âorum fàftîgia peraenerunt.Nihil eft quodrefiduum aut
affli&acfedat patria, aur pater extiödus. FacelTat à nobis,
principes viri, àrgümentis acerbarê comm ilium. Suffi
ciurit riudareorum vocabula, tlnllo defenfionis munien-
da priuiîegio. Àddam fane deli&o quædam , quæ Tant
prxcelfa reatuum, ne vila res Videatur a&ione fubt ra <fta,
quàm fagacibüs, vc æftimo, veftigiis inueniftis. Ambitur
parricidæ ftatua, fbrtium vallatalaceribus1& fimülàcrüm,
quod aut literatis cura peperic, aut Martius campus refii-
dit, huius imaginem pofthaberur. Duriter fi crèditis ,fe a
runt tot euéâi titulis, nulla ab effiifore fe patérni fangui-
nis retributione diftare : & fi qiïi animabus reliquiis vigor
eft, deflent prxmia fua, quæ annifu roboris eXegerunr.
Vbi honeftas, vbi ftudi j liberalis efficacia, vbi m'unus pro
patria dîmicantis, fi æreas formas art is poffèffbr exhibet,
& qui genitoris fqhus procurât, obtineat? Vos tantum
digna meritis exhibete tormenta: ne fi inipar poena impe-
titosaddixerit, necvobisdebeaturlaudatio direéta cen-
féndi. Vno itinere vita pellantur quibus pene par exftitit
fors delicti.
DI CTI O D ATA
AMBROSIOjIN ALEATOREM
Q V I A G R V M , IN Q y O P A R E N T E S
eius eranc poût i , pro lüdi pretio
dédit.
B Oftquam, iudices, deforme alearoris ftudium do
du&us ad exilitatem cenfus eualèrat, & crelcen-
temcertandi curam facultatem defcdusaddixit,
cceperuntàturpi praemio nec parentum fepulcra
fubduci : coeperunt expe dtari dubia cafuum de fauillis, &
ridenda proponi contentionum momenta de lacrymis.
Vbifunc, qui dicune perfun&as luce animas nihil cum
huius mundi cultoribus habere commune, & poft fieculi
iêgregationem diem fuum habere translatas ? Eccë iam
maioresiftius prope quæ obtinuerant fepulcra fenuerunt,
&deipiisper diuturnitatem fiunt buftaiamturaulis: ôc
tarnen apiid commeuàtorem improbiffimum ad hue cre-
düntiir in illis intentionis pretia non periflè. Poft longa
vitré curricula fbrtuito nil debentes, euentum manes iu-
bentur expeâare dé teflèris: poft profligatas, quas parentes
tui per longarn parfimoniam opes collegerant ; poft
multa argenti,auriquc pondéra,qux iutura hçredem partitas
fub dimenfione feruauit : vrnaS veterum , & eflent
in prxmiotabulxjfterilitatedeterior proies honoraffi. Si
maufbleapræcedentium minor pofteri cultus or naret,effet
ple&cnda negligentia, &fpeäaret de illis poenam iu-
dicibus, qui fiiorum fiiorum mores in aiienis cupiunt e-
mendare cômmiffis. Pro feftiuitate certa temporum lege
redéunte, pro férus, & quibus animæpafcuntur mu*
neribus, credidiftinefas, figenitorum tuorum fepulcra
dominos non mutarent. Non tibi licuiffe domos vltimas
pro abduâa ab hoftibus pignons tui redemptione diftra-
here: quæro qux fit neceffitas, quod alienum video in pa-
reritum tuorUm cineribus poffèfibrem:& nihil mihi aliud
nifi ludus opponitur : ô mifera mortalisconditio, ÔC cum
deneganÊiir defideria, & cum infelicius coflcedunturl
Quotient creatores tui fbllicitis Deum mouerefufpiriis,
ne de huius vfufa lucis, quod infauftiflîmum creditur, fine
legitimo hxrede tranfiirént ? Edi tus, inftitutus, erudi-
