L ii. m . tapp.
S7 - St. Sf.
A*, i f 3. é*
Iggy
\.
Thcodclinda
‘Conftantio
Mediol. Epif-
copo infenfà.
Lib. m . Epp.
*9- io. f l ,
Ptô eau fa
trium capital.
Lib. iv. £p. 2.
& 4 -
. ir.
Ad cam Greg,
mittit Legatos
& Epiftolas. Ibid. £p, tv..
i m
Quo evencu.
*
IV.
Idololatrif
hanc fuifTe S. Johannis Apoftoli &: Evangcliftx, pofitarhque Romx in bafilica Conftantiniana, do«
ecc Johannes Diaconus, ubi cam afTerit multis corufcaffc miraculis.Utrùm hxc Papx rcfponfio Con.
ftantinx Auguftx farisfecerit, compertum non habèmus. Extant tarnen plurimx landi Pontifias E-
piftolx ad eamdem poftca feriptx , ex quibus intelligitur cam quöd fibi denegatx fuiflent S. Pau.
li reliquix, non indigné tufiffe ; fed erga Sedem apoftolicam pio femper flagrafle ftudio» '
C a p u t XI I .
I. TbeodelindaÇonfiantio A fed io la n en fî Epifiopo in ß n ja pro caußt trium Capitulorum. II. Gregorius
a d earn Legatos m ittit & Epißolas. I I I . Q u o e'ventu. I V . Idololatris convertcndis
incumbit. V . J a n u a r ii & aliorum Sa rd in ia Epißoporum ßoeordia. V L D e licentia chrißna-
te conßgnandi Presbyteris Sardis data. V I I . R e s hoc anno in M o n a c h o rum g ra tiam à fe
Gregorio g e f i a . V I I I . M u lie re s à monafleriorum ingrcjju arcet. I X . M o n ia lium honefiati
e r trancjuillitati proßpicit. X . D e Abbatijßarum a ta te decernit. X L Sjußdem decr.etum de
Clericis A b b a tib u s explicatur.
EOdem ferè tempore S. Gregorius ad Theodclindam Langobardorum Reginam feribere coadus
eft, ut ejus animum Conftantio Mediolanenfi Epifcopo infenfum, ad paccm &c concordiam re-
vocaret. Laurcntio Mediolanenfi Epifcopo è vivis fublato anno fuperiori, Conftantius ejufdem Ecclefix
Diaconus unanimi totius cleri confenfu fucccflbr da eus fuerat, Gregorio dudum probe cogni-
tus, cui ctiam dum Conftantinopoli morarctur, longo tempore adhxferat. Ec quamvis in ejus mort-
bus n ih il quod reprehendi potuiftet, invenijfet} quia tarnen in animum fuum pridem induxcrac, ad foufo
cipienda pafioralis cura onertt, pro nullius umquatn mifeeri perfona , ab ejus cledionc promovenda pc-
nicus abftinucrat : ipfam folis apud Deum prccibus profequi contentus * affiduè orans ut fummus Pa£
tor talcm Mcdiolancnfibus Paftorem prxberet > in cujus lingua & mort bus exhortationis divin# pafocua
valerent invenire : in cujus mente & humilitas cum rettitudine folgeret, dr feveritas cum pietate : qui
eis viam vitx non foolum loquendo, fe d etiam vivendo pojfte oßendere ; quatenus exemplo illius difeerent
ad xternx patrix deßderium fofpirare. Itaque quando fapientiffimus Pontifex aliquas Epifcoporum c-
lcdiones fibi vendicavit, nonnifi graviffimis rationibus coadus, à priori propofito reccflit. Nimi-
rum fatis habebat, ut antiquam fervaret confuctudinem, aliquem mittcre Ecclefix Romanx mili-■
tem ( hoc nomine Clericos, Ecclefix militantes & fervientes fignificat ) qui eledioni intcreffet, &
ab Epifcopis provincialibus, cum aflenfu tarnen fummi Pontificis, confecrari procuraret. Conftantius
inipfo epifcopatus exordio fuamfideiconfeffionem, ut moriscrat, Papxobtulitj in qua condemna-
ta fuifTe tria capitula, lxfamquc.ac pulfatam Concilii Chalcedonenfis audoritatem très Epifcopi per-
vulgarunt ; quorum malis artibus dccepta Theodelinda Langobardorum Regina, Conftantium ftatim
averfata eft ut légitimas fidei defertorem. Brixicnfcm Epifcopum unum ex tribus iis fchifmaticis Prx-
fulibus fuifte, non obfeure indicat Epiftola 39.-ejufdem libri, ex qua habemus ipfum & Brixix cives
importuné poftulaffeut Conftantius jurejurando affirmaret fe tria noni damnafle capitula.
