Lideruut-
Jn expofit. S
E X F O S I T I O
;U P E R E P I S T O L AM B. P A U L I APOS TOL I
AD E P H E S I OS .
C a p u t P r im um. a Thronos, Cherubim, & Seraphim* Efle namquc
. . n • • /^i -n. Angelos &: Archaneelos pene omnes eloquii fa-
Propofuit inflaurare omnm in Cbnfio. ccf i &ax teftantu?. Cherubim verb «que Se-
O r t is s im i Angelorum chori, qui quam- raphim fxpe, uc notum eft, libri Prophetarum
vis non integri, fed tarnen in proprio ftatu loquuntur. Quatuor quoque ordinum nomiria
fixi, cadence cum fuis Angclis diabolo, remanfe- Paulus Apoftolus in hac Epiftola ad Ephefios enu-
runc, prxmpti he imminuti poffunt did : quia pars mcrat, diccns: Supra omnem Principatum, & Vote- Ephef. z.
corum cecidit, pars rcmanfic. Qui integri quidem ßatem, & Virtutem, dr Dominationem. De Thronis
ftant per qualicatem meriti, fed per numcri quan- autem fcribic ad Cöloflenfcs ; Sive Throni,five Po- coiojpt.
titacem prxrupti, he imminuti. Hane prxruptio- teftates ,ßve Principatus y five Dominationes. Sçien-
ncm reftitucre Mediator venir, ut redemto hu- dum eft autem quod Angelorum vocabulum no-
mano genere, ilia angelica damna farciret, he men eft officii, non nature. Nam fandi illi cxle-
menfuram cxleftis pacriæ locupletius fortafte cu- ftis patrix fpiritus femper quidem func fpiritus,
mularet. Propter hancprxruptioncm de Pacredi* ß fed femper vocari Angeli nequaquam polfunt:
citur : Propofuit in eo in difipenfatione plenitudinis quia tunc folumfunt Angeli, cùm per cos aliqua
tempornm, infiaurare omnia in Chrifio, qua in ca- nuntiancur. Grxca cnim lingua Angeli, nuntii,
lis] & q»A in terra fiant, in ipfio. In ipfo quippe Arch angeli verb fiimmi nuntii vocantur. Hi enim
rcftaurancur ea qux in terra (une, dum pcccato- qui minima nuntiant, Angeli : qui verb fumma
res ad juftitiam convercuntur. In ipfo reftauran- annuntiant, Archangeli vocantur. Virtutes ete-
tur ea qux in cxlis funt, dum illuc homines hu- nim vocantur illi ’nimirum fpiritus, per quos figna
miliati redeunt, ubi apoftatx Angeli fuperbiendo he miracula frequentihs fiunt. Potefiates ctiam vo-
cecidcrunt. cantur ii, qui hoc potentius ceteris in flip ordine
perceperunt : ut eorum ditioni virtutes adverfx
C a p u t II. fubjedx fine, quorum poteftate refrenantur, nc
Pater fufeitavit Chrifium à mortuisI confiituens cotda hominum untum tentare prxvaleant, quan,
m r J • / n i r C rum volunt. Principals etiam vocantur, qui lpad
dexteram fiuam in cxlcßibus fiupra omnem quoque bonis / ngclorum fpiriribus prxfunc |
Principatum3 ft) Poteßatcm 3 & FrirtutemJ& qUi fubjedis aliis, dum ea quæ funt agenda, dif-
Pulclierr
IPo mil. 34
F. vang. n. ;
& *■ &e.
Dominationem.
N ge lorum, & hominumnaturamad co-
gnofeendum fc Dominus condidit : quam dum
ad æternitacem confifterc voluit, earn proculdu-
bio ad fuam fimilicudinem creavit. Novem vero
ponunt, eis ad explenda divina miniftcria princi-
pantur. Dominationes autem vocantur, qui etiam
Potcftatcs Principatuum alta diffimilitudine tranf-
cendunt. Nam principari, eft inter reliquos prio-
rem exiftere : dominari verb, eft ctiam fubjedos
quofque poffiderc. Ea igitur Angelorum agmi
funt ordines Angelorum, fed ut compleretur cle- qux mira potentia preeminent, pro eo quod eis
dorum numerus, homo dccimus eft crcatus. Ipfe cetera ad obediendum fubjeda func, Dominatio-
quidem homo conditus ad imagincm Dei fliic, nes vocantur. Sic autem in ilia fumma civitate
led a fimilitudinc fui Conditoris peccando rcccf- fpccialia quxdam fingulorum funt, ut tarnen fint
fit: qui tarnen nee poft culpam periit, quoniam x- communia omnium : & quod in fe quifque ex
terna Dei Sapicntiain humanitate apparuit, &; per parte habec, hoc in alio ordine tocum polfidet.
