g t i i deli&a laxamus -, Sc quo peCcarenoftef ani-A na. Nato de
mus follicitiùs metuit, co diftridiùs hoc quod in
fe ab alio delinquitur abhorrefeit. Undefituteo
inveniatur quifque tardus ad veniam, quo profi-
ciendo fadus eft cautus ad culpam. Sed quid hac
doloris macula inveniri deterius poteft, qux in
confpedu judicis non inquinat caritatem,fed ne-
cat î Vitam quippe animx quxiibet culpa polluit :
fervatus vero contra proximum dolor occidit.
Menti namque ut gladius figitur, & mucronc il-
lius ipfa vifeerum occulta perforantur : qui Scilicet
à transfixo corde fi priùs non educitur, nihil
in precibus divinx opis obtinetur ; quia vulneratis
membris imponi fàlutis medicamina nequeunt,
hypocrifis, contentioncs, pertinaeix, difeordix, 8c
novitatum prxfumtiones oriuritur. De invidia:
odium, fufurratio, detradio, exultatio in adverfis
proximi, afflidio autem iti profperis nafeitur. Dc
ira : *timor mentis, contumelix, clamor^ indigna-
tio, blafphemix proferuntur. De trifticia: mali-
tia, rancor, pufillanimitas, defperatio, torpor circa
prxeepta, vagatio mentis erga illicita nafeitur.
De avaritia: proditio, fraus, fallacia, perjuria, in-
quietudo, violentix, contra mifericotdiam ob~
durationes cordis oriuntur. De ventris ingluvie :
inepta lxtitia, fcurrilitas, immunditia, multilok
quium, hebetudo fensüs circa intelligentiam pronifi
ferrum a vulnere ante fubtrahatur. Hinc eft B pagantur. De luxuria : catcitas mentis, inconfide
quod per femetipfam Veritas dicit: N i f i r em ife -
r i t is hominibus p e ccata e o rum , nec p a t e r v e fi e r q u i
in c a lis e f i, r em it t e t v o b is peccata v e f t r a . Hinc con-
ftitutioni poftulationis conditionem pietatis po-
foit,dicens: D im it t e n o b is d e b ita n o f ira , f ic u t dr nos
d im it t im u s d eb ito ribu s n o fir is : ut profedb bonum
quod a Deo compundi petimus,hoc prirnum cum
proximo converfi faciamus. Tunc ergo vere ora-
mus, cum nec nos prohibita mala committimus,
nec ea qux in nos commiffa funt ex proprio zelo
retinemus. Gravi mens noftra orationis Tux tempore
confofione deprimitur, fi hanc aut foa ad-
huc operatio inquinat, aut alienx malitix Servarauo,
inconftantia, prxeipitatio, amor fui, odium
Dei, affedus prxfentis* feculi, horror autem vcl
defperatio found generantur. Ex his ergo prin-
cipalibus vitiis, quinque funt fpiritualia 8c duo
carnalia. Sed unumquodque corum tanta fibi co-
gnatione jungitur, ut nonnifi unum de altero pro-
reratur. Prima namque fuperbix foboles inanis eft
gloria,qux dum oppreflam mentem corrupérit, invidiam
gignit : quia nimirum dum vani nominis
potentiam appétit, ne quis hanc alius adipifei va-
leat, tabefeit. Invidia quoque iram generat | quia
quanto interno livoris vulnere animus fauciatur,
tanto etiam manfuetudo tranquillitatis amiptitur :
m 1 1 1
.. __ u Wb per inferiorem imamnem H i
Euli. 7. 40.