Hxc audiens Gregorius, utopem utriqüe ferret, fcilicet Archiepifcopo calumniam paflo, &: Regina:
ob fpretam ejus communionem de falute periclicanti, mific ad Theodclindam Hippolytum No-
tarium & Johannem Abbatem, qui earn rcvocarcnt ab errore ; quod & litteris fuis prxftare conatus
eft. Priores quidem ipfius litteras Reginx offerendas non cenfuit Conftantius, quöd in eis rerum tempore
Juftiniani Augufti geftarum, & quintx Synodi mentionem injeciffct, qua offendi potuiflet ejus
animus. Alteras verö mific in quibus Conftantio fuadenti morem gerens, de illa Synodo. filuic,
quatuor priores tantiim laudavit, inprimifque Chalcedoncnfem, cujus au&oritati detra&um iri per
trium capitulorum damnationem fchifmatici caufabantur. Amoto itaque hoc ferupulo, fan&iffimus
Pontifex hortatur piiflimam Reginam, utimperitis ftultifquc hominibus minimè credac, caveatquc
ab Catholicx Ecclefix communionc feparari; he tot ejus lacrymx, tantaque bona opera périrent,
fi à vera fide aliéna invenirentur. Decet ergo, inquit, Gloriam veflram, ad reverendifsimum fratrem &
coèpifcopum meum Conftantium, cujus d rft des, & vita bene olim mihi approbata eft, fub omni celcritate
tranftnittere, eique diretfis veftris Epiftolis indicare otdinationem ejus quam benigne ftufeepiftis, drquia
ab e j us Ecclefta communione in nulloft paramini.
Kcdiit ad unitatem Ecclefix prudentiffima & chriftianifllma Regina, quamvis ad condemnanda
tria capitula minimè adduci potuerif, aut certè id fi aliquando impetratum eft ab c a , tardius conci-
git. At fchifma occafionc condemnationis illorum capitulorum exortum , non in eo pofitum erac,
quod ab illis condemnandis abftineretur, fed quöd à condcmnantium communione feceflio fieret.
Gregorius enim pro veris Ecclefix filiis .femper habuit » eos, qui cùm tria ilia capitula rejiccrc for-
midarent, in Ecclefix tarnen unitate permanferunt, & cum ipfis benigniùs egit femper, quos inter,
prxter Theodclindam, erat Secundinus cximix fanftitatis Monachus, Reginx acccptiffimus.
Redcuntc ad Conftantii communionem Regina, très de quibus jam locuti fumus Epifcopi, ut veto
fimile eft , quieveruntj nec ultra eum à Brixicnfibus civibus vexatum fuifTe ut facramentum de
tribus capitulis à fe numquam damnatis prxftaret, inde poteft colligi, quöd plurimis in Epiftolis ad-
ipfum dcinceps feriptis, ea de re plané fileaft fanftus Pontifex.
Non minori labore ac ftudio in vocandis ad Ecclcfiam infidelibus, quàm in revocandis fchifmati*
* V ide fiipra cap. r.