carncm miraculis corufcans ilium reparavit. No- Sed idcirco uno eodcmquc vocabulo communi-
vem verb ordines Angelorum cfle inveniuntur. ter non cenfentur, ut illc ordo vocari privato
Unde he ipfi Angelo, qui primus eft conditus, uniufcujulqucrci nomine debeat, quihancinmu-
per Prophetam dicitur : Tu fignaculum fimilitu- nere plcnius acccpic. Seraphim napique incendium
dims y pLcnus fiapientia , & perfetfus decore, in do-
diximus : he tarnen amore Conditoris fimul omnes
liciis paradifi Del fui(li. Ubi notandum quod non
ad fimilicudinem Dei faftus, fed fignaculum fi-
milicudinis dicitur : ut quo in eo Ittbtilior eft
ardent. Cherubim verb plenitudo feientix,
& tarnen quis ibi aliquid nefeiat, ubi ipfum omnes
fimul fontem feientix Dcum vident ? Throni
nature,eo in illo imago Dei fubtiliùs infinuctur E iliaagmina,quibus adexcrccnda judiciaConditor
i f • I ° r l lv . „ . • . / . _ • J _____ _______ _ .cxprelfa. Quo in loco mox fubditur ; Omnis laJ
1___ ___ ./TX » . . / I
pis pretiofiis operimentum taunt : fiarditu, topazius
jafpis,chryfiolitus,onyxbery(lusy fapphirus, carbun-
culus, & Jmaragdus. Eccc novem dixit nomina la-
pidum : quia profc&b novem funt ordines Angelorum.
Quibus nimirum ordinibus illc primus Angélus
ideo ornatus he. opertus extitit : quia dum
cun&is agminibus Angelorum prxlatus eft , ex corum
comparationc clarior fuit. Sacro igitur te-,
liante eloquio , fciinus Angelos, Archangclos,
Virtutes, Potcftaces, Principatus, Dominationes,
prxfidct,vocantur :fed bcatus efie quis poteft, nift
Creator fuus cjns menti prxfidcat ? Qux ergo ex
parte ab omnibus, eis in privato nomine data funt,
qui hxc in munerc plcnius acccpcrunt. Nam ct-
fi qua illic fic alii habent, ut haberi' ab aliis nequaquam
poffinc, fiait fpeciali nomine Dominati
ones he Principatus vocantur, cun&a ibi funt
fingulorum : quia per caricatem fpiritus ab alio in
aliis habentur. Scd quoniam ilia fuperna civitas
cx Angclis he hominibus conftat, ad quam tan-
cam credimus afeenfuram mulcicudinem hominum,
quanta cleftorum multitudo rcmanfic An- ^bus teftatur : fed ibi crar, ubi ardentem jam mcn-
gclorum: fupereft .u..t. ..i.p..f.i q—u oque homines, qui tem fixerat : non illic, ubi ilium necdïariö pigra
ad cxleftem patriam redeunt, ex eis agminibus
aliquid illuc revertentef imitentur, uc in eorum
foreem per convcrfationis fimilicudinem deputen-
cur. Nam func plerique qui parva capiunt, fed ramen
hxc cadem parva piè fracribus annuntiare non
defiftunt. Ifti ic^quc in Angelorum numérum cur-
runt. Et funt nonnulli qui divinx largicatis mu-
ncre referti, fecretorum cxlcftium fumma he ca-
pere prevalent, he nuntiare. Ubi ergo ifti nifi inter
Archangelorum numerum deputantur ? Et
funt nonnulli qui mira faciunt, figna valenter o-
perantur. Quo ergo ifti, nifi ad fiipernarum virtuadhuc
caro rctinebat. Fortafle tunc cum exceriüs
catena religabat, mcncc tamen pofitus in fubli-
mibus fucrac : quia per fpci fux ccrtitudinem jam
in cxlcftibus fcdebar. Sancti itaque viri foris def-
pc(fti funt, he velut indigni omnia tolerant, fed
dignos fe fupernis fedibus confidences, xcernica-
tis gloriam cum ccrtitudinc expedant. Cüm laborant
foris adverficate perfecutionis , admoniti
recurrunt ad arcem mentis: & inde cunda fiib
fe ire dclpiciunt, inter qux rranfirc corporaliter
ctiam femetipfos cernunt: minas non metuunt,
quoniam & tormcnca patiendo contemnunc. Hinc
turn foreem Sc numerum congraunuj Et funt non- Benin) per Salomonen) dicitur : Jufius quafi'leocon- r ,
nulli qui ctiam ab obfeffis corporibus malignos
fpiricus fugant, eofque virtute orationis, he vi ac-
ccptx poceftatis cjiciunt. Quo icaque ifti meritum
fuum, nifi inter poteftatura cxleftium numerum
forciuntur ? Et funt nonnulli qui, accéptis virtuti-
bus,eciam eledorum hominum mérita tranfeen-
dunc. Cumque he bonis meliores funt, eledis
quoque fratribus principantur. Ubi ergo ifti for-
tem lùam, nifi inter Principatuum numéros acce-
perunt ? Et funt nonnulli qui fic in femecipfîs cun-
dtis viciis omnibufque defideriis dominancur, ut
ipfi jure munditix dii inter homines vocentur. Un-
de he ad Moyfen dicitur : Ecce confiitui te Deum
fidens, abfiqae terrore erit. Hinc ab eo iterum feri-
ptum eft : Non contrifiabit jufium, quidquid ei prov.
