R** A." ! lu Aquila&Leo & 'Bos,cpgnirioneinin nobis effingencc:
uieftqAies nçq;hoc fblum,fed&qüodeft omnium aniroantiumpijç-
vum ciVa. | fb.nnlfrimim,fcimus hominem, & ideo eius quoq-, vultus
jinniUjpo- j nguram in nobisipfiscircumferimus-, Dcu m autem hope
te ae£ u- ^eloqui,nequevllagenftanaturanëcipfanoftrafufficit-,
forfan. intèl
g't angelos
pet ec-
'enam-A«-
ifle qu»f-
dain pecu-'
liâtes circü.
ft'antiàs, 5c.
2 part. qus.
i l »K S‘
a
W * v
quando quidem Sc quæ inferne per c^rncih fada eft gene^-
àyne lege: rarioiièm,dnobi§^fodemabfconditDeus &Pater:hoce*,
nim tjüod à fxcülo itt omnibus àbfeonfom fuerat myfiè-
rium,vobishliishoiminum deditpriiiUs difeendum; & per
veftram EccleJilttnhocRos poftea agnouimus.Qupd fipro-
ptefeà qux dicuçur extimfefps ÿ O audirorjab hoc mem ce
libérât Paulus diccns:Kün<cenim,ihqüit,aTcendic vtappa-
Ibtiohesita- reatpmteipibus& poteftatibusperEccïefiàm. Vnde ecia afeen-
v^eSixtttm 4e$fftupore affecitfopernas potcftàtes incoelis, quæ du-
li fr’Bibïioi. bitabanc,rogâtes eàs quxfimul cümDbmino aicendebât,
^ d ic e b a n K j^w ^ ^ ^ ^ / am ? Pape quain admirabilia?
&s.Thomç funt miracula & dona quæ Dëus donauic humanæ naturæ
interprétés jjj g-j habitfos.' hominës afigëlis Deum oftendemnt quem.
ea enim Scriptura tenebrasfblum pomit ame,lucem;-qnb-
niamprius eramus in errore, deinde tranfiuimus ad duce.
Proptërea prior eft Lex tenebricata,deinde Euangelium.
Propterea prior eft vefpera deinde dies. Hinc Lege eft cd- ,
ftitutum, vtinciperetur a véq>era \ Dominica; quoniamd
morte obicura procëffimus ad lucem refurreitionis. Si
h?c autem non it i habërent,valde eflet indecorum &Deo
non conueniens,ndttunare tenebfas ante lucem; & ftatim
ab initio conftituere crèatufam bbfcuramactenebrofrm.!
Vnde cum rion potuiffèt Mamchxus hare fic intelligere,
duos nominat Deos, tenebras & lucem*, Sc ante Chriftum
lucem,ponit adüerfarium qui eft obkurus ac tènebrofus.
nos aute eas quas diximus anagogicas, facientes,contem-
pladonesjliteram non diflbluimus.Abfitdmqvero aperte
cognofcimus,q> tenebrx ienliles erantTaper abyflumfen-
lUena,&ipiritus Dei ferebaturfuper aquam fenfilem; flue
{piritusaeris,quemnominareventum fcic cofuecudb ho*
minum,fiue fpiritus fam£tus;prius iignifieans Sc defcribes
gratiam fandfi Spiritus. Amb obus enim eft opus; nempe
& aerio fpiritu,vtinftar crueis infpiret in aqua baptifma-
tis;& famfto Spirituvt^ndtificet. Prop terea enim for caffe
hi.crurfus poft tenebrasexaminataquam 8c fpiritum, hoc
eft, poftpeccatum,bapdfmiilluminationem. Namilcut
tanquam fuper pifeinam aliquam, conftituit Deus Spiri-
tu m fuper aquam,ita ftatim prxdpit poft hare dicens: Fiat
/tfxiUumihationura,<^/<t<ffoe#/ttxilluminationum.Vnde
etiam hie in primis difeimus myfteriumTrinitatisin ba-
ptifmate, quando dicit:£r dixit Deu^ plane Esnèn&'fiat lux|
hoc eft, Chriftus appareat in terra & Spiritus Dei faneftus
qui ferebatur fuper aquam. Cuba, hoc myfterio vitam
quoque Deb gratam difdmus. Poftquam autem datum
eft, inquit baptifma, &quxeftineoffdes tanquam ali-
qubdfignaculum Fiat, inqiiitlux : id eft, exerceatur operi-
bus vitaDeo grata,ficut lux lucens coram hominibus>c6-
gruenter Chrifto qui fiedixit. Quam etiam cum vidiflet,
laudat: V’tdit enim,inquit,Deus vit§ lucem:8c dixit,Bona eft.
