Dpns fitcif-
fe dicitur,
qiiód faprxdeftinaïuftaDci
prædeftina-
tioad pcet
Ä P V T x i î .
#
[N hac ergo iuftificatione, fendi eurites eunt & fient»
Amittentesfeminafiia: In ilia veroglorificatione, veni-
entesveniehtin exultatrone, portances manipules fuos.
In hac operarij patris familias in virica operantur : ih ilia
autem denarij meCCède fine dubio potiehtùr. Ill: am Deus
nunc donat, vt initium menti boni gratis indignus acci-
piat : Illam vero in futurum repofitam feruat y qua béni
meriti premium accipere dignus pbflïr, qui boni meriti
principium, cum eilet indignus accepit. Diccns igitur
Paulus-: jQuia quos Deus iuftificauit, illos &glorificMh, non
vtrumque præfenti yitæ députât, fed ea fide c p V futurum
eft, veiut fadum firmat, quia fide propheta de Déo
dicit : Qui ftcit qua futura funt. In ilia quippe immobK
litate confilij fui, fecundum bonum placiturn eius, quod
propofuit in eo,in difpenfetione plenitudinis temporum,
inftaurâfè omnia ih Ghrifto, quæ in cadis, & q u i in terra
funt. In ipTo ex æternitate dflpofitionisfuæ, in prædefti-
naticnc iam fecit, quæcunque effèdu opens fixi, tempore
congruo facienda diipoiuit. Sicut enim omne creatoris
opus,fineinitio non potriit neepoteft fieri: fic illafempi-
terna voluntas eius nunquam mutabilitariiubiacet, quia
initium exiftendindn habet. Quod autem femper fic eft,
vt eile non coeperit: pro cui dubioficeft, vt id quod e ft,:
non eflè non pofiir. Vera igitur immutabilitas, digne ve -:
ra vocatur «terniras, ih qua artemitateincommutabilis;
voluntatis fiiæ Creator file iam feciiTe dicitur quod in !
creatura mutabili, prout oportune faciendum diipofuit,:
fic rite dilpofitum fadt.Et ideo quæcunque promifit,iam
feda dicimiis, quia defaciendisdubitarc nondebemus.
Abraham enirn pater nöfter ( fia it art Apoftoius ) in re-
promiftiohe Dei hott bafitauit diffidentia, fe i confortatus eft fide,
dansgloriam Deo.plenifimefeiern, quia quacunquepromifitpotens
e ft t e e r e . Ideo ergo in Dei promiftis nulla eft falfitas,
quia in feciendis nulla omnipotenti eft difficultas. Et
propt.erea ibi nunquam deeft voluntatis effedüs, quia
voluntas ipfe non aliud inuenitur eile quam virtus.Quic-
quid autem vu lt, poteft, qui quantum vult, tantum po-
teft. Propterea de lolo digne dicitur : Omnia quiconque pa- ■
luit fecit. Etiterum: Subeß enim tibi, cum volespojfe. Tdeodi-
ximus tan tarn ifei eflè virtutem voluntatis, quanta eft
vo|untas ipfe viftutis. Quia cui femper fubeft, cum volet,
poflè, non aliud eft in ino velle quam poflè.
C A V V T X ï I I.
Q
Via ergo Öeus nuîlaneçeïfitate compellitur', v tà li-:
_quid nolensipromittàt: nullius vti que aduerfi taris •
impediturobftaculo, quoid, quodpromifit, autminus
quam vult,auttardiüs faciat. Proinde potuit.fîcutvohiit,
prædeftinare, quofdam âdglqriam,quofdàm ad poenam.
Sed quos prædeftinauit àdgloriâm, pfædeftinaüita'd iu*-
ftitiam: quos aütem prædeftihaüit ad pbëhafti, nonpræ-
deftinauit ad culpam. Poflèt ‘enim peccatum aliquod ex
prædeftinatione Dei eflè, fi poflèt aliquis hominum iufte
peccare. Nullus autem honunum iuftëpëçcàt, quamuis
eum iufte Deus peccàte peïmîttalt. Iufte enim deferi-
tut à Deo> qui deferit Deum. Et quia homo deferens De-
Dod or: Si autem hiqtàtas noftrA iuftitiam Dct commend at,
' quid die tmus? NunqurdiriupuasDeus', qui infer tir Ain} Secundum
homintm dico, dbfit. Hic autemiràm"pro condemnatione
pofiiit, ficut alibi loan nés Eaptifta dicit: Qtÿincreduhisefi
filio, noni'idcbitvitam, fed ira Dei mabetfuper eum. Hanciram
Pharifæis & Sadducæis, cum obiurgatione denuntiat di-
cens: Genimina viper arum, quit vobisofiendafugere a futur a ira}
Abhaciranos Domihus Chrfftùs eripuit, quod Paulus
veridica prædicatione firmauit , 'dicens Theflalonicen-
fibus : Quomodo conuerfi efiù adDeum àfimulacris, feruire Deo
viuo &vero, & expe£tare filium eius de calis, queth fufcitdtùt d
mortuis lefum, qui eripuit nos ab iraveritura. Hanciram, id
eft,punitionem, q u i patata eft malis, alio locoiriteritum
vocat dicens : Cum enim dixerint pax&fecuritas, tunc repenting
eùfüperueniet intérim, ficut dohr in vtero habtnti, &non
effugieht.
