Hxclatius
in tertio li-
bro tiatia-,
buntut.
natioriisprègnataconcëjptu.Conditoris fuiac redemptcT
ris inquifitionëmcoeperitparturire;fola, quantum arbitrer,
tcftimonium PftljnicuttVbcatusPctius.commeinoraiet,
vt lio rdc Chrifto mimi'fcfte diäurobftendcrer; fcquutüs
*adic«lt: Vivifiants, lutst anicqur diene ad rosdeTatridriha
immutabili's üîftfempftcrnicas T rinitatis, rcperictur
David, qttoniain&defiinctustfi&fipultusefi,'&ftpnlthrum eins
'incómprehenïïbilit.Tris dignà r ifiraculo , 'q iu t f ie cxcedit
iß apud nos vfqne mhoditrmim dim. Profit« i;ieitr mm effet &
omne quod cog'itaie vel fapere poflumus,ncutfuperat o-
/tirer, quia iurtiiirandsiuraffetilli Dilis ,'itefiutlu liitnh eiusftdtii
'mné quod l i in ius. Hoc nobis diu ino ïum fériés volumi-
fuptrfidm cists,provides:. loqitutusef dt re/militnt Chrißi,quii
num veridicaprotcftacur,Efaia dicentc:Nö»«*i>MCögiwdo-
neuste dertlictaeß autssia eins in itiftriit.,iietjue caret éiltsvidit corru- nes mctty . cogitât „ nines vefira,- neqiieVta , met, )via veflra, dicit domi-
,
ptionem b ö& q u id em 'te ton ow im ptoptetea pridèlui ! » *• suiafitmtxaltanmriâiattnàJcixaUatafUHtmmeaà
loco duxunusinfesendunx, Vtcuidensnonfinumrcrum- ] viisveßrH,&coßitationespteaacogitdtiombmvtßris.Qniectgo
qne diftindtio carncm'finiul & animam doceretin Chri- hùmanædifdplinspcritia, quæviuâcitasanîmi,quæt:or-
fto Cæterum opoccunior ci iliuscxhibebicur locus, cum 1 'disfaga'citas, illius cflénnæ ( id eft, Trinitatis, quævhus
dcfcyftcrioloqnemùr dominiez paflïonis , vbietïamil- verbs & foins cftDens/cöntingeret arcanum !' qUænec
'ndquoAdmi:Tri]listftdnimamavfqtfl'aimortm,Etmpciie 'cospit elle née definit, incqiasfiibftantianihileftquod
lima mu mbaut,efl , lit maiorm hacdtlcitioncm nms habet, 'non fiiù , nihilpoteft noncilè quod fuit, cuius nihil loco
Epilogns
, libci '
concluditùr, ^uia totùm iùimeniüm, niHilinitio præuë-
nitur, quiâ totum,-eft ftmpitètnum. Quæ fe hôcpræftr-
rimindiciofempiternafri , incrëàtàm-, immütabilemque
monftrauft, cum ex nihilo, id ëft, ex eo quod nonëflet,
creare potuit qUodfuiflèt: qüæqtfë rationalem creaturæ
fuæ partem, hoepræ cæteris gratiæ priuilëgio fublimauit,
Vt munerefibi æternitatis & rationis induire, hihc liqui-
do fui creatoris ac reparations efleritiam, fine initio prbr-
vtanimâmfuàmponatquù pro amicif fuir, (peramos ifca-.
Dominoàdiliuante , trhëfcanda : vtapparcat,:veramin
Chrifto garnis aniihîquefub fiàntiam non folum Vocâ-
bulis, vemmetiam nianifeftis naturaftuhi'ofïicioiùnvin-
diciis demohftratam’.
'G A P V T x W :
Roinde fi veritas noftr* falutis in faluatore creditur, 1 fus e'fle non ambigeret, cum fe, quàVmiis non fine initio
confequenterin vno ebdemque mediatore Dei& ho- lfià&am-, nunqùam tarnen omnimoda conlumendarn abquam
de diuina ; (
& human»
natura Me“
P .....,............ .
