Magna eft autem fentiedi diuerfitas, fi diuerlum eft quod
dicic Paulus: No» effeinicjuttätem apud tieum, ab eo quod
Moyfes Sc Dauid dicunt: »ow efte iniquitatem inDto. Et fi di-
cente Paulo, eündemfehabere fpuitumfidei, quem &
prophet* habuerunt, in eorum fide diueifbs eftfenfus,
mcrtdax ( quod ab fit) Apoftdluspronuntietur, quiinfe
terius, fed intetius fibi inefle monftra\iirkDicitur etiamin
Prouerbijs: fili, non tectonprehendatcogitatio mala, quadere-
linquit dottrinamadolefcentia, &teftamenti diuini oblitaeft. Po-
fuit enim apud mortem dotnum fuam, & apud inferos cum.terrige-
nis axes fubs. Si ergo cogitario mala,qua: apud mortem po-
tuit domum fiiam, extra mortem,non in morte prpfe&o
Apud^nem
tranfmu*
*audeant.
Multa exin
ponitui
c
Ghriftum loqui teftatur: Ah expertmemnm,inquiem, qu&itis J viuit. Etfiapud inferos pofita non eft,inferno fuperelhvt
eius,quiin me loquitur Chrijli? Sed quoniam vere Ghriftusin | ilia, qu s nec in morte eft,nec in inferno,vitam habere di-
Paulo loquutüs eft, Paulus Vtique meridax non eft. Et j caturin cüelpildeó zfamï) to Aicitur.Qtfiaeripuifti animam
quia cum eundem fpiritum fidei fe habere dicit, non meam de morte,cpiz anim $ per fidèm vitam donauit dicens:
mentitur, vterquefénfus confönansinuenitur: Ytquod luftus autem mens ex fide viuit.Et rurfiis id circo ipfi dicitur: E-
Moyfes Sc Dauid dixerunt ihiquitatem in Dteo non e(Te: itpuip animam meam ex inferno inferiori, quia idcirco anima:
hoc lit,quod etiam Paulus dicit:Iniquitatem apud Deum ab inferno gratia Dei eripiuntur, vt in ccelis conuerfén-
nönelfe. Quodfi eis forfitanvidetur, vt ex aduerfo aliud tur. Vnde dicit Apoftoffis; Noftra autem cornerfatio in ccelis
dicant: hoc éis reliquum eft,Vt aut prophetis aut Apofto- eft.? orro anima,quae per cogitationem malam apud mor-
lo contradicant. ' tem fuit, quomodo de morte lib era ta eft, ft in morte non
' fuit ? & quomodo ex inferno èrepta eft i fi apud inferos
C A P V T V h i confti tuta ,inmfernononfuit ? Gum vtique fi in morte
: hon eftet,mortua non fuiflèt. Per malam autem volunta-
ET licettot'tantiique teftimömjs confutatahaerèticó- tem, hoé eft, perpeccatüm, quis nefciatanimam mori?
rum fententia cognofcatur,nulla veritate fubnixa.-re- cum Deus dicat; Anima quapeccautrit,ipfa morietkr. Certum
Ipondeant tarnen, quid de illo Apoftoli lacobi loco fen- eft igitur, animam male cogitajitem, cum apud mortem
tiunt, vbidicit: Omnedatum optimum, &bmnedohum peffe- L eft,in morte eflè, Sc cum apudinferos eft, in inferno eftfe.
! clum defurfum eft, defcendensapatreluminum,apudqucmnoneft Quid quod etiam Saluator dicit: Qua impofttbilra funt apud
! tranfmutatio,necvtciftttudihit obumbrdtio. Apudquem autem homines, poftib'tliafunt apud Deum ? Ergo neficdicemus, o-
tranfmutatio non eft.profe&o miitabilitas non eft: Et a- mnia Deo poflïbiliaeflè, vt hoe ipfüm quidem poffibile
pud quern mutabilitas non eft, immutabilitas eft. Haeci- efle,fic dicarrius apud Deum eflè* vt dicamus in Deo non
gitur immutabilitas, qux apud Deum eft, dic&nt vtmrti èfte?Quid autem pofte apud fe Deus habet,fi ipfum pofte
exterius an interius eft. Si enim interius eft j ecce hoc eft, : in fe non habet ? ^
in Deo eflè, qüdd apud Deum eflè» Defiriant igitur per- | ,
Uerfa fen tire, &feftinent catholic* re&itudini confen- j - ' • j G A P V T V I Is
tire. Si iutem hxc immutabilitas, qu* apud Deulh'efti ^ ^ . x>.
