voortgaande regelmatige verdubbeling in eene halve eeuw aan, dan zou zij in
het midden der 15de eeuw slechts ongeveer 100,000 zielen hebben bedra-
gen, en drie eeuwen vroeger slechts ongeveer 3000, wat blijkbaar eene
ongerijmdheid is. Men. ziet derhalve dat de statistische wet door Wallace
voor Engeland aangenomen, daar niet altijd gegolden heeft. Maar het is
ook niet aannemelijk, dat zij voor de toekomst steeds zal blijven gelden.
Zij zou in nog drie eeuwen aan het Vereenigd Koninkrijk eene bevolking
schenken grooter dan thans, naar de ruimste berekeningen, de bevolking
der geheele aarde is.
( ) De Javaan behoort tot hetzelfde ras en leeft in nagenoeg hetzelfde
klunaat, en toch heeft op Java een zeer snelle aanwas der bevolking plaats.
Aan deze oorzaken kan dus weinig gewicht worden toegeschreven.
(') Dit is eene weldaad die ook het Mederlandsch gezag bestendig aan
de inboorlingen van den Indischen Archipel tracht te verzekeren en overal
waar het zieh genoeg kon doen gelden, verzekerd heeft. Het is daarom dat
art. 75 van het Reglement op het beleid der Regeering voorschrijft, dat
de godsdienstige wetten, instellingen en gebruiken der inlanders ook door
den inlandschen rechter slechts zullen worden toegepast, “voor zoover die
niet in strijd zijn met algemeen erkende beginselen van billijkheid en
rechtvaardigheid.”
(8) Brooke werd den 245ten September 1841 met het gezag over Sera-
wak bekleed.
ZEVENDE HOOFDSTUK.
J A V A .
IE bracht drie en een halve maaud op Java door, van den
18<ien Juli tot den 3Dten October 1861, en zal kortelijk mijne
eigene tochten beschrijven en mijne opmerkingen mededeelen
over de bevolking en de natuurlijke historie van het land.
Aan alien die wenschen te weten hoe de Nederlanders thans
Java besturen, en hoe het mogelijk is dat zij daaruit een groot
jaarlijksch inkomen trekken, terwijl de bevolking vermeerdert
en de inboorlingen tevreden zijn, beveel ik de lezing en over-
weging aan van het voortreffelijke en belangwekkende werk van
den heer Money: “How to manage a Colony.” (■) De feiten door
dien schrijver geboekt, en de gevolgtrekkingen die hij er uit
maakt, hebben mijne onverdeelde toestemming: ik geloof dat
inderdaad het stelsel door de Nederlanders gevolgd, het beste
is dat kan worden aangenomen, wanneer eene Europeesche
natie door 'Verovering of op eenige andere wijze in het bezit
komt van een land dat door een nijver, maar half-barbaarsch
volk bewoond wordt. In mijn bericht omtrent Celebes zal ik
later aantoonen hoe hetzelfde stelsel met het beste gevolg is
11