middeld aantal kinderen voor ieder huwelijk niet yeel meer
dan 3 of 4 kan zijn; en daar zelfs in de beschaafde gewesten van
den aardbodem de helft der bevolking sterft vöör het 25ste jaar,
zoo kan men rekenen dat er slecbts twee overblijven om de ouders
in de voortplanting des geslachts te vervangen. Zoolang deze Staat
van zaken duurt, moet de bevolking stationnair blijven. Nu
zeg ik niet dat de werkelijkheid bieraan ten volle beantwoordt;
ik heb siechts door eene onderstelling mijne meening willen
ophelderen. Maar de feiten die ik vermeld heb, schijnen tocb
aan te duiden, dat werkelijk iets van dien aard plaats heeft,
en is dit juist, dan kan het niet moeilijk zijn van de gering-
beid en bet gemis aan toeneming der bevolking bij de Da-
jaksche stammen rekenschap te geven.
Wij bebben thans te onderzoeken wat de oorzaak is van bet
gering getal der geboorten en der levende kinderen in een
gezin. Klimaat en ras kunnen hierop eenigen invloed hebben (6) ,
maar een meer wezenlijke en afdoende reden schijnt mij gelegen
in den zwaren arbeid dien de vrouwen te verrichten, en de
groote lasten die zij gedurig te dragen bebben. Eene Dajaksche
vrouw brengt gewoonlijk den geheelen dag in bet veld door,
en draagt des avonds een zwaren last van groenten en brand-
hout, dikwijls mijlen ver, over ruwe en heuvelige paden naar
huis; niet zelden moet zij een rotsacbtigen berg met bulp van
ladders, of van glibberige, als trap dienende steenen, tot eene
hoogte van soms wel duizend voet bestijgen. Bovendien beeft
zij elken avond een uur te werken om de rijst met een zwaren
houten stamper te pellen, een arbeid die van schier alle
spieren van het licbaam sterke inspanning vergt. Al die arbeid
begint voor haar reeds op den ouderdom van 9 of 10 jaren
en houdt niet op voordat zij geheel is afgeleefd. Wij behoeven
ons dus waarlijk niet te verwonderen over bet beperkt aantal
van haar kroost, maar moeten ons veel meer verwonderen, dat
onder die omstandigheden de natuur nog krachtig genoeg
werkzaam i s , om bet uitsterven van bet ras te voorkomen.
Een der zekerste en weldadigste gevolgen van toenemende
beschaving zal de verbetering van het lot der vrouwen zijn.
Het voorschrift en voorbeeld van een meer ontwikkeld ras zal
den Dajak beschaamd doen zijn over zijn betrekkelijk lui leven,
terwijl zijne zwakkere levensgezellin als een lastdier arbeidt.
Als zijne behoeften vermeerderen en zijn smaak meer verfijnd
wordt, zullen de vrouwen meer huiselijke plichten tevervullen
hebben; zij zullen dan opbouden te arbeiden in het veld —
eene verandering die bij de verwante Maleiscbe, Javaansche
en Boegineescbe volksstammen reeds tot zekere hoogte beeft
plaats gegrepen. De bevolking zal dan zeker sneller toenemen,
verbeterde stelsels van landbouw en eenige verdeeling van den
arbeid zullen noodzakelijk worden om in de middelen tot levens-
onderhoud te voorzien, en meer ingewikkelde betrekkingen
zullen in de plaats treden van den hoogst eenvoudigen maat-
schappelijken toestand die thans bij ben heerscht. Maar zal,
bij den zwaarder strijd voor bet leven die dan zal noodig worden,
het geluk van het volk af- of toenemen ? Zullen niet door den
geest van mededinging booze driften, die thans sluimeren,
ondeugden en misdrijven, die nu onbekend zijn, worden opge-
wekt of in ’t-leven geroepen? De tijd alleen kan deze vragen
beantwoorden; maar wij willen hopen dat onderwijs en het
voorbeeld van hoog ontwikkelde Europeanen veel van het kwaad
zullen voorkomen dat in soortgelijke gevallen maar al te dikwijls
ontstaat, en dat wij ten laatste in Staat zullen zijn op
¿en voorbeeld te wijzen van een onbeschaafd volk, dat door
de aanraking met de Europeesche beschaving niet gedemorali-
seerd en ten slotte uitgeroeid is.
Ik besluit met eenige woorden over het bestuur van Serawak.
Sir James Brooke vond de Dajaks onderdrukt en vertreden
door de wreedste dwinglandij. Zij werden bedrogen door de
Maleische kooplieden en bestolen door de Maleische hoofden.