tS A P V X I V .
QViràmüs itaque,vtfum credend usfit peüs,iniq\io-
rum opéra prædeftinare, p ro quibus eoscondem-
net, ficut in iân^is prædeftinaflè dicitur, quod coronet.
‘Cum veroçauiàm-cbndemnationis iniquotum , Ôcglbri-
ficarionis fmetorum quærimus, non prædeftinatos ne-
gamus, velillos adpoenam, velillos adgloriam. Sedv-
trum , ficut credühtur prædeftinata diuinkus operabo-
na, prb quibus iglormçabuncur.iu’fti'i île Credenda fint
præaeftinata diuinitus ripera mala, pro quibus in «ter-
num p'unientur iniufti. Dicitur enim in libro Pfiilmo-
rum : ïniuflt puniedtur, drfemen mptorùm pertbit : falus autem
iitflorum à Domino. De vtrilque & Saluaror nofter dicit:
Tuncilli ibuHtin cbtnbufiioném aternam : lufii autem in vïtdma-
temarn. In vtrilque ergo, id eft, iuftis & iniùftis, tria quae-
dam confideranda exiftimo : initium voluntatis, .pro-
greflum operis ,finemretributionis. Vtin his quæcunque
iufta & bona videmus, ïufto &bono Deo demus: ilia
aütem Deo indigna nouerim'ûs, in quîbushècbpni-
tatem nec ninftiam inuenuhus. E t confiderata operum
qualicate, ilia credamus àDeo prædeftinata, quæ mifèri-
cordiæ'vel æquitati diuinæ condignareperiühtur,& con-
grua. Miferhors enim miferutor& iufiusbpminus, Ac primo
totius bonæ voluntatis initium, ab ilia fempiterna
Trinftate, quæ vnus folus & verus eft Deus, & prædefti-
natum confiremur & datum. Hoc enirri homini gratuita
iuftifieatipne tribuit præparatum, quod in æterna præde-
ftinatione.præparauerat tribuendum. Hanc voluntatis
præparationem ïupérius ^n (ftæ feripturæ teftimonio dç-
monftraui, quôdûâum eft, Præparacur voluntas à D omino.
Ab ipfo ergo voluntas præparatiir i qui in nobis & '
velle &pernçeremi(èricprditerpperatûr. Dicit enim A- ï
poftolus : Deus eft enim qui operatur in nobis & veüe &perficm
pro bona voluntate. Loquens etiam Deus per prophe tam,
fe ipfiim facere confirmât quod fidelibus donat vt S c iant,
iecundum illud oraculum, quod eft à nobis fiipra .
iam pofitum, quo dicit: Etfaciam, vt iniufiificationïbusmeü
. ambtiletü, & indicia meâ obferuetü&fic'tatk. Quid eft autem,
faciam vt faciatis, nifî mei erit operis omne bj|pum,qupd
operati fueritis? iplè ergo fecit, vt feciamus, qiip in nobis
opérante, fit omne bonum quod fecimus. Dè quo dici-
turad Hebraéos : Aptetvosih omni botto, faciens'invobisquod
um, peccat : Deferéns peccatorem Deusiuftitiam fèruat. placent cor amfe. Dempnftrat itaqueDei gratia in bona vo-
Quid autem niagis iuftum, quam Vtille, qüidefiderio ! lüntate & operatfone hominis, fiituræ quPque retribu-
pcccandi iam peccàt, pro ëo^uod défiderans peccare, i - J tiônis ffloriami quæ donabitur fandis, quis diuïnae gratiæ
plèfibi noxius cfficitur, lèmetipfiimpeccato fiio lædère ; non eflè contendat? C ô fiüe ctedentes, fiue operates* Ii-
permittatrln fendis igitur cpronàt Deus Iuftitiam, qüam ! cet noftra fit fides, & noftra fintopera,ficut ipfe Domînus
eis gratis ipfe tribuit, gratis feruabit, gratïfqueperfeciti1 dicit:, Secundumfidemtuantfiattibi. Ët B. ïoannesprædiçat:
Iniquos autem condemnabitpro impiétate vel iniuftitia,
j quam in eis ipfe non fecit. In illis enim opéra fiiaglorifi-
I car,iniftis autem opera non (uacondemnar. Hocitaquè
j prædeftinauit D eus, quod erat ipfe fedurus, aut quod
1 ruerat largiturus. Illud verb riullatehus prædeftinauit.
