cur Sana!’ perpendenti quonam pado venire poteft in mentem, Gregorium ita fapientem, ica docentem*
damnai non° prcccs aliquando fudiffe pro Trajanolmperatore, quem ob infidclitatcm, &: mocam in Chriftianos
«rent. perfecutioncm (uc alia interim diflimulemus ) «ternis poenis addidum non dubitabat ?• At qux fe-
quuntur, ne. leviuifculam quidem rclinquunt ca de joe difficultatem. Quxrit enim Petrus : Et ubieß
qttbd fan fîi fin t, f i pro inimicis fu is quos tunc ardcre viden t, non trabunt, quibus utique dittum eft:
Math. y. 44. fro inimicis veftris orate ? Cui rclpondet ita fapientiflimus Dodor : Pro inimicis fuis orant eo tempore,
quo pcjfunt ad fruftuofam poenitentiam eorum corda convert ere, at que ipfa converfione falvare. Jjhttd enim
£. Tim. 2. a . aliud pro inimicis orandum eß, niß hcc quod Apofiolus ait : Ut detidisDcus poenitentiam ad cognoficndam
veritatem, dr refipifiant à diaboli laqueis, a quo captivi tenentur ad ipfius v olun tat cm ? E t quomodo pro
illis tune orabunt, qui jam nulla tenus pojfunt ad ju fiitix opera ab ini quit ate commutari ? Eadem itaque cau-
fa 1f i , cur non oretur tunc pro hominibus igni aterno damn at is , qua nunc etiam caufa eft, ut non oretur pro
diabolo Angelifijue ejus aterno fupplicio deputatis. *j)ua nunc etiam caufa eft ut non orent fanfti homines
pro hominibus inftdelibus impiifque defunftis, n ifi quia pro eis utique quos aterno deputatos fttpplicio jam
mverunt, ante ilium Judicis ju fti confpeffum orationis f ia merit um caffari réfugiant. Js>upd f i nunc quo-
que viventes jufti mortuis dr damnaüs injuftis minime compatiuntur, quan do adhuc a liquidjudicabile de
fua carne fife perpeti etiam ipft noverunt» quanto diftriUitts tunc iniquorum tormenta refpiciunt, quart do
ab omni vitio corruptipnis eocuti, ipft jam juftitia viciniùs atque artfiùs inharebunt l Sic quippe eorum
Eadem rations mentes I er hoc quod jußifiimo Ju d ici inhärent, v is diftritfionis abfirbet, ut omnino eis non libeat quidI
probatur fantt. ab illius aterna régula fubtilitate difiordat.
Gregorium H x c legenti num dubia aut obfeura elle poteft S. Gregorii fen tend a , turn de poenarum infernî'
non potuîllè , turn de negandis precibus omnibus iis quos citra ullan^hxfitationcm feimus hujufmodi
orare. poenis addidos î I
Tohanni?’ v *m argumcnci hujus cludat aut elevet Johannes Diaeonus, hoc excogitavit effugium. Ncm-
Diac^éfFu- pe Gregorium pro Trajano liberando non exorajfe, fed flevijfe. Quafi lacrymx coram Deo fuße alicujus
gium cxpiodi- rci obtinendx gratia, preecs non fint, & quidem cfficaeilfimx. Addit Trajanum ita liberatum fuit
R j fe ab inferni cruciatibus, utin inferno tarnen remanferit, non autem fit eve dus ad fuperos. At fan-
&i Dodoris ratiocinatio, uti &: teftimonia omnia facrx Scripturx ab ipfo prolata, non folùm probant
xternam damnatorum in inferno manfionem, fed etiam cxuftioncm. Ncque fingere licet S.Do-
ftorem duplicem habuiffe diverfis temporibus de hac quxftione fententiam; nam primo non potuic
ignorarc qua: effet facrarum littcrarum Ecclcfixque hac de re dodrina : fecundo conftantcr idem in
x/j xxi dt ?mn\bus pene operibus, diverfis licet temporibus elucubratis, nimirum in Moralibus lib. 34. num.’ 34.