tus,ad hanc raefTem, iudices,ieiiinàpudorismenteper-
uenit, ne in iüre fuo patiatii r elle, poftqtiam vniuerfa per-
didit,patrimonij largitores. Damnamusin fcelerato vo-
luntatem tlirpiffimam j namcontigit forfitan j vt ad probös
dominos priorüm tuorüm offa beneficio leuitatis e-
mifetis. Communis eft vnidèrfîsdefunâoriim reueren-
tia, & circa religionem forte vltimà conditorum dignam
pofcithumanitasvniuerfaculturam: excellentius tarnen
maioribus noftris débita fuprema rëdduntur, quos ita fibi
veneratio plrOponitante oculos i vc Diis credamus exhibi-
tum j in quibus dëfuncStortim mandata peraguntun Ser-
üanjus vniuerfa quæiafïèrint ; non crèdentes impune côtingcrCj
quod de eortim.fiiéritprxceptione vioIatum^No
inuenio j nouum facirtoris genus qua explicemnöuicate
lertrionum. Quibus fiiit facrilegium non.pareré, quäle
eft edrurtt fiiprema domicilia pro ludicrisvendidiffè? Crédité,
cognirotes,ftareante öculos veftros tot iftius atauos
vindiâæ tempora præftolantes: quorum placatione man-
furain pófterum circa parentes diligentia poterit fine labe
fancirh
IN EVM QVI IN
L V P A N A R I S T A T V A M m i n
e r v e l ô c Av i t .
Empervenerandor um iudicum ancipitém
credirnus fuiffè fententiam de conftifîonô
peccati. Ibi cognitoris, quo potiffimtini
vergeret, hæfitdeliberatio, vbi dubiaex-
titit fors delidi. Nam definidone æquitati
congruarri ficut vitiamanifefta exigunt,ita obfcura fufpe-
dunn Qando induce eft facinus, quid fpei remanet addi-
cendo? Percipite, quæfo, animis, ôc internaæftimatione
tràiftate$ qüalis fit, qui ôc virginitatis oculos, & lupanaris
fecréra violauit : & in vtroque iàcrilegiis, nec flagitia ve-
neratur, quibusinimiCarti tèftem adhibuit; & caftitaris
profligat ruborem, quamindignisaffociat. Expoftuloà
te, humani genetis often turn j qui leuitatem tuam ad eri-
gendum Mineruæ fimulacrum religiônis cultus adduxe-
rit, dum integritaeù hoftem illata de loci foeditate mon-
ftret iniuria ; nec reuerentiam te exhibere Veneriæ pollu-
tioni clamat publicata corruptie. Nefciunt peccandi ter-
minosquiad tranfgreffionem feeleris excefluum amore
prouocantur ; modum in erroribus ignorant, qui crimina
excella molitifunt. Dum Dioncm 6c Palladem, diuerfi
manumina, peregrinantibus mancipata fententiis,inv-
numfabricataderidens arte coniungis; fecifti religione
t lia acerbitis quo d delinquis. Res fiimrno digna piacùlô;
mifeere discordantia j & in vnum colHgere, quibus nifi
fèctèriim prxftitèris, contumelias irrogafti. Crèditis
ueniri hominem de had miindi gemina conuerfatione
neutrum tenentem, & nec aniiciim virtutibus exiftere;
nec fidum vitiis inueniri? Soient aliquos erigere ad defpe-
âumboni operis patrocinia culparum, & qui defàpore
laudis alieni flint, de licentix fruge gratulari. At te quæi-
ftarum rerum inuenit fèâatotem ? meliori ordini con tra-
rias manus attulifti; nec improbis fynceriter obfècutus
colla fubmitteris. Odi, principes viri, morum fiiorum rë-
miffosiudices: condemno, qui periiegligentiàm feréno-
rum adtuum in dubium crahuntur: execrabilius tamen
d^teftor, qui in vtroque deprehenfi, nulli exhibent ftabi