Moral, lib. X
e. zp. ». 33'
oppofitx~adionis manus velut gravius preffa fen-
titur. Ex' ira quoque triftitia oritur, quia turbata
mens quo inordinate fe concutit, eo addicendo
confondit} & cum tranquillitatis dulcedinem ami*
ferit, nihil hanc nifi ex perturbatione fubfequens
mceror pafeit. Triftitia quoque ad avaritiam de-?
rivatur ; quia dum confofom cor bonum Ixtitix
in fometipfo ihtus amiferit, unde confolari debeat
foris quxrit : 8c tanto magis exteriora bona adi-
pifei defiderat, quanto gaudium hon habet ad
quod intrinfecùs recurrat. Poft hxc verb duo carnalia
vitia, id eft ventris ingluvies & luxuria fo-
perfunt. Sed cundis liquet quöd de ventris in-
gluvie luxuria nafeitur, dum in ipfa diftfibutione ^
uod pro mortis, memoria evadantur criminel. D membrorum ventri gcnitalia*fubnixa videantur:*
unde dum unum inordinate reficitur, aliud pro-
culdubio ad contumelias excitatur. Radix ergo
& regina vitiorum fuperbia, cum devi£tum plene
cor cceperit, mox illud his feptem vitiis princi-
palibus devaftandum trahit.*Sicut autem inferiùs ‘
radix tegitur, fed ab ilia rami extrinfecùs expan- j
> duntur : ita fe fuperbia intrinfecus celat, fed ab
ilia protinus aperta vitia pullulant. Nulla quippe
mala ad publicum prodirent, nifi hxc mentem in
occulto conftringeret. Intus namque priùs ebullic
in elatione,quod foras poftmodum fpumat in opéré.
Sed quia occafio de fuperbix difputatione fc
E prxbuit, debemus hanc fubtiliùs follicitiufquc
ciem hominibus, ita interiorem imaginem
Deo noti atque confpicabiles fumus : cùm vero
reatu culpx deprimimur, ad Deum levare cordis
noftri faciem veremur. Dum enim nulla bonorum
operum confidentia folcitur, intueri fumma mens
trépidât, quia ipfa fe confeientia accufat. Cum
verb jam poenitentix lamentis culpa diluitur, &
fie perpetrata planguntur ut plangenda minime
perpetrentur : magna in mente fiducia nafeitur,
& ad confpicienda fupernx retributionis gaudia
cordis noftri facies levatur.
C a p u t V I I .
£)uod
■ omnibus operibus tuis memorare novifsima tua,
3- & in a tern um non peccabis. Qui enim confiderat
qualis erit timidus in morte, fèmper fit timidus
in operatione : nihil quod tranfeat appétit ; cun-
£tis prxfentis vitx defideriis contradicit} & penc
mortuum fc confiderat, quia fe moriturum minime
ignorât. Perfe&a enim vita eft mortis, imita-
tio ; quam dum jufti follicite*cuftodiunt, culpa-
rum laqueos evadunt.
C a p u t V I I I .
R ;
D e ßtperbia.
X V A d IX cun£H mali fuperbia eft. Scriptura at-
teftante qua dicitur -.Initium omnis peccati fuperbia.
Prima autem ejus foboles inanis gloria. Septem nimirum
principalia vitia de hac virulenta radice proferuntur
: fcilicet inanis gloria, invidia, ira, triftitia,
avaritia,ventris ingluvies,luxuria. Nam quia his feptem
vitiis fuperbix nos captos doluit,ideo Redem-
tor nofter ad fpiritale liberationis prxlium Spiritu
feptiformis gratix plenus venir. Sed ex-his feptem
prinçipalibus vitiis alia vitiorum pullulant germidifcuterc,
atque ad humanas mentes quanta yel
qualis veniat, &: quibus qualiterve furripiat, de-
monftrare. Alia quippe vitia eas folummodo vir-
tutes impetunt, quibus ipfa deftruuntur : ut videlicet
ira patientiam, gaftrimargia abftinentiam,
libido continentiam expugnet. Superbia autem,
quam vitiorum radicem diximus, nequaquam u-
nius virtutis extindione contenta, contra cunda
animx membra fe crigit,&quafigeneralis a^Pe^.1T
fer morbus corpus Omnc corrumpit : ut quidquid
ilia invadente agitur, etiamfi virtus efTe oftendi-
tur, non per hoc Deo, fed foli vanx glorix ferviatur.