eis defudabat. Sardinix partem incolebanc quidam populi, Barbaricini diifti, qui ad hxc ulque tem-
pora cultum idolorum rctinucranc. Eos a ^ an d a lis pulfos ex Africa, in Sardiniam migrafle, con-
Sedura potiüs quam certis rationura mohientis habetur. Barbarorum illorum mores oxprimit his
verbis Gregorius : Ut infenfata an im alia v i v u n t , Deum verum n efeiu n t, lig n a autem d r lap idtS ado-
rant. Arduum io-icur crat cos ad veram fidem protral>erc j quod tarnen aggrcflu$ eft fanaiftimus Papa
cujus caritan nihil crat difficile; atque ad hoc opus elegit Felicem quemdam Epifcopum , &:
Cyriacum fervum Dei Abbatem S. Andrex. Ab iifdcm poftca didicit non folos Barbaricinos, fed
rufticos fere omnes in Sardinia idololatrix deditos. Quaproptcr feripfit confeftim ad nobiles & ad
ceteros in Sardinia pojfcjfores , ut rufticis a cultu idolorum avertendis &c retrahendis invigilarcnt;
fignificans nihil fibi gratius aut jucundius ab ipfis pofle nuntiari, quam quot quifque idololatras ad
Chriftum perduxiftet. Strcnuam ad hoc operam navavit Zabarda Sardinix dux, de quo Felix & Cy-
riacus ad Grcgorium feripferant, cum cum Barbaricinis eo pado facerc paccm difponcre, utChri-
fti fidem &fervituccm ampleacrcntur. Ea de caufa piiffimo duci gratias egit Pontifex fandiffimus,
& prxdicatorcs a fe miflos commcndavit. Tune Hofpitoncm Barbaricinorum ducem jam chriftia-
num fadum, patetex Epiftola ad ipfum feripta, qua Gregorips de reda fide ab eo fufeeptaeum laudavit
j admonuit autem veram fidem bonis oppribuseffe comprobandam : infuper ejus officii effe ut
quofcumque poffet ex fubditis, ad Chriftum adduceret, ac prxdicatorcs corum converfioni infu-
dantes folatiis foveret ncceflariis. .
Quid illitunc profuerint, fatis non liquet. Ex alia Epiftola diupoftea feripta conftat multosad-
huc barbaros in Sardinia idololatriam tunc minime abjccifTc, quos tarnen ad fidem Chriftianam am-
pledendam feftinare feribit Infulx Prxfidi. Eodcm tempore juffit ut Vitalis in Sardinia dcfenforBar-
baricina mancipia compararet; an ut cain fide crudicnda curatet, iifdemque poftca uterctitr adeo-
rum populäres Chriftiana fide imbuendos ? Eodem fane confilio legimus pueros Anglos ab annis de-
cem & feptem, v e l decern & otto cjus cura& munificentia emtos, ac in monafteriis, ut in Chriftiana
religione inftituerentur, pofitos; quorum poftca minifterio ufuseft, ad totius Anglorum gentis con-
verfionem, de qua infra. ^
Ideo Gregorius Felici & Cyriaco partes iinpofuit annuntiandi in Sardinia Evangelii barbaris Sc
rufticis, quia infulx hujus Epifcopi, parumdeeorum falute folliciti videbantur. His verbis incre-
pat Januarii Calaritani Epifcopi, &c totius Infulx Metropolitan focordiam & fegnitiem : A c c id it ,
inquit, a liu d v a ide lugen d um : q u ia ip fis rufticos, quos habet Ecclefta tua , nuncufique in inftdelitate re-
mane re ned igen tia Fraternitatis veftrx p e rm f i t . E t q u id v o s admoneo ut extraneos a d Deum adducatis
qu i v e f t os d inftdelitate corrigere n e g lg it i s ? Unde necejfi eft v o s p e r omnia in eorum converfionem v ig i -
lare. Nam f t cujuslibet Epifcopi in Sardinia in fu la paganum rufticum in v en ir e potuero, in eumdem E p ifcopum
fo r tite r vindicaho.
Januarium defpiciebant ejus miniftri &; Clerici, quod nimix diet fimplicitatis j unde oriebatur
Ecclefiafticx difeiplinx ncgledus & remiffio. Hinc fortafle data Prefbytcris occafio prxfumendi,
facro chrifmate parvulos in fronte fignare, quod nc ultra fieret prohibuit Gregorius. Quia tarnen
acccpit poftea quofdam ob hanc prohibitionem valdc offenfos, aliud promulgavit decretum in hxc
verba : P e rv en it quoque ad nos quofdam fcandalizatos fo i jfe quod Presbyteros chrijmate tangere eos qu i
bapti&andi fount, probibaim us. E t nos quidem foecundum ujiim vererem Ecclefix noftrx fec imu ss f e d f i omn
i no hac de re a liq u i contriftantur, ubi Epifcopi defount, ut Presbyteri etiam in frontibus baptizandos chrifo
mate tangere debeant, concedimus. De hujus decreti fenfu digladiantur theologi, aliis permiftum Pre f
byceris ut facramentum confirmationis adminiftrent contcndentibus, aliis negantibus. Mentem nof-
tram circa quxftionem & controvcrfiam hanc fads apqruimus in nods ad laudatas Epiftolas, quas
diligentem leftorem confulcre non pigeat.