tivit.'Deie. ln Dialogis, & in Epiftola jam laudata, qu« huic differtatiunculx occafionem prxbuit, ob érro-
n.Rtg.bnv. rem Lcgatorum Cyriaci in ea refutatum.* Cetcrùm opinionem hanc qua: Origeni tribui folet, im-
jtufi. Z67. pugnarant jam Auguftinus & Bafilius Magnus.
x. Quod legitur in adis S .Perpetua:, nimirum illam pro fratre Dinocrate oraffe, ficque ipfumà pcc-
nis ^U^ US in loco tenebrofo pledcbatur liberaffe, minimè favet opinioni quam poft Gregorium ®
tuaTpctitæoc- pugnamus. Probat enim tantummodo mortuos purgatorii cruciatibus addidos ob levia pcccata poft
curritur. baptifmum admiffa, poffe fidelium precibus ab iis cximi. Quam refponfioncm fuppeditat Augufti-
ip SfPefotn*; nus w * r* anima: c. 10. &: lib. ni. c. p. ubi ait Dinocratem propter pcccata qua:dam comnum.
7. & s . miffa poft baptifmum aliquas pertuliffe poenas. Quippe cum fèptennis effet, potuit mentiri, aut alio
fag. s{>. & jevj piacuJo animam maculare. Quod autem ante mortem fuiffet baptizatus negari nequit, Perpetua
ipfa teftante totam familiam fuam, excepto patre, Chrifti coluiffe rclieionem.
C a p X I .
^ S* Gregorius in moribus efformandis doSior e x imiu s. Q u id doceat contra nimiam fècuritatem &
de duplici compmélione. I I . T h eo éh fix fero r is Imperatoris pietas. I I I . S . Gregorius amicis
denegat opem a d obtinenda ß c u la r ia officia. I V . Q u a le s amicis moerentibus adhiberet confo-
lationes. V ■ L a u d a t laïcos a iv in i v e rb i cibum quserefltes. PrI. jir im in e n fi Rpifiopo infirma
fitccejjbr ddtur. V I I S t Cornelienfi ob lapfitm de j e Ho. L a u d a tu r a Greg. Stephanus Epi fco-
p u s . V I I I . Res quoedam monafiicie. I X . In fu U Corficoe projpicit P a p a . X . Q u a d am de
f i r v i l iu m p e r fin a rum conjugio obfir'vantur.
s Grc oriusin 1 \ /T Grcgor^um ThcQlogorum optimum pro fidei puritate ac integritate fortiffime demoribuseffor”
l V 1. certantcm ; nunc miremur ipfum tamquam in moribus informandis magiftrum eximium pietatis
mandis doctor pcrfcdionifquc Chriftian« exquifitiflima fubmiujftrantem confilia-Gregoria Augufta; cubicularia feri-
lT vI'i. ep. Pfcrat fe numquam ab importunis precibus ceffaturam, donee ab ipfo certo feiret, nimirum ex di-
zs. v *na revclatione, pcccata fua effe dimiffa. Cui fie refpondit modeftiflimè fimul ac prudentiflimè : Rem
contra 'nimiam & inutilem poftulafii. Dijficilem quidem, quia ego indignas fum cut revelatiofieri debeat,
f«ariuicrn.am Inutilem verb, quia ficura de peccatis tais fieri non debes, n ifi cum jam in die vitatua ultimo plangere eadem
peccata minimè valebis. J$ua dies quoufque veniat fiemperfitfpeffa, fiemper trépida metuere culpas de-
z. Cor. iz. bes, atque eas quotidianis fletibus lavare. Certe Paulus Apofiolus jam ad tertium cxlum afienderat, inparadifum
quoque dallas faerat, arcana verba audierat, qua homini loqui non liceret : & tarnen adhuc trepi*
1. cor. 9.17. ' dans dicebat: Caftigo corpus meum, & fervitu ti fabjicio, ne forte aliis pradicans, if fie reprobus efficiar. Ad•
huctimet qui jam ad calum ducitur, ô 4 jam timere non vùlt qui adhuc in terra cohverfatur ? ferpende,
dulcifsima F ilia, quia mater negligentia folet ejfe ficuritas. Habere ergo in hac vita non debes fecuritatem,
p e t
fe r quam negligens feddaris. Scriptum eft enim : Beatus v ir qui femper eft pavidas. Et rurfus ßriptum p/ai 2. m
efi: Servile Domino in timoré, & exultatc eicum tremore. In pauco ergo hujus vita tempore mentem v e f PrQ'J' 2£- '+•
tram neceffe eft ut tremor teneat, quatenus per fecuritatis gaudium fine fine poftmodum exultet. ««
Quid opportunius hoc loco, ad exfufftandas larvat« cujufdam pietatis fallacias qua: fub mentito
purioris amoris nomine omnem timorem de falute «terna, follicitudincm omnem excutit ? In Epiftola
quidem ad Thcodiftam Patriciam, qua: proximo fequitur, explicat S. Dodor duo genera compundio- x;t. vtr.ip.
