van hare volkomen onbekendheid met de voorwaarden waar-
van de gezondheid van jonge kinderen afhankelijk is. De
vrouwen deelen allen in den arbeid, zooals zij steeds ge-
woon zijn geweest; het is voor haar geen onaangename taak,
maar, naar het mg toeschijnt, dikwijls een genoegen en eene
verpoozing. Zij nemen meestal hare jonge kinderen mede, leg-
gen deze op eene beschaduwde piek op den grond, en gaan nu
en dan tot hen om hun voedsel te geven; soms ook worden
zij te huis overgelaten aan de zorg van andere kinderen, die
nog te jong zijn om in den veldarbeid te deelen. In geen van
deze gevallen wordt voor de jonge kinderen voldoende zorg ge-
dragen, en het gevolg daarvan is eene groote sterfte, die de
bevolking verre houdt beneden het cijfer dat de doorgaande
welvaart des lands en de algemeenheid des huwelijks ons zou
doen verwachten. Dit is eene zaak waarbij het Gouvernement
rechtstreeks belang heeft, omdat alleen door de toeneming der
bevolking ook eene eenigszins belangrijke en blijvende toeneming
in de opbrengst der koffie kan plaats grijpen. Aan die
zaak behoorden nu de zendelingen hunne aandacht te wijden;
want door de getrouwde vrouwen te nopen zieh geheel tot hare
huiselijke plichten te bepalen, zullen zij eene hoogere bescha-
ving krachtig bevorderen en de gezondheid en welvaart der
geheele bevolking rechtstreeks doen toenemen. Het volk is zoo
leerzaam en zoo geneigd de zeden en gewoonten der Euro-
peanen aan te nemen, dat de verandering gemakkelijk zou
worden tot stand gebracht. Daartoe zou het genoeg zijn hun
duidelijk te maken dat dit eene qnaestie is van zedelijkheid
en beschaving, en dat het een belangrijke schrede zou. zijn
op den weg die tot gelijkheid met hunne blanke regeerders
kan voeren (16).
Na een verblijf van omstreeks veertien dagen te Roeroekan
verliet ik dit lieve en belangwekkende dorp, om eene plaats
op te zoeken die een grooter overvloed van vogels en insecten
zou opleveren. Ik bracht den avond door bij den Contrôleur
van Tondano, en ging den volgenden morgen te negen
ure scheep in eene kleine boot, waarmede ik naar het boven-
einde van het meer, op omstreeks tien palen afstands, overstak.
Het benedeneinde van dezen plas is begrensd door poe-
len en moerassen van aanmerkelijke uitgestrektheid, maar een
weinig verderop reikt de voet der heuvelen tot aan den rand
van het water en geeft het geheel het voorkomen van eene
groote rivier, ter breedte van omstreeks twee palen. Aan het
boveneinde ligt het dorp Kakas, waar ik het middagmaal ge-
bruikte bij het inlandsche hoofd, in een goed huis, gelijkaan
de reeds beschrevene. Vandaar begaf ik mij over eene eilen
vlakte naar het omstreeks vier palen verder gelegene Lango-
wan. Dit was de plaats die mij voor een langer verblijf was
aanbevolen; ik ontpakte derhalve mijne bagage en zette mij
op mijn gemak in het groote huis voor bezoekers bestemd (l7).
Ik nam een man in dienst om voor mij te schieten, en een
ander om mij den volgenden dag in het bosch te vergezellen,
waarin ik hoopte een goed terrein voor een verzamelaar te
vinden.
Ik ging dus in den morgen. dadelijk na het ontbijt op weg,
maar bevond dat ik ,. alvorens het bosch te bereiken, vier palen
had af te leggen op een vervelenden rechten weg, geheel door
koffie-plantages omzoomd; en toen ik eindelijk de plaats mij-
ner bestemming bereikt had, begon er een hevige regen te
vallen, die niet ophield voordat het donker was geworden.
De verplichting om dagelijks zulb een grooten afstand af te
leggen, was een te groote hinderpaal voor de behoorlijke vervul-
ling mijner taak, vooral bij onvast weder, waarom ik besloot
dadelijk verder te trekken, totdat ik eene plaats dicht in de
nabijheid of te midden van boschland zou gevonden hebben.
Des namiddags kwam mijn vriend de heer Bendsneyder, ver-
gezeld door den Contrôleur van het aangrenzend district, Be