non interhis éfte, fed exterius creditur, prbfedo in Deo T T ls atque huiufmodi teftimonijs clareir, cum diciturj
eftè non creditur.Et fi in Deo immutabilitas efl'e non ere- Verbum erat apud Deum? non aliud intelligi debedjtur,
confcquepter Deus ipfe mutabilis ptxdicatun Et te, quam verbum erat in Deo. Nam&ipfefilius,quieft
nehoc vel in filio aflignare ^ audiant, in eódemloco, pa- >verbum Deus, non folum patrem in fej led etiam fe in patrem
lumirium nominatum. Proinde c.um audimus, quia
apud Deum non eft tranfmutatio, hoc fennaniirs fecun-
dum catholic* fidei veritateni, quia nulla eft in Deo mu-
ratio. Etcum dicitür, v'erbum erat apudPeum,noh aliud
fentiamus, quam verbum erat in Deo.Et cum iäpiferitiairi
PrOuerbijs dicit: Pram apud ilium comp'onens, non aliud fenfre
efte teftatur, dicens: No» credis, quia ego in patre, & pater
inmeefti Hoc autem filij efte apud p a trem ,e fte in patre-,
nonvideatur tale, quäle, fi quis homo fit apud aliquem
hominem,fiue iure hofpitali,fiue charitatis affeftu.Nam
& Apoftolus Paulus dicit: ft apud Apoftolum Petrum quinde-
am diebtu tnanfiffe, iure feilicet holpitalitctis, Scpuritate di-
Ez.ech.it. t
tiamus,qüarn, eram in illo compohens. Et eum Deo dici- | ledionis, ;qtiorum licet per vnitatem ijdci & charitatis
tur: Apud teêftfohs vita, non aliudintelligaiOus, quam,in te j fueritanima vna & corVnum: non tamenfie manfit Pau-
eft fons vit*< Et cutn loannes dicit: AnnunctimusPobit vi- lusapud Pe.tram,ficut verbiun tpanet apud Deum f quia
tam aternam, quaeratapudpatrem, & palam fattaeft fiobis: non neefie poteft. efte homo apud. hominem * ficut verbum
liudintelligamus, qüam vitam æternam quæ ejatin patre.
Verè enim apud Deum eft Deus verbum,quiain Dêo
e.ft Deus€yerbum. Et vere apud Deum làpienterti eftlà-
r>icntia , quia in làpiente Deoeft fapientia. Et vere apud
Deuni viuum eft v ita , quia in Deo Viuo eft Deus vita. Et
vere apud Deuni vérum eft Deus veritas, quiain Deo veto
eft Deus veritas. Et vere apud Deum fortem eft Déus
irtus, quiain Deo forti eft Deus virtus. Sed quid mirUm;
Deus eft apud Deum patrem; Homo enim apud hominem
fie eft, vt non folum apud ëum non eflè poflît,fed etiam,
cum apud eum eftj in ipfofubftantiaîiteréftènon
poflît. Veré enim qui fie apud alium eft, extra ilium eft',
quia cum eftapud ilium, lÿnceritate dilefHonis, loco di-
feernitur, quantolibet affeétu inuicertifibivterqueiun-
gatur. Sed fie eft verbum apud Deum, ficut eft in mente
verbum,ficut in corde cohnlium; Cum ènim mens apiid
fi hoéeft filiô efte apud patrem, quod eft illi elfe in pâtre, fe vetbum habet, vtique cogitando habet, quia nihil ali-
quia fcilicet naturaliter natûs dé pâtre, permânet femper ud eft apud fedicere, qüam apud fe cpgitare. Gum ergo.
inpâtrc?GumetiamdehominibuslegamuS(quantumad mens cogitât, Sc cogitando verbum ihtra fe générât, de
fiibftantiàm attinet,quanaturaliter hominès funt) non a- Sfiia fiibftàntia générât verbum, & fie illudverbum gene-
liudefle, cüm dicitur aliquidapudillos eflè,quamin illis ratdefe, vtgenitumhabeatapudfe. Nec minus aliquid
efle.Vnde teftimôhia manifeftiflima proferemus.In libro habet verbum, quod ex mente nafei tur, quàm eft mens
Elàiæ continetur Ezechiæ regis oratio, quampoftadié- de qùa nafeitur, quia quanta eft .mens qu* générât ver-
dos flbï ad vitam annos quindecim,ad Deum effudit,vbi bum,tantum çft etiam ipfum verbum. Sicut enim de tota
inter caèterafic dicit : Spiritus meus apud me fabius eftftcütlani- j mente nafeitur verbum, fie intra totam permânet natum.