Quafi enim tyrannus quidam obfefïam ci-,
vitatem intercipit, cùm mentem fuperbia irrum-
pit : & quo ditiorem qdemque ceperir, eo in do-
minio durior exurgit : quia quo ampliùs res virtutis
fine humilitate agitur, eo latiùs ifta domina-
tur. Quifquis vero ejus in fc tyrannidem captiva
mente fufeeperit, hoc primum damnum pa-
fo. titur, quod^clufo cordis oculo judicii xquitatem
perdit. Nam cunda qux ab aliis vel bene gerun-
tur difplicent, & fbla ei qux vel pravè ipfe ege-
rit placent; femper aliéna opera defpicit, femper
miratur quod ipfe facit: quia & quidquid egerit,
egiffe fe fingulariter credit, atque in eo quod ex-
Jiibet per glorix cupiditatem, fibimet ipfi favet
per cogitationem : & cùm fe in cundis tranfeen-
derc ceteros xftimat, per lata cogitationum fpa-
tia fccum deambulans, laudes fuas tacitus cla- '
mat. Nonnumquam vero ad tantam elationem
mens ducitur, ut in eo quod turner, etiam per
oftentadonem locutionis effrenetur : fed tanto fa-
I ciliùs ruina fequitur, quanto apud fc quifque im-
pudentius exaltatur. Hinc enim feriptum eft: Ante
ruinam exaltatur cor. Hinc, per Danielem dici-
|jtf. tur : In aula Babylonis deambulabat Rex ; refppn-
ditque, & ait : Nonne hac efi Babylon magnay quam
ego adificavi in domum Regni} in robore fortirudi-
I ■ nis mea, in gloria decoris met ? Sed hunc tumo-
I rem quàm concita vindida reprefTerit, illico ad-
11. jungic, dicens : Cum adhuc fermo efiet in ore Regis,
I vox de calo ruit: tibi dicitur, Nabuchodonofor Rex, f
I regnum tuum tranfiet à te; dr ab hominibus te eji- ^
I dents dr cum befiiis dr fer is erit habitatio tuasfe-
I num quafi bos come des , dr feptem temp or a immu-
I tabuntur fuper te. Ecce quia tumor mentis ufque
I ad aperta verba fe protulit, pacicntia judicis pro-
I tinus ufque ad fententiam crupit : tantoque hunc
I diftridius perculit, quanto ejus fe fuperbia im- I moderatiùs erexit. Et quia enumerando bona di-
I xit in quibus fibi placuit, enumerata mala in qui- I bus ferietur audivit. Sciendum vero eft quod ip-
! fa hxc de qua tradamus elatio, alios^ ex rebus '
I fecularibus, alios vero ex fpiritalibus poffidet. Al-
I ter namque intumefclt auro, alter cloquio ; alter
I in infimis &: terrenis rebus, alter fiimmis cxlefti-
I bufque virtutibus; una tamen eademque res an-1
I te oculos Dei agitur, quamvis ad humana corda
I veniens, in eorum obtutibus diverfo amidu pal-
I hecur. Nam cum is qui de terrena priùs gloria
I fuperbiebat, poftmodum de fanditate extollitur :
■ nequaquam cor ejus elatio deferuit, fed ad eum
I confiera veniens ut cognofci nequeat, Vcftem
■ mucavit. Sciendum quoque eft quod aliter hxc
i prxpofitos, atque aliter fubditos tentât. Prxlato
K namque in cogitationibus fuggerit, quia folô vitx
merito fuper ceteros excrevit : Sc fi qua ab eo
I bene aliquando gefta font, hxc importuné ejus
animo objiçit : ôc cùm hunc Deo fingulariter pla-
ciiifTe infinùat, quo facile fuggefta perfiiadeat,
ipfam ad teftimonium poteftatis traditx retribu- 1
tionem vocat, dicens : quia nifi omnipotens Deus
1 c‘e his omnibus meliorem ccrneret,omnes hosfub
I too regimine non dediffet. Ejufque mox mentem
ftigic : viles atque inutiles eos oftendit qui fub-
jedi font ; itaut jam nullum quafi dignum refpi-
ciat, cui xquanimiter loquatur. Unde & mox
mentis tranquillitas in iram verdtur : quia dum
is £un&os defpicit, dum fenftim vitamquc omnium
line moderationc reprehendit : tanto * irrefrena-
tms fe m iracundiam dilatat, quanto eos qui fibi
T om. I V .