minum homine Chrifto Iefu > diuihæ h'umànæquc fub
ftantiæ indiiiifa & incoidufaperfedbiohoil negetur: quo-
hiarn Dei filius, de patrîs fubftantia genitus,nec fempiter-
nitateni drùinæ naturæ perdidit,, dum hoc, quoa erat
temporale, pro temporalium ajtérnaialutcfiiicepit: Nec
domino.namralisàcverædiuinitatiseamit.quiveritatem
formæferuilisÆCceptam ihterminabili '& inami’flîbili dominofubïimauit
: N ecvera virtus-, ;cum noftram infirmï-
tatem fufcipereV ihfirmaripotuit, q u i vitiuminfirmita-
tis ab infirm o fubmouit: Nec imperfedtus elle potuit, qui
peife^tioncm imperfeâo 'conccfllt : Necïocaliteradin-
fern um diuinitas Chriftï defeendit, quæ finë mole'fie vbiqüe'totaconfi’ftiti
Vt licèt eacafer'eiiullùslocuspqflit,1
llpcalitër tamén earn locus vlfùs contihere non ptj'flit- Eft
enim illa Dei veïa infinitaque fubftàntia ineftabiliterin
fingtiiis crëatucis fota, & in omnibus tota-, non minora- ^
tur iti minimis-, necaugetur id'magfiisi nonconcluditür
, tempore, non circunfcribitur quantitate, non initio coe-
pfa, non teimino finieiidà. A qua totus homo & creatus
! eft ad idftitiainV&finë peccato fufeeptus eftpoftruinam.
Nu'ncigitür,quoniam de facrainentô Mediatoris ( quan-
tum ibië, qui Verbum patris eft, gràt'iæTüæ donà concef-
fit )',di'fpufaciôhis Veritas nihil dereliquit ambi^uum,qüo
virus idem que Chriftus totam iiaturaliter habere deita-
cem expâtre, & totam hôminis nàtiiram habere monftra-
retvir in homînè : llludeft deinceps piOuidendumi,quod
norinullos carnaliter quæ diuina hints cogi tantes, eo^ra-
uiu s concëp t æ falfi tàtis error co'nfundiu,quo diuinicatem
Chrifti^aut fôËlitër de cælb vënilfe,aut adinfernuiti de-
feendifle lbcaliter fateahtur: quique ëtiam Chriftumin
carnepaflum firmàre hohdubitantetiamdiuihitatë com-
palüim. Harurn ergo rèrum dëmonftràndi(quantum (at
erit ) ycritàtiïingulosdeputaui curare libëllosjvt alte'rim-
menfam filij Dei biùinitatem oftendat, tertîüs Vero my-,
fterium Dominicæ paflionis manifeftiifima rërum clari-
tate continëat. Hun'c ifaquë prinium libellum, feruata
difputandi temperiës claudat,vt ad ea, quæ funt deinceps
difputanda, Deus nobis oftium fermonis aperiat.
B. F Y L C E N T I I
A D T R A S 1 M V N D y M R Èg
cm , L ib e r fe cu n d u s, de immeniitace d iùinita
tisfilij Oei.
C À P V T i .
Q
olitione'dein ceps cognouiflet. Hinc etiam protinus mô-
neretur, quanto infinitatis a’tqùeiricomprèherifibilitàtis
culmine', creatrix omnium Virtus & fitpiènjuà) -modum
créatùraè iAtelledualisëxcedëret, curn ipfam rjitiôrialërh
creaturam plena fuæ cbmprehënfibilitàtis âgni’fiô, crea-
tori quidëm compreheniibilis & finita -, fibi tarnen in-
comprehenfibilis atqùe infinità, laflarët'î ytcumriatur«
fiiæinuèftigationëm, quæ extra fe rioneft, Ôcintimàm'fi-
bicèrhefet &ôçcultam-, ira vt tarnen fuprafé non fit, at-
queiftfe fit,totum fe.'ficut eft,veftigarenôn^)blfit.Eomà-
gis pauefeens àdmiranfquë fupernæ infinitatis "magnitu-
diiienr, bmnës intelligentiaè terminos excèdentem, cuius
p'ax ( ficut Paulus dicit ) fuperat omntm intellefttm, Cuius etiam
iudïcia abyjfus rnulta, foto fe ad Cognitipnëm âltilïïmi,
humilita.tis alcenfu refipifeeret prpuehi, à quo fiuperbæ
fogitatronis câfu'qiiôndam meruitfegregàri.