accident. Quia cnim redi quique in alto fux in-
tentionis vcrtice fiti funt, dum mortem morien-
do non fentiunt, miro roodo eos reproborum ja-
cula & feriunt, he non contingunt j quoniam unde
fe in omnibus defpiciunt, inde contra omnia
fecuriorcs fiunt. Dominus nofter mulca adhuc per Jn ex
corpus quod nos fumus, patitur, he jam corpus joi,u
ejus, id eft Ecclefia de fixo capice, videlicet Do- nua-
mino, in cxlo gloriatur. Si enim caput noftrum
tormenta noftra non tangerent, nequaquam pro
afflidis membris pcrfecutori fixo ctiam de cxlo
Pharaonis.Qub ergo ifti, nifi inter numéros Domi- C clamarec : Saule, Saule, quid me perßqueris? Si cm- Al
nnaattiioonnuumm ccuurrrruunntt i? SSeedd hhxxcc., ffirraattrreess ccaarriiffffiimmii., mmee ciatus noftri ejus poenx noneflent, converfusafloquente,
vos introrfus ad vofmecipfos reducite,
fecretorum veftrorum mérita cogttationcfque dif-
cutite. Vidcte fi quid jam boni vobifeum. incus
agitis, videte fi in numéro horum agminum, qux
brevicer tangendo perftrinximus, foreem veftrx
vocationis invenitis. Vx autem animx qux in fe
de his bonis, qux enumcravimus, minime aliquid
recognofcic. Eique adhuc vx deteriùs imminec,
fi he privatam fe donis intelligic, he nequaquam
gcmic. Quifquis ergo tabs eft, fratres mci, ge-
mendus eft valde : quia non gemit. Penfcmus
igimr accepta eledorum munera, he virtute qua
poftumus, ad amorem tantx forcis anhelemus. r
Qui in fe donorum gratiam minime recognofcit, 1
gemat : qui vero in fc minora cognofcir,majora
aliis non iijvidcat : quoniam he fupernx iilx diftin-
diones bonorum (pirituum ita func condicx,ut alix
aliis fine prxlatx.
C a p u t I I I .
Confiedere nos fic it in coeleflibus.
J E L e c t i cum in hac vita ex humilitatc fc fub-
fternunt, alex mentis iudicio cunda temporaflidufquc
Paulus minime diceret : Supples ea qua Cohfr
dtfiunt pafisionum Chrifii in,carne me a..Hz tamen re-
furredione jam fui capito cxaltatus, dicit : JOui
nos conrcfiuficitavit, & confédéré f t cit in caleJHbue.
Nempe hunc in terra perfecutionum tormenta
conftrinxerant, fed poenarum fuarum ponderibus
preftus, ecce jam per gloriam capitis in cxlo re-
fidebat. Compage igitur caricatis in omnibus uni-
tum caput he corpus novimus, he credimus.
Gratia efiis Jalvati per fidem : & hoc non rph
ex 'vobis.
Ç /U m arrogantes aliquid boni faciunt, aut à Dn
femetipfis habere fe xftimant, aut fi fibi datum a- js
dcluper credunc, pro fuis fc hoc accepifie meri-
cis pu cant ; à femccipfo cnim bonum fe habere }»r,
jadabat, cui per Apoftolum dicitur : ^ u id autem
babes quod non accepifii ? Si autem accepifii, quid
gloriaris quafi non ac cep er is l Rurfus ne dari nobis
bonum graeix pro noftris præcedentibus meritis
crcdercmus , idem Apoftolus admonet, dicens ;
Gratia efiis fa.lvati per fidenty dr hoc non ex vobis ,
lia cranfeunt : cumque fe indignos in omnibus x- Dei enim donum eft : non ex operibus, ut ne nuis
ftimanc, redx cogitationis çxamine, gloriam hu- E glorietur. Qui etiam de femetipfo ait : Qui prias
fu i blafiphemus.y Gr perfiecutor, dr coutumeliofusy fed
mifiericordiam conficcutus fum. Quibus verbis aperte
déclarât quod gratia non pro meritis tribuatur
jus mundi tranfcendcncos calcanr. Vidcant hu
milem Paulum difeipulis dicentcm: Non enimnofi-
metipfios pradtcamtu, fied Jefium Chrifium Dominum
noftrum : nos autem fiervos veftros per chrifium. Vi-
deamus humilcm in fublimi jam pofitum , he
diccntcm : An nefeitis quia Angelos judicabimus ?
Et iterum : Noftra converfatio in calu eft. Et rur-
fom : Conrefufcitavitydr confiedere nos fiecit in calefti-
bu-s. Non vulc Paulus mentem in ima dejiccre, non
viilc per abjedionem humanx convcrfationis, in
infimis habicarc. Tune Paulus in carcerc fortailc
tenebatur, cum fe confcdcre Chrifto in cxlcfti-
Tow. J k »
dum ex feipfo doeuie he qux de malitia meruir,
he qux de bcnevolentia acccpic.
C a p u t V.
Peto ne deficiatis in tribuUticnibus mets pro spheß
*vobis.
H a b en t vcraccs Magiiici fuper difeipulos DePic-
r i i