Lem confcientiam. Pollicentur enim poenitentiæ tempore
honeftatis affeâum i quos fidem videris exhibere pec-
càtis. Sirefceleftiffimehominum , ante Veneris delubra
pofitùm ftimulaffè Mineruærecordatio, vtramque pote-
ftatem male diligeris ingenij tui memoria læfiffet} fugiffès
illiiis domicilium,cuius aduerfàriam mente retinebasiqui
honor eft ibi eius ftatuamcollocaffè, vbi Deapudiciriaé
potuilîet commemoratione violari ? Necfciendo, infau-
ftiftîme, gtadibus ad fàftigia execrandi erroris accedere,
pene poftliminio bellum inter ccelicolas excitafti. Vident
illiociili fèmper turpia, deteftati iunëtosquadam obfcæ-
nitatislege çomplexus. Dum procurante teiiitereft lupa-
naribus captiuum nuraen \ fol us es, qui oftendifti fèruire
humanæ libidini fuperorum potentiam ; ÔC illiseos con-
ftringi locis, quibus fuerint d mortalibus deputati. Quam
diffona etit in àdolendis impenfà facriffciis? vnius oblatio
numinis alteri dabit iniuriam. Nam dum per prouiden-
tiam tuam flmplexpuluinar gemina fuperorum poteftas
obtinuit, ôc iti vna xde pudor ôc luxuria conuenit, neuter
dëuotionem nofttam rauor adlpiciet.* quas tu habitatione
mifcuifli, nos propriis habebimus often fas facrificiis.qua-
lia etunt munera, quægregatim portâda funt per incêftas
ôc virgines?vna offendenda eft hilaritate, & lafciuia pla-
canda altera. Inter verbenas ôc tura hoftiarum erit caufà
CÓNTRO
YERS1A
VIL
A certamen,&inde efficienda fun t irata niumn a, vnde mulcenmr.
CONTRO
VERS IA.
YUL
Submquero facrilcgis prolixam narrationem:mo-
ras, quas in luce reus accipiet, interfiippliciaconlumat:
quiadeuenuftat referentem & alienor um aftuum turpi-
tudo.
IN P A T 1 E M
CLY EN D AM; QVI .C V M „
F IL rV M A P I R A T A C A P T V M
^ T -Vr
i " ■ n
redimere non dignàtuseffet, ab eo
tarnen ali petebar,
Hema. Lex. Liberi parentes alantj autvincian-
tur: cuidam duo filij. frugi ôduxuriofus : piratas
vtriqj incidere : fcripfèruntpatride redemptione.
Pater vero venditis facultatibus piratas expédie:
cui optio data eft, quem vellet, rediméret: quia pa-
rumpredidetuliffèc: Illè elegit luxuriofum, quiaæger e-
rat,redimere; qui cum reuerteret, in via mortuusëft : fru-
gi piratas euafit: pater petit vtaiat. Illecontradicit. A 6tio
contra Quintilianum fufeepta. Illeetiim patrem tuetur,
nos filium. Rogo, ne arroganciam putes, qui legeris.
Prxfàtio. Nuhquidfas eft aduerfus Quintilianum nifi
pro veritate dicere? aut immemorem fui loquendi fàeit a-
uiditas, qui tfïbuit verba iufticiæ ? Fallentes decetvrbani-
tas, dum peniculo fucatamendadj peregrinum dccorem
laudanda verbo tenus lùmit elocutio. Sane folatio orato-
riæ artis æquitàs adferatur: eligo pompam, quam probitas
de le nia parturiet. Procedac conti a e loquen ti flîmum vi-
rùm coeleftium fauore munira fid^licitas : defiduciapar-
tium noftrarum oricur quodaudemus: Vos tantum,principes
viri, benignitatem veftram, fàluaaurium, animo-
rumquecautionepræftate : ne CQturnusille fùblimior,o-
ris fàcultate qua præualet, inpoffèffionefua credac elle
viâoriam. Quid eft aliud aduerfus eius impetus nos iu-
uare, nifipercg.inanté reducere poftinteruallaiuftiriam?