C A P V T I L lA
O Ed hoc nunquam prorfus aggredi poflet, fi velexem-
i3 plo vel auxilio caruiflèt. Inquiiendusergo fuitvnus,
cuius elïet rèiormanda mùnëre,irirormanda lumine^con-
firmanda virtute:vtæqualitàs ætërna iiiftificaretimpiam,
inftruëretin'fciam veritas, virtus firmaret inualidam. Sed
hocnuhqùrd pôlïèt homo per lolum hominèifl.àut inïolo
quolibet homine reperirè ? Nullo modo. Qüisënim
homp poflet exiftëre medicus humani vulnëris, cûm o-
mnës in radice vitïatà> communio circiimpleiftereturVi-
tij .naturalis ? Vel qualiter poflet per fe folum mëdelam
Vulneratis afferre, cuius ortus tenereturin vülnere? qüo-
ve modo benëficentiç largiforvniuerfalisexiftëret,quem
alienæ opisindigiim natura monftiarët? V eræ i^iturfilu-;
tis exhauftushomo diuitiis, perennibonorum poflèflio-
nepriuatùs, fprfaftangelièô fuitiuuamine fubleuandùs,
Vt iÛej qûi domus lutcæ fæcülehttis çr^àftüld j ad fâc'ulta-
tëm puEiorisViraé nequiuiflètaliquàtenus afpirare, gratia
iuùàretur opitûîatiôhiS angëlicæiquapriftïnS bffenfipnis
de^pfuiflet illuuiem, & amiflæ dudum pùritatis rëfiime-
rët dignitatem. Veruntamêh nec angelicó poterat hoc
rëpàratiÔriSà maqus adipifei fubfidio. Angelica quippe
naturatimchominireparandôaliqüatenus eflèt idoneà,
■ fi cadènTdi mobilitatè nûhquàm iiaturaliter fuiflèt bbftri1
«fta. Gum yerb fèiuuamîhis egenam,cônfubftantialisrui-
næ docùmënto tëftetûrj proteftb cognpfçiturmulto‘minus
ad humànæ polie rëdibtegràtionis eïncatiam red^p-
'dare,qti^ propriæ iiequeat ftabilitati fuflicere.Suis auteln
Homo,«
plcne quod
in fe eft nod
cognofcar,
Deum fu>
pva fe mul-
comiiius
cognofceré
poteft.
Philip, if.
G
ad cuftodiàmfîbifàt eflè viribus non in'cohgttië' crëdere-
Vo'tiehs huinànæ'conditionis infirmitasfemetb 1 titr,Tinulljipir cm ifldg*rm labéretur Vnitas cnim 1
pfa/n protinus édènltura, fines molicur aliquate- 1 naturàlis vniuerfitaterâ circumplcica natüræ angehcæ,ro-
nns inænaruitaris«*ccdere,atquc cælcftis illumi. I ta pfocul dubio minaret imp«fib!l)^is farmamenm ;| fùb - I
Sol* WrtdS
diuina 8c
hominem
leparauit,
ic angetum
cuft^oiuit.
B
(hrifttU vir*
Chrjftits
eft nantira.
litei Dons,
itnmenfus,
altiffimijs,
D
fiibntxa1f ip am p “noneiiepo(l«obnoxta,necvnquam ■ befum&pud,bunt omisti'iquindttidinidiiT&ihiii,
patereturinreliqtio , quod petpeti non poflet in toto. X , . ’X
Cum veto quatdam pars eius, de caelcfti beatitudirtis cill-'
minqViftimam perpctUamque cernitut deuoliitatniferi-
ani, beato Petro dicencc: QniatDeusangelisptccantthmnon
peptrcit.fidcarceribiu calsgints inftrni tradidif, in'tudim puniendos
«jctflatuproredbocognofcitutivniformicuniftos opprimi
potuifleruin*cpnfottio, nifi quo, velietacafii prauitac-
cis virtus ilia defenderet, qux foia:uturalircunutati dc-
prauarive non poflet.
fdflqw, Qiiiautem.filioDei adiicrfajitur , nifi qiii patfem
in ipfo, tic ipfum in patreper vmtatem namralefn denc-
gant efle, arqttc pattern drfilminpernaturalcmdiueifi-
tatemaacleatpcihdKinficlelitatis vitio (eparare ! Sic eft'
eniin.pater in filio , ficett efi filins in paite. Vnitas ib'i na-
tnralis fit; setjnalem dembnftrat'vtrumxjue irt immenfiis
immenfiim gignetet, & immenfiis ex ihlmenfo genitus,
immenficatispaternae nihil minus haberet.
| C A P V T I V.
HVarfo, Regnator iricly te, ne ifta, quae de Deblpqui-
mur , cor^brditerexiftimescogitanda : fuperat qui
fecit cunda quae fecit. Cuius eft fiibftanrialitcf fincini-
rib effe,1 folius eft fuBftantialiter fineiniridgenuifle: cuius
e ft , per inefFabilem immenfitatem totum impleie
quodfecit , eius eft , perviiicatem nature totum filio in-
i effe, & totum filiuih m fe femper habere quemgehuit.