ûcaproximahs âemere telam. Quid autem hic aliudintfelligi- ! Etquiacogitantemente j nonefteius aliquid, vbiin ea
tui,Spiritus meus apud me, nifi, Ipiritus meus in me ? An verbum non fît : Idso verbum tantum eft, quanta eft
ôthicdiçetur, fpiritum hominis, apud honiinem eflè, in ! mensipfadequaeft, & cum apud illam eft, in ilia eft, Sc
homi ne autem non eflè?Gum eüidënter ApoftoKis dicatt quanta ilia eft, tantum etiam verbum eft, qqia de tota &
Quis enim feit bominum.quafunt hominis, nifijpiritus hominis qui i in tota eft : Tantumque eft ipfum verbum, quantafimul
in ipfoeftl^Sed&illud,quodfuprapofuimusfcnptum:Di- eft & mens ipfa eum verbo. Neque enim ficdeilla ver-
Xerunt apud fe,cogitantes nonrefte: quid eft aliud,quam,dixe-d bum nafeitur, vt ab ea lqcalitërfecernatun Natiuitas
runt intra fe?Rurfus in libro Sapîéntiæ dicitur '.Haccogitans quippe ilia, qu* ofténdit quid fit, Sc de qua fitiplà often-
apudme, & commmoransincordemeo,qubniamimmortalitaseft dit; quodçjctraeam, de qua natum èftj eflè non poiuiP
in cogitationefdpientia. Quod apud fe cogitât, hoc in corde j Necinaliquo minus fît, fe,d fie de ipfefit,vt apud ipfem-&
fùo commémorât quod vtrunque diim dicit, illana vti1- 1 in ipfe fit ^ tantumque fit He ilia, quantum inilla, Sc tanque
cogitationem, & illam c i cx- 1 tuminillà, quantum cum ilia.
gai. I. d
Verbum eft
urr, ûcutin
j ficut in Dë6
I eft verbum
; Deus.
Liber terttus.
it i aliter
verbum.
lactb.i.
K i^'ma ob- I I »«ftio.de
foominum
ttte. ,
Rciponfio,
Iquod'hac
I »omina
»ondiuerc
a p v T V I I I .
p Quidem ficnos quodammodo, dicitfoipnira: & iii
, Dco & apud Deumeffe: fed nonquomodoa-
pudDeumeft&inDeoeft verbam Deus, qui eft viiige-
nitusfiiius. Dicitur enim & nobis,quia in Deo viuimus &
mouemur & fumusr'Et dicitur ipfi Deb,fi non peccaueri-
mus.fcimns, quiaapudpefumusdeputati. Veruntamen
cum hoc de nobis dicitur , non naturalis vnitas noftra
cum Deo oftenditur, fed aut potentia creatoris intelligi
tiir,autpietasfedemptoris.SicenimquicredimusinDeo
&apudDeumfumus,ficutde Deo geniti.fiiii Deifiimus;
Smpmmeacnimieb^minamfiliiDeifumus.tzmmm-
Voluntarygcnuit nos virtu m u m Nos ergo Densvetbd
ventatls genuit, illud autem verbum veritateni genuit;
Nobis poteftatem dedit* fibos Dei fieri: life autem non
ex poteftate filius Dei faflus, fed de Deo naturaliter eft
Del filmsnatus.Nos Deus voluntarie gentiir.quia voluntas
generationem pneceffi.t: In vnigeniti autemgeneta-
tlone, nqllageneranrispraceffitvolnntas: vbifiheinitid
naturallpetmanetatetnanatinitas: Sicnt ergo geniti fa-
mas , fed non ficut vnigenitusDeus, Sc filij Deifumus,
fednonficntvnicus «cvernsfilius, & dij fumus.fednon
hent verbum, qui vetus eft Deus: Itain Deo fumuS, & a-
pud Deum fumus,fed non,ficut apud Deum eft & in Dbo
eftvetbuin Deus, qui deDeOnafuralitet natuseft.’Quam-
uis enim life filius dicatnr.de nos filij dicamut.de illeDeus;
& nos d ij, & file genitus, & nos gemti: multum tamen
dittat m re,quod vnumfonate videtiir in * homine. Quo-
mam file, quod Deus, quod filius^ quod vnigenitus eft,
natutahter eft, qma de natnrapatris natrn eft: nos anteros
quod dij, quodfilij, qnodgeniti fumus, nonnatura,fed
