nige woorden, en werd het vonnis uitgesproken, waarbij
hij tot eene boete werd veroordeeld. De partijen stonden toen
op en verwijderden zieh gezamenlijk, zoo het scheen in de
beste verstandhouding; en bij de geheele handeling was er in
geen der aanwezigen iets te bespeuren dat drift ofwrevelver-
ried, wat trouwens met het type van het Maleisch karakter ge-
heel overeenkomt.
In den tijd van een maand verzamelde ik te Wonosalem en
Djapannan 98 soorten van vogels, maarde vangst van insecten
was uitermate schraal. Ik besloot toen Oost-Java te vertaten
en de proef te nemen met de vochtiger en weelderiger gewesten
aan het westelijk uiteinde van het eiland. Ik keerde
naar Soerabaja terug in eene ruime boot, die mij met mijne
bedienden en bagage vervoerde voor ongeveer een vijfde van
den prijs dien ik betaald had om naar Modjokerto te komen.
De rivier is door zorgvuldige afdamming bevaarbaar gemaakt,
maar met het gewone gevolg dat het omliggende land nu en
dan aan zware overstroomingen onderhevig is. Een ontzaglijk
goederen-vervoer heeft op deze rivier plaats , en bij eene sluis
die wij moesten doorvaren, lagen geladen booten, die zieh aan
paren of drie aan drie: wel een paal ver uitstrekten en bij zes
te gelijk werden doorgelaten.
Eenige weinige dagen later begaf ik mij met eene stoomboot
naar Batavia, waar ik ongeveer eene week in het voornaamste
hotel vertoefde, terwijl ik de toebereidselen maakte voor een
nitstapje naar de .binnenlanden. Dat gedeelte der stad waar
de zaken gedreven worden, is in de nabijheid van de haven; maar
de hotels en al de woningen van ambtenaren en Enropeesche
kooplieden zijn in de voorsteden, die op een paar palen afstands
met breede straten en ruime pleinen zijn aangelegd, en eene
groote uitgestrektheid beslaan. Dit is zeer lästig voor vreemde
bezoekers, daar de eenige openbare vervoermiddelen bestaan
in fraaie rijtuigen met twee paarden, die voor een halven dag
of korter nooit minder dan vijf gülden kosten, zoodat een
uur voor zaken des morgens en een bezoek des avonds u alleen
voor rijtuighuur op tien gülden te staan komen (s7).
Batavia komt wöl overeen met de aanschouwelijke voorstel-
ling die de heer Money er van gegeven heeft, behalve dat
van de “heldervlietende grachten” en de .“net onderhouden
zandpaden” rondom de woningen, waarvan hij spreekt, de
eerste zeer modderig waren en de laatste, gevormd van grove
pikkels, zeer onaangenaam om op te gaan (28). Zelfs de alge-
meene gewoonte van te rijden te Batavia geeft van dit laatste
feit geene voldoende verklaring, daar men bezwaarlijk voor-
onderstellen kan dat hier de lieden nooit in hunne tuinen
wandelen. Het H6tel des Indes was zeer goed ingericht; ieder
der gasten heeft eene zit- en eene slaapkamer, uitkomende
op eene open verandah, waar hij des morgens zijn koffie en
des namiddags zijn thee kan gebruiken. In het midden van
het vierkant is een gebouw dat een aantal marineren bad-
plaatsen bevat, waarvan men te allen tijde gebruik kan
maken; te tien ure is er open tafel voor het ontbijt en te zes
ure voor het middagmaal, beide zeer goed, ,en voor dit alles
wordt per dag een matige som betaald.
Ik reed in een wagen naar Buitenzorg, dat in het binnen-
land, op omstreeks 40 palen van Batavia, en omtrent 1000 voet
boven de zee gelegen is. Deze plaats is beroemd om hären
plantentuin, die mij echter wel een weinig te leur stelde. De
paden waren allen bedekt met losse pikkels, wat eene längere
wandeling daarop onder de stralen der tropische zon zeer ver-
moeiend en onaangenaam maakt. De tuin zelf is ongetwijfeld
verwonderlijk rijk in tropische planten, inzonderheid uit de
Maleische gewesten, maar de kunstmatige aanleg laat veel te
wenschen overig; er is geen werkvolk genoeg om het terrein
naar behooren te onderhouden, en de planten zelve kunnen
zelden, wat weligheid en schoonheid betreft, vergeleken wor