Principium. Gauderem, cognitores ampliflimi.euafif-
fe me pudorem carceris, vinclapirararum.nilï egreflo mihi
myoparonum loco pater exilieret. Quxrit d me alimé-
ta, quem nec auro ah noftib us,nec lacrymis liberauit.Pu-
tat quod illi debeat regreffus eius proficere,quem cum
potuit non redemit.Fruftra pafttim beneficio legis imploras,
quifadds tuis naturæ iura foluifti. Exhiberi vidtum
patribus ius decernit: non eft tanrummodo lacraraentum
iftud in nomine. Dicat velpirata,fi pater es.Meliorem.mc
fuiffè mortuo fiepe cum loqueris,nunquam oftendis elle,
cum iudicas. Viam culparum germanidecedentisatten-
diteiiplc magis genitoris moribus paruic,qui prxlatus eft,
ego quo omine vitara meamper cxtraneosabiftisadus
exegerim, declaratumeft,cum me pater prædonibusfpÔ-
te dereliquit. Valida fibi videtur aduerfus fbbolem argumenta
proponete, cum propenfioremgratiammetuifTe
iaéfetculpabileni filium, &proximumfepulturx. Qux-
fo, iudices,pronuntiate quid debeam.Interim datum eft,
me ôc cineribus vitiofi fuiffè poftpofitum. Non erubefeit
quicquamab eo auëloritate parentis exigere, in quo elle
noluit quod vocatur. Vtinam mihi ad hos vfus valetudi-
nem piratarura catena refèruaflètl facercm præbitione indebiti
alimentipatrem meumpudore captiuum : vtiniu-
ftus arbiter de propriægemeretiniquiratefèntentix. Ci-
bus enim, qui ab illo præftatur, cui nihil boni mereris.ex-
hauritrieiunafuntfaturitate fuavifeera,quxnonhabent
confcientiam benefiçij ante collati. Nefcio quid deduo-
bus filiis homo ille fpei fux relîduum purer,qui vnum ter-
ræ reddidit, alterum paffus eft in perpétua raptorum do-
minatione lèruari. Accipiat, nificonfunditur, quicquid
Cxhauftalùppliciismembra gemuerunt. Non noui quid
fcnexàdebilitaro flagitet:interea quod aduerto, fumus
ambo pafcendi. Quid mihi rationem modicæ fàcultatis
•adducis in medium? quivnum redimere voluit, fie fub-
ftantiam fuam vendidir, ne pretium pro vtroque fufficc-
« L Quis infoelicitatem roeam, quiimilèrias poffitexpo-
nerë? cui poft C ilicas&iplà, quamrefîimpfit, effe fertur
ltbertas obnoxia? Dicire quxlumus, iudices, fi & in patria
mea debitores pronuniiabimur, quideuafi ? Addidic
creator fan diflim us, dolere me, quod emififlènt vincla
germanum. Quail vero tantum à nobis exigat natura fer-
üitium, vt compçnlèt erepti firatris hilaritas quod reman-
fi. Amorem debemus carnis fociis abfolutircredite dicen-
timanifefta: nefciunt intrate de alrerogaudia hominem
pro fè timentém. llludenim improbati more clamat exa-
minis, ditiorem effèquodammodo à quo aliquid pofei-
tur.Talem teihnaminfupplicadonibusfucatafèruat vr-
banitas, vtvtatur comporta humilitate proiaculis ; qua-
tenus commento fuperbæ abieâionis nihil eirelinquat
liberum, quirogatur. Licitatum pro ambobus cenfiim
teftacur,quem pro vno confiât expenfum: expédiât gemi-
namgratiam de beneficio fingulari. Nefcio vtrum quæ-
rendum fir,quid cogitaueritjcum apud vniuetfosliquear,
quidfecerit. Exhaufit partium tUarum defenfiones pirata,
qui de nobis præflitir optionem : teneat qux fola défi-
derauit fepulcra de filio parer, qui tantum moriturum re-
demit: nam qui fano languentem præpofuitj denuntia- i
uit Ce horruiffèvidurum:quid de fupetftite pofeas,nefcio,
habens in con^olatione lacrymas, quas emifti.
