
ta parte voam habere curnfua deicate naturam,quod ,vti-
que magr.s inlanis eft. Nam & nos fpetamus per Dei
gratiam vifuroselfe Deum. tn quantum autem vifuros,
in tantum fine dubio cognituros, quoniam vtrumque
nobis Apoftoiica commendat authoritas. Nam 8c beatm
Paulus dicit: Nunc cognofco ex parte, tunc autdm csgnoftam
ficut & cognitus fum. Et dile&us Chiiifti loannes indubi-
tan teraflerit: quia cum appdrueritf miles ei erimus, &vidtbi-
mus turn ficutieft. Vifio autem ilia non folius carnis,fecun-
dum quam folam folus filius ab impiisvidetur ad eoriim
condemnatibnemperpetuam ^ fed erit vifio deitatis, le-
cundum quam ipla Trinitas it a videndam prsbebit ft
iaftis, vt ilia diuinitatis indefineiis vifio, ipla fit beatitu-
dihisindeficiensplenicudo. Inde enim Hint beati mundo
Corde -.quoniam ip ft Deufa videbunt. Ih tantum ergo diuinitatem
fan£istrinitatis videbimus, iivquannim capiemus
dono gratis vt videre poffimus. Nec tarnen in quantum
videbitnus,in tantum ipfi diuinicati conlubilantiales eki-
mus.Nam & corpore videmus mulca qu s cum carne no-
ftra non font vnius eiufdemque naturs. Vident enim oculinoftrilucem,
cumtamenalteriusnamrsfintilli,alteriuiilla.
Dixit qiiidem beatus loannes: quonidmeumap-
paruerit fimiles ei erimus, quoniam videbimus eum ficuti eft. Similes
autem dixit imitariohe.fcilicet iuftitis, npn vhi-
tate naturai , ftcunduni quam imitacionem dicit beatus
Paulus: Imitat ores met oftote, ficut & 'ego Chrifij. Et beatus
Ibannesait: Qup dicit fein Chrifto ntdnere, debetficut tileambu~
t Unit, & ip fe ambulate. C reatorem vero capit creatura, in
quantum accipit', vt capiat. Inde eft qu od B. Auguftinus
nunc ferihonem non refugic, fed indiibjtahter a flu mir.
Nam in eadem homilia, in qua expoliiit ilium loqu, quia
non ad menfiiramdat Deus ipiritum.fic quodam loco de
ipfo filio dicit : Manens enim Deus apud patrem , apud
homines faÄus eft homo, Vt tu per illum * qui a ft fadus
eft homo fieres talis,qualis capitDeumiNon enim homo
poterat capere Deum. Videre poterat homohominemi
capere Deü non poterat. Vnde n6 poterat capere Deum)
Quia oculum cordis vnde caperet non habebar. Erat er-
gp aliquid intus ftucium,&aliquidförislänum. Corpo-
ris oculos habebat fanos, & cordis habe bat faucips. Fa-t
&us eft ille homo ad corporis oculum, vt credens in eum
qui videri cörppraliterpotuit, curareris ad eum ipfiim yi^
dendum>quem fpiritualiter videre non poteras. His ver-
blsoftendit B. Auguftim»sin fpiritualibus rebus^oc efle
capere quod videre, neque aliud eile videre, quam intelf
ligere, nec intelligere aliud efle qua nolle. Hinc eft quod
in librP de prsftncia Dei quamioli filio dat,plenam diuinitatis
capacitatem foli, plenam diuinitatis oftenditineff
ft noritiani. In mehioraco quippe li bto his vtitur verbis:
Deus igitur ybique prsftns eft, & vbique totus, prsftris
neb vbiqUe habirans, fed in templo lu o , cui per gratiam
benignus eft&pronitius. ^JCapirar autem nabitansaba-
liis amplius,ab aliislwhus. Deipfoverb^capitenqftrq A-
polloiusait: Qpniaminipfo habitat omnis plenitudo diuinitatis
corporaütcr. Artende qiisio in his verbis B. Auguftini dif*
cretionferti capitismembtprumque fcertilfimam. Ab illis
ergo quib us ad menfuram dat Deus Ipiri turn,.capitur ha-,
bitans ab aliis amplius.ab aliis minus. Quid.eft autem car ;
pi,nifi hiteil.'gi atqiie cpgnpfciiCum autem de Chrifto i-
dem B. Auguftihus loqui yellet,vide^uid ait:Deipfo?in-
quic, capite no ftro A poftolus ait: Quontbrnin ipfo habitat0-
mhisplenitudo diuinitatis corpori&ier. Nempe B. Auguftinus
ait , Qhoniäm Deus habitans capitut. Quocirca ab ilId
plenitudo capiturdiuinitatisjin quo ipla diuinitdiis habitat
piehitudo.lfiepaufemwpirur, in^qup cognofcitur.
Illi ergo in quo habitat oninisplenitudo diuinitatis, non poteft
ipfius pleriitudiniS plena npn inelte ilotitia.In de eft qiiod
B. Auguftinus in eoderii fibrio paulo ppft nxc dicit: Quid
ergo eft? Hoccine interelle atbitremurinter caput & me-
bra caetera,quoa in quolibet quamuis prxeipub mem bro
G i Velui:
' j
I I}
I. linn* ji
F .
Mkltb.f.
Jn loan, in .
'fi.Tkaft. j+.
P
* qui apttd
te faftut.
Epift.j7. ad
Dardanu, |
H'
t