Laudat autem quoiiiam deledlatiurhuiufmodi luce: eft e-
nimgaudiumpropter vnum peccatorem quem pcenitet.
Quamobrem tanquam iam, & afide, & dvita bona, illu-
minata creatura;& ab eain Bapifmo feparatis quar in ea c-
rant peccati tenebris & increduli tans,ftatim fubiüxit Scriptor
prius non vidëbant:iniraculaincompxehenfibilia/ Deum
mum hymnis cëlebrabant,&non viaebant,qué celebra-
baqtl Eerebant eum qui vehèbatutvTroni 5 & rion vide-
banc quem Fërebaht. Adbrabam& glorificabantaflidue
& citra filentium,fexala$ Scmultos ôculOs habentia;&nô
animaduerccbant quem oinabantlaudibus. Flexisitaque
genibas cupiebaiic,ikiebant,orahant, fupplicespoftula-
banc yiderë cura qui non vide tur,aüpiçere eumquinô ca-
diç fob a{pedûm,duce tiamfolum tanquam in fpeculo &
àeghigmute ineum oéulos defigere, & non poterant pro-
pcereaquodâddiiunameiîènüam appropinquari nô po-
teft,neqveapoteftcomprehendi. Quodfiei quoddicitur
noiï crëdiSjO homq,audiPetrum dicentem, Data funt do-
ifahominibus,tn qiùdèfiderant angeliprojpicere, 6c non potue-
rurit, quandoquidèmhumana terra tunceraeinuiiibilis,;
infra in proforido EencfoaÉumpcccati,vfquçeffètincom-
pofita.Quamobrem &ignotumerat coelum,& non orna-
turn fifniamentufn in primo die. Et fecüdo die oumfufpe-
xiflèt & veluti ex niortuis rèfpiraflèc & lucem a{pexifleti&
Spirituifedta effet particeps,& à malis aquis libërata effet
&-tenebris & frudtû germinaflèt quæjprius erac infr ugife-
rajtunc de cæceto poil eam&:exornacüfuit coelum,exhila-
raturaqi Sole L una & ftellis; Ornatum(inquam)fuitChri-
ftOjEcciefîa^&iànblisjvtpote quod ilium qùidëm femper
, fldgentëm exceperurtt mentes coeleftes cum caine afeen-
dentem,lætanturauté fimül cum Écclefia, & cuiîi ianébis
refplendënt.Quamobremruperhæ pôtëftacesvalde & ver
heihentër defenduàt,diliguntj & protegun't hümanü ge-
hüs, & pro eoorant & inter cedunt, qudniàm pernosdk'
giïati khtviderè,qüod perfè nôn pbtuerunt. Ethæcqui-
‘dein àdoftèndédüm prbpter qùamnam catiûm terra fuir
ornata ante coelumin mundi creatione. Qfroniam autém
non felumàduerforiasPbteftateSjfèdipfasëtiâm aquarum
congregatidiieSjÊepe'vocat S criptura aquas & abyflbs (u-
perquàsfitçXuntmalætenebræ,necelIeëft,vt de fris addu-
cariins propheticateftiiiionia.Dicititaque Dauid: Abyjfus,
abyjfam xnmcat\ 6c ad Dëicbgitatiofiemnuhcadhottatur
Iucüetim abyflusjid ëft,miiltitudo gerinum quæ prius erât
offufæ tënebris.Nonnülli èriim duas aquarum appellado-
neisihtëllexerunt de duobus popülis : Abyflùm quidem
p bpülum gentium fupërquemfunttënëbræ; aqùamaüte.