Si non omnia filius cumq?atre'difpofuit, nbneftiapieh-
tia, quK d id t; Cumpdf/trtredum, aderam illi, & ctimfegre- ■
gabat fedem fum fuper vefitos. Quando fortes facitbat furfum
nubes, &cumftabtlesponebatfontesfUbca.lo. Et inferius: Quart
do fortiafaciebat fundament a terra, cram apud eum difpotuns.
Quodfi fapientia patri coxtcrha non credjtur, riecefib
eft, vt etiam Deus indifpqfitioue caspta mutabilispra:-
dicctur. Sifion cunbfcifccit'filius, nec virtus debeat ap-..
pellari, nec manus. -Etvbieft, qaodperptophetam dr-
citur ? talummihifedes eft y terra autem [cabellumpedum
C A P V T I i i.
T P{a igictir etiatti homini reparando fuit neceflaria, quia
» non alia ftantem .angclum amina poitlit cuftodire, nifi
ilia, quaslapium homfiiempoftruinampotaitreparare.
Vnaeftinvtroquegratiaopetata, in hoc, vtfitrgerct; in
illo.necaderet. Tn illo, nevnlneratetnr: inifto.^tfana-
retot. Ab hoc infirmitatem tepulit, illuminfirmatinon
finiti Illius cica,iftiUs medicina. HUncatttcm quiiquisia.
num fapit, filium Dei efle non ambigit: qui tft virtus & fa-
pitntitpatrit. Sapiehtia,qiwcUnifta(fifpofiiii!'vimisqui
omnia crcauit.Sapientia,%iaeilluminat:,virtus, quxad-
iurotium praeftat; Sapicntia,quia immutabilis:bittus>quia
intupetabilis. Qui omni cteatura fuse, perinfinitam p o - :
tentiamnaturaleiii ietnper adefl, Sc immenfiis nunquam
deed, qui hoc in fenaturalitethabet efle quod pater eft,
& ideo pocuit Srangelum in-fiiperioribusftabilire, & pro
repatatiohelapfihominisadinferioradefcehdere. Sicut
Huneqd- let«, „ , « 1 « , , » XomemamsmuMUtomni« Natfi
dam,cumaudmnrdefcendifl-e,defcenfioriemeiusaffir-- « c E o a n g d i t o d i d b O ^ ^ ^ ^ ^ . ^ ^
fattum eftnihil. Si alicui deeft, filius inrinenfus nori eft, ii
, non eum pater corde rubtauit, verb.um non debet dici.
Side vteropatris, Hoceft, de fubdancia;patris, non eft
genitus, falfb ( quod abiit:)rnpmine yerus Deus dicituifi
De quo teftatur loanees : Quiit hie eft verus Deus, & vita a-
terna: Inprincipioquoquetratverbum^&verbumerat-uptidpt-
ttm;&Denseratvetbum. -Hie ftn^itermfM.bftehdftrb,; liic 1
immenfitas inuenitur, hie eflenrialrs fiaturamohftratnl;;
Nam quod in prhicipro crat, nunquam non ‘erat, quia i
femper erat. Quod vero apud-Deum erat, locale non t -
rat> fedimmenfum erat : quia curhDeus localis noli fir' I
verbum, qupdapud Deum erat, in loco npnerat. Quot) J
autemVerbum Deus erat, in vnitate ndtura&rioiiiin s,i
veritate, hoe vtique erat quodille Dcus erac, apud quern,!
verb um-Deus erat. ;
Sicut Yilk-t
‘eft in patrhJ
ira pater in
■ fiiiô. '
Pater per .
filium o-
ninia'fflciti
Vrou.t. ■}.
mare nituntur localem, quianefeiunt Dei, ficut pporterV
confiderare virtutem, nec valen t agnofeere, fic pro homine
D.eum hominem fadum, vt acceptahominis forma,
maneret immutabilis diuihafiubftantia:i nec fic iriteL
ligunt, temporaliter natum.vt femperfuifle teneantfem-
piternum. Hi finit qui etiam confidcrârè/coritemnunt,
qualiter defeenderit > cum perfeueraret immenfiis : vel
qualiter humiliatqV fit , qui maneret altiifimus. Si eirim
eius hatura qüæratür, eft eflentialiter Deus: quia inprinci-
pio erat verbum , &. verbumerat apud Deism, & Deus erat verbum.