Hdceftviâoria , qua vincit mundum, fides noftra. Paulus qüo-
que ira ièri bit, Grattas ago Deo meoper Iefütn Cbriftupro omnibus
vobis,quiâfides veftra ànnuntiatur in vniuerfomundo. Opera
quo que noftraDominuS ipfe teÂatur diçèns : Sic luceatfyx
veftracoram hominibus, vt vidantes vefiribona opera, glortficetiC
quod fiueper gratiam, feu per iuftitiam fedurus-ipfe non patrtm veftfum qui in calls eft.T àhien quia ifta cum habëmus,
fuit, prbinde diligentifliine inquirendum videtur, quod non habemus ex npbis natà, fed à Deb donata jficu t Apo-
in his Deùs operetur, quos gratis iuftificac: quM etiam in ftolus dieit: Nos autf non fpintum mundiaccepimus, fedjpiritum
illis, quos iufte condemnat. D iä t enim eximius gentium qui 'ex Deo eft: vtfeiamus quo à Deo donata fint nobis. Et quia
E
R*m I.
Matih. ).
Luc.%.
i.T h tft,
hTk'fr.
F
Aldus quçpeia
dam-
nandorum
fint prædeftinata
, fie
ut opéra iu-
ftorum.
P fit-%«.
Matth, tf.
. " ■
G
Initium
luntatis
ptædeftina
tum à Deo
Thili/, z.
. Enteb. it.
Deus facit
vt faciamus
bonum*
H
Mitir.il«
ï .liant j. é
Epb'f.,.e
Matth. S.
x à
quæ-
Non Adebe-
Iniusnobis-
laliquid bo-
1 ni operis
feftus nifi
jfpc fututæ
Gratis opè-
laturDeus
làlutem
ordinatis a-
\ loan. s. g ;
j Vju gloria;
ial'olo Deo .
Philip. |.fc
quæcunque npbis faciçnda donat, ficut habere nonpofe
fumus,nifi ipfenobislargiatut: ficfecerehonpoirumus,
nifi ipfe nobis quæ largitus éft operetur.
C A P V T X V .
T)Ropterea nullatenus fînimus, imo felubriterprohi-
1 bemus, tâm rn nbftra. fide, quam in no ftro opère,fan-
quam noftrumnobisàliquidvendicare. Dicit epim Vas
elêdionis: Om il autem babes quod non accepifti}fi autem accepifti
quidgloriaris.quafi npnacceperis} Et m fendo Euangelio Prç-
curforis dominici vox eft: Non poteft homo accipere quicquam,
nifi datum etfuèrit de colo. Iacobus quo que Apoftolus pro-
teftatur: Qmaomne datum'optimum, &omne donum pèrfekum,
defurfùm eft,defcendens à pâtre luminum. Quod eft autem ma-
gis,donUm perfedum, quam glbrificatib futurafendoa
rum ? Nunc'enim diuinorum munerum ( Vt ira dieamj
nondum eft perfèdaperfedio, vtpote, vbibmnisperfe-
dusperfedioniseftindigus.Namqtie illé, qui dixit, quôt-
quot ergo perfefti [umus,bocfentiamus,i dem dicit: Non quod.tain
acceperim,aut iam perfeiïusfim. Fuit ergo perfedus ijpc futurç
glorifîcationis fuit autem imperfedus onerê corfuptio-
nis & mortalitatis: Corpus enim quod corrumpitur àdgr'auatà-
nimam, &deprimitterrena inbabitatio fenfum multacogttantem;
Fuit perfedus expedatione muneris, fuit imperfedus fe-
tigatiohe certaminis. Fuitpérfedus, quod mente fermé
batlegiDei, fuit imperfedus, quod carne feriiiebat lègi
péccati. Fuit perfedus;4 deftderium habens tbffolui Greffe cum
Cbrifto, fuit autem imperfedus, quià quàmdiu fuitin côr-
pofe ,;,peregrinabâtur à Domino. Fuir perfedus, plenif-
fimefciens.qpia Deus, quçcitnqueprornifir,potens eft&
fecere: fuit autem imperfedus, quia Deus in fandis fills
ouædam nondumfecit ex omnibus quæpromifit. Propter
quod etiam omnes antique iufti (neuf idem Apoftolusdicit)
teftimonio fidei comprobati, non acceperunt repromiftionem Deo pro
nobis melius prouidente, ne fine riobis perficerentur. Sicut ergo
præcedentes fendi teftimonio fidei comprobati, non
funtfine fubfequeiitium perfedione perfedi: fic fubfe-
quentes fendi non poflUnt fine præcedentibus perfici.