Iuaæommilùperquemferëbâturfpiritusdiuinæ S Criptu-
ræ,fed nbn quiefeebat. - De his autem aquis diifrum eft : E-
gnâïetür aqua vitia ex 1eru[aient,dmïdiummuinmarepnmil-.
dimidium autem eius in marevltmum. Sicut etiam damat A-
bacucPrdpneta: Et induxiftf in mare'equos tuos turbantes a-
1 quasmultasjêquos(bhrilHdicens,ran<ftosângelos&apo-
ftolos. V nde ctia in afçenfù hbrü equoru turbatafunt abyp',
+*•■■ ! mttltitudofonitusaquarunt. Eii\hid:LaudateI)ominnm exter-
j ta Drdcones& omnesabyfaczntamtdc Gcübus.Dràcones au-
! tem dicif,eotum principes qufprius ërantfcri 6t humani.
: lamcumtotiîntteftimoniane mirefis, quod dicat de cô
ftaribus. ,
# 4 ; ! :
D
Ante ver«
lucis. id eft,
Gbriftiadgtegatione
gentiùmquæ prius erat offufatenebris ? Tene-
bra erant fupèrabyjfunt. Ante lucemerânttenebræimpieta-
dicens: Eï feparatüt Deus inter lucem & inter tenebras,
quaeërant fiiper aquam abyfli. Quod praefignificarunt etiam
ill« dux volüctes quxbihiflx iuntex area Noe : Vnde
licet videre,illicquoqueprimes elfè tenebras. Priorenim
ebruus éuolauitmper aquas.Er cum-vel füffocatus eflèt &
periiflèttcnebrofus coruus Satan, aut etiam ad crafEmdi-
nem & carnalitatem peccati adhxfiffèt(hon enim pofliint
omnes fërmonem capere) tune Spiritus Dei, columba fu-
perfércbatur,volans fuper aquam non inueniensxëquiem
pedibus fuis,vt tabernaculum figeret inhomine,autin-
habitaret, 8c inambularet etianifi omnia montium cacu-
;mina effent detebfai Qiüe quidem fignificabant peccati
infirmoram euidentiamdcimpudéntiamjdc yitii nimiam
•clationemeiufqueinduratam & callofam veebrdiam. Et
‘ideocolumba,nempe fpiritusDei ferebatur fiiper aquam.
Hanc aqiiam SéSpiritum fanóhim veluti quandam inter
fe habentia cognationem & natura coniun6fcionem,in di-
uerfis locisfimul ponit Scriptura. Etideo dicitDominus
Nicodemo: Amen amen dice ttbi9 niji quisgenitus fuerit per a-
quam & fpiritum, non intrabit in regnum coelorum. Et rurfus:
Qm credit in me ficut. d ix itScriptura jluuii, ex eins ventre fluent
aqua viud; Hbc autem ditebatdeSpintuquem accepturi erant
credentesineum. Pfalmographus quoque his conuenien-
ter dicit: taudate eum ctdi coelorum, & aqua qua fuper talos
funt laudént nomen Domini,quoniam eftexaltatum. Eadë cau-
fa terreftrës Sc ccelëftes aquas magis obtcnebracas nominat,
n o.bisS criptura peccato difluentibus>tenebraspecca-
tioftëndens infidere. Separauit tarnen Deus inter lucem
& tenebras èxpulfisjd nobis,poteftatibus tenebrarum;po-
nensnoftrum medium parieté,angularem lapidem Ghri-
ftum.De quo etiam fubiungit, dicens: Vocauit lucem, diem,
& tenebrasvocauit no ftem Lux cft inquit, quem ëtiam diem
;r — frsitënebræhbûhnis & iôtempëfantia^ytenebraidoloia-1 H ______________ ______ I___ | __f ,r ______ n„
^«peccati; triàèjScJbmniumaliorumpeccatonim,antepræfrntiam, j vocoiQùæaute^ ei aduerfàntur tenebras, nodfeïn ap-
inquam,gc aduentumy erg lucis,nempe Chrifti.Propter- j pëllo. Et: Ambulate donee luoem habetis} venit nox quando ne
.Die» domi-
mtcusinci-
pit àVefper:
§i;c«dente
Manicharsi
nominat
duos Oeos
tenebras &
Infpiratio
inftar crücL
in «quam
baptifmati:
; . l p '
Myftetium
Trinitatis
baptilmate.