nis, unum quod a tern a s poenas metuit, altcrum quo longa moeroris formidinc & anxictate confumta > 26 ■
qu«dam jam de præfumtione veniaa*|ècuritas nafeitur. At hic ftatus non excludit omnem falutis eu- & &ÉÈÊc
ram ; neque enim adeft plena fecuWas, fed inchoata, non omnem expellcns timorem £cd 'himis
anxium. Hoc in ftatu, inquam, anima de caleftibus pramiis fufpirat. Jpui prias fichât, ne duceretur ad
fupplicium, poftmodum fiere amarifsime incipit, quia aijfertur à regno.
Ex hac Epiftola intelligimus Theodiftam Impcratoris fororem, facri verbi ubertate plenam fùif- 1 1.
fe , ad «terna gaudia inccffantcr fufpiraffe, ad repromiftionis patriam inter undas fcculi ûccis vefti- WeoClHiK ^
giis properaffe ; nimirum inter hominum tumultus &: in ipfa aula (blitudincm colendo j quod pro R
miraculo habet S. Gregorius, comparatquc cum'filiorum Ifraël tranfitu per mare rubrum. Piiflim* fo- * * 4 ’
rori nutriendorum liberorum provinciam dcderatMauricius Auguftus j hinc cam hortatur Papa ut il-
los optimis moribus imbucre conctur, ôc cunuchos ipforum euftodiæ ac obfequiis deputatos admo-
neat, quàm cautè coram ipfis loqui debcant : Verba f i quidem nutrientium, inquit, aut lac erunt f i bona
fiant, aut venenum, f i mala. In eadem Epiftola Gregorius oftendit fe de falute Conftantin« Au-
guft«, & de ipfius profedu in virtutc follicitum : ’quos,enim amabat, à terrenis cupiditatibus abftta-
herc, & in amorc cxleftium fucécndcre conabatur j hxcquc crant ejus amicieix fymbola &: argu^
menta.
Andreas vir clarilîimus ejus familiaris poftularae ab eo Imperatori- commendari, ad aliquod offi- n i.
cium in Republica obtinendum, quod fandilïïmum patrem non mediocri moerore perculit. Multos s,? r.cg°r!08
novi, in quic aniico, qui in fervitio Reipublica pofiti vehementer affiignntur: quia eis non licet vacare, n^aTowm^*
& peccata fua p langera & vo s quare, neficio, implicari defiderâtis f multa prætcrmitto de mundi contcm- obrïncnd*
tu, digna tarnen quælcgantur, Sc ferio animis infculpantur. Epiftolam iftaclaudunt: Hocipfumve- ^ ulariaoffi-
ro ejfe in ob f i qui0 piifsimi Principis, quanta eft mentis occupatio in appetitu terrena gratia, & quant us tbij.Ep.z9,
efi timor ne hac eadem gratia perdatur, f i adepta fu e rit? P er pende ergo qua poena fit , aut profperitatis
defiderio fatigari, aut adverfitatis timoré pavefeere. Unde magis fit a de 0 , ut Magnitudo veftra infuopro-
fofito quondam, in pauco tempore de le Hab Ui receptaculo peregrinationis vivere ftudeat, & quietam actran-
quilltm vitam ducere, facris lettionibus vacare, caleßa verba meditari, in aternitatis amore f i accende-
re, Ve terrenis rebus fiecundum vires bona opera agere, & regnum perpetuum in eorum remuneratione fp e-
rare. Sic autem vivere, jam in aternitatis vita partem habere eft. Hac, magnifiée F ili, loquor, quia mul-
turn te diligo. Et quia in procédas dr fiuShis tendis, verborum meorum funibus te ad littus revoco : dr f i
trahentem fiequi volueris,qua pericula evafteris, qua gaudia inveneris, in ipfo quietis tux littore pofiius
agnofie 's. * J
Quando amicorum animos fatifeere fub ærumnarum pêndere obfervabat, litteris conlblatoriis IV.