Donumitaqüe perfedum tune omnibus dabitur, quan-
do fendis æterna glorificatib tribuetur^ Tune ficut Veritas
dicit : Iufti fulgebuntficut fol in regno patris fui., Illius eft
igitur etiarn hoc donum perfedum ,à quo eft doni totiiis
ia itiiim :Q u^ vtique dônum non diceretur,fi non eriam
hoc ex gcatiæaonaretiir.
C A P V T X V I.
T TN üs autem Deùs èft, qui gratis èc vocat prædeftina-'
V tos , & iuftific5.t voCatbs * & glorificat iuftificatos.
SiCutautèmnonéftaliùdiuftificare, nifi iuftoS fecere: fic
noneft aliud glorificare j nifi glpriofos fecere. Proinde,
quiàDeùs fiibs & iuftincat & glorificatificüt gratiæ ipfius
opus eft -, cum fecit iùftoS : fie gratiæ ipfius opus èrit,cum
feciet gloriofes. Quia ficut nemo poteft habere veram
iuftitiam , nifi fuèrit iuftificàtusi fibnemo potefthabeïe
veram gloriam * nifi fuèrit glofificàtus. Vnde autem fit:
vera gloria, Saluât or riofter cum Iudæos incrëparet o-«
ftendit j dicëns i Quûmodo poteftis vos trèderè , qui glo-
riam ab inuteent accipitis : glôriàni qua à folo Des efti
non quetritis ? Hune fenfiim habens Paulus & vëraci1-
ter dicehs : Nos Autem fenfum Chrifti baUthus , ficut glori-
am veram â Deo eflè nouefât: itaiùftitiâm verâm ex Deo
eflè confirmât,dicëns: Vt inUeniàr inillo.non habens meamiuftitiam,
qua ex legèeft,fed iüam, qud éx fide eft chrifti, qua cX Deo
eftiuftitia in fide. Et quamuis abundent plurimà documenta,
quibus clareat, lion folum Bonæ voluntatis, bo-
næque operationiS grafiam, fed ëriamipfemfendorum
glorificàtiohem, dïuinitus &itiëhpàriprôffiiS & perfici:
tamen arbittot etiam hæc,quç a nobis pofitàfinit,Vtëun-
jque fufticere. ■
- C A P V T X V I I .
&T ideo iam , vt libelli feriestemperètur , malorüm
quoquevbhintatem,bjferationem,acretributionèrti
Biblioth. Vet.Patr.Torn. 6.
èonfiderare debemus.Vt agnofeamus, vtrum malos Deus
iuftus ad hoc prædéftinauerit faciendum* quod in eis pu-
nituruseftfedumi An idcirco iniquos adfiippliciumiu-
,ftç prædeftinauërir, quia eorum mala opera, licet futura,
præfcirët, non ramen ipfe prædeftinauit vt futura eîlènt,
quia non. ipfe fecit vt fièrent* Itaque fi initium peccati re-
quiritur, nihil aliud, hifi fuperbia inuenitur. Dicit ehim
[ctifiimfi:Initium ômnispeccâtifuperbia.Quç itaque tuncini-
tiûm fumpfit, cum angelus aduerfus Deum elatus, & ipfe
elatione proftfatus-, per coiicupifcentiam ( quæ radix eft
qmniiim raialorùm ) volens vfurpare* quod illi datuma
Deo non fuit, à Deo difceîfit, & cecidit.in quo ïi ftetiftèt,
non ceêidiiïèt. Sèd per concubifeentîammalam, qua
cbnçüpiüit plus extra fe * minus fedùs èftïn fer Quam
èbhcupifcennam * licèt explere hëqùiucrit opère , tamen
retinuit vqluntate. Sic ipfe fibi iam faduseftpos-
na, vt fiippliciuih fem'për eflè t màlo voluntas mala, tan-
quamcæcpipfacæcitasfüa'. Et.cbncuplfcentiapecca'ndi
tormentüm fiëret pècEatori * & rebellis àc rèfuga * qui il-
lam imperturbabifem requiem fugeret* dein ceps pèrtiir-
bationi feruiret, âtquë abono domino relinquereturiufte,
quem ipfe reliqüitiniufte. Ita.fadumeft* vt perfe-
uefbns ihordinatus ëx fe, ordinaretur in fe : Etin êo, bui
inféordinem perderet , diuini ordims ratio hofi perfect.