StneP.
Gotui&cc
lumbx,ii
dilnuio,allegoncus
fenfus.
H
loann. j.
IttHn.j.
Vfilm.no.
g
Refurreftio
■nificatut
b x. vefperü
Pythagorei,
jdiempnmü
s ; menfis, no
nnmanint
fg yp tii^
J Draconem:
j infculpunt
linpyramidi
obrem ‘Or •
pheus Deû R
'Z J a :
nrodósdif v
Sofeftimi
F.i nnWamemn-
Luna'eftEc-
c*ta in tide.
oe „ ...... ^ ^ ..... . 1
tur: dicens: In medio aquarum fiat Firmamenturnheitipe fides
firmaprædicetur, ne amplius difeindanturagitéturqi
& diftundantur aqüç Gentiles,alijs quidem dicentibusië j
efTePetrialijsvero Paulialijs vero Cepba : fèd ffrmetur corum
Mare, vt egoambulqm fuper eius aquas &inhabite m
Sc inambulem in cqrdibus eorum :In medio aquç viuæ,fide
: & aquæmortuæ, incredulitate. Nâm fî eftinfidelis,fè*
parctur zizania à tritieo,palea à pane.No» enimveni vt mutercmpacem
lucis ad tenebras,fèd vt facerem fèpararioné in
medio Serpcntis.Si autem (vteft conféntanelm) non ve-
rif iinilis viaeatur oratio : oftendo tibi in fingulis l'ex dieru9
Deum feciffë àliquam huiufmodi fèparationern : exéplo^
rü multitudine,forte, te liberaturus ab incredulitate. Primo
ergo die fa£fcaeft fèparario Lucisàtenebris; H oc die,
fa6taeftfèparatio aqiiæ&aquç:Tertib,feparacio terræab
aquis : Qrnirto, fèpàratio Luminarium inter diem & no-
<ftem ; Sextodie, diftinâio & diuilio hominum & vplu-
crum. Quod fi nonfacile adn\ittas, per omnia fignifiçarf
diuifionem Eçclefiæ ab errore & incredulirare : die mihi
quanam de cauf^autquidopuseratDepsrçsconiungere,
mopotefl operari. Nos enim non lunius filïj noôtis : fed di*
: ei Chrifti. Qui enim dormiunt fomnumpeccati,in no (fris
j tenebris dormiunt ; Sc qui inebriancur rurfus inipfâ node
inebriantur ex peccatis, fieut docct Paulus. Ftfaüum efi
vejpér, &failum eft mane diesynus. Non dixit Dies primus:
fed dies vnus, non duo. Hoc myfterium magnum eft : Ve-
fper & mane:Ego autem dico inChrifto ,&Ecclefîa,quç ali-
quâdo erat velperobfcurumjeiautemvnitaYerâluce foe-
runt duo in çarnem vnam, in vnum lüçis diem qui illumi-
nat omnem hominem venientem in mundiim fidei Chrifti:
Quem deinde initiauitbâptifmo, cum diceret : Et (pin*
tus Dei ferebaturfuper aquas,pet Spi ri turn Sc aquam ipfom o - .
ftendens :per quem &ipfum purgauit ab antiquis fordib.