gratiafumus: quiacuminnaturanonhabetemus, vthoc
efle ponemus, gratis nobis datum eft, vthocFa»i e(Te-
mus. Hancdifctetionemfih»etlci, nufericorditerDeo
donan te-, perapiant t lumen verum videbunt, de ab vnigeniti
filij contumeliis temperabunt:cninon folum in eo,
quod apud Deiim eft, detrahunt, fedetiamde animam
humanam in illo negare conrendunt; Quos ipfe filius
Dei vnoPfalmi verficnio defignauit.dicensifl'sc spin esn»»
qa, ittnhunt mhi apui Dcum.&qm loquuntm maU idutrfiu a-
nimam miam.Quis enim detenus Chrifto apud Deum de-
trahit, quam qui audiens vetbum Deum apud Deum efle,
dicit idem Verbum in Deo non eife? Autquisamplius
malaaduetfus Chrifti animam loquitur , qiiam qui in
Ghrifto huraanam animam diffitetur?cum illud verbuiti,
quod Deus eft, fic apud Deum fit, de quo eft, vt pervni-
tatem naturae,in Deo fit, & per eandem vnitatem natur*i
vnus cum illo Deus fa } Sc ilia anima fimul cum carne fu-
lcepta merit ab vnigenito Deo* Vt fimul in Chrifto & amma
noftra faiuaretur&caro: A quo pfocul dnbioille
lempiternam confequetut falu tem, qui in eo diuina: hu‘
man*qiie nature plenam cognoueritveritarcm.j
B. F V L C E N T 11
C O N T R A A R R I a N O Si L i ber
vnus, ad decern obieftiones , decern
relponfiones conti-
nens.
■ Ictumeft, patrem defeiplb, hoceft, quod
ipfe eft, ineffabiliter filiumgenuifle. Adaudtumeft,
quod non excrinfecus.fed cx Deo
natuiu efte.Hasc relponfione non indigent,
quia fidei noftrae concordanr. ' , ,
Obmtto. Quidadhocdicitur, Si ex Deo hams eft,
eftdeinttaDeum, fedfinoneftdeintta, neEexipfbeft,
fi mqflo vocabiila dinerfa apponuntur. Quidprodeft, fi
jpfift-etitasnonprbfiteatutf
Rtjponfio. . Equidam dum nomihantur pater 6cfi-
lius, in his duobus'nominibus vocabulotum diqirfiras
agnofeitur. Quin potiuspethaic dno diuerfa vocabulafigmheatur
vttinfque natijta, quoniam iftomm n'ominnm
diucthtasnon ha'tnras dinidit, fjd veritateni generatio-
msoftendlt, v(ex vnoveropatte, Vnumvemmagnofca-
mus fi lumexmilTe^ Acficdum verapatrisgeneratio
verahh) natiuitaspridicatur, in vnogenitore & vno’ee
hlto, non folum vnitas fubftantia:, venunetiam in vnó
quoqüe propriecas poffitagnofeiperfon*: ne autipfe pu-
teturnatuse¥equigenuit, aut aliud p u te tu rd T e L L -
tus eft , quam eft file q„i genuir. Non eniiu ipfe c( k „ „
qui filmsiquoniam In vtroqpe petfonamm ptoprietas te-
fetnatur.Sed quodpater eft, ho.c eft Sc filius: quia de Deo
Deus, deperfeäoperfeiäus, deimmehfoimmenfus de
omnipotente omnipotehs, de aeterno battenatuseftfi-
liuscoaeternns, eadem veritate dicente: OmniaquaUbit
[iter, men funt. Paterergo & filius telatini funt nomina
quarnamiäm gignentis geni'tiquë nonfeparant, fed v l
nam fine dubitatione fignificanr. Relation, veto illud
meimus, quod ad alinm agriofeendum referimus' vt dum'
tnnm hommalnns,ilium démonfttèihus. Sicilt in ter homines,
bfecrtlatiuafatpinsnoinmanturpater&filius filtus
& pater, freer &gener, g'enet Scfrcer. Nam ideo pater
dicitur, vtfilium genuilTe nofeatnr: & filifr idéo dici
tur, vt de patre genitus dcmpnftfe tur. Necinhactliuer-
fitatefiominum, inueniturdiuerfitasnaturatum: quonl-
amvterque fimiliterhomo dieitur, quamuisvnus pater,
&aliusfilms, nuncupetut. Nonergopatrii&filij.Lffi.