Hpc&inhömine contigitj qüëin ipfe diabolus ferpen-
tinâ caHïditate deiëcit. A domino quippe bono diflèn-
tienS, & feruo malo çonfentiens, inàlæ voluntatis effe-
dum plenum àdipifeinonpotuit: quia ipfe màlitia voluntatis
à Deb ftbh fuit; Hanc enim * fi à Deo non difeë-
deret, non haberet;
C À P V T X V I ï ï.
BOnus ergo Deus bonanim ëfteonditor naturàrum.
V idit enim Deus ( ficut feriptum eft )omnta qua fecit,drecce
bonavalde. In quibus omnibus quæ fecit, ratiohalem crea-
turam meliorem cæteris fëcit. Sic tamen potion creaturç
magis voluit inelïè bonum-, vt ëtiàm infimç creaturç nülr
lùm inelfetfiibftahtialitermalum* Ac per hoc* fupërius
eflèinfimobono melius fcreàtum bonum, cuifiimmum
bonum ( quöd creatum nön eft, ècd qüo omne mutabilë
bonümcreatum eft ) iufte döminaretur.Cuius etiampâr-
ticipâtionè bèatum effet * fifummö bbno humili dile^
diórie feruiret. Creaturæ quippe ratiohaii alia beatitudö
nee pötuitjnec poteft eflè,necpoterit:nifivt.àghofcen£ à
quo non fólum fedâ, fed etiam à quo rationalis eft fada,
maiorem diledionem exhibeat bono creatori quam fibi.
Neque enim ei ineflè poiïèt valJatenus ratio,nifi ei poflèt
creatoris ineflè diledio. Quia née eft alia, qüâvërafîtfe-
piciitia vel intelligëhtiacreatiiræ rationalis * nifi diledio
creatoris, in qua tanto magis hiinusve eft diledio fiii*
quàn to magis mihusVe dilediohem fiio exhibet crearoti.
Voluntàsporro creaturæ rationalis, fine qUalicuhquea-
more non pöteft ëflè* Nec fic pötèft diligere, vt amorein
fiium non velit àd àliquid rëligàrey qüæ inter fummuiri
bonum * £ quo crëâtà eft, & infimum bonum Cui prælàta
èft * medio qubdam loto |>ôfita* prbfedoàutiri infirao
bonp neçcflè eft miferabiliter iaceat, aut in fiimmo bönö
vetàciter fcêliciterqüë requiëfeât* Qüodametenim àmo-
rér'apitufefeu cùm.bbëdientiàfîiblèuatur * 6c crëatpri'feb-
hb bërië iubiieitur: fiue :cuixifuperbia deprimittirjVt crëa-
curæ bonæ male dominétur* Sicut. enim fit elatione hu-
miliSjfîcfithümilitàtë fublimis* Dicit ehimDominüs&
Mâgifter nbftèr: Omnis quifè exalrauerit, humjliâbitur : f&qui
fehuriiiliduerit, exaltabitur. Proptër quod item feriptüm çftï
Dèitsfuperbis refifiit, humïübus autem datgrattant. Neque Veto
Deus humilesj quibus dat gratiam, ante datatn hulnil«s
inùenit i'iè'd dando gratiam * humileS facit. Hoc ipîhm
enini gratiahi * Déus per gratiam donat : Vt qüifquis earn
acceperitjhùmilis fiat. Proptër quod ipfe Vnigèhitüs fan-
dæ hùmilitàtis d bd bf atqüë latgitor dicit '. Difcïte d nie
quid mitisfum, & humitiscôrde : & muenietis requiem animabus
vfftfis. Hanc requiem perdideruhtj qui humilitafereie-
daâdiierfiis vitam fiiam tumueriinr* Ôèiü mortém per fil-
jferpiàm reciderùnt. De tàlibus ènim didùmeft: Diiecifti
B 3 ’ ■■’ ' eosyfum
Calas Pc
potna luci-
Rationalis
creatura
beatandn j
rem plus
diligat
quam içi-
$Gun*
Voluntas,
rationalis
fi feD e o
fubijcit,
fiiblimâtur*
fi fe efferr,
deprimitur.
H
Deus hù-
milés facit
ihcob; 4>
i.Pitr.S.