E f t v i r t u s eft,arque
diuinitas. Eft immenfus ,’ quia de ipfo Hieremias dicit:
Magntu efty & non habet finem: Excelfus & immenfiis. Et
pàulo poft, Vthæcde'fihb fe dixiflèdemonftraret, adië-
cit : Hie Deus nofter, & non afiimabitur itlius id eum. Adinuenit o-
mnerii viattidifciplina, & ded'itearnlacobpuerofuo, &lfr*ddir :
lettofuo. Pojlhacin terris vifuseji, & cum bomimbus cornerftus
tft. Aki/firnuni vero quis audeât Dei filium denegare? De
quo Dauid dicit: MaterSibndiccthomo, érhomofaStuseSHn
ta y&ipfefundauiteamaltifiimus. Dc qùo etiam Zacfiarias,^
nafcçnteIoànne,ficprædicar: F.tmpuer Prophet a aitifmn vo-
caberis yfraibis enimantefacièmdominiparaîtviaseius. Si’ergo
docetur efle naturali ter Deus, fiimmeqfus, fi altiffimus.fi !
eft etiam feinpiternus, dicatur , quid melius Deo> quid
maiiïs immenfb j, quid fuperius ul.tiffimo, qiiid anterius
fempiterho ? Deus igitur non diferepat À pâtre» inihienfiis \
■ npn caret patris æqualitate, neccelfifudme priuiitur al-
tiffimuSj^eceft originepofteribr fempiternus'. NAm quia ;
in Dëo pâtre nihil poteft eflè mùtabilè, ex Deahanis eft
Deus: quia nihil locale» ex immeh fo procelfit immenfiis:
quiain Dcohumilealiquidhon eft, altiflimum genera-'
uit altiflimus:-Sc quiainitiatum nihil in Deppoteritrepe-
riri, fempiternum protulit ferapiternus. Gefterario ilia, |
nonaliquam ïepàtaçibnem patris filiiquc monftràuit, fed
errorem confufionis exclufit : ne eum , quern eum patre
vnum aûdiremusf natum minimfe créderemus. De Deo
Deus po tu it nafei, fed immenfiis ab immenfo n o n p o tu it
feaiegari, Natusenim e x titit, non abfeeffit. Talis eft e-
» hitn illadiuinairienarrabilifque natiuitas, vt quern pater
genuit ex ft, haberetill' ft. Hancfidei regulam per Efaia’m
nobis vnitasipfius veræ diuinkatis o ftendit, memorato,
propheta diéente : Quoniam in ieèft Deus » & noA eft ùeuspra-
terie.TuenimesDtwy & nefeiebitrnus, Deusifraeifiluator. Eru-
C A P V T Vv
AN forte, quiainprincipmraty audiuimhsdi&um , a-
liquid filio exiftendi audebimus afllgnare principi-
am ? Etideofineinkio natus efibnon creditur , quia Ibr
anries npn eum ante principium, fedvinpnncipiofhffle
teftatur? Abfit» infiilfatagitatio ciriiifquam men-
tefii fapiehtis attingat: Abfit, vt h * c in quolibetdetha-
lis perftdix coritagib , puritatem|Chiiftiana: Teligiohis
inficiar. Quis enim neni confideret, ilhid digneprinci- •
pium dici, quodnullp pptuitprincipiopratfeniri ? Nam
quicquid ante quodlibet,principium cogitare volueris,
hoc necefle eft verum principium fiitearis. Et qtfoniarn7
ftmpercogitandq.principium,nullus inuenitterminirm, •
prapterea iliud eft dicenduni vere principium, quod.eft
eflentialiter ftmpiterAum.%inc eltprq^edo, quodi^fe
filius volens'Iudreis imVnehfi'tatem .ftnipicernitatis fuae
cerfa iprbrfts mafvifefta'tlbne motiftrare , interrogahfi-;
bus quis effttyycfpondit: Principium, 'qUod (^loquorvpbis■.
Sed foi'fitaneb-, quod.eft principium dibtus, magi's pu-
tabitur initio exiftendi fubiedbs. Quodfi!bx hoc vbca-
bulo quifquam mblitur pr*iudicium ltruere veritaci, yt
quern principrj cognoftitvpcan'nbminejqubddam principium
natiuitatis exiftimet^habtiifle, dfibit prbfebtb®L
iam p a tri(q u o d n e fa s eft) aliquodexiftenaiprincipmni
quern cum filio principiu'CGghpftimus hominaturn:SicT
hc ip ft dicit: Tecum principium in die virtutis tua, inJplendoribus
' J , ■ ; f i •: fancto-
‘bb&ftïo _ •
Veeo, q.iicJilcj
dicrinf.in a-
priiKipm; !
plum erat i
Verbum. :