& docuit myfterium re'generationis qqizdixit;Fiatlux:pex
qiiöd verbum,& bonam vitam,ab eo exegit quç tanquam
lux luceatante faciemeius: ne contingat eum efle pigrum
adintenfos &vëhementés fudores virtutis, vt qui non fit
habitutus coronas tantorum fudorum quorum font participes
futuri quilaborant. Eum docet etiam myfterium
Refiurredionis : & dicit : Ne putes ad nullum lucrum ribi
elle redicura çertamina. Non ita erit : Sederittibi vefpera, Sc deinde eas i feinter fèfèparare fècundo ordine ? HpceT
per mortem fcilicët eontraâa : & vaeabisab omni opéra- nim eft fîgnum artificis minime ingeniofi. Dicir enim : Et
none, oc ce appréhendent tenebræ caliginis Sc cæcitatis. fecitfirmamentum Dem, qui-firmauit; terram hominis fiiper
Deinde poftea fiçt tibi mane : népe &illic ëftdiesrefiirre- pifeinam : SC fèpàrauit Ddisin medio aquæ quæeratfuper,
élionis& exoriens Sol qui cadir fub incelligentiam foluet Firmamentum : & fatium cH fic^ & vocauit Deus firmamentu
mortalemnobtem&ceyocabitvtexpergifcaris, & ficvi- coelum,&viditDeusquodeffetbonum.Qm<dïiççeffeeikt,dïci
dcbisdiuinumilludmanequodquidemMofêsnomiria-, quæfo: fàcere hocfccundum velum: cqslurh, inquapi,
uic dicm. Neque dixir diem primum:qupd magis oporte- , quod dicituf Firmamenrumîfùfficiebat eriim primum cç-
bat, & diem extremumrecenfère oratione: Sed quoniam ; lumadfîturaSolis &Lunç&Stellarum,adilluminandàm
typice prænarrabatillumfuturum, quemnonmetiuntur terram.Si autem hoc omnino necefle eratfieri/tumon fer
horç &punéla,& qui no«fte non interrumpitur fèd èft per- cundum quoque coelum ficjiit primum fui t indigena : fed
pémus Sc continuus.eumnominauit vnü,vc qui fe femper . tanquamex afiqua extemaregione, ipfiim extulitex/cerra
ÿ'Wfa
Mutât. 18;
foniliter Sc e odem modo fe habeac: Sc non primum, propterea
quod nec omnino circuferibajtur vltimo. Primum
enim&.ylrimumfunteiufmodiytreferaturadaliquid:ll-
|ic autem nihil tale quale oritur C hriftus. Inuenies autem
eos etiaih quifunt extragratiam,eadem fere dicere.Pycha-
goreienimprimum.diemMcnfis :nonprimum,fed fimi-
lemnominarunt : non vt opinor,yifione apprehendenres
Vitam illam indiffolubilem, fed interim earn iic nomina-
uerunt.^Egyptij quoque facra ratione Draconem qui vo-
tatfoudaminfculpunt in pyramidibus,^,ternam dcindiiii-
duamcircuma!6tionem diuinarum reru fignificantes: Dra-
conemenim in Deosreferebant-riSgyprij.Orpheiisautem
Deum vocabat povolfu vnitarem ,|id eft], indiiiiduum:
Neq;enimfefouigltera,aucfefcjhitertia,autaliquaaliapars
humeri eft in ipfoi DifFert autem vnicas ab vnp, quatenus
archetypuni difFert ab imagine.ExempIar quidem eft vni-
tas: vnitaris autem imitamentum eft vnum:quomodo Sol,
eftimitamencum vnins vhitatis: Iefu, inquam. Ipfi fit gloria
& poientia in feculafeculorum. Amen.
L i b e r I I . .
j )Rimo die; fadum eft velum foperioris cceli, quodap-
pro.pinquat San<ftus fah&onim, quo introij t prsecur-.
For pro nobis Chriftus Ea de caufa , de extero, fecundo
dig h cleeundum & exterius velum , quod d id tur firma-
mentum in medio aqua: quod quidem eft Firmamentum fidei
inChriftum : Non fiuflet autem hoc fa&um, nifipri-
Lis.nataelfet lux : Nempe poftquam datum foit Baptifma,
fides fequitur.Non fitautem extra aquam hocFirmamen-
rum, fed in medio aqux omnium Gentium ex ea concre-
tum , quoniam fecit Deus falutem in medio r«T<*,vtpote qui
habitauerit in medio terreni vteri Virginis, & falutem
Mundi Fecerit- compa&o Firmamcnto fan<fti fuiCorpo-
risin medio incorruptx matrids,'Fontis vitxpuellxDei
matris:&pofito fub aqua Firmamenti;fub Sole (inquam)
eius diuinitatis.In hoc Firmamento:fide,inquam:gfofica-
u i t Lunam,Ecclefiam. dicens Fore vt porta Inferni non praua-
lerent aduerfuseam Vnde eriamfirmata foit in medip aquarum,
inconcufla in medijs flu£ribus,ven tis,pro cel lis,&i n-
numerabilibus tempeftatibus paflionum & hxrefom. Sic
etiam eos qui earn xdificarunt, mifit tanquam oues in medio
/tt/>or«w:virorumjinquam,qui cxde ac fanguine deleiStan-
Sépàrâiiôfic
diuifioEc- i
F„
cleli;«b
röiev
Gttilüiri fu-
phius,eft
bgura dial
marnent um
Chritti.