Ut res monafticas, qux Gregorio femper cordi fuerunt, nunc attingamus, adquartum ejus Pon-
tificatus annum pertinere videtur quod de ipfius erga monafterium Sublacenfe olim a S. Benedi&o
conditum, & Honoratum Abbatem, munificentia Iegitur : nimirum eum cum fua matre Silvia huic
ccenobio Caftrum Apollonium & alia multa bona contuliffe.
Neque prxtereunda qux hoc anno conrigit, admiffio Monachorum in Ecclefiam S. Pancratii, qux
Romx via Aurelia etiam nunc extat.In ea prius miniftraverant & remfacram curavcrant Clerici fccu-
larcs & Prefbyteri,fed ita negligenter, ut etiam die Dominico nullus adeffet Prcfbyter qui Miftarum
fblcmnia cclebraret.Murmurantibushac de re populis, qui iftuc devodonis gratia confluebant, Gregorius
matura dcliberatione judicavit focordes illos Clericos inde amovendos, & in monafterio huic
Ecclefia: cohxrente inftituendam efle Monachorum congregationem, cui Abbatem prxfecit Maurum.
Legenda eft ea de re Epiftola ad eumdem Maurum quaei terrarum,redituum, oblationum illius Ecclefix
fummam adminiftrationcm tribuit five ad Monachorum vi&um, five ad farta tefta. Obfervat
hoe loco Mabillonius ad fidelium xdificationcm aliquando conduccre, ut Monachi in locis fre-
quentibus inftituantur.
Aliunde tarnen follicite cavebat vigilanriffimus pater a ne ex mulierum confortio, regularis apud
Monachos difeiplina labefadaretur. Unde Valentinum Abbatem increpat quöd mulieres in monafterium
fuum afocendere fineret, ac fieri Monachorum commatrcs; idque ne ulteriüs contingat, cum
feveriflimx ultionis comminationc prohibec. Utrüm arcendas mulieres ab Ecclcfiarum ubi Monachi
obfervabant & facras laudes perfolvcbant introitu, cenfuerit Gregorius, hoeque ad Valentinum prx-
ccpto fanxcric, exploratum non eft. Sane in Epiftola 41..libri fecundi frequentiorem tantum femi-
narum accefium ad monaftcriorum Ecclefias videtur interdicere. Prxterea bafilicam S. Pancratii
Martyris frequentabat promifeuus fexus, in cujus gratiam fingulis Dominicis ibidem MifTarum fo*-
lemnia eelebranda decrevit; in qua camcn Monachos maluit militare, quam Clericos.
* Vide lib. xu Ep. iy. olim 10. libri xx. ^
T om . I V . T ij
Lib. tv . Eff,
23 & *4-
Ibid. £?. i s .
Ibid. Ep. 24.
ibid. Ep. 23.
Lib. tit. Ep.
Ibid. Ep. 23.
Lib.vi.Ep.io.
V.
januarii &
aliorum Sardinia:
Epifco-
Lib. tv . Ep.
vr.
Dc licentia
chnfmandi
Prefbytcris
conccfla.
ibid. Fp. 9.
Ibid. Ep. za .
VII.
.Reshocanno
in Monacho-
rum gratiam
a Grcg. geftaS'
Mabillon. An-
val. Bentd.
lib. v i ti. nurn.
44 . pag. 231.
Lib.iv. Ep.tS.
Vide Mabill.
loco laud. ad.
an. S94 '
a V H I .
Mulieres à ma-,
ingreffu arcet.
Lib. IV. E{.
4**