Narratio. perpetuo, iudices, honeftatis culturam ôc in
ætate peccatis arnica fèruaui:fubtrahensimpcnlàs defide-
riis puerilibus, vnde poflèt æui gaudere maturitas. Huius
reifrugalitate fecioms, vtremaneretpatri, quod pro lu-
xuriofo filio poflèt offerre. Quid de patrimonij exilitatè
caufàris? fi par moribus extitiffèm, vfqueeo perdudares
fuerat, vt neuter potuiffècabfblui. Inxqualiseft arbiter,
I qui proficere voluit alteri, quod^oftro pudore condidi-
! mus.Quantum adferit paterna diftridio,caufà nobis diu-
turnæcaptiuitatis probitas fuit. Sanus, diligcns. patri fra-
trique fèdulus, talis reduci non meretur in patriam,& nifi
extidffèmus vna forte captiui fbrduiffèt fufpicione noftra
regreffio: æquales calami rate fuimusjfèd patris amote di-
ftantes. Foelix luxurix fuffragio iuuenis, & ante magnam
partem communis exhaufit fubftamix, ôc ipfi profuit
quodremanfit. Memifèrum, &fempcr paterna mdica-
tione captiuuml Prolufi in pace ante, quod pertuli; & du
redi iter teneo, indico parumonix, qualiter inter holies
viueretur, agnoui. Hinc eft, quod cibo, quem minifttauit
fecitas ilia, contentus, vixi inter vltima folatio con fuetu-
dinis, non humanitateraptoris. Quæro, cui me feruauit
vfus ille frugalior,fi xqui obfèruantia patrum meretur of-
fenfas?
Obiedio. Quid quod barbaras dixiffe fe perhibet : V-
nius pretium pertulifti ? debitum Temperaçcipiunt obie-
d a re fponfum. De nulla pependifti adione follicitus: au-
rum quod exhibueras , ante preces inimicorum oculis
obtuhfti. Dum fie tibivniuerfaprocederent, à nullo potuit
ambigi, quod fufficeret defideriis tuis vnius liberation
Moxtamen vrilla antrarepleta fqualore mortis intrafti,
quid elles eledurus,antequam optionem tribueretpirata,
cognouit: non defeenditifta de amore trepidatiomihil o-
ftendit arabiguum, quideduobus filiis per omnia figna
dihgentiæ, quafi ad vnum vçnifièt, annuntiat. Poft egref-
fum tuum fortiores me artauere euftodix : diuinitati gra-
tias, fi libertatem meam ôc hic tutauerit, quod euafi. Tua
interim adinitîiicosvocem videtur emififfè fententia.-Ni-
fi ftudiolè quem relinquo fèruetur, elapfurus eft. Diis du-
cibus fuga noftra ante oculos hoftium locata efficax fuit.
Exceffus. Præterea, vteftfàndi locuples patet, ôc vi-
uendi diu turnitate didici t prxlèntare quod loquitur, cal-
lens imponere neceffitarem mentibus per auditum, dicir,
omnibus in humanitate degenribiA cibum elfe commu-
nem, ôc ab vno ffagitat quod non licet quemquam n égaré:
generaliterallegans, deberi vniuerfis quicquid terra
produxerir. Sed quando in communem vfum leges crîti-
ceam fbbolem, &liquorem vinetafundebanc, nec viçi-
tim telluserat diftributa cultoribus; nullus inter hoftesfilium
fie reliquit, vt crëdereturgemitusprætuliffè feruitiis.
Ignoro , iudices, poftqua elegerit lacrymas, de fùperftite
quid requirar. Sedmetû nobis legis obieâat, ôc quod in-
ter parentes ôc Jiberos feriptum eft:, fibi deberi vulc, qui
nihil exhibuit de paré te. Voluntatem noftram dum cogi, j