eos erigebat, vcl ipfa animi magnitudine qua fupra humana omnia in iis emincrc videbatur. Dc Qsalcs?™cj*
amicorum noftrorum liberis, aut aliqua ratione propin^iis morte prxreptis immatura, folemus dole- S M m l
re j ldque de eorum amiffione lugentibus fignificare. At Gregorius nil humani fapiens,ad Andream adhib««.
amicitia fibi conjundiflimum fcribit : Jpuod domna Conftantina clarifsima puella, priufquam nuptias fa -
ceret, ab hujus mundi illccebris efi erepta, vehementer exulto. Et ad Narfam : Per fenpta veftra mihitràn-
fitum domna Efichia nanti aft is : & magna exultatione gavifus fum , quia ilia bona anima ad fuam patriam
pervenit, qua in patria laborabat aliéna. Novcrat fortaflb haud ingratum fore hoc genus con-
folationis, Narfx viro religiofi (^ c appcllatur inEpiftoIx inferiptione) qui cum Patricix dignitatis
effet, ut ex Ep. 31. lib. iv. colligitur, feculo nuntium tunc remififfe videtur, & quibufdam monaf-
tenis prxfuiffe. Filia ejus Dominica virgo dodiflima, qux Latina cùm effet, Grxcè tarnen feribe- Lib iv ep
bat, aulam quoque fugiens, monafterium ingreffa fuerat, ibique poftea fada Prxpofita. Qux de jgfi
Domihica in Grxcis litteris erudita diximus co magis mirari debemus, quod S. Gregorius ad ejuf- Ltb' Vll‘
dem patrem feribens, afferat tunc non fuiffe Conftantinopoli fatis dodos interprètes, qui de Graco Widern,
in Latinum dr de Latino in Grxcum diUata bene trans ferrent ?
Laudabat maxime S. Gregorius fi amici,etiama laid , inverbo divino lolatium & animx cibum LaJatLïcos
quxrercnt. Id potiffimùm liquet ex Epiftola hoc anno ad Dynamium & Aureliam Gallos fcripta, ubi divini verbi
eis gratulatur, quia facrx ledionis pabula quxrcbant; fubditque optimam hujus Evangelic« fen- cibumcluzrcn;
tentix expofitionem : Omnis qui petit accipit, & qui quarit invenit, & pulfanti aperietur. Petamus, in- '1bid.Ep.3s.
'ha- 0- 3 I ux.rarnu{ Agendo, pulfimus oferando. At dc his fatis ; ad alia tranfeamus. Matth. 7. ?■
1 oft diutmam in Oriente moram fadam, in Öccidentem revertamur, ubi potiffimùm vigilabat ad y S "
Jtccleliarum gubernationcm paftoralis Gregorii follicitudo. Arimincnfis Ecclefia diu fine Epifcopo /riminenfi
tuerac, ob mfirmam Caftorii valetudinem. Qui cùm per quadriennium abfuiffet, ncc melius ha-
Derer, data feriptis fupplicatione petiit à Papa, ut quia adejufdem Ecclefia regimen v e l fufeeptum of- d LT* “
Jictum,pro eadem qua detinebatur moleftia afifurgere mllatenuspofifet, Ecclefia ipft ordinäre Epifcopum de- *
eref . VOj ls annucns fiimmus Pontifex, quia cunttarum Ecclefiarum in j unit a cum follicitudinis cura
conjtringebat, dans demore prxeeptis clcrum & populum ad cligcndum fibi Antiftitem hortatus eft, £iLvtz E^
quem Manniano Ravénnati examinandum fifti voluit. *9'
Paulo poll ad cumdem Marinianum feripfic, ut dcje&o ex Cornelienfis Ecclefia: Sede Epifsopo in
z