\ commifli font,efTe fibimet indignos putat. At contra
cùm fubjedorum cor fuperbia inftigat, hoc
fommopere agere nititur, ut fua ada confidcrarc
fonditus negligant, & femper tacitis cogitationibus
Redoris foi judices fiant : qui dum in illo
quod reprchcnderc debcant importune refpiciunt,
in femetipfis quod corrigant numquam vident.
Unde & tanto atrocius pereunt, quanto à fe oculos
avertunt : quia in hujus vitx itinere offen-
dentes corruunt, dum alibi intendunt. Et quidem
peccatorcs fe afferunt, nec tamen tantum ut tam
noxiè in regimine perfonx traderentur. Et dum
ejus fada defpiciunt, dum prxeepta contemnunt;
ad tantam ufque vefaniam devolvuntur, ut Deum
res humanas curare non xftiment, fjuia ei qui
j jure reprehenditur, efle fc commifTos dolent.
Sicquedum contra Redorem fuperbiunt, e-
tiam contra judicia Conditoris intumefeunt : &
dum Paftoris fui vitam dijudicant, ipfam quoque
fapientiam omnia*difponentem impugnant. Sxpe
autem Redoris fui didis protervè obviant; & eam-
dem vocis foperbiam libertatem vocant :*ficque
propc elatio fc quafi pro reditudinc libertatis ob- 1
jicit ; ficut fxpe timor pro humilitate fopponit.
Nam ficut plerique reticent ex timoré,&c tamen ta-
ccre fe exiftimant ex humilitate : ita nonnulli lo-
quuntur per impatientiam e!ationis,& tamen loqui
fe credunt per libertatem reditudinis. Aliquando
autem fubditi proterva qux fentiunt nequaquam
-, produnt ; 8c hi quorum loquacitas vix compefci-
tur,nonnumquam ex fola amaritudine intimi rançons
obticefcunt. Qui per dolorem mentis proca-
citatis fox verba fubtrahentes, cùm male loqui
foleant, pejus tacent : quia cùm peccando aliquid
de correptione audiunt, indignantes etiam ref.
ponfionis verba fofpendunt. Cum his quando af.
perè agitur, fxpe ad querelx voces de hac ipfa
afperitate profiliunt. Cùm vero eos magiftri foi
blande prxveniunt, de hac ipfa humilitate qua
prxventi font, graviùs indignantur; & tanto eorum
mens vaftiùs accenditur, quanto confidera-
tius infirma judicatur. Hi nimirum, quia humili-
tatem, qux virtutum mater eft, nefeiunt, ufiim
foi laboris perdunc, etiamfi qua bona font qux o-
' perari videantur : quia furgentis fabricx robufta
celfitudo non figitur, qux nequaquam per fon-
damenti fortitudinem in petra folidatur. Soli ergo
ruinx crefcit quod xdificant, quia ante mo-
lem fabricx humilitatis fondamina non procurant
: quos bene ab intimis prodimus, fi paucis in
exterioribus oftendamus. Cundis namque fuper-
ba apud fc cogitatione tumentibus, ineft clamor
in locutione, amaritudo in filentio, dilfolutio in
hilaritatc, foror in triftitia, inhoneftas in adione,
honeftas in imagine, eredio in inceffu, rancor in
refponfione. Horum mens femper eft ad irrogan-
das contumelias valida, ad tolerandas infirma, ad
obediendum pigra,ad^lacefiendum vero importu- t
' na, ad jsa qux facere debet & prxvalet ignava,
ad ea autem qux facere nec debet nec prxvalet
parata. Hxc in eo quod fponte non appétit nullis
exhortationibus fleditur : ad hoc autem quod' la-
tenter defiderat, quxrit ut cogatur : quia dum metuit
ex defiderio fuo#vilefcere, optât,vim in ipfa
fua voluntate tolerare. Igitur quia humanos ani-
mos aliter tentari ex rebus carnalibus, arque aliter
ex fpiritalibus diximus, audiant ilJi : Omnis
caro fenum, dr omnis gloria ejus ficut flos feni.
Audiant ifti quod quibufdam poft miracula dici-
* difponentis.'
quippe
laceßcados.
'at. 4 0.