Chr fti.
AnimaChri
fti eft in
Scex eias guttis ? Superioris ergo;cmhhaturairicompfer
hcfibilis, mihiyi4eturhabere typum aefiguram diuinita-
tis inafpedabilis &incomprehenfibiiis:Fifmatne turn* au-
tem quod ab imo afeendit,habet figuramC.hriftihumani-
taris feu carnis. Aqua autem qux cum eo ab iitio afeendit,
& intercepta fixit in medio priipi & quod proprie eft coeli
Sc huius Firmamenti quod afeendit ab imo:defcriBJtima-
ginem impollutg eius animx qux eft media inter diuinita-
cem&carnis craflitudinem vrpotequodfinthiduo cceli:,
ex quibus alteram quidem eft afoetftabileUlteru verb non i
caditfub afpebtum. Eius quod didum eft teftis eft Gregorius
in rebus diuinis prxdaras,dicensDomini animam eft
fe intermediam inter diuinitatem & carnis craffitudinem:
Anima enim &aqua dicuntutfigna vitg in diuina Saiptu-
ra.Vide enim quod ccelum quidem foperius & quod, non
caditfub afpedum,natura ab initio voeatum eftcoeluFirr
mamentum autem materiale quod ab imo afeendit, non
natura ah initio fadum eft coelum: fedpoft vnipnem qua
habuit cum ccelo natura inafpedabili, tunc ipfum quoqj |
ccelum eft appellaram. Scd quoniam fandi#n quoque! .
Chrifti corpusdeificatione Sc vnione diciturDeus,nö au-1 ficanone &
tem natura: necefle eft ob typicas, fed non naturales,qux j
d id x funt reram traditiQncs, id dicere Firmamentü quod| naiuiri
fadum eft ex aquis. Erat abyflus tenebrarumfedes, homo. 1 t
Ouxatitem per Chriftum exaltata eft fopra, Dei ludsfe-4 H
des: confideteriam cumeo, indiuidue. De his inCfiriftp!
vnitis ccelis fe u naturisdidum eft ill'ud; Cceli enenantglori-
am Dei: hoc eft , naturx Chrifti pra’dicant &gloriam ipfi-'
usDei Vnigeniti qmgx ipfis Sc in iplis cpnfidcratur, &pa-1
ternam, eum quidem & vt Deum ae_claraiites,& ythomfe I
nemqui eftfimul inipfoDeus.Manuunj autCijigiUs fädu- j
ram, cum oportereceum, tangenrem, perfeoperari:iü.'
miraculisanhunciatfifmamentum; ht>c.eft,quiin co cer-* j
nitur homo. Per eum enimoperabatur miracula diuin irati
s , qilcme terra fiiftulerurtt dicentem, Manus tuxfearunt
Pfilm.US.
me&plafmauerunt me, firmamentum acorruprione adin-
Cato Chrifti
■ corruptionem.Vnde ccelum quidc carnis eius qUöd vide-
eft coelü.
Caio chrifti
tur,ex humore terrgmempe ex fangiiifte terteftns Virginis
eft car o
fibi editurn , tinnaufc feu compegit ad meoraaptlbhemj
Üèi Secazo
quoniam eft Dei caroriSfon enim corrapta eft, aut interijtj
e:iam fi ea qux font naturg fecuta eft etiam in Crace';Nam
SrfiDcicaro, erat tarnen etiam nöfträ. Alteram ailtem,
nempe qux intercepta eft (vtdidum eft)media infer duos