reisverslag door een verhaal van akeligheden te verlevendigen.
Op zekeren morgen, terwijl wij aan het ontbijt zaten,
kvvam de bediende van den beer Carter ons melden dat er
een “amok” (“ ) in het dorp was. Oogenblikkelijk werden
bevelen gegeven om de poorten van ons erf te slniten en
vast te maken; maar daar wij niets meer vernamen gingen
wij na eenigen tijd naar buiten, en bevonden dat het een
valsch alarm was geweest, verwekt door een weggeloopen
slaaf, die met een amok gedreigd had, omdat zijn meester hem
wilde verkoopen. Korten tijd te voren was een man aan eene
speeltafel gedood, omdat h ij , een halven dollar meer verloren
hebbende dan hij bezat, amok wilde maken. Een ander had
17 personen gedood of gewond eer hij kon worden van kant
gemaakt, In den krijg gebeurt het somtijds dat eene geheele
schaar overeenkomt om amok te maken; zij störten zieh dan
op hunne tegenstanders met zulk een wanhopige kracht, dat
zij voor een vijand die niet in gelijken graad opgewonden is,
ten hoogste te vreezen zijn. Bij de ouden zouden zalke ver-
woede strijders als helden of halfgoden beschouwd zijn , die
zieh opofferden voor het vaderland. Hier zegt men eenvoudig,
dat zij “amok” maken.
Van alle steden van het Oosten heeft Makasser wegens de
amoks de grootste vermaardheid. Men zegt dat er daar gemid-
deld een of twee per maand voorkomen, en dat door een
enkel amokmaker sonis vijf, tien, ja twintig personen gedood
of [gewond worden. Het is onder de bewoners van Celebes
de nationale en daarom de meest eervolle wijs om zelfmoord
te begaan, en de fatsoenlijke manier om zieh aan alle moei-.
lijkheden te onttrekken. Een Eomein liet zieh op zijn zwaard
vallen , een Japanner snijdt zieh den buik open en een Engelsch-
man schiet zieh voor het hoofd. De Boegineesche manier heeft
voor iemand die zijn leven moede is , groote vbordeelen. Een
man acht zieh in zijne eer gekrenkt, — hij zit in schulden
die hij niet kan betalen, — hij wordt tot slavernij gedoemd
of heeft vrouw en kind verspeeld en tot dienstbaarheid gebracht
, Äfoiihij ziet geen middel om te herkrijgen wat hij verloren
heeft en wordt wanhopig. Hij wil zieh zulke wreede
verongelijkingen niet langer laten welgevallen, maar zieh
wreken op het menschdom en sterven als een held. Hij grijpt
het gevest van zijn kris en het volgend oogenblik trekt hij
zijn wapen en doorsteekt den eerste die hem voorkomt. Hij
holt voort met de bebloede kris in de hand en maakt een slaclit-
offer van ieder die hem in den weg treedt. “Amok! amok!”
weerklinkt dan door de straten. Lansen, krissen, messen,
geweren worden voor den dag gehaald om den woedende on-
schadelijk te maken. Maar in dolle vaart snelt hij verder,
doodt wat hij kan, zonder jaren of sekse te sparen, en sterft
eindelijk door het aantal zijner tegenstanders overmand, in
eene opgewondenheid gelijk aan die van een veldslag. En
hoedanig die opgewondenheid is, weten zij het best die er
ooit aan deelnamen; maar ook allen die zieh ooit aan hevige
driften hebben overgegeven, of zieh zelfs maar in heftige en
opwiridende lichaamsoefeningen hebben vermeid, kunnen er
zieh eenigermate een denkbeeid van maken. Het is een vvaau-
zinnige dronkenschap, een tijdelijke razernij, waardoor alle
gedachten, alle Vermögens verzwolgen worden. En kunnen wij
ons dan verwonderen, dat de kris-dragende, onbeschaafde,
zijne gewaarwordingen verbergende Maleier, indien hij aan
overweldigende moeilijkheden ter prooi is, of, als hij zijn
eigen rechter is geweest en zieh te haastig op zijn vijand heeft
gewroken, aan de meedoogenlooze klauwen van den beul en
de schände eener openbare terechtstelling wenscht te ontko-
men, zulk een dood, die bijna als eervol beschouwd wordt,
verkiest bovenieen in koelen bloede beganen zelfmoord? In
beide gevallen geeft hij de voorkeur aan e§n “amok.”
De groote stapelartikelen van den liandel van Lombok zoo-
20*