vnacoguofci natura, fibaicnönelgufdiuerfavocibula'
quoniam fi ambavocatentutpattes, e f lin t p t o f e a o E
tnra dilfimiles. Vnufquifque enim exfcmetipfoconfta-
ret, & cbmmunem fufiftantiam cum altero non haberet
■ Nec Deltas vna elfer, quibusvrianaturanoneffet Con
lequens autem fr i t , vtduopaiTes duos filiosciinere.it
quonnmmfi vera de fingulis pVbles exifteret, paterni nbminis
in nd lo veritas apparererlam veto in dimbus fiiiiv
de dluerfispatnbusnatis, lied polfethoncffediuerfi-as
telanu. nominis, a^tendatutfipolt-telTe natura commu -
ms. Qu^ non videat,in vtroque, filij nomen vhumeile
led vtnufque namram vnart hbii elfe > Magis autem v ’
•numquemque filu.nl lion bum altetb fiii'bfcumquov--
num relations habuit rtomen; fed cum patre, dequo ev
riterat,namram habere communem. Sed quid vlret.us
de duobus pambus, duobufquefiliisdifpufetuticum.-
ft.usafet.on.svet.tas, perfooatum 'diuerfitate non e»e-
at, led ad doenmentum frifacilins poffit vnins hominis
cohfidemt.onefolari.quacDgnofcJtnr^elatiuanomina'
diuerfitate fm non natutatum diuerficatem oftendereiedadpeilonammfignificationemmaximepertinerbtu
fcliicets-dum vnus oftenditur. altérins quoque oetfofia
nolcatur. Illud autem ponten patri femper efl'e fflioqub
communcinonquotelatibpetfrrialisbftendifrr.fedquo
lubftantlahs ptoprietas demonftratur. Nempe Serb de
Adam pattefratus, & de horigenitogenitus, Adam patri*
difius eft films; Iftè ergo, dohecadviriieniperueni-
retietatems vtfilmm gignetet, pater dici lion botoit Et
priulquamgeneratet, filiustantum fr it: qnando autem ^
genuif, enampatetefl'e iam ccépit. Aècedente.Vitut di-
^eriitatepatetmnominis, nulfaineofeiäaeftdiuerfitas
, naturalis. Et cum vnus homo hate duo ccepife habere
vocabula, non eft in eo mutara aiit diuife vel duplicata
namra; Fuit enim filius , quia depatreextitit': ïuitpa-
tet, quia fillum genuit. Nec tamenitanitutamfilij In
quanatuseft, habuit, vein eoperrtianens,parcreffcnon
P ° ” et: al'af 1 cum nomine patris eflèntiafr acquifimt;
vtfili, fnbftantiam, inquanatnsfretat,perdi-
diflet. Sed quod yerum eft, ficut homo fuit, quando
fihusext.t.tnafcendo.ficpetmanflthbmo.quandopaterfabtus
eftgenerando, Nec aliud frit quam homo,
quod erat Adam , de quo.iplb eft natus f t quoderit ’
Enosi qui dc ipfe eft geriitus'.In patre ergo Deo & filio
Deo, perionarumproprietate ferüata.rmpoftibilenon M
carat, quod documentoetiam cuiuslibethominiscora-
ptobatut: feddifcernamns, quidadtelationem, quidad
frbftantiapemnere nofeatnr. Relatibhis.h'.frn't nomina,
pattr 8i: films. fabftann* vqro iiomen vnum eft , quod
dicitur Deus. Relanomsergo'nominafingula retinent,
— - - • ~ ^ -4 fubË
fas natural*
fed diftin-
ßas perforas
lignLfi-
cant.
Matth. *, d
Uc.io.d
F
Plus diftant
. duo patres
quam pater
&£Hiu.
G
idem refpe-
âu diùerfo- (
rum poteftf
efle '& pa- j
ter & filius
vt Sech.
■ I
H
Gcneratio
ronas di